De geschiedenis van Nederland | PDF-versie

De geschiedenis van Nederland
Auteur
Wikiwijs
Laatst gewijzigd
06 maart 2012
Licentie
CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie
Webadres
https://maken.wikiwijs.nl/36221
Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is
hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave
Introductie op de geschiedenis van Nederland
Prehistorie
Steentijd
Ijzertijd
Romeinse tijd
Caesar
Nero
Over dit lesmateriaal
Pagina 1
De geschiedenis van Nederland
Introductie op de geschiedenis van Nederland
Lang voor er sprake zou zijn van een herkenbare Nederlandse identiteit bestond de bewoning in dit gebied uit passerende jagerverzamelaars. Vondsten uit de vroegste periodes zijn spaarzaam en ontbreken bij een aantal periodes volledig. Niet goed duidelijk is in
hoeverre menselijke bewoning het ritme van glacialen-interglacialen en stadialen-interstadialen volgde. De oudste menselijke bewoners in
Nederland waren waarschijnlijk neanderthalers die aan het einde van het Midden-Pleistoceen (0,465 - 0,128 Ma) en het Laat-Pleistoceen
(0,128 - 0,0115 Ma) in Noordwest-Europa verbleven. De oudst bekende sporen in Nederland dateren uit het Midden-Paleolithicum, ca.
250.000 BP, en zijn resten van een kamp in de Belvédère-groeve bij Maastricht en de groeve Kwintelooijen bij Rhenen.
Of er oudere artefacten uit het Vroeg-Paleolithicum zijn, is omstreden door de moeilijkheden bij de datering. Het is niet precies bekend
wanneer de moderne mens naar Europa kwam, maar deze is aangetoond door vondsten gedateerd uit de laatste ijstijd. Tijdens het
laatglaciaal (14.650 - 11.650 BP) zijn er vijf culturen te onderscheiden: Magdalénien, Hamburg, Creswell, Federmesser en Ahrensburg.
Vanaf het begin van het Holoceen (0,0117 Ma - heden) steeg de temperatuur, wat een zeespiegelstijging tot gevolg had en het volstromen
van de Noordzee. Dit heeft mogelijk mesolithische jagers naar het vasteland doen trekken, maar continue bewoning kwam waarschijnlijk pas
later. Uit deze periode komt de kano van Pesse, voor zover bekend de oudste boot ter wereld. Met het stijgen van de temperatuur trokken de
rendieren naar het noorden, gevolgd door de rendierjagers. De achtergebleven groepen pasten zich aan het veranderde klimaat aan. Naast
de jacht werd de visserij en het verzamelen van veldvruchten van belang. Doordat men niet meer meetrok met de kuddes rendieren werden
de nederzettingen permanenter.?
Landkaart van Nederland
Verleden van Nederland deel 1
kn.nu/ww.9b09c21 (youtu.be)
Opdracht 1, Geschiedenis van Nederland
kn.nu/ww.2cd212c (pdf, maken.wikiwijs.nl)
Pagina 2
De geschiedenis van Nederland
Website van ANNO
kn.nu/ww.1e40d5c (anno.nl)
Pagina 3
De geschiedenis van Nederland
Prehistorie
Steentijd
Tijdens het Vroeg-Neolithicum werd de overgang gemaakt van nomadisch jagen en verzamelen naar
sedentaire landbouw en veeteelt, ook wel de neolithische revolutie genoemd. Dit is te zien aan
grafvondsten en sporen van boerderijen op het lössplateau in Zuid-Limburg. Men begon planten en
dieren te domesticeren, zoals honden, schapen, geiten, runderen en varkens. Nieuwkomers namen
onder andere graan, linzen en erwten mee naar de lage landen. Daarnaast begon men ook het
landschap te veranderen. De landbouw had een ontbossing tot gevolg, maar door de
voedseloverschotten ook een toename van de bevolking. Uit deze periode zijn de bandkeramische
cultuur (ca. 5500 - 4400 v.Chr.) en de Rössencultuur (ca. 4500 – 4000 v.Chr.) in het Zuid-Limburgse
lössgebied bekend. Deze culturen konden zich niet uitbreiden naar de rest van de lage landen omdat
ze nog geen ploeg kenden om de zware kleigronden mee te bewerken. Wel was het nog niet door
boeren gecultiveerde deel van de lage landen nog lange tijd een heel geschikt gebied voor jagers en
verzamelaars. Het gebied van de huidige kustprovincies was één grote moerasdelta doorsneden
door talloze beken, meertjes en veengebieden. Het IJsselmeer bestond nog niet en was een
reusachtig veenmoeras. Hierin wemelde het van de watervogels en vissen die een goede
voedselbron voor jagers en verzamelaars vormden.?
Of er oudere artefacten uit het Vroeg-Paleolithicum zijn, is omstreden door de moeilijkheden bij de
datering. Het is niet precies bekend wanneer de moderne mens naar Europa kwam, maar deze is
aangetoond door vondsten gedateerd uit de laatste ijstijd. Tijdens het laatglaciaal (14.650 - 11.650 BP)
zijn er vijf culturen te onderscheiden: Magdalénien, Hamburg, Creswell, Federmesser en Ahrensburg.
Vanaf het begin van het Holoceen (0,0117 Ma - heden) steeg de temperatuur, wat een
zeespiegelstijging tot gevolg had en het volstromen van de Noordzee. Dit heeft mogelijk mesolithische
jagers naar het vasteland doen trekken, maar continue bewoning kwam waarschijnlijk pas later. Uit
deze periode komt de kano van Pesse, voor zover bekend de oudste boot ter wereld. Met het stijgen
van de temperatuur trokken de rendieren naar het noorden, gevolgd door de rendierjagers. De
achtergebleven groepen pasten zich aan het veranderde klimaat aan. Naast de jacht werd de visserij en
het verzamelen van veldvruchten van belang. Doordat men niet meer meetrok met de kuddes rendieren
werden de nederzettingen permanenter.
