`Alsof ik m`n eigen toekomst instruikel`

32
INTERVIEW / REMY VAN KESTEREN
14 MEI 2016 ELSEVIER
‘Alsof ik m’n eigen
toekomst instruikel’
De veelbekroonde harpist Remy van Kesteren (27) neemt op
1 juni de Nationale Muziekprijs in ontvangst. Na een
quarterlife crisis besloot hij zijn eigen weg te gaan.
Z
Liesbeth Wytzes Foto’s Marco Bakker
ter geworden. Toen was ik vol in die opleiding, dan zuig je alles op wat je leert.
Daarna komt ruimte om breder te kijken. De
laatste jaren is de blik ook naar binnen gericht: wat wil ik zelf? Maar eerst moet je het
instrument door en door kennen.’
De harp is, zo gaat het verhaal, ontstaan
uit de jacht. ‘Een muzikale jager schoot een
pijl af en hoorde toen het geluid dat die
snaar op de boog maakte. Hij vroeg zich
toen af hoe dat zou klinken als er meer snaren op die boog waren gespannen. Ik vind
het wel een mooi beeld: je begint als jager
en dan denk je: ach, waarom zou ik nog jagen als ik muziek kan maken?’
elfs zijn harp is hip. Op de foto
van zijn nieuwe album Tomorrow Eyes zit Remy van Kesteren
niet netjes achter de harp, maar
houdt hem onder de arm terwijl
hij loopt. ‘Met die harp kun je inderdaad lopen, je bespeelt hem ook staand. Het is een
soort basgitaar, maar dan met veel snaren.’
Zijn muziek is ook niet bepaald het bekende zoete repertoire voor de harp. Op dat
album staan deels eigen composities in een
stijl die je neoklassiek zou kunnen noemen,
of cross-over, maar met die begrippen heeft
Van Kesteren niet veel. Het is vooral zíjn muziek.
ersies van de harp bestaan in bijna
Het gaat hem niet in de eerste plaats om
alle culturen en komen voor in de
die harp, maar om muziek en daarvoor is
Bijbel en de Griekse mythologie.
die harp het instrument. Wel een instru‘De westerse pedaalharp is vrij ver doorment dat hem vanaf zijn vijfde in
ontwikkeld. Daar zitten 47 snade greep heeft. Van Kesteren
ren op en zeven voetpedalen,
‘Ik dacht
kreeg onlangs de Nederlandse
waarmee je de toonhoogte kunt
Muziekprijs, de grootste landeverstellen.’ Daardoor heeft de
bij het
lijke prijs. Die neemt hij 1 juni in
net zo’n bereik als de pispelen soms: harp
Paradiso in ontvangst.
ano, maar die heeft 88 toetsen.
hoelang
Hij woont sinds kort in AmAls een harp zo veel snaren had,
sterdam, in een benedenhuis
kon je er niet meer bij. Van Kesnog?
met tuin waarin hij een geïsoteren laat een grotere harp bouleerd tuinhuisje heeft laten bouwen. Daar
wen voor zichzelf, met meer bereik in de
kan hij dag en nacht muziek maken op één
lage tonen. Dat gebeurt in Italië, bij een bevan de drie harpen die er staan, zonder dat
drijf genaamd Salvi, de enige harpenbouwer
iemand er last van heeft.
waar ook een ontwikkelafdeling is. Meer geIn 2004 stond Van Kesteren in Elsevier
luid, daar gaat het hem om. ‘Het instrument
als talent. Hij was 15 en zijn lievelingsstuk
moet zich aanpassen aan wat de muziek
was La Source van Alphonse Hasselmans.
wil. Ik laat er een bouwen om mijn grenzen
Nog steeds? ‘Nou, dat zou ik nu niet meer
te verleggen.’
zeggen. Mijn muzikale scope is wel wat groWat is er zo mooi aan de harp? ‘Het geluid gaat naar binnen, maar ook om je heen.
