groep 7/8

Alles over ijs
groep 7/8
Inhoud
blz.
1. Hoe ontstaat ijs?
3
2. Waarom is ijs glad?
4
3. Waarom laat zout ijs smelten?
5
4. Waarom bederft bevroren eten niet?
6
5. Wat is een ijsmeester?
7
6. Hoe ontstaan ijsbloemen?
8
7. Wat is droog ijs?
9
8. Wat is een ijshotel?
10
9. Wat is er bijzonder aan een ijsbreker?
11
10. Wat is IJsheiligen?
12
Werkblad Alles over ijs.
13
Schrijf je eigen e-boek
14
Bronnen en foto’s
17
Antwoordenblad Alles over ijs
18
1. Hoe ontstaat ijs?
Water verandert in ijs bij een temperatuur
onder de 0°C.
Wat gebeurt er bij die temperatuur precies
in het water.
Water bestaat uit watermoleculen. Het zijn
kleine deeltjes die je niet met het blote oog
kunt zien. Watermoleculen trillen hard.
De watermoleculen gaan onder het
vriespunt minder hard trillen. Doordat ze
langzamer bewegen, kunnen de watermoleculen gemakkelijker in elkaar haken. Als
ze in elkaar haken ontstaat een patroon.
watermoleculen
Moleculen in ijs haken vast in een
patroon
Door dat patroon komen de moleculen vast
te zitten. Dat maakt ijs hard en stijf.
Door het patroon gaan de moleculen verder
uit elkaar staan dan in water.
Daarom zet water uit als het bevriest. IJs
heeft maar liefst 9 % meer ruimte nodig dan
water.
Nu snap je waarom waterleidingen kapot
vriezen als er bij vorst water in blijft staan.
2. Waarom is ijs glad?
Je hebt gelezen dat de moleculen in
ijs minder hard bewegen dan in water.
De moleculen in de toplaag van het ijs
bewegen nog wel snel. Ze bewegen
net zo snel als de moleculen in
gewoon water.
Dus eigenlijk is de toplaag van het ijs
te vergelijken met water. Dat dunne
laagje water zorgt ervoor dat je er met
je schaatsen, schoenen en slee
gemakkelijk overheen glijdt.
Het ijs onder dat dunne vochtige
laagje is stevig en zorgt dat je er niet
doorheen zakt.
Denk ook maar aan een dun laagje
water op douchetegels. Dat laagje
maakt de tegels spekglad.
Hetzelfde geldt voor een nat wegdek.
Op een natwegdek slipt een auto
gemakkelijker dan op een droog
wegdek.
De toplaag van ijs is eigenlijk water
3. Waarom laat zout ijs smelten?
In hoofdstuk 1 las je dat water bevriest bij
een temperatuur onder 0°C. Dat
verandert als je zout bij het water of het
ijs doet.
Zout zorgt ervoor dat het vriespunt en
het smeltpunt van water lager worden.
Het zout dat op Nederlandse wegen
gestooid wordt, zorgt ervoor dat water
pas gaat bevriezen bij –10° C.
de strooiwagen
Zout zorgt ervoor dat het mooie
patroon van ijs, waarover je
eerder las, opeens uitelkaar valt.
Het ijs verandert weer in water.
Bij heel strenge vorst waarbij
het meer dan 10 graden vriest,
heeft strooien dus geen zin
meer.
zout doet ijs en sneeuw smelten
4. Waarom bederft
bevroren eten niet?
Overal om ons heen vind je
bacteriën: Op je handen, je boek
en in etenswaren.
Rauw vlees en rauwe vis bevatten
ook bacteriën. Bacteriën kunnen
zich razendsnel vermenigvuldigen. Ëén enkele bacterie kan
zich na 7 uur vermenigvuldigd
hebben tot ruim 2000 bacteriën.
bacteriën zijn overal
diepvrieskip
de diepvriezer
Koelkasten zorgen ervoor dat de bacteriën
zich veel langzamer vermenigvuldigen.
En als je etenswaren in de diepvries doet dan
vermenigvuldigen de bacteriën zich helemaal
niet meer.
Na het ontdooien gaat het vermenigvuldigen
wel weer verder, maar dan verdwijnt het eten
in een pan en wordt gekookt, gebraden of
gebakken.
Daar kunnen bacteriën helemaal niet tegen.
Ze gaan dood.
5. Wat is een ijsmeester?
Een ijsmeester zorgt op schaatsbanen
voor een goede kwaliteit van het ijs. In
een gesloten ijshal regelt hij ook het
binnenklimaat.
Ook zorgt een ijsmeester elk jaar
opnieuw voor een vloer van kunstijs.
Door de betonnen vloer van de ijsbaan
lopen leidingen waardoor een gekoelde vloeistof loopt van ongeveer
–14° C. Over de betonnen vloer komt
een dun laagje water. Dat water
bevriest op het koude beton. Denk
maar aan ijzel.
leidingen met gekoelde vloeistof
de kunstijsbaan
Dat laagje wordt wit geverfd. Zo wordt
het licht van de lampen boven de baan
teruggekaatst en ook ziet het ijs er
mooier uit. Over deze eerste laag komt
een nieuw laagje water. Dat ook weer
bevriest.
De dikte van het ijs bedraagt ongeveer
5 cm. De ijsmeester werkt met
ongeveer 7 man twee weken lang aan
het maken van een nieuwe ijsbaan.
6. Hoe ontstaan ijsbloemen?
Als het buiten heel hard vriest,
worden de ramen heel erg koud.
De lucht binnen in de kamer komt in
aanraking met het koude glas.
Daardoor gaat die lucht afkoelen en
er ontstaat waterdamp die op de
koude ruit terechtkomt. Waterdamp
bestaat uit piepkleine druppeltje die
onmiddellijk op het koude glas
bevriezen.
IJsbloemen
IJsbloemen: bevroren waterdamp
Eigenlijk is het hetzelfde als het
beslaan van de ruiten. Alleen nu
bevriezen de druppeltjes.
De druppeltjes veranderen in ijskristallen die aan elkaar vastgroeien en
zich vast zetten aan veegstrepen en
krassen.
IJsbloemen komen niet zoveel meer
voor op ramen, doordat de meeste
mensen dubbelglas hebben. Daardoor
koelt de binnenruit niet meer voldoende af.
7. Wat is droog ijs?
Droog ijs wordt ook wel koolzuursneeuw
genoemd.
Het is eigenlijk bevroren
koolzuur. Koolzuur is een gas en wordt
onder andere in frisdranken gedaan.
Door de koolzuur ontstaan de kleine
belletjes die een fris en prikkelend gevoel
geven, terwijl je drinkt.
Het bevroren koolzuurgas heeft een
temperatuur van –78°C als het droogijs
geworden is.
Droog ijs geeft een rookeffect
droog ijs
Het droogijs smelt niet, maar verdampt
(sublimeert) langzaam. Daarom zie je
dat er “rook” vanaf komt.
Droogijs wordt gebruikt in theaters en
muziekshows. De ‘rook” van het
droogijs blijft boven de vloer hangen en
geeft daardoor een speciaal effect.
Het wordt ook gebruikt bij desserts. Zo
komt er “rook” van je toetje.
Op schepen waar geen koelinstallatie
is gebruikt men droogijs om goederen
te koelen.
8. Wat is een ijshotel?
IJshotels zijn tijdelijke hotels. Ze zijn
opgebouwd uit ijs en sneeuw. Ze
worden jaarlijks vanaf de maand
oktober gebouwd in koude streken in
Scandinavië en Canada.
In de zomermaanden smelten de
hotels.
Je kunt er gewoon logeren en eten in
een temperatuur van ongeveer min 5
graden Celsius.
de ijsbar in het hotel
de gang in een Zweeds ijshotel
Ook meubels en tafels zijn gemaakt
van ijs. Op de tafels liggen planken,
zodat het ijs niet smelt door warme
borden.
Op de bedden liggen rendiervellen en
alleen het toilet en de badkamer
worden verwarmd.
De hallen en gangen in de ijshotels
worden meestal versierd met ijsbeelden.
De gasten in ijshotels zijn mensen die
iets anders willen dan normaal. Ze
zoeken een bijzondere ervaring.
9. Wat is er bijzonder aan een
ijsbreker?
IJsbrekers zijn speciaal ontworpen
schepen die door bevroren water
kunnen varen. Ze kunnen op die manier
vaarroutes voor schepen open houden.
Daarvoor zijn deze schepen uitgerust
met een extra stevige boeg, een
achterkant en een waterlijn die dubbel
zo dik is als de bij normale schepen.
IJsbrekers kunnen het ijs op drie
verschillende manieren breken.
50 Let Probedy, de grootste ijsbreker
ijsbreker in actie
Ze kunnen het ijs wegduwen, ze
laten zich door het ijs zakken of ze
drukken het ijs kapot.
IJsbrekers hebben schroeven aan de
voor– en achterkant. Deze schroeven
zijn afgeschermd, zodat ze niet
kunnen beschadigen.
Verder kunnen sommige ijsbrekers
lucht onder het ijs pompen. Dat is
een middel om ijs te breken mocht
het schip toch vast komen te zitten in
de ijsmassa.
10. Wat is IJsheiligen?
IJsheiligen is een woord dat
gebruikt wordt in de volksweerkunde. Het gaat om vier
katholieke heiligen die hun
sterfdag hadden tussen 11 en 15
mei.
Volgens de volksweerkunde zijn
tussen 11 en 15 mei de laatste
dagen dat er nachtvorst kan voor
komen.
De heiligen zijn Mamertus, Pancratius, Servatius van Maas-tricht
en Bonifatius van Tarsus.
Sommige landen noemen maar
drie heiligen. Zij tellen de heilige
Mamertus niet mee.
Als er in mei nog nachtvorst is,
heeft dat grote gevolgen voor de
natuur. Nachtvorst kan schade
aanrichten aan jonge planten.
bevroren bloemen
bevroren kersentak met knoppen in het voorjaar
Werkblad Alles over ijs
Kruis het juiste antwoord aan.
1. IJs ontstaat onder een temperatuur van 0 °C.,doordat:
0 de moleculen in water hard worden.
0 de moleculen in water hard gaan bewegen.
0 de moleculen in water langzaam gaan bewegen.
0 de moleculen in water dicht op elkaar gaan zitten.
3. Maak het schema af over de kenmerken van ijs. Kijk ook
naar de plaatjes als extra hulpmiddel. Zet de volgende woorden in de pijlen: hard, smelt, conserveert, glad, boven 0 °C,
watertoplaag, moleculen, bacteriën, haken vast, traag, zout.
2. Als water in ijs verandert, zet het water uit. Dat komt,
doordat:
de moleculen verder uit elkaar komen te staan.
ijs gewoon meer ruimte nodig heeft.
de moleculen niet meer bewegen.
de moleculen sneller gaan bewegen.
3. Zout laat ijs en sneeuw smelten. Dat komt, doordat:
0 zout een scherpe en brandende stof is.
0 zout het vries– en smeltpunt van water verlaagt.
0 zout het vries– en smeltpunt van water verhoogt.
0 zout bij –10 °C. de watermoleculen doodt.
4. Zijn de volgende uitspraken goed of fout ?
A. IJs is glad, omdat de toplaag eigenlijk water is. goed/fout
B. Als eten ingevroren wordt, gaan alle bacteriën dood.
goed/fout
C. Bij ijzel bevriest water op een bevroren ondergrond. Dat
wordt nagebootst bij kunstijs. goed/fout
D. Om ijsbloemen op een ruit te krijgen heb je het volgende
nodig: waterdamp en koud glas onder 0 °C. goed/fout
E. Droogijs is bevroren gas. goed/fout
F. Rookeffecten met droogijs ontstaan door het kouder
worden van het droogijs. goed/fout
kenmerken
van
IJs
0
0
0
0
Vind je het schrijven van verhaaltjes leuk?
Doe je dat het liefst op de computer?
Maak dan nu je eigen e-boek.
Een spannend of grappig verhaal, een e-boek over je hobby, een dier,
een beroep, een land, je vakantie……
Misschien heb je nog een ander leuk idee!
Als je de webwinkel van Eduboek bezoekt op
www. Eduboek.nl
kun je er meer over lezen.
Je juf of meester kunnen je er misschien ook mee op weg helpen.
Je kunt het e-boek als het klaar is opsturen naar de webwinkel van
Eduboek.
Daar kunnen mensen je e-boek downloaden en lezen.
Zo gaan lezers misschien jouw boek lezen.
Wil je meer weten? Klik dan op het blauwe boek.
boeken voor de toekomst
E-boeken lenen in Flash
•
•
•
•
Jaarabonnementen nu 30 euro voor
37 e-boeken per niveau
3 niveaus: groep 3-4, groep 5-6 en
groep 7-8
Gratis werkbladen
Geen licenties
E-boeken kopen in PDF
•
•
•
•
•
Aantrekkelijk prijzen tussen 4 en 7 euro
per ex.
3 niveaus: groep 3-4, groep 5-6 en groep
7-8
Geschikt voor voorleessoftware
Vrij kopiëren en afdrukken voor eigen gebruik (zie voowaarden)
Gratis werkbladen
Een greep uit de collectie van 75 digitale boeken
Hier registreren voor toegang tot de webwinkel.
Neem een gratis abonnement op de nieuwsbrief!
Dit is een uitgave van Eduboek
Bezoek nu:
www.eduboek.nl
en download twee gratis e-boeken over de winter voor de
groepen 3 en 4 en de groepen 5-6
Dit boek mag vrij gekopieerd en rondgestuurd worden.
Bronnen en foto’s
http://nl.wikipedia.org/wiki/IJs
http://en.wikipedia.org/wiki/Ice
http://www.tekstcentrale.nl/ijsentechniek.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Icebreaker
http://en.wikipedia.org/wiki/Icehotel
http://en.wikipedia.org/wiki/Dry_ice
http://nl.wikipedia.org/wiki/IJsbreker
http://nl.wikipedia.org/wiki/Ijsheiligen
Dit e-boek mag gekopieerd en verspreid worden.
Antwoordenblad Alles over ijs
3. Maak het schema af over de kenmerken van ijs. Kijk ook
naar de plaatjes als extra hulpmiddel. Vul de volgende woorden in: hard, smelt, conserveert, glad, boven 0 °C, water-
d
gl a
3. Zout laat ijs en sneeuw smelten. Dat komt, doordat:
kenmerken
van
IJs
een scherpe en brandende stof is.
het vries– en smeltpunt van water verlaagt.
het vries– en smeltpunt van water verhoogt.
bij –10 °C. de watermoleculen doodt.
bacteriën
ha
rd
n
ke
a
h
st
va
g
traa
mol
ecul
en
goed/fout
g
B. Als eten ingevroren wordt, gaan alle bacteriën dood.
ro
ei
s
top
t
A. IJs is glad, omdat de toplaag eigenlijk water is. goed/fout
se
4. Zijn de volgende uitspraken goed of fout ? Zet een streep
door het foute antwoord.
C. Bij ijzel bevriest water op een bevroren ondergrond. Dat
wordt nagebootst bij kunstijs. goed/fout
D. Om ijsbloemen op een ruit te krijgen heb je het volgende
nodig: waterdamp en koud glas onder 0 °C. goed/fout
E. Droogijs is een bevroren gas. goed/fout
F. Rookeffecten met droogijs ontstaan door het kouder
worden van droogijs. goed/fout
ut
co
n
zout
zout
zout
zout
r
v
ee
rt
0
0
0
0
zo
smelt
doordat:
de moleculen verder uit elkaar komen te staan.
ijs gewoon meer ruimte nodig heeft.
de moleculen niet meer bewegen.
de moleculen sneller gaan bewegen.
en
0
0
0
0
°C
2. Als water in ijs verandert, zet het water uit. Dat komt,
bo
v
watertoplaag
toplaag, moleculen, bacteriën, haken vast, traag, zout.
0
Kruis het juiste antwoord aan.
1. IJs ontstaat onder een temperatuur van 0 °C.,doordat:
0 de moleculen in water hard worden.
0 de moleculen in water hard gaan bewegen.
0 de moleculen in water langzaam gaan bewegen.
0 de moleculen in water dicht op elkaar gaan zitten.