Pagina 4
De geschiedenis van Nederland
Nederland rond 5500 v.Chr.
Ijzertijd
In de IJzertijd waren deze gewesten een randgebied van de Keltische expansie vanaf grofweg 1000
v.Chr. die zijn oorsprong had in Centraal-Europa. Deze Kelten hadden een klasse van edelen die
hun macht deelden met stamhoofd en druïde en heersten over de plaatselijke bevolking. In het
zuiden introduceerde de mogelijk Keltische Hallstatt-cultuur (ca. 800 - 500 v.Chr.) het gebruik van
ijzer, om opgevolgd te worden door de La Tène-cultuur (ca. 450 v.Chr. tot de Romeinse periode in de
eerste eeuw v.Chr.). Waar de eerdere culturen relatief egalitair waren geweest, was de Keltische een
adellijke samenleving met een aristocratisch bestuur. Het bezit van vee gold als maatstaf voor
rijkdom en aanzien en gaf meer status dan bereikt kon worden met landbouw. De hoogste status
hadden de krijgers die over hun chiefdoms heersten. Deze samenlevingsvorm werd waarschijnlijk
mogelijk gemaakt door de toegenomen handel. Dit had ook een toename van deambachten
tot gevolg en men begon harnassen, wapens en gereedschappen te verkopen in marktplaatsen die
uitgroeiden tot versterkte nederzettingen. Aangetrokken door de Keltische welvaart, trokken in de
tweede eeuw voor Christus Germanen naar het westen, hierbij geholpen door het gebrek aan
samenhang in de Keltische samenleving. Ook de Germanen kenden een maatschappij van edelen,
vrijen, half-vrijen (liten) en slaven. Boven de rivieren kreeg men door toenemende zeespiegelstijging (
transgressie) te maken met verslechterde woonomstandigheden en ging daarop onder andere
raatakkers gebruiken en terpen bouwen, terwijl in het westen veengronden ontgonnen werden.?
Gereedschap Ijzertijd
Pagina 5
De geschiedenis van Nederland
Romeinse tijd
Caesar
Caesar noemde enkele 'Belgische' stammen, waaronder de Menapii als bewoners van het
kustgebied van het huidige Vlaanderen en Zeeland en het deltagebied van de grote rivieren. Ten
oosten van hen woonden de Eburones, door hem gerekend tot deGermani cisrhenani. Hoewel de
eersten aanvankelijk een succesvolle guerrillastrijd voerden, moesten zij zich uiteindelijk overgeven.
De Eburones werden verslagen en vrijwel volledig uitgeroeid. Met de oorlog die de Rijn tot
noordgrens van het Romeinse Rijk maakte, kwam een einde aan de eigen ontwikkeling van deze
volken. In een periode van relatieve rust vestigden de Batavi zich daarna in onder andere de Betuwe,
terwijl de Cananefates naar het huidige Zuid-Holland trokken. Ten noorden daarvan woonden de Frisii
. Het gebied van de Eburones werd in het noorden opnieuw bevolkt door de Frisiavones.?
De eerste ooggetuigenverslagen die de Nederlanden beschrijven zijn het gevolg van de komst van de
Romeinen. Deze zouden hier uiteindelijk enkele honderden jaren blijven. In de Commentarii rerum in
Gallia gestarum beschreef de generaal Julius Caesarzijn gevechten in 57 v.Chr. tegen de Belgae in de
zuidelijke Nederlanden. Deze Gallische oorlog (58-52 v.Chr.) markeert daarmee de overgang van de
prehistorie naar de protohistorie van de nog niet bestaande Nederlanden. Overleveringen uit deze
periode zijn echter nog steeds schaars, waarbij vermoedelijk ook veel verloren is gegaan. Pas vanaf de
twaalfde eeuw neemt het aantal bronnen toe.
button-groen-groot.png
kn.nu/ww.83bd69c (png, maken.wikiwijs.nl)
Nero
Pagina 6
De geschiedenis van Nederland
Over dit lesmateriaal
Colofon
Auteur
Wikiwijs
Laatst gewijzigd
06 maart 2012 om 16:31
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons
Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder
de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij
bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk
medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken
te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland
licentie
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Leerniveau
VMBO gemengde leerweg, 2; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 1; VWO
2; VO; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 2; VMBO basisberoepsgerichte
leerweg, 4; VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO basisberoepsgerichte
leerweg, 1; VMBO theoretische leerweg, 1; HAVO 4; HAVO 1; VMBO
theoretische leerweg, 4; VWO 6; VMBO gemengde leerweg, 1; VMBO
theoretische leerweg, 2; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 2; VWO 1;
HAVO 3; VWO 3; HAVO 5; Praktijkonderwijs; VWO 4; VMBO theoretische
leerweg, 3; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 3; VMBO
kaderberoepsgerichte leerweg, 4; HAVO 2; VMBO gemengde leerweg, 4;
VWO 5; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3;
Leerinhoud en
Geschiedenis;
doelen
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad gemiddeld
Trefwoorden
geschiedenis, moderne tijd, nederland, prehistorie
Bronnen
Bron
Type
Verleden van Nederland deel 1
https://youtu.be/Io2me0pxJE0
Video
Website van ANNO
http://www.anno.nl
Link
Pagina 7
De geschiedenis van Nederland