Bruxelles, le

Benzodiazepines : bijkomende informatie
Wat zijn benzodiazepines?
Benzodiazepines en aanverwante middelen zijn geneesmiddelen die voornamelijk gebruikt worden bij de
aanpak van angst en slaapstoornissen, omwille van hun kalmerende en slaapbevorderende eigenschappen. Ze
worden ook voorgeschreven als spierontspanner of voor hun anticonvulsieve effecten (bij epilepsie en
stuiptrekkingen). De effecten verschillen van de ene benzodiazepine tot de andere, maar het is vooral de
werkingsduur (kort, halflang of lang) die het verschil maakt tussen de verschillende substanties.
Bij de behandeling van angst- en slaapstoornissen kunnen de benzodiazepines tijdelijk nuttig zijn, maar ze
hebben geen effect op de onderliggende oorzaak. Het gebruik op lange termijn is dan ook niet zonder gevaar.
Wat is de rol van benzodiazepines bij de aanpak van slapeloosheid en angst?
De aanpak van slaapstoornissen gebeurt in verschillende stappen.
Eerst wordt de oorzaak van de slapeloosheid opgespoord en in de mate van het mogelijke ook aangepakt. Op
de tweede plaats komt de niet-medicamenteuze aanpak. Deze aanpak kan gaan van informatie over de slaap
(mechanismen, idee-fixen, inslaapstrategieën), tot een verbetering van de slaaphygiëne (tips in verband met
de omgeving en het vermijden van overdadig eten en opwekkende drankjes) en eventueel gedragstherapie.
Vaak zijn deze ingrepen al voldoende.
De behandeling met geneesmiddelen komt op de laatste plaats. De impact ervan is beperkt, zeker bij oudere
patiënten. Geneesmiddelen zijn enkel een optie in specifieke gevallen (ernstige acute slapeloosheid) en dan
kiest men voor de laagst mogelijk dosis en de kortst mogelijke periode. Een langdurig/regelmatig gebruik is niet
zonder gevaar en het risico op afhankelijk kan al na twee weken behandeling opduiken. De doeltreffendheid op
lange termijn is dan ook onzeker, omdat men vaak snel gewoon raakt aan de slaapbevorderende effecten.
Bij de aanpak van angst geniet gedragstherapie (verzameling van psychologische methodes gebruikt bij de
behandeling van onaangepast gedrag) de voorkeur. Als deze niet mogelijk is of onvoldoende resultaat geeft,
kan bijkomend het gebruik van geneesmiddelen overwogen worden en komen benzodiazepines in
aanmerking. Ze werken snel en zijn vooral efficiënt wanneer ze gedurende een beperkte periode ingenomen
worden. De optimale duur van de behandeling is niet gekend, maar omwille van het risico op bijwerkingen,
moet deze zo kort mogelijk gehouden worden. Bij bepaalde psychiatrische aandoeningen kan een chronisch
gebruik echter wel nuttig zijn.
Wat zijn de bijwerkingen en de risico’s in geval van een langdurig gebruik?
De bijwerkingen van benzodiazepines verschillen naargelang de gebruikte dosis, de behandelingsduur en de
gevoeligheid van de persoon.
Het gaat in de eerste plaats om sufheid, een blijvende slaperigheid tijdens de dag, vermoeidheid, hoofdpijn,
duizeligheid, verwardheid en geheugen- en concentratieproblemen. Vooral oudere personen zijn gevoelig voor
deze effecten, met een verhoogd risico op evenwichtsverlies, valpartijen en breuken. Benzodiazepines hebben
ook een ongunstige invloed op het rijvermogen of op het gebruik van machines.
Andere ongewenste effecten, in het bijzonder bij langdurig gebruik, zijn gewenning, afhankelijkheid en
ontwenningsverschijnselen:
 Bij regelmatig gebruik treedt gewenning aan de slaapbevorderende effecten snel op (in enkele dagen
of weken). Het effect van het geneesmiddel vermindert en het is niet meer zeker dat er een effect
optreedt, met als gevolg een terugkeer naar de beginsituatie wat betreft de tijd tot inslapen en de
effectieve slaaptijd.
