Werkconferentie *Geestelijke Verzorging in de

Conferentie Cosbo
‘Ouderen, wat houdt
ze bezig?’
30-05-2017
Dr. Suzette van IJssel
Wat is zingeving?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Doelgerichtheid
Morele rechtvaardiging
Eigenwaarde
Competentie/Grip/invloed/controle
Begrijpelijkheid/Betekenisgeving
Verbondenheid (sociaal en transcendent)
1. Doelgerichtheid
Leef je ergens naartoe wat je van waarde vindt?
Het kan gaan om doelen die je wilt bereiken of
doe-dingen waar je je bed voor uitkomt. Hobby
of verzorgen van anderen.
OUDER WORDEN:
Te bereiken doelen nemen af. Mogelijkheid om te
zorgen neemt soms af. Nieuwsgierigheid naar het
leven neemt af…
2. Morele rechtvaardiging
Is je leven, dat wat je doet, moreel te
verantwoorden? Het gaat om de behoefte dat
handelingen en gebeurtenissen in het leven juist,
goed en gerechtvaardigd zijn (geweest).
OUDER WORDEN:
Meer leven om op terug te kijken. Je eigen
geschiedenis dringt zich op en er valt minder weg
te lopen.
3. Eigenwaarde
Vind je jezelf de moeite waard? Kun je positief
over jezelf denken en voelen?
OUDER WORDEN:
In huidige maatschappij lijkt er steeds minder
eerbied voor grijze haren. Positie van oudere in
westerse samenleving niet te vergelijken met
samenlevingen met sterke stam- of
familieverbanden.
4. Grip/invloed
Heb je het gevoel dat je invloed hebt op je leven?
Dat kan door wilskrachtig doelen na te streven of
ondanks onmacht toch het gevoel te hebben grip
te hebben.
OUDER WORDEN:
Steeds meer geconfronteerd met onmacht en de
‘niet-maakbaarheid’ van het leven. Verlies doet
dat.
5. Betekenis
Heb je een begrijpelijk verhaal over je leven en dat
wat je overkomt? Hoe plaats je lijden en sterven,
afhankelijkheid en kwetsbaarheid, ziekte en
tegenslag?
OUDER WORDEN:
Betekenis en begrip worden steeds belangrijker om
een gevoel van orde te blijven ervaren over je leven.
Maar de oude verhalen over lijden, sterven,
kwetsbaarheid en tegenslag hebben minder
bestaansrecht gekregen.
6. Verbondenheid
Voel je je verbonden met anderen? Heb je het
gevoel ergens thuis te zijn? Maar ook transcendente
verbondenheid: de behoefte jezelf een deel te
voelen van een groter geheel.
OUDER WORDEN:
In deze maatschappij niet in stam- of sterk
familieverband, maar vaak met andere ouderen in
een flat. Door secularisatie is draagkracht
kerk/religieus verband minder of helemaal
weggevallen.
Nieuw concept voor gezondheid –
positieve gezondheid
Machteld Huber – arts onderzoeker:
Zingeving sterkste gezondheid bevorderende kracht!
Maar… wat verstaan we onder zingeving?
Huidige tijdgeest: Gemeente Utrecht
Zingeving =DOEN & BEZIG ZIJN = maakbaar
Brief gemeente: Zingeving heeft in ons zorgmodel
ook een ‘semantische vertaling’ gekregen. Vroeger
spraken we over dagbesteding. Tegenwoordig
praten we over ‘sociale prestatie’ en ‘arbeidsmatige
activering’[…] ze klinken meer naar zinvol bezig zijn
dan dagbesteding.
Buurtteammedewerkers weten dat zicht op de drive
van de cliënt een voorwaarde is voor een succesvol
ondersteuningstraject.
…Vooralsnog gaan wij ervan uit, dat de meeste
Utrechters anno 2016 op zoek zijn naar een voor
hen zinvolle invulling van hun leven. Daarom praten
wij in termen van eigen regie, maatschappelijk
herstel, activering en meedoen naar vermogen. De
gemeente schept hiertoe de voorwaarden. Op deze
manier blijven wij op een praktische manier
bijdragen aan zingeving.
&
De religieuze en spirituele dimensie behoren tot
het domein van de kerken en andere
levensbeschouwelijke organisaties.
Zinervaring in de praktijk = maakbaar
Top 5 zingevingsthema’s bij ouderen
1. Betrokkenheid/verbondenheid: rol/bet. tov de
maatschappij. Heeft jouw bestaan nog
nut/betekenis voor anderen? – vrijwilligerswerk;
sociaal activeringsaanbod, sociale verbinding
2. Omgaan met de huidige tijd/ontwikkelingen: kun
je nog meekomen? Kun je je eigen zaken nog
regelen? Je eigen stem. – i-pad cursussen, etc.
