Werkstijl scheinworkshop

De financiële klappen voor Enschede
Eelco Eerenberg
28 augustus 2015
Waar loopt een wethouder Financiën van
Enschede tegen aan?
A. Rijksbezuinigingen die sociaal kwetsbare steden extra
hard treffen.
B. Objectieve verdeelmodellen: Technische exercities die
ongunstig uitpakken.
C. Een opeenstapeling van herverdeeleffecten.
D. Onzekerheid over budget en regels
A. Rijksbezuinigingen
Bezuinigingen van Rijk komen extra hard aan bij steden
met een sociaal kwetsbare bevolking:
Sociale uitgaven zijn een omvangrijk onderdeel van de
begroting. Kortingen hebben een grotere impact.
• Kortingen op Jeugdzorg, WMO en Participatiebudget
• Taakstelling op Sociale Werkvoorziening
• Korting op Onderwijshuisvesting (Motie Buma)
• Daarnaast: Opschalingskorting, BTW-compensatiefonds,
etc.
Zie volgende grafiek waar dit toe leidt!
A. Gemeenten met zwakke sociale structuur
moeten meer bezuinigen: Meer dan 400 euro per inwoner
Bron: Rapport COELO 2015
A. Enschede heeft structurele bezuinigingen moeten
doorvoeren: sinds 2010 bijna 100 mln
In mln euro op totale begroting van gem Enschede van 685 miljoen euro
B. Objectieve verdeelmodellen
Technische exercities die ongunstig uitpakken
• Verdeelmodellen zijn technisch, op het eerste gezicht daarom politiek
minder interessant.
• Maar: Technische modellen geven niet altijd een verklaring voor de
werkelijkheid, zoals in Enschede: Het effect van werkloosheid in een
grensregio.
• De consequenties hebben politiek gezien een enorme impact.
• Een stad als Enschede verliest miljoenen op een technisch
verdeelmodel en mist daarmee de nodige investeringsruimte om meer
werk te genereren.
• Op deze manier belandt een sociaal kwetsbare stad in een vicieuze
cirkel.
B. Vicieuze cirkel van een verdeelmodel
Economische
achterstand
Minder
investeringsruimte
Minder
banen
Meer
werkloosheid
Tekort op budget
Bijstand
B. Het nadeel van een objectief verdeelmodel
B. Verlies op BUIG: Enschede heeft 22,8 mln
minder kunnen investeren in werkgelegenheid
Totaal
22,8 mln
C. Stapeling van effecten ‘objectieve’ verdeelmodellen
Uit iedere koker een eigen verdeelmodel
BZK
Herijking Gemeentefonds
SZW
BUIG
Jeugdzorg
VWS
WMO
Beschermd Wonen
D. Onzekerheid over budget: Schommeling
Gemeentefonds
D. Onzekerheid over regels
Voorbeelden:
• BBV: Herijking grondexploitaties, meteen implementeren
vanaf 2016. Hoe moeten gemeenten dit binnen enkele
maanden opvangen binnen hun begroting?
• Invoering VPB: heeft mogelijk grote gevolgen. Veel zaken
nog niet duidelijk.
D. Consequentie onzekerheid over
budget en regels
• Er is minder tijd om bezuinigingen door te voeren.
• Minder ruimte voor bezuinigingen waarmee
vernieuwingen gerealiseerd worden.
• Meer reflex tot technische oplossingen of schrapen
van budgetten.
• Gemeente Enschede heeft bij de Zomernota van
juni 2015 een sluitende begroting gepresenteerd
voor 2016-2019. Als er bezuinigd moet worden,
dan moet men het op tijd weten.
Conclusies:
A. Stapeling van kortingen: rekening komt bij steden met een
sociaal-economische achterstand
B. Technische verdeelmodellen houden geen rekening met de
praktijk. Gemeenten belanden daardoor in vicieuze cirkel
C. Stapeling van herverdeeleffecten kunnen onbedoeld tot forse
consequenties leiden.
D. Gemeenten worden verrast met budgetaire schommelingen en
nieuwe regels. Dit frustreert het proces om met Raad, burgers en
maatschappelijke partners vroegtijdig financiële kaders te stellen.
Aanbevelingen
A. Maak een duidelijke afweging tussen Rijksbezuinigingen
en de maatschappelijk gevolgen voor sociaal kwetsbare
steden.
B. Houdt in verdeelmodellen meer rekening met de praktijk:
bijv. een deel vrijhouden voor maatwerk of invoeren
aandeel historische kosten.
C. Stapeling van herverdeeleffecten tegengaan: zoals VNG
voorstelt: voortaan maximaal 15 euro nadeel per inwoner
voor álle herverdeeleffecten.
D. In mei moeten gemeenten weten waar ze aan toe zijn:
Geen nieuwe financiële spelregels na de meicirculaire