D2H1P5 - De pagina is niet gevonden

Diagnostica Interne Organisatie
DIAGNOSTICA
Organisatorische régimes, herkenning en beoordeling
Laatst bijgewerkt 15-11-08
Analytische tabellen behorend bij Hoofdstuk 1 § 6 over organisatorische régimes
1: Vanuit de collegebrieven
1.1 Kenmerken van de interne organisatie, proces, structuur en menselijke factoren,
vanuit
mechanistisch régime, tabellen 1-4
1.2 Kenmerken van de interne organisatie, proces, structuur en menselijke factoren,
vanuit
organisch régime, tabellen 5-8
2: Vanuit gangbare literatuur
2.1 Een juiste graad van bureaucratisering? Tabel 9
2.2: Organisch of mechanistisch? Tabel 10, 11
3: Omstandigheden voor de twee régimes, tabel 12
4: De soll-ist confrontatie, tabel 13
Inleidende opmerkingen
Men beschouwe de tabellen als inleidend, ter globale inschatting van het organisatorisch
régime, organisch versus mechanistisch. Op deze tweedeling sluit de onderscheiding
aan van de configuraties volgens Mintzberg, en daarvoor verschijnt een speciale reeks
van diagnostica.
Maar men kan ze ook gebruiken voor het opsporen van punten waarin ten opzichte van
het bestaande een verandering wenselijk is. Tweemaal zijn ze daartoe te doorlopen:
eenmaal met het oog op de bestaande toestand zonder meer, en daarna gericht op hoe
die eigenlijk zou moeten zijn. Dus in een soll-ist vergelijking.
§ 1: Vanuit de collegebrieven
Het organisatiekundig model
Het zijn de drie hoofd-deelsystemen van de interne organisatie, uiteengezet in het eerste
hoofdstuk van de collegebrieven (H1 §2.10 (2)) die men in dit diagnosticum vindt
uitgewerkt in telkens een reeks van gezichtspunten. Daarop aansluitend zijn er twee
Organisatorische régimes 1
Diagnostica Interne Organisatie
tabellen die afkomstig zijn uit de gangbare literatuur, die op overeenkomstige
oordeelsvorming zijn gericht, en die een nuttige aanvulling leveren.
De methode
Het zal opvallen dat de drie tabellen volgens het organisatiekundig model verschijnen.
Elke keer bevatten zij dezelfde gezichtspunten maar deze zijn in de eerste groep van
drie te bezien en te taxeren vanuit mechanistisch gezichtspunt, in de tweede groep van
drie vanuit het organische.
De reeksen van gezichtspunten pretenderen volledigheid. Maar dwingend zijn zij niet;
iedereen kan toevoegen wat gezien de ervaring en de situatie ter plaatse ter zake
doende lijkt.
1.1 Kenmerken van de interne organisatie, proces, structuur en menselijke factoren,
vanuit mechanistisch régime
Er volgen nu eerst 30 kenmerken van de interne organisatie, ingedeeld naar de drie hoofddeelsystemen van procesinrichting, structuur en menselijke factoren.
Drie tabellen dienovereenkomstig, elk met tien gezichtspunten of kenmerken, afgesloten met een
vierde die de drie deel-oordelen van de voorgaande dient samen te vatten tot een algemeen
oordeel.
De procesinrichting verschijnt als eerste: de gedacht is dat als ergens het mechanistische
karakter van de organisatie zich manifesteert dan is dat hier. De structuur doet niet meer dan
daarvoor de condities scheppen, en beide hebben ze hun gevolgen voor de menselijke
samenleving in het bedrijf, de personele huishouding, de cultuur.
Daarna volgen er weer drie, in gelijke volgorde: procesinrichting en -besturing, structuur en
menselijke verhoudingen.
De eerste drie zijn eerst zo geformuleerd dat zij uitgaan van het mechanistisch uiteinde van de
schaal. Naar mate zij meer en directer herkenbaar zijn - zie de aanwijzingen voor taxatie - zou
het régime meer als mechanistisch zijn te beoordelen. De tweede groep van drie gaat juist uit van
het organische régime.
Door beide door te werken verkrijgt men dus tweemaal een oordeel en die twee moeten elkaar
ondersteunen.
In de tabellen zullen termen voorkomen die in het eerste hoofdstuk nog niet aan de orde zijn
geweest. Voorzover ze niet bekend zijn, kan men ze opzoeken in de andere hoofdstukken, en
Organisatorische régimes 2
Diagnostica Interne Organisatie
daartoe zijn de hoofdstuk- en paragraafnummers vermeld waar dat relevant lijkt. En er is ook
altijd nog de alfabetische index.
Strikt genomen is het niet echt nodig om alle gezichtspunten, ofwel alle kenmerken te gebruiken;
maar het oordeel is wel beter naarmate het op meer gezichtspunten steunt.
Ook kan men het eens proberen met de tabellen in de derde paragraaf, waarin twee tabellen zijn
overgenomen, zij het enigszins aangepast, uit gangbare literatuur.
De meeste kenmerken in deze tabellen zullen een interpretatie vereisen, want ze zijn nu eenmaal
nooit ondubbelzinnig. Dan zal ook het nut blijken van beoordeling door meer personen:
afwