De zin van de zinvraag

1
De zin van de zinvraag
De menselijke levenslijn verdeeld in scharniermomenten,
wanneer mensen nadenken over de zin en het doel van hun leven.
Bordschema:
1) Wanneer hebben mensen spontaan de neiging om zinvragen te stellen?
Mensen stellen spontaan de vraag naar de zin van het leven bij belangrijke, cruciale gebeurtenissen,
bij ‘scharniermomenten’ in het leven. Dit kunnen zowel positieve als negatieve gebeurtenissen.
Veroorzaakt ofwel door een verandering binnenin, ofwel van buitenaf. Telkens als je levenslijn ‘een
bocht neemt’, er iets verandert in je levensomstandigheden dat je dwingt om de dingen opnieuw in
perspectief te plaatsen. Mensen hebben dan automatisch de neiging om te vragen hoe het nu verder
moet, wat deze verandering voor hen persoonlijk betekent, en hoe ze daarmee moeten leren leven.
Het zijn crisismomenten, dus meestal niet zo aangenaam. Gekenmerkt door het wegvallen van
zekerheden en confrontatie met leegte. Je vroegere overtuigingen zijn aan het wankelen gebracht,
en je moet op zoek naar een nieuwe zingeving.
Concreet: welke gebeurtenissen roepen bij mensen spontaan de zinvraag op? Klassikale brainstorm.
- Ontwikkeling van taal en zelfbewustzijn bij het kleine kind.
- Tijdens de puberteitscrisis.
- Studiekeuze en beroepskeuze.
- Algemeen: bij alle belangrijke keuzemomenten in het leven.
- Het aangaan van een ‘serieuze) relatie.
- Bij de geboorte van een kind.
- Het opbreken van een relatie met een geliefde of vriend.
- Een ernstig ongeval.
- Een lichamelijke of psychische ziekte.
- Het overlijden van een dierbare.
- De ontwikkeling van godsgeloof!
- Oplopen van een gevangenisstraf.
- Verslaving (drugs, alcohol, medicijnen, gokken,...).
- De dreiging van extreme armoede.
- Het uitbreken van een oorlog.
- Het verlies van je baan, werkloosheid.
- Acute eenzaamheid.
- De midlifecrisis.
- Het op pensioen gaan.
- Op je sterfbed.
- ...
2
2) Waarom stellen mensen op dergelijke scharnier-momenten zinvragen? We concluderen
onvermijdelijk DAT mensen zich op scharniermomenten in hun leven, bij hoogte- en dieptepunten,
op zoek zijn naar zin. Maar waarom?
a) Vertrouwde zingevingskaders vallen weg => confrontatie met LEEGTE. Dit roept onzekerheid
en ANGST op (‘doodsangst’, i.e. angst voor het niets). Men wordt a.h.w. teruggeworpen op het
leven zelf; bijzonder bewust van het feit dat je bestaat. Momenten van diepere zelfbewustwording.
De veranderde omstandigheden dwingen je tot een proces van herinterpretatie en heroriëntatie.
Uitgedaagd een nieuwe betekenis aan je leven te geven. WIE ben ik? Wat mag ik HOPEN? Wat
moet ik DOEN? Dit wordt plots onzeker. Je hebt de behoefte om jezelf te herdefiniëren, vanuit
voorbije levenservaringen, naar een nieuwe toekomst toe. Hoe zit het met mijn identiteit, mijn
relaties, mijn activiteiten? De manier waarop je tot nu toe bezig was in het leven, is niet langer
houdbaar. Je valt in een gat. Op zoek naar een nieuwe manier van leven, een nieuwe zingeving.
b) Het wegvallen van betrouwbare betekeniskaders, die mijn identiteit en mijn dagelijks handelen
zin en waarde verschaften, brengt een VERLIES VAN CONTROLE EN ZEKERHEID met zich
mee. Je bent als een koning die van zijn troon gestoten is. Verwarring, onzekerheid, ontzetting.
Vanuit een natuurlijk behoefte naar zekerheid en controle moet je op zoek naar een nieuwe
zingeving. Gerust kunnen zijn dat je goed bezig bent.
c) Maar WAAROM nu eigenlijk? Tautologie: omdat mensen nou eenmaal ‘van nature’ zinzoekende
wezens zijn... Wij vinden genoegdoening in een besef van zinvolheid, en kwelling in een besef van
zinloosheid of (erger nog) onzinnigheid (cf. Albert Camus, Franz Kafka). MENSEN ZIJN
ZINZOEKENDE WEZENS: voor mensen is zinzoeken intrinsiek waardevol. Het is een typisch
menselijke behoefte om een zinvol, betekenisvol en waardevol leven te willen leiden. Het is
belangrijk voor ons zelfbeeld dat we er op kunnen vertrouwen dat we goed bezig zijn in het leven,
dat dit alles zinvol en waardevol is, dat het niet voor niets is / zal zijn.
Stelling: ALLE wezens met een zelfbewustzijn en het vermogen om abstract te denken stellen zich
(tenminste op cruciale momenten in hun leven) automatisch vanuit zichzelf de vraag naar de zin van
hun bestaan. Typisch menselijk. Alle mensen vinden het waardevol dat hun leven ergens toe dient,
een diepere betekenis en zin heeft. Ze zijn vanuit zichzelf bezorgd om de zin van hun leven. (Indien
we zelfbewuste computers konden uitvinden, dan zouden ook zij spontaan vragen naar de zin van
hun bestaan.)
Vandaar: de zin van de zinvraag is ... het stellen van de zinvraag zélf.
En dan heb je natuurlijk nog de ‘professionele zinzoekers’: de filosofen... Filosofen, mensen met
een soort ‘hyperactief zelfbewustzijn’, verwonderen zich vanuit hun karakter over het feit dat ze
bestaan, kunnen het niet laten om daarover te lopen nadenken. Ook zonder specifieke aanleiding,
gewoon vanuit een soort passie. (Soms worden ze voor gek verklaard, wat wellicht terecht is indien
ze dermate gekweld worden door zinvragen dat ze aan een gewoon leven nog nauwelijks
toekomen...)