Wetenschapsfilosofie = kritische reflectie over wetenschap.

1
Overzicht
! Wetenschapsfilosofie = kritische reflectie over wetenschap.
! Inzicht in welke soorten onderwerpen wetenschapsfilosofen behandelen.
! Tegelijkertijd: andere voordrachten in de reeks situeren binnen de
wetenschapsfilosofie.
! Evoluties in de wetenschapsfilosofie (doorheen de 20ste eeuw).
! Wat mag je van wetenschapsfilosofen verwachten?
! Belang van wetenschapsfilosofie (voor wetenschappers en voor anderen).
2
Onderwerpen (1)
! Algemene vs. speciale wetenschapsfilosofie.
! Binnen de algemene wetenschapsfilosofie:
(1) Vragen/problemen over wetenschap op zich.
(2) Vragen/problemen rond wetenschap en haar relatie tot de maatschappij.
(3) Vragen over de relatie tussen wetenschap en andere “kennisvormen”.
3
Onderwerpen (2)
! Vragen/problemen over wetenschap op zich:
(1) Onder welke voorwaarden moet ik een wetenschappelijke theorie
aanvaarden/verwerpen (Popper, Lakatos, Laudan).
DAGMAR PROVIJN (18/3)
(2) Wat is een goede wetenschappelijke verklaring?
(3) Hoe komen wetenschappelijke theorieën (en meer algemeen: wetenschappelijke ontdekkingen) tot stand?
JOKE MEHEUS (11/3)
(4) Welke sociale processen waarborgen dat wetenschappelijke resultaten
betrouwbaar zijn?
(5) Redeneervormen in de wetenschappen: deductie, inductie, abductie, ...
PETER VERDÉE (29/4)
(6) ...
4
Onderwerpen (3)
! Vragen/problemen over wetenschap en haar relatie tot de maatschappij.
(1) Moet wetenschappelijke kennis praktisch nuttig zijn? (Dewey vs. Peirce)
(2) Zijn er onderwerpen waarover geen onderzoek mag gebeuren? Zijn er
projecten waar wetenschappers niet aan mogen meedoen?
(3) Wie beslist? Alleen wetenschappers? Of ook andere mensen?
(4) Kan (sociale) wetenschap waardevrij zijn?
(5) ...
JEROEN VAN BOUWEL (6/5)
5
Onderwerpen (4)
! Vragen over de relatie tussen wetenschap en andere “kennisvormen”.
(1) Wetenschap vs. technologie.
MAARTEN VAN DYCK (1/4)
(2) Wetenschap vs. metafysica.
(3) Wetenschap vs. pseudo-wetenschap (verschillende vormen).
JEAN PAUL VAN BENDEGEM (13/5)
(4) Wetenschap vs. religie.
(5) Wetenschap hier en nu vs. wetenschap vroeger en in andere culturen.
6
Onderwerpen (5)
! Speciale wetenschapsfilosofie: kan gaan over elk methodologisch of
kennistheoretisch probleem waar een substantiële groep van wetenschappers
uit de betrokken discipline mee worstelt.
! Twee soorten (minstens): discipline-specifieke varianten van algemene
wetenschapsfilosofische problemen; discipline-specifieke problemen.
! Filosofie van de biomedische wetenschappen:
(1a) “Roken veroorzaakt longkanker”.
(1b) Algemeen probleem: wat is de beste vorm van evidentie?
(1c) Specifiek probleem: wat met extrapolatie van dieren naar mensen?
(2) Ziekte-concepten.
(3) ...
LEEN DE VREESE (22/4)
7
Onderwerpen (6)
! Filosofie van de sociale wetenschappen:
(1a) “Verhoging van het wettelijk minimumloon leidt tot meer werklozen”.
(1b) Algemeen probleem: wat is de beste vorm van evidentie?
(1c) Specifiek probleem: wat met simulaties?
(2) Structurele verklaringen of micro-verklaringen?
! Filosofie van de wiskunde:
(1) Onzekerheid in de wiskunde
DIDERIK BATENS (25/3)
(2) Wat voor soort kennis is wiskunde?
! Filosofie van de geschiedenis:
(1) Wat als? (oorzaak-gevolg-relatie tussen eenmalige gebeurtenissen).
8
Evoluties
! 19de/20ste eeuw: Mach (1883),Die Mechanik in Ihrer Entwicklung HistorischKritisch Dargestellt; Duhem (1906), La théorie physique: son objet, sa structure.
! Popper en de Wiener Kreis: algemeen, maar fysica als paradigmatisch
voorbeeld.
! Focus op demarcatie (wetenschap vs. metafysica) en theoriekeuze.
! Tweede helft van de 20ste eeuw:
(1) Meer thema’s (ontdekking, verklaring, pseudo-wetenschap, wetenschap &
maatschappij).
(2) Speciale wetenschapsfilosofie.
(3) Gevolg: grotere relevantie.
9
Soorten van output
! Verhelderen van verwarde debatten onder wetenschappers.
! Middel-doel-redeneringen: geboden, verboden, aanbevelingen, ... formuleren
(gegeven bepaalde doelstellingen).
! Ook het omgekeerde kan (o.a. hypes).
! Vergelijkende analyse (met beoordeling).
! Correctie van het beeld dat mensen (wetenschappers en anderen) hebben
over wetenschap.
10
Belang (1)
! Voor wetenschappers:
(1) problemen in eigen discipline.
(2) belang van nieuwe ontwikkelingen inschatten.
(3) wat kan wetenschap wel en niet bereiken?
! Voor beleidsmakers:
(1) Dewey: sociale intelligentie (ontstaat wanneer het sociaal beleid bepaald
wordt door onderzoek).
(2) Wetenschappelijke resultaten correct inschatten.
11
Belang (2)
! Voor iedereen: een verantwoorde positie innemen in verband met o.a.
(1) holocaust-ontkenning.
(2) creationisme.
(3) alternatieve geneeskunde.
(4) schadelijkheid van bepaalde stoffen.
(5) buitenaardse wezens.
(6) reïncarnatie.
(7) massa’s berichten over wetenschappelijke resultaten die je elke dag in de
krant vindt.
(8) enquêtes en hun betrouwbaarheid.
(9) psychotherapie.
(10) ...
! Algemeen: het kaf van het koren kunnen scheiden, en de juiste consequenties
verbinden aan het koren.