kernleerstof vwo 5 hfdst 9-3

Hoofdstuk 9
Duitsland
Duitsland heet van 1918-1933 de Republiek van Weimar.
Weimar is de plaats, waar de nieuwe grondwet werd opgesteld.
Bestuursstructuur
Rijkspresident (gekozen voor 6 jaar)
↓ benoemt
Rijkskanselier → regering
↓ ↑ verantwoording en controle
Rijksdag
↑ kiest
volk
Artikel 48
-in tijd van nood mag president buiten parlement om regeren via noodverorDeningen
-hij mag zelf bepalen, wanneer het een noodsituatie is
Eerste president F.Ebert (socialist) 1919-1925
Tweede president Hindenburg (oude generaal uit WO I ) 1925-1934
Eerste daad nieuwe regering is (gedwongen) ondertekening Verdrag van Versailles
1-Duitsland “Alleinschuld”
2-Herstelbetalingen (132 miljard goudmark)
3-Militair gekortwiekt (geen vloot, luchtmacht en wapenfabrieken, leger max 100.000 man)
Rijnland gedemilitariseerd
4-Gebiedsverlies
Elzas/Lotharingen naar Frankrijk
Polen opnieuw gecreëerd (Poolse corridor→ Oost Pruisen “los”)
Gebiedsverlies aan Denemarken en Belgie
Verlies kolonies
Saargebied voor 15 jaar naar Frankrijk (dan volksstemming)
5-Volkenbond
Dictaat van Versailles maakt economisch herstel bijna onmogelijk
-herstelbetalingen
-verlies gebied met veel grondstoffen en industrie
-oorlogsschulden
In 1923 kan Duitsland de herstelbetalingen niet meer opbrengen → Frankrijk bezet het
Ruhrgebied → politieke staking → regering moet lonen doorbetalen→ gaat geld bijdrukken
→ hyperinflatie
Politiek gevolg is sterke stijging aanhang van communisten en nationaal-socialisten olv
Hitler.
Biografie Hitler
1923 mislukte staatsgreep Hitler→ gevangenis→ Mein Kampf
1924 Plan Dawes (uittekenen) → economisch herstel → gloriejaren Republiek van Weimar
1929 Economische wereldcrisis
In VS in jaren ’20 grote economische bloei (massaproductie en massaconsumptie)
↓
luxe goederen (auto,radio,ijskast,stofzuiger enz)
Oorzaken crisis
Grote bloei is schijn, want
1-grote kloof arm-rijk → overproductie→ systeem van afbetaling (nadelen voor producent en
consument)
2-export lastig door hoge tariefmuren in de Vs→ dollarschaarste in Europa (men verdient te
weinig aan export naar de VS om import uit de Vs te kunnen betalen)
3-Crisis in de landbouw (overproductie na WO I leidt tot lage prijzen→ te weinig koopkracht)
4-Speculeren op de Beurs met geleend geld → koerswaarde in geen enkele verhouding tot de
werkelijke waarde
1929
Zwarte donderdag → ineenstorting van de beurs (na slechte jaarverslagen) →
banken/bedrijven failliet → ontslagen → geen koopkracht→ productie inkrimpen.
Crisis slaat over naar Duitsland → Engeland/Frankrijk → kolonies → wereldcrisis
1932
Rooseveld komt met de New Deal → sluitende begroting wordt begrotingstekorten→
Herstel koopkracht via
-werkgelegenheidsprojecten
-minimumprijzen in de landbouw
-sociale wetgeving
Daarnaast devaluatie van de dollar
New Deal zorgt voor herstel van vertrouwen→ economisch herstel (echte herstel pas door
WO II)
Oorzaken aan de macht komen Hitler
1-Tijdens de economische crisis groeit de aanhang van Hitler (belooft werkeloosheid op te
lossen)
2-Daarnaast veel ontevredenheid over verdrag van Versailles (belooft hij ongedaan te maken)
3-Hij belooft ook een einde aan de democratie te maken (werd als on-Duits beschouwd)
4-Anti-communisme (waren velen bang voor)
5-Optreden SA (knokploeg bestrijdt politieke tegenstanders)
6-Moderne verkiezingscampagne (redevoeringen,vliegtuig)
In 1932 krijgt de NSDAP 37 % van de stemmen
Hoe kwam Hitler aan de macht?
