ID lelystad

Wat is Basel II?
Binnen de bankensector voltrekt zich een stille revolutie die veroorzaakt wordt door het nieuwe Basel II
akkoord. Wat is er aan de hand? In Basel vergaderen elke drie maanden vertegenwoordigers van de
centrale banken van de belangrijkste industrielanden (de G10) over de mondiale harmonisatie van de
reglementering van het geld en kredietwezen. In 1988 werd het zogenaamde Basel I kapitaalakkoord
getekend, dat de solvabiliteitseisen regelde waaraan alle banken van de aangesloten landen aan
moesten voldoen. In 2001 is dit akkoord aangepast aan de eisen van deze tijd. Dit zogenaamde Basel
II Capital akkoord gaat in op 1 januari 2007.
De oude solvabiliteitseis van 1988 verplichtte banken om minimaal 8% van hun totale uitstaande
leningen te financieren met eigen vermogen (minimum solvabiliteit). Hierop waren slechts enkele
uitzonderingen van toepassing zoals bijvoorbeeld leningen aan overheden, waarvoor geen buffer
verplicht was. Thans regelt het Basel II akkoord een meer gedifferentieerde berekening. De diverse
soorten kredieten, zoals staatspapieren, interbancair, projectfinancieringen, deelnames of de retail
markt voor bedrijven en particulieren, worden in klassen met afwijkende risicoprofielen geclusterd.
Voor elke cluster gelden afzonderlijke eisen voor de vaststelling van het werkelijke risico’s. Basel II
wijkt derhalve af van de rigide standaardregel van het oude akkoord, waarin goede en slechte
kredieten werden samengevoegd.
Het Basel II akkoord repareert als het ware de gebrekkige correlatie tussen kapitaalvereisten en het
werkelijke risico’s. Maar er is meer veranderd. Voor het managen van het kredietrisico kent Basel II een
uit drie stappen opgebouwde aanpak, pilaren genaamd.

Pilaar één regelt de minimale solvabiliteit afgestemd op het risicoprofiel van de uitstaande
leningen. De minimum solvabiliteitseis van 8% blijft weliswaar gehandhaafd, maar de
kredietrisico-eisen worden gerelateerd aan het vereiste economische kapitaal en niet meer aan
de minimum solvabiliteit. Voor de vaststelling van het risico beoordelen de banken het
kredietrisico (cliëntenanalyse), het marktprijsrisico (verandering van de rente gedurende de
looptijd) en het operationele risico (branche- en landenrisico’s).

De tweede pilaar regelt het toezichtproces, waarbij de banken zelf moeten beschikken over een
beoordeling- en beheersingsproces voor het risicomanagement (de organisatie van de eigen
processen en de systemen voor het management van de kredietrisico’s door de bank). De
externe
toezichthouder
(in
Nederland
de
Nederlandsche
Bank)
toetst
dit
riskmanagementsysteem.

De derde pilaar regelt de marktdiscipline waarbij eisen en aanbevelingen worden gedaan voor
de manier waarop banken externe partijen inzicht moeten verschaffen in hun risicoprofiel. Dit is
een belangrijke aanvulling op de toch al toegenomen zware eisen ten aanzien van de financiële
rapportage zoals vastgelegd in de IFRS.
Eind 2006 moeten allen Europese banken en financiële instellingen aan het Basel II akkoord voldoen.
De meeste banken moeten opnieuw hun interne organisatie, processen en systemen grondig onder de
loep nemen om op tijd gereed te zijn. Er is nog onvoldoende kennis over de exacte impact op de eigen
organisatie, processen en systemen. Wel wordt duidelijk dat het management van specifieke soorten
kredieten een specialisme wordt. Het is immers ondoenlijk om alle soorten kredieten onder een hoed te
brengen, laat staan om op een rendabele wijze verschillende riskmanagement systemen te exploiteren.
De invloed die van het Basel II akkoord uitgaat is voor de bedrijfstak enorm.
Welke praktische consequenties dit alles voor het economische verkeer kan hebben beschrijven wij in
de volgende paragraaf.
Almere
Amersfoort
Apeldoorn
Maastricht
Welke invloeden op het economische verkeer zijn te verwachten?
Het is feitelijk onmogelijk om alle invloeden die zowel IFRS als Basel II op het economische verkeer
zullen hebben nu al te voorspellen. Toch doen wij er een poging voor, zonder volledig te willen zijn,
door u over de belangrijkste ontwikkelingen te informeren. Wij willen immers bereiken dat de financieel
managers begrijpen welke ingrijpende veranderingen in het economische en maatschappelijke leven
zich voltrekken en wat dit voor consequenties heeft op hun werkterrein en eigen functioneren?
IFRS – de voornaamste ontwikkelingen zijn:




Impact op de financiële performance van ondernemingen.
Scope van kapitaalverschaffers (aandeelhouders) en analisten zal veranderen.
Moeilijkere beheersbaarheid van de eigen resultaten en performance-indicatoren.
Transparantie zowel nationaal als internationaal zal toenemen.
Basel II – de voornaamste ontwikkelingen zijn:




