De Reactie van Verzorgenden in het Verpleeghuis op Seksueel

De Reactie van Verzorgenden in het Verpleeghuis op Seksueel Ontremd Gedrag:
Is Deze Anders voor Demente dan voor Somatische Bewoners?
Is er een Verband met de Reactie van de Bewoner?
The Reaction of Nursing Home Staff to Sexually Disinhibited Behaviour:
Is it Different for Demented than for Somatic Residents?
Is there an Association with the Resident’s Reaction?
Inge H. V. Boderie BSc
Eerste begeleider: dhr. dr. W. Waterink
Tweede begeleider: mw. dr. S. A. H. van Hooren
Juni 2012
Faculteit Psychologie
Afstudeerrichting Klinische Psychologie
Open Universiteit Nederland
1
Inhoudsopgave
Samenvatting
2
Abstract
4
Inleiding
6
De perceptie en reactie van de verzorging
8
Niet-farmacologische interventies bij seksueel ontremd gedrag
11
Het huidige onderzoek
14
Methode
16
Procedure
16
Respondenten
17
Meetinstrumenten
18
Analyses
21
Resultaten
22
Discussie
26
Bevindingen tijdens de praktische uitvoer van het onderzoek
32
Conclusie
34
Literatuur
36
Bijlagen
42
Bijlage A: Informatiebrief en informed consent t.b.v. demente bewoners
42
Bijlage B: Informatiebrief en informed consent t.b.v. somatische bewoners
48
Bijlage C: Vragenlijst demografische en dossiergegevens
53
2
Samenvatting
Achtergrond. Seksueel ontremd gedrag in verpleeghuizen is in de literatuur een onderbelicht
onderwerp. Er is weinig onderzoek gedaan naar hoe er het beste op niet-medicamenteuze
wijze met dit gedrag omgegaan kan worden. Ook is er beperkt bestudeerd of verzorgenden
anders reageren op seksueel ontremd gedrag van demente en niet-demente bewoners.
Doel. Onderzocht werd of verzorgenden anders reageren op seksueel ontremd gedrag bij
demente patiënten dan bij somatische patiënten, en of er een relatie is tussen de reactie van de
verzorging op seksueel ontremd gedrag en de waargenomen reactie van de patiënt. Hiermee
hoopt deze studie een bijdrage te leveren aan de kennis over seksueel ontremd gedrag, en
daarmee uiteindelijk aan een verbetering van de patiëntenzorg.
Deelnemers, procedure, onderzoeksontwerp. Voor deze studie is een cross-sectionele survey
uitgevoerd onder bewoners van verpleeghuizen en hun belangrijkste verzorgenden, op
verschillende locaties in Nederland. Van de in totaal 214 bewoners verbleven er 58 (39
vrouwen en 19 mannen) in een tehuis op basis van hoofdzakelijk een somatische aandoening
en 156 personen (109 vrouwen en 47 mannen) hadden dementie. De somatische bewoners
zijn benaderd om via informed consent toestemming voor deelname te verlenen. Voor de
dementiepatiënten is toestemming verleend door hun eerstverantwoordelijken.
Meetinstrumenten. Bij de bewoners werd de Mini Mental State Examination (MMSE) van
Folstein, Folstein en McHugh (1975) afgenomen. Bij de verzorgenden vond afname plaats
van de Vragenlijst voor Hyperseksueel Gedrag (van Hooren & Gijs, 2010); een bewerking
van de St. Andrew’s Sexual Behaviour Assessment (SASBA) van Knight et al. (2008).
Daarnaast werden er gegevens verzameld uit het medisch dossier.
3
Resultaten. Verzorgenden reageerden op seksueel ontremd gedrag met negeren van dat gedrag
(n = 28) en de persoon afleiden (n = 21), separeren (n = 7) of berispen (n = 38). Er werd geen
medicatie toegediend. Door ongelijke groepsgroottes (n = 58; n = 3) kon er geen verschil
aangetoond worden in de reactie van de verzorging op seksueel ontremd gedrag van demente
en niet-demente bewoners. Daarnaast bleek er geen significant verband tussen de reactie van
de verzorging op seksueel ontremd gedrag en de waargenomen reactie van de patiënt, met
uitzondering van het separate hoofdeffect voor ‘afleiden van de persoon’. Dit bleek een
negatief verband: een toename van het gebruik van afleiding door de verzorging hangt samen
met een afname van het seksueel ontremd gedrag.
Conclusie. Ondanks dat de verwachte verbanden niet aangetoond konden worden, biedt deze
studie interessante aanknopingspunten voor toekomstig onderzoek.
Keywords. Seksueel ontremd gedrag, verpleeghuizen, dementie, verzorgenden.
4
Abstract
Background. Little research has been done on the subject of sexually disinhibited behaviour in
nursing homes. Our knowledge regarding non-pharmacological interventions is limited.
Furthermore, only a minimal amount of studies investigates whether nursing staff reacts
differently to sexually disinhibited behaviour of demented residents than they would to
somatic residents.
Aim. It was investigated whether nursing staff reacts differently to sexually disinhibited
behaviour of demented patients than of somatic patients, as well as if there is an association
between the reaction of the nursing staff to sexually disinhibited behaviour and the perceived
reaction of the patient. Herewith, this study aims to add to the knowledge regarding sexually
disinhibited behaviour, which eventually can enhance patient care.
Participants, procedure, design. A cross sectional survey was conducted among 214 subjects
and their primary care givers in nursing homes across The Netherlands. Of the 58 somatic
patients, 39 were female and 19 were male. Of the 156 subjects who suffered from dementia,
109 were female and 47 were male. The aforementioned patients were asked for their
permission to take part in this study directly. For the demented patients, permission was
granted by the persons primarily responsible for them.
Measures. Data was collected using the Mini Mental State Examination (MMSE) by Folstein,
Folstein and McHugh (1975). The caregivers answered questions from the Questionnaire for
Hypersexual Behaviour (van Hooren & Gijs, 2010); an adaption of the St. Andrew’s Sexual
Behaviour Assessment (SASBA) by Knight et al. (2008). In addition, data was collected from
the patient’s medical records.
5
Results. Nursing staff reacted to sexually disinhibited behaviour by ignoring it (n = 28) and by
separating (n = 7), distracting (n = 21) or reprimanding the patient (n = 38). No medication
was administered. Sample sizes were unequal (n = 58; n = 3). Therefore, no difference in
nursing staff’s reactions could be indicated between demented and cognitive intact patients.
No significant association could be proven between nursing staffs’ reactions and the
perceived reaction of the patient. ‘Distracting the patient’ was an exception to this finding,
since a significant negative relation was found, i.e. an increase of the use of ‘distraction’ by
the nursing staff was associated with a decrease of the sexually disinhibited behaviour.
Conclusion. Although the expected associations could not be proven, this study offers
interesting insights and indications for further research.
Keywords. Sexually disinhibited behaviour, nursing homes, dementia, nursing staff.