 Na 1 of 2 weken behandeling kan er al een fysieke en psychische afhankelijkheid ontstaan. Plots
stopzetten van de behandeling kan dan aanleiding geven tot ontwenningsverschijnselen.
 De ontwenningsverschijnselen zijn voornamelijk angst, verwardheid, heroptreden van de
slapeloosheid, problemen met geheugen en concentratie, hoofdpijn, misselijkheid, enz. Het risico op
ontwenningsverschijnselen is groter bij langdurige behandelingen, hoge dosissen en bij gebruik van
De Landsbond van de Onafhankelijke Ziekenfondsen
1/2
kortwerkende benzodiazepines. Vooral oudere patiënten blijken bijzonder gevoelig voor deze
ontwenningsverschijnselen. De behandeling langzaam afbouwen, eventueel met een sterke
ondersteuning, kan een gunstig effect hebben.
Welke campagnes werden gevoerd?
Om de patiënten en de gezondheidswerkers te sensibiliseren over het rationeel gebruik van benzodiazepines,
heeft het ministerie van Volksgezondheid enkele jaren geleden een campagne gelanceerd over het gebruik
van benzodiazepines bij angst en slapeloosheid. Enerzijds werden er hulpmiddelenboeken opgesteld om de
huisartsen en apothekers te ondersteunen bij deze campagne, en anderzijds werden er ook brochures voor
patiënten uitgedeeld, met algemene informatie over de aanpak van stress, angst en slapeloosheid, alternatieve
oplossingen naast geneesmiddelen en een vragenlijst met zelfevaluatie over het gebruik van benzodiazepines.
Wat is het standpunt van de Onafhankelijke Ziekenfondsen?
De Onafhankelijke Ziekenfondsen willen een rationeel gebruik van benzodiazepines promoten. In de meeste
gevallen is dit rationeel gebruik synoniem voor een behandeling van korte duur aan de laagst mogelijke dosis.
In deze optiek zijn de Onafhankelijke Ziekenfondsen gekant tegen een terugbetaling van de benzodiazepines
via een niet-selectieve opname in de maximumfactuur (MAF). Een terugbetaling is enkel te overwegen in
specifieke gevallen, bijvoorbeeld voor bepaalde vormen van epilepsie en eventueel voor andere goed
afgebakende indicaties.
Referenties:







Benzodiazepines – Angst, stress of slaapproblemen – kies voor je eigen oplossing!’ geraadpleegd op
10/07/2009 op de website van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de
Voedselketen en Leefmilieu over: http://www.health.fgov.be/benzo/
Consommation de benzodiazépines 1998-2008 Annales Pharmaceutiques Belges 15 maart 2009.
‘Aanpak van slapeloosheid’ Folia Pharmacotherapeutica, mei 2009, geraadpleegd op 03/07/09 op
http://www.bcfi.be/Folia/Index.cfm?FoliaWelk=F36N05B
Verantwoord gebruik van benzodiazepines’ Folia pharmacotherapeutica, Oktober 2002, geraadpleegd
op 10/07/09 op http://www.bcfi.be/Folia/Index.cfm?FoliaWelk=F29N10B
Plaintes de mauvais sommeil – Autant que possible, éviter les somnifères La Revue Prescrire 2008;
28(292) :111-118
Insomnie: augmenter les chances de réussite du sevrage en benzodiazépines La Revue Prescrire
2004; 24(256) :854-855
FAQ –
Wat is een DDD’ geraadpleegd op 07/08/2009 op de website van het Riziv:
http://www.inami.fgov.be/drug/nl/drugs/general-information/infopharma/faq/b2.htm
De Landsbond van de Onafhankelijke Ziekenfondsen
2/2