Het is een weids geluid. Dat ervaren veel
Remy van Kesteren (De Bilt, 1989) bezocht de
mensen als prettig, niet indringend. Maar
conservatoria van Utrecht en Amsterdam.
dat zorgt er ook voor dat de klank snel verIn 2012 was hij onderdeel van de Proms en
loren gaat als je met een orkest speelt. Dan
kwam zijn cd Remy uit, in 2014 Memento en
moet je eigenlijk altijd keihard spelen, anonlangs Tomorrow Eyes.
ders kom je er niet bovenuit. Dat kan hoor:
V
je kunt harder of zachter aan die snaar trekken. Of zelfs met je nagel spelen. Zo zacht
spelen dat iemand op de achterste rij het
nog hoort, is het moeilijkste wat er is. Maar
dat geldt voor elk instrument. Het leuke van
de harp is dat je elk klankdetail met je vingers maakt.’
V
an Kesteren heeft eeltplekjes op zijn
vingers. Hij kijkt naar zijn duim. ‘Ik
moet ze weer vijlen. Een beetje eelt is
goed, beter dan blaren. Dat is een teken dat
je te weinig hebt gestudeerd. Je huid is dan
zacht.’
Van Kesterens plannen zijn nogal veranderd in de loop der jaren. Als jongen op het
conservatorium was hij bezeten van die
harp en wilde maar één ding: de Janine Jansen van de harp worden. ‘Zij is fantastisch.
Zij ís die viool. Ik dacht heel lang: dat wil ik
met de harp. Zij heeft iets van tien vioolconcerten in haar tas zitten en daarmee gaat ze
de wereld over. En de afgelopen jaren, na
mijn afstuderen, leek het bij mij ook die
kant op te gaan. Het klassieke repertoire.
Het buitenland begon zich te melden. Maar
voor een harpist is het niet zo makkelijk om
tien topstukken in je tas te hebben, zoveel is
er niet geschreven voor ons. Je komt dus al
snel bij de B-componisten uit, al kan dat
nog geweldige muziek zijn.’
Juist dat gebrek aan een enorm repertoire
van geweldige stukken – want, zegt hij, een
pianist kan zijn hele leven alleen maar Mozart spelen en dan heeft hij nog niet alles gespeeld – zorgde bij hem voor een impuls om
het anders te gaan doen.
De droom om een wereldberoemde harpist te worden, leek dus uit te komen. En
daarmee groeide de twijfel. Van Kesteren
vroeg zich steeds meer af: wil ik dit wel?
‘Als dit het zou zijn, zou dat het niet zijn,’
zegt hij enigszins cryptisch maar niet onbegrijpelijk. De droom die hij zo lang had,
bleek in werkelijkheid helemaal niet zijn
‘Ik wilde de
Janine
Jansen van
de harp
worden’
34
INTERVIEW / REMY VAN KESTEREN
droom te zijn. ‘Ik dacht: hoort dit bij mij? Als
je klassieke muziek speelt, vraagt niemand
zich af waarom je die muziek eigenlijk
speelt. Er hangt een soort heiligheid omheen. Ik speelde veel na mijn afstuderen,
het ging goed, 100, 150 concerten per jaar.
‘Maar ik merkte vaak dat ik niet gelukkig
was en al waren er stukken die ik waanzinnig vond, ik dacht tijdens het spelen soms
ook: hoelang nog? Dat vond ik echt heel
shocking en ik heb dan ook een tijdje behoorlijk in de put gezeten. Maar op een bepaald moment heb ik een soort coming-out
gehad waarna ik zei: ik ben geen klassiek
musicus, ik speel óók klassiek.’
E
r zijn genoeg mensen die zich schikken in een tegenvallende situatie en
proberen ervan te maken wat ervan
te maken valt. Van Kesteren gebruikt het
voorbeeld van een relatie. ‘Het is net of je
voelt: dit is het niet helemaal. Maar je bent
wel ontzettend aan elkaar gehecht en iedereen verwacht dat je met elkaar doorgaat,
dus dan durf je niets te zeggen.’