Zinervaring in de praktijk ≠ maakbaar
Zingeving wordt zinvinding! Trage vragen & diepe processen
3. Verlieservaringen plek geven. Verlies naasten, maar ook
gezondheid, vitaliteit, mentale scherpte. -??? Kerk?
Psycholoog?
4. Waardering van geleefde leven. Heb je een begrijpelijk
verhaal over je leven en wat is je overkomen? Uitkomen met
de keuzes die je hebt gemaakt, met de kansen die je hebt
gemist, de eindjes die nog los voelen… - ???
5. Grenzen/oorzaken lijden: Hoe plaats je lijden en sterven,
afhankelijkheid en kwetsbaarheid, ziekte en tegenslag? Waar
ligt voor jou de grens? Voltooid leven - ???
Stichting Zin in Utrecht
• Vanwege transitie: oprichting juli 2013
• 5 geestelijk verzorgers, géén zending, algemeen
werkend (achtergronden: PC; RK; Hum., Islam en
meervoudig georiënteerd)
• Diensten:
1. Persoonlijke begeleiding
(Pilotproject & Zorg naar Maat)
2. Groepsprojecten inwoners
3. Deskundigheidsbevordering
• Gesubsidieerd door fondsen
Extra activiteit:
Verankering extramurale GV in samenleving
Na 4 jaar: organisatorisch
- Groeiende zichtbaarheid en bekendheid,
folders, website, FB; nieuwsbrief
- Goede bereikbaarheid via tel & mail
- Onderdeel netwerkverbanden in de wijk
- Doorverwijzingen van POH GGZ; buurtteams;
verpleegkundigen; familieleden
- Groep gemotiveerde vrijwilligers
Na 4 jaar: inhoudelijk
- 70/80 Utrechters kunnen begeleiden. Korte en
lange trajecten
- Een goede afstemming van
formele/professionele zorg en
informele/vrijwillige zorg
- Groepsbijeenkomsten rondom
zingevingsthema’s; themadagen/weken
- Deskundigheidsbevordering professionals…?
Na 4 jaar: reacties
- Grote herkenning en erkenning van het belang
van aandacht voor zingeving en spiritualiteit.
Zeker bij de doelgroepen ouderen; (O)GGZ &
chronisch zieken
- Erkenning bij aantal professionals die werken
met deze doelgroepen
- Cliënten: GV gaat dieper, naar de kern waar het
probleem zit, i.t.t. andere zorg die aan de
oppervlakte blijft hangen
Na 4 jaar: financiële verankering
In ‘gesprek’ met:
- Gemeente (WMO=groepsaanbod Sociale
Prestatie & persoonlijke begeleiding;
Subsidie uit initiatievenfonds)
- Zorgverzekeraars (ZK & VGZ; via NVPA
vergoeding via aanvullend pakket)
- Zorginstellingen (bezuinigingen)
Gemeente Utrecht & Zilveren Kruis
Gezond verzekerd = Pakket voor meest
kwetsbare/armlastige inwoners met structurele
hoge zorgkosten.
Vergoeding soorten spirituele zorg:
Pakket ** €350 ipv €450 (korting gemeente: €7
per maand = €84 per jaar)
Pakket *** €500 ipv €650 (korting gemeente:
€12,50 per maand = €150 per jaar)
Wat gebeurt hier nu?
Oude wijn in nieuwe zakken?
Visie op zorg niet echt veranderd
Van oudsher gehanteerd mensbeeld:
- Medisch: artsen, verpleegkundigen, specialisten
- Sociaal: maatschappelijk werkers
- Psychisch: psychologen, psychiaters
Existentiële/spirituele domein ontbreekt expliciet
Maakt aandacht voor dit domein facultatief… en
geen onderdeel van professionaliteit…
Representatie zorgdomeinen
Naast andere domeinen of
In de kern van andere domeinen?
Wie is de mens?
Mts/zorg vol met levensbeschouwelijke aannames die impliciet blijven
Onze (in)stelling: goedkoop is
duurkoop!
Grote besparing kosten indien méér aandacht voor
innerlijk leven: de vraag achter de vraag.
Placebo-effect demonstreert zelfgenezend vermogen
waarom wordt daar niet meer mee gedaan?
Na 4 jaar: de grootste struikelblokken
1. 20e eeuws denken over zingeving/spiritualiteit
en de rol daarvan in de Nederlandse
samenleving bij beleidsmakers…
2. Wie begrijpt wat de geestelijk verzorger doet?
Vaak onderschat als specialisme: iedereen doet
toch aan zingeving? Psycholoog;
maatschappelijk werker; vrijwilligers…
3. Door ontkerkelijking is het existentiële domein
‘verweesd’. Wie neemt het eigenaarschap?
Laatste stap in secularisatie