Splitsing van banken in gespecialiseerde kredietinstituten.
Grote bewegingen op het gebied van overnames en verkoop van bankactiviteiten.
Verfijning van de risicoanalyse van de cliënten door de banken – scoring en rating.
Andere en meer transparante rapportages over de kwaliteit van banken.
IFRS reporting standards:
Door gebruik te maken van de IFRS reporting standards zullen de resultaten en de samenstelling van
de balans ten opzichte van de huidige rapportage veranderen. De verschillen kunnen behoorlijk zijn. In
de eerste plaats moet het management inzichtelijk maken waardoor deze verschillen dan wel zijn
ontstaan. Vervolgens krijgt men te maken met de opinievorming over wat beter is en wat niet.
Ondernemingen die onder IFRS regime slechter presteren kunnen dit niet afdoen met
boekhoudkundige redenen. Men zal geconfronteerd worden met andere eisen en opvattingen over
winst en de ideale balans.
De prestaties van de ondernemingen worden zowel nationaal als internationaal beter vergelijkbaar. Dit
zal van invloed zijn op de prijs en de kwantiteit waarmee kapitaal kan worden aangetrokken. De
toegenomen openheid zal niet alleen van invloed zijn op de ondernemingsfinanciering maar vooral op
de concurrentieverhoudingen. De normen voor wat een goede prestatie is zullen met andere woorden
veranderen en dat zal zijn uitwerking hebben op het strategisch management.
Uiteraard zullen er ook brokken worden gemaakt. De beïnvloedbaarheid, zo je wilt stuurbaarheid, van
het resultaat neemt af. Tel hierbij op dat de overheden en kapitaalverschaffers, maar ook de
maatschappij, hogere eisen stellen aan het risicomanagement Denk in dit verband aan de Enron of
Albert Heijn affaires of aan de Commissie Tabaksblat en in de VS aan de Sarbanes – Oxly act die de
controle op en de aansprakelijkheid van bestuurders regelt.
Dit zijn dan nog de meest belangrijke externe ontwikkelingen. Intern betekent dit dat het management
onder nog grotere druk moet presteren en de ontwikkelingen moet beheersen. De interne rapportages
zullen er eveneens anders uit komen te zien en de interpretatie van de prestaties van een
bedrijfsonderdeel zullen in een ander daglicht komen te staan.
De managers moeten bijgeschoold worden en wennen aan andere presentatievormen en prestatieindicatoren. Samengevat is IFRS geen probleem van de accountant maar een serieus te nemen
verandering die aan het management van ondernemingen hoge eisen stelt.
Almere
Amersfoort
Apeldoorn
Maastricht
Het Basel II Capital akkoord:
Wij hebben al eerder aangeduid dat de veranderingen die het Basel II akkoord teweeg brengt wellicht
van een nog grotere omvang zullen zijn dan die van IFRS. De toegenomen administratieve en
organisatorische eisen zijn dusdanig zwaar dat banken gedwongen worden om zich te specialiseren om
de risico’s nog te kunnen managen. Niet alleen door de toename van de bankkosten voor de
beheersing van het kredietrisico maar ook door de veranderde rentabiliteitseisen zullen sommige
kredietvormen goedkoper of duurder worden. Deze twee oorzaken zorgen voor een verhevigde
concurrentie tussen de banken. Wie deze processen, zowel intern als commercieel, goed kan managen
zal een competitief voordeel kunnen bereiken.
Uiteraard hebben deze ontwikkelingen niet alleen een interne invloed op de bancaire sector, maar
zullen de klanten hier ook mee te maken krijgen. De banken worden immers door de regelgeving
gedwongen om een verfijnder scoring en rating systeem dan dat vandaag de dag gebruikelijk is toe te
passen. Scoring is een eenmalige beoordeling van bijvoorbeeld een startend bedrijf of particulier.
Rating is een doorlopende beoordeling van een zakelijke klant. Beide systemen meten het bedrijfsrisico,
het financiële risico, het brancherisio en indien van toepassing nog het landenrisico. Om de financiële
parameters mede voor het brancherisico vergelijkbaar te maken, zullen de banken de rapportage in
IFRS bij alle kredieten eisen. Dit soort ratings worden vandaag de dag alleen voor zeer grote
ondernemingen gedaan. Vanaf 2007 geldt dit voor alle ondernemingen, groot of klein. De toe te passen
regelgeving van Basel II maar niet in de laatste plaats ook van IFRS zal er de oorzaak van zijn dat in
elk geval veranderingen in de kredietwaardigheid optreden. De verwachting is helaas dat deze
verandering meestal een negatieve tendentie zullen hebben. Een lagere kredietwaardigheid zal in elk
geval een hogere rente tot gevolg hebben en in vele gevallen ook afspraken over het inperken van het
kredietplafond mee brengen.
Je kunt je voorstellen dat Basel II in de eerste plaats veel werk betekent voor banken en financiële
instellingen om de interne processen in de grip te krijgen en de overnamegolf die valt te verwachten te
verwerken. Voor het management van organisaties betekent Basel II heel concreet dat men een eigen
rating strategie moet opstellen. Om dit te kunnen doen moet men eerst zelf metingen verrichten zodat
de huidige situatie op basis van Basel II regels helder wordt. Vervolgens moet er beleid geformuleerd
worden waarmee men de rating positief kan beïnvloeden. De omzetting van dit beleid kost minimaal
twee jaar. Een reden voor managers om niet te denken dat het tot 2007 nog niet zo’n vaart zal lopen.
Nederland loopt achter met de invoering van zowel IFRS als Basel II. In Europa zijn er procentueel
gemiddeld twee keer zoveel IFRS implementaties gerealiseerd dan in Nederland. Basel II staat in
Nederland nog helemaal in de kinderschoenen. Ook hierin liggen andere landen op ons voor. Dit
betekent in elk geval dat er een workload op ons afkomt die vergelijkbaar is met de Y2K problematiek
of die van de invoering van de Euro.
Almere
Amersfoort
Apeldoorn
Maastricht