Van Kesteren had de moed om te zeggen:
dit wil ik niet. ‘Als ik een klassiek programma speel, voel ik me niet meer helemaal mezelf. En als ik er niet meer achter
sta, wil ik het niet meer doen. Dat heb ik gemerkt en dat durf ik nu wel hardop te zeggen. Dat was een bevrijding. Het belangrijkste is dat ik voel dat ik iets anders wil doen.’
Hij ging zelf muziek schrijven en nam les
bij componist des vaderlands Willem Jeths.
‘Ik dacht: ik moet het gewoon doen. Ik heb
de muziek voor dit album in een half jaar bij
elkaar geschreven. Ik werkte hele nachten
door. Ik begon om 10 uur ’s avonds en plotseling was het dan 5 uur.
De klassieke flow; dat
‘Ik vind het gevoel was ik aan het
heel erg als kwijtraken.
‘Toen ik studeerde
mensen
was ik heel erg bezeten,
cynisch
alleen maar aan het spelen. Maar nu? Ik was halworden’
verwege de 20, zag niet
meer uit naar concerten, had niet zoveel zin
meer om te studeren. Dat was heel erg, echt
een quarterlife crisis. Maar door dat componeren is het weer opengebloeid.’
De dag dat het album uitkwam, in januari, was ‘de engste dag’ van zijn leven. ‘Alsof
ik de klassieke muziek achter me liet. Ik heb
tegen heel veel dingen “nee” gezegd, en
mijn agenda is leger dan ooit. Dat is stoer –
of doodstom.’
Eigenlijk vindt Van Kesteren het maar
niks dat er onderscheid in muzieksoorten
wordt gemaakt. Klassieke muziek doet zichzelf te kort door die omschrijving. Hij zou
het liefst onderscheid maken tussen muziek
die, zoals hij zegt, ‘in je hoofd binnenkomt,
14 MEI 2016 ELSEVIER
waarover je moet denken; in je
‘Ik haalde vier klassieke muhart, muziek die je raakt; of in je
sici bij elkaar, en het ging totaal
buik, dat je wel móet dansen.’
mis! Het groovede helemaal
En het is zijn ideaal om ooit een
niet! Een klassiek orkest kan niet
concert te geven waarin al die
eens een syncope spelen, dat je
dingen worden aangesproken.
net tegen de maat aanzit, door
‘Dat lijkt me echt ultiem. Dat
choreograaf Hans van Manen zo
het publiek het ene moment inmooi omschreven als: te laat op
getogen is en het volgende motijd zijn. Maar ik wil ook leren
‘Het ging
ment staat te dansen.’
grooven: niet aan de kant van de
Hij zegt dan wel dat zijn
totaal mis! dansvloer blijven staan.’
agenda leger dan leeg is, zo erg
was zelf verbaasd dat er
Het groovede bij Hij
is het nu ook weer niet. Op 1 juni
het componeren behoorlijk
helemaal
geeft Van Kesteren een concert
veel swingende ritmes tevoorin het Amsterdamse Paradiso
schijn kwamen. ‘Dat had ik
niet!’
waarvoor alleen nog maar staannooit gedacht. Maar dat zit dus
plaatsen zijn. En vanaf 22 juli staat hij op
kennelijk in me, dat vond ik zo leuk! Ik
festival Wonderfeel in ’s-Graveland.
dacht dat het alleen maar langzame liedjes
Een klassieke concertzaal is natuurlijk
zouden zijn.’