Januari
Februari
Maart
1933 Rijkskanselier in coalitiekabinet (laat hem maar falen)
1933 Brand in de Rijksdag→ communisten uitgeschakeld
1933 Verkiezingen→ Hitler haalt 44 % van de stemmen
April
1933 Machtigingswet→ 4 jaar onbeperkte macht
Aangenomen door dreiging en beloftes (alleen socialisten stemmen
tegen, communistische zetels blijven leeg)
Wat is nu eigenlijk dat nationaal socialisme/fascisme?
Fascisme in Italie olv Mussolini sinds 1922 (Mars op Rome) aan de macht.
Kenmerken
-anti-leer (anti-comm,anti-dem,anti-kapitalistisch enz)
-emotioneel/gevoelsleer
-groep voor individu
-nationalisme
-ongelijkheid
-geweld/actie
Verschil fascisme-nationaal socialisme is de rassenleer
↓
ubermenschen
Arische ras blond,blauwe ogen,dapper enz
untermenschen
Slavische volkeren
zigeuners
Joden (anti-semitisme)
Herrenvolk
Sklavenvolk
Duitsland na het aan de macht komen van Hitler
1934 Hindenburg sterft → Hitler Fuhrer und Reichskanzler (leger eed van trouw op Hitler)
Nacht van de lange messen
SA uitgeschakeld (werd te machtig en ging eisen stellen)
SS (Himler) oorspronkelijk alleen de lijfwacht van Hitler wordt steeds machtiger
(staat in de staat)
-eigen afdeling in het leger (Waffen SS)
-bewakers concentratiekampen
-eigen geheime dienst
Duitsland wordt een totalitaire staat
-verbod politieke partijen (behalve de NSDAP)
-alle vakbonden verboden (alleen nog het Deutse Arbeids Front)
-symbolen (hakenkruis) en rituelen (partijdagen in Neurenberg)
-minister van propaganda (Goebbels) → indoctrinatie via massacommunicatiemiddelen
-bioscoopjournaal/speelfilms
-radio (Volksempfanger extra goedkoop)
-pers
-overal portretten van Hitler
-overal spandoeken met leuzen
-boekverbranding
-Rijkscultuurkamer met afdelingen voor alle kunsten→ voorwaarden lidmaatschap
-raszuiver
-politiek betrouwbaar
-Hitlerjugend (politieke vorming en militaire training)
Bund Deutscher Madel (politieke vorming en voorbereiding op het moederschap)
beiden zijn massa organisaties
-Gelijkschakeling
-rechtspraak→ geen rechtsstaat meer, maar middel tot onderdrukking
-SD/Gestapo enz → terreur en controle
Economische politiek van Hitler→ 4 jarenplannen
Arbeitsschlacht (1933-1937)→ oplossen werkeloosheid (1933 6 milj,1936 1 milj)
-aanleg Autobahnen
-uitbreiding leger
-uitbreiding wapenproductie
-vrouw naar huis, man neemt over
Rohstofslacht (1937-1941)→ oplossen gebrek aan grondstoffen
-Ersatzproducten ( bv rubber en benzine synthetisch)
-uitbreiden gebied (later)
Rassenpolitiek van Hitler (in Duitsland maar 500.00 Joden)
1933-1938
discriminatie/segregatie
1938-1942
vervolging
1942-1945
uitroeiing/vernietiging
Shoah
Holocaust
-emigratie (met achterlating van bezit)
-boycot Joodse winkels
-Joden weren uit openbare gelegenheden
-1935 Neurenberger rassenwetten→ geen
huwelijken Joden-niet Joden
begint met Reichskristalnacht
aanl→ moord op Duitse diplomaat in Parijs door
Joodse jongen
-Joodse winkels geplunderd (glas lijkt kristal)
-synagogen in brand gestoken
-Joden vermoord
-Joden moeten een enorme schadevergoeding
betalen
1939→ begin WO II → groter probleem
-getto’s
-pogroms
-1941→ Einsatzgruppen van de SS vermoorden
Joden in veroverde gebieden
1942 Wannseeconferentie→ Endlosung
vernietigingskampen→ vergassen
cremeren