Presentaties technische toets en voorlopig oordeel

Onderzoek verdeelmodel inkomensdeel
Participatiewet 2015
Technische toets
Maarten Allers
COELO
1
Technische toets
• Via dialoog met onderzoekers
• Verwerkt in eindrapporten
• Deze presentatie: focus op
•
•
hoe goed verklaart het model de bijstandslasten?
wordt gecorrigeerd voor het effect van eigen beleid & uitvoering?
• Dus niet op prikkelwerking, uitlegbaarheid, ………..
2
Decentralisatie bijstand
• Jaren 80: bijstandslasten als onbeïnvloedbaar gezien
•
Bijstandsontvangers moesten vooral hun geld op tijd krijgen
• Jaren 90: kanteling denken
• 2004: decentralisatie bijstand
•
•
Beleidsvrijheid gemeenten
Financiering met prikkelwerking
• Groot succes gemeenten: bijstandsafhankelijkheid omlaag
•
Gemeentelijk beleid doet ertoe
3
Financiering bijstand luistert erg nauw
• Wie aan de voorwaarden voldoet moet je een uitkering geven
•
Rijk bepaalt voorwaarden en bedragen
• Daarom is kostendekkende uitkering nodig
•
•
Rechtvaardig & betrouwbaar
Gemeenten kunnen financiële klappen maar beperkt opvangen
• Groot verschil met bijv. Algemene uitkering gemeentefonds
•
Bewust gekozen voor globaal verdeelsysteem
4
Verdeelmodel op basis van verklaringsmodel
Wat verklaart hoogte bijstandsuitgaven?
• 1. Exogene factoren
•
•
•
samenstelling bevolking
aanwezigheid banen
enz
• 2. Eigen beleid & uitvoering – moet niet in verdeelmodel
5
Niet overal zijn gegevens over - niet alles is
meetbaar
•
•
•
•
Sociaal-economische geschiedenis
Beschikbaarheid banen over de grens
Eigen beleid & uitvoering
Enz.
6
Wat als je een verklarende factor weglaat?
Bijvoorbeeld: eigen beleid & uitvoering
• Factoren die daarmee samenhangen krijgen een groter gewicht
• Gemeenten met effectief beleid krijgen een te lage uitkering
•
en omgekeerd
• Dus: alles meenemen in verklaringsmodel, eigen beleid
weglaten uit verdeelmodel
7
Ape-model
Verbetering bestaand verdeelmodel
• Tientallen varianten bekeken
•
met extra of juist minder verdeelmaatstaven
• Geprobeerd factoren op te nemen die eigen beleid &
uitvoering weergeven
•
•
Blijkt niet te lukken
Model houdt geen rekening met verschillen in beleid en uitvoering
• Ook niet met andere niet-meetbare lokale verschillen
8
Trendmodel (SEO)
Corrigeert voor onmeetbare factoren
• Maar dan moeten die wel onveranderlijk zijn
•
bijvoorbeeld ligging, cultuur of langjarig beleid
• Dit kan door alleen naar veranderingen te kijken
•
•
factor X verandert – wat gebeurt er met de bijstandslasten?
dingen die niet veranderen blijven dan buiten beschouwing
• Verdeelmodel gecorrigeerd voor constant gemeentelijk beleid
•
bijvoorbeeld als gevolg van lokale normen & waarden
• Het blijkt in de praktijk lastig om veranderingen in
bijstandslasten goed te verklaren
9
Multiniveaumodel (SCP)
Gaat uit van huishoudens, niet van gemeenten
• Gemeenten zitten niet in de bijstand
• Gaat per huishoudenstype na wat de kans op bijstand is
•
Koppel daar een bedrag aan
• Door cijfers op gemeenteniveau te gebruiken gooi je alle
huishoudens daar op één hoop
•
je verliest waardevolle informatie
• Houdt rekening met effect van wijk & regio
• Effect gemeente wel in verklarings- maar niet in verdeelmodel
•
Verdeelmodel gecorrigeerd voor eigen beleid & uitvoering
10
Verschillenanalyse (Cebeon)
Combinatie van statistische en kwalitatieve gegevens
• Eigen beleid meegenomen, maar hoe is niet geheel duidelijk
• Uitkomsten niet reproduceerbaar
•
•
rapportage summier over gevolgde methode
methode deels gebaseerd op inschattingen en steekproef
• Als er de volgende keer iets anders uitkomt, is dan de
werkelijkheid veranderd, of wordt die anders ingeschat?
• Erg arbeidsintensief: niet makkelijk om na enkele jaren na te
gaan of aanpassing nodig is
11
Wat bepaalt kwaliteit model?
Geeft goede verklaring voor niet te beïnvloeden
bijstandslasten
• Rechtvaardig & betrouwbaar
• Eigen beleid & uitvoering mag verdeling niet sturen
• Alle relevante factoren moeten worden meegenomen
• Vinger aan de pols moet mogelijk zijn
•
Regelmatig herschatten ter controle
12
Wat bepaalt kwaliteit model?
Kleinste herverdeeleffecten = beste systeem?
• Nee
•
•
Huidige uitgaven deels gestuurd door inkomsten – dus door
bestaand verdeelsysteem
Andere opzet verdeelsysteem leidt daarom tijdelijk tot nieuwe
herverdeeleffecten
Herverdeeleffecten onbelangrijk?
• Nee
•
Herverdeeleffecten moeten wel binnen de perken blijven
13
Goed model → tekort = eigen schuld?
14
Goed model → tekort = eigen schuld?
• Nee
•
•
Model is nooit de werkelijkheid
Voorbeeld: als morgen een grote werkgever omvalt zit dat niet in
het model
• Hardheidsclausule blijft nodig
15