fantastisch, maar de harpist heeft het niet
Want Van Kesteren mag dan een opgezo op mensen die daar komen en meer onwekte, makkelijke prater zijn, dat is maar
der de indruk zijn van het cv van een musiéén kant. Hij is ook somber, melancholiek,
cus dan van diens optreden. Op festivals is
onzeker. ‘En niet per se hoopvol. Het leed in
dat heel anders. ‘Er is altijd zo’n angst dat
de wereld raakt me enorm. We leven in een
mensen nergens voor openstaan, maar ze
bewuste tijd, we zien het allemaal, en de
zijn juist ontzettend nieuwsgierig. Daarom
mensheid is best wel wreed. Ik vind het heel
zijn festivals zo populair: dan kun je van het
erg als mensen cynisch worden. Dat niks
ene podium naar het andere, dat is zo leuk.
meer echt is. Maar als ik muziek hoor, geloof
Dat zie ik als verklaring dat er bij Lowlands
ik er weer in. Dan denk ik: het komt wel
duizenden jongeren in het gras liggen te
goed. Ze verbindt mensen, dat heb je alleen
luisteren naar een symfonie-orkest. En die
maar met muziek.’
jongeren komen ook naar Wonderfeel, ik
ben heel positief daarover.’
oms, en dat zijn de momenten waarom
het gaat, raakt de harpist tijdens het
ls hij dan een concert geeft, wil hij
spelen in een soort trance. ‘Dan merk
van zo’n avond iets totaals maken, al
je dingen wel, maar ze raken je niet. Je stoort
trekt hij een vies gezicht bij het
je er ook niet aan. Het ís er gewoon. Dat is
woord ‘totaalbeleving’. Hij wil ‘gave dingen’
een heel fijn concert. Maar meestal stap ik
met licht doen, met kleuren, de musici op
ontevreden van het podium.’
een bepaald moment uitlichten.
Van Kesteren is onzeker over alles, en dat
‘Je maakt mij niet wijs dat Mahler dat
vindt hij niet erg. ‘Onzekerheid is mijn beste
niet zou hebben gedaan als het in zijn tijd
vriend. Daardoor ontwikkel je je. Dat is nohad gekund. Ik vind het raar dat bij zo’n
dig. Zelfverzekerde mensen zijn zo verveconcert de dirigent de stukken afwerkt en
lend. Als ik voel dat iets te gek is, doe ik het
dat er verder niet over die avond wordt nagewoon. En soms ga je dan heel erg op je
gedacht. Is muziek een museum, of moet
muil.’
het leven?’
Hij schrikt er wel eens van wakker, of het
Daarom geeft Van Kesteren graag een eihoudt hem uit de slaap: waar ben ik aan begen draai aan wat hij speelt. Het kan best
gonnen? ‘Je voelt iets, en zonder dat je je het
zijn dat de componist om een forte vraagt,
realiseert, wordt het werkelijkheid. Het is
maar als Van Kesteren voelt dat het mooier
alsof ik mijn eigen toekomst instruikel.
is om heel zacht te spelen, doet hij dat. Hij
Maar er wonen zo veel mensen op deze
heeft er ook geen probleem mee om een anaarde: er moeten toch ook mensen zijn die
dere noot te spelen als dat hem beter lijkt.
mijn muziek mooi vinden.’
‘Ik vind het belangrijk dat je muziek maakt
Ze moeten voor hem komen: niet voor
op dat moment. Daarom kies ik er ook voor
Bach, of Mozart, en dat het dan niet uitom dingen niet stuk te repeteren.’
maakt wie de muziek uitvoert. Maar voor
Het is niet zo dat Van Kesteren de overRemy van Kesteren. Hoewel, Bach...
gang naar een andere muzieksoort naad‘Ik wil graag Das wohltemperierte Klavier
loos heeft gemaakt. Soms vielen plannen
spelen. Het lijkt me heel lekker om dit pad
domweg tegen. Zoals die ene keer dat hij
van mijn eigen muziek te gaan, en dan over
had bedacht om te gaan ‘grooven’, niet dieen aantal jaren in een klein kerkje voor een
rect iets wat je verwacht bij harpspel. Band
man of drie Bach te spelen. Daar kan ik me
geformeerd, en spelen maar.
nu al op verheugen.’
E
A
S