Rietland en rietkragen - Landschap Noord

Rietland en rietkragen
Ontstaan
Een meer dan drie meter brede rietvegetatie noemen we rietland.
Riet wordt nog steeds voor diverse doeleinde gebruikt. Dekriet voor rieten daken, bladriet
(met het blad er dus nog aan) als strooisel in de stal.
In een rietland dat droger en steviger wordt en waar geen beheer plaatsvindt ontkiemen
bomen en ontstaat op den duur broekbos. Terwijl in rietland met een drijvende bodem zich
allerlei mossen vestigen Vooral veenmossen houden goed regenwater vast. In het midden
ontstaat een regenwaterbel met een andere plantengroei dan aan de waterkant.
Door verschillen in uitgangssituaties en beheer ontstaan diverse ontwikkelingsstadia. Deze
lopen uiteen van puur dicht riet, via open rietland met een groot aantal plantensoorten naar
broekbos en bloemrijk grasland zonder riet.
Een rietkraag is een korte of lange, maar altijd smalle, maximaal drie meter brede strook riet.
Staand op een plasberm, langs of drijvend op wateroppervlak van een niet te smalle
watergang. Ook op plaatsen met kwel staat vaak riet.
Doelstellingen
•
•
•
•
•
bloemrijke vegetatie
riet- en moerasvegetatie
broedplaats voor riet- en moerasvogels
voedselgebied en verplaatsingsroute voor zoogdieren, vogels en insecten
middel tegen oeverafslag
Meest geschikte locaties
•
•
•
In de buurt van andere rietlanden, planten en dieren verschijnen er eerder dan
wanneer het geïsoleerd ligt
Langs wegen, onder hoogspanningsleidingen, in de buurt van bosjes en
bebouwingen. Daar broeden toch al weinig weidevogels, deze blijven vaak ook uit de
buurt van rietlanden
Langs fiets- en wandelpaden hier kunnen recreanten genieten van de natuur in het
rietland
Waarde
In een rietvegetatie komen planten voor als riet, grote lisdodde en koninginnekruid. Het
aantal soorten neemt toe met de breedte van de rietkraag en de openheid van de vegetatie.
Het gaat om soorten als watermunt, veenmos en rietorchis.
In rietvegetatie broeden vogels zoals kleine karekiet, rietzanger, watersnip en slobeend.
Bunzing en hermelijn zoeken er naar voedsel en planten zich er ook voort.
Een goed onderhouden rietland draagt bij aan de variatie en kwaliteit van het landschap.
Foto. Grote lisdodde
Bijlage rietland en rietkragen
Foto. slobeend
Aanleg
Leg een rietkraag aan door een watergang luw of ondieper te maken. Maak bijvoorbeeld op
enige afstand van de oever een beschoeiing van wiepen (wilgentenen). Daarachter ontstaat
een zone waarin riet en andere oeverplanten kunnen groeien. Dit heeft vooral zin op
plaatsen met afslag.
Stort achter de beschoeiing bagger of grond om het ondieper te maken. Ligt de aan te
leggen rietstrook geïsoleerd dan kan men riet en of oeverplanten planten. Is er al
oevervegetatie in de directe omgeving dan kan men spontane ontwikkeling afwachten.
Een andere manier om een rietkraag te maken is afgraven van grond langs een watergang.
Doe dit tot minstens veertig centimeter onder de waterlijn. Zorg ook voor ondiepere
gedeelten: oeverplanten slaan hier sneller aan.
Beheer
Voordat u met het beheer van een rietland en rietkraag aan de slag gaat moet u bedenken
welk eindresultaat u wilt bereiken en wat u daarvoor moet doen of laten.
Natuurgericht beheer van een rietkraag is vooral van belang voor vogels en reptielen en
minder voor insecten en planten.
Soms is in een al enige tijd niet gemaaid riet afval aanwezig. Het is aan te bevelen het afval
op te ruimen voordat u een rietland dan wel rietkraag in beheer neemt. De beste tijd om afval
te verwijderen is de periode augustus tot en met oktober. Broedvogels zijn uitgebroed en
andere in het riet aanwezige dieren kunnen nog voor de winter een andere plek opzoeken.
Zonder beheer veranderen rietlanden en -kragen op termijn in bos. Wilt u het riet als zodanig
in stand houden, verwijder dan boomopslag.
Op een enkele plaats kunt u in een rietland een wilg sparen. Deze boomsoort blijft tamelijk
laag en biedt sommige vogels in het voorjaar een zangplek. Als u bomen spaart, kan dat het
beste in de buurt van wegen of bebouwing. U komt daarmee tegemoet aan de eisen van
dieren die juist een open landschap nodig hebben, zoals weidevogels.
Het vrijkomende materiaal bij het verwijderen van de boomopslag kan onder in
composthopen worden verwerkt. Gooi daar bovenop overtollig maaisel, veel dieren vinden
hier een schuilplaats. Voer deze maatregel uit buiten de broedtijd, dus tussen augustus en
maart.
Bramen zijn nuttig voor vogels en insecten, maar een veld vol bramen zal uiteindelijk in een
bos veranderen. Verwijder bramen door deze te maaien. Daarna moeten ze minstens drie
jaar lang in juni en augustus worden gemaaid, waarbij het maaisel wordt afgevoerd. De
bramen zullen grotendeels verdwijnen.
Richt u het beheer op bepaalde plantensoorten, kijk dan eerst naar de uitgangssituatie. Is het
rietland of de rietkraag verruigd, dan kunt u dat in drie tot vijf jaar verschralen door het
tweemaal per zomer te maaien en het maaisel af te voeren. Doe dit in de tweede helft van
juni en in augustus. Allerlei hoge en minder gewenste plantensoorten doorstaan dit
maairegime slecht. Andere planten krijgen meer ruimte om te kiemen en om tot bloei te
komen. Als de uitgangssituatie hiervoor geschikt is, vestigen zich binnen enkele jaren allerlei
interessante planten, bijvoorbeeld de rietorchis.
Afbeelding. Voorbeeld van een maaischema van rietland
Bijlage rietland en rietkragen
Komen enkele van de gewenste soorten eenmaal in het rietland voor, dan is het zaak om
nog maar eenmaal per jaar te maaien, bij voorkeur pas na 1 augustus. Kwetsbare soorten
hebben dan de tijd om zaad te zetten en voedingsstoffen in de wortels op te slaan voor de
winterrust. Is het rietland bloemrijk met veel interessante plantensoorten, dan bestaat het
beheer vaak uit eenmaal per jaar maaien tussen half augustus en half september.
Bestaat de begroeiing hoofdzakelijk uit riet, maai deze dan in de winter. Maai jaarlijks of eens
in de twee of drie jaar om verruiging te voorkomen. Voorkom verstoring van broedvogels en
maai vóór 1 februari en voer het maaisel af vóór 1 maart.
Bij beheer gericht op rietvogels is het de bedoeling dat er zoveel mogelijk riet blijft staan.
Voorkom boomgroei door een aantal plekken eens in de drie jaar te maaien.
Afbeelding. Gefaseerd maaibeheer van een rietkraag
Voor sommige rietvogels is het gunstig als er jaarlijks oud riet blijft overstaan. Maai daarom
ieder jaar maar een deel van de rietkraag. Maait u het volgend jaar een ander deel, dan komt
iedere plek eens in de twee of drie jaar aan de beurt. Maai tussen september en maart. Het
snelst en handigst maait het met vorst. Voorkom verstoring van vogels en voer het maaisel
af of zet het op hopen vóór maart.
Maait u in augustus dan kan het maaisel verwerkt worden tot hooi of stro. Het in de herfst
gemaaide bladriet kan na drogen als stalstrooisel worden gebruikt. Winterriet kan indien van
goede kwaliteit voor rieten daken worden gebruikt. Winterriet van mindere kwaliteit is
geschikt als stro.
Wel maaien, maar niet opruimen van het maaisel leidt tot verruiging van het rietland en
rietkraag. Verbranden van het ongemaaide riet of van het op de grond liggende maaisel
heeft voornamelijk negatieve gevolgen voor de natuur in het riet. In deze gevallen kunt u het
riet beter laten staan.
De bodem kan zo voedselrijk of verzuurd zijn dat maaien niet meer helpt, bijvoorbeeld door
te sterke verzuring of verdroging. Begreppel het rietland of graaf een deel van de
voedselrijke bodem af. Het zure regenwater stroomt door de greppels weg en er komt
neutraal of basisch polderwater in het rietveld. Het weggraven van gedeelten is te verkiezen
boven alles in een keer weg te graven
Steeds vaker wordt maaisel op hopen gezet. Het beste is een deel van het maaisel af te
voeren en een deel te gebruiken voor composthopen. Composthopen zijn bij bergeenden en
wilde eenden in trek als plek om te nestelen. Allerlei soorten zoogdieren en insecten vinden
er een schuilplaats. Vooral als onder in de hoop takken en boomstobben zijn verwerkt. De
ringslang zet soms eieren af in vochtige composthopen. Door de broeiwarmte komen deze
uit. Het broei-effect wordt versterkt door paardenmest in de hoop te verwerken. Het is
uiteraard ongewenst composthopen aan te leggen op plaatsen met een waardevolle
vegetatie. Maak de hoop niet vlak langs de weg, de kans op doodrijden van in de hoop
levende beesten is daar groot.
Bijlage rietland en rietkragen
De meeste sloten moeten af en toe worden uitgebaggerd, bagger heeft vaak een hoge
bemestende waarde. Gooi geen dikke lagen bagger op een rietland of in een rietkraag met
een bijzondere vegetatie. Dan is het uitgevoerde rietbeheer voor niets geweest.
Foto. Rietland in de winter
(Bron. http://www.connectyournature.nl)
Bijlage rietland en rietkragen
Foto. Rietkraag als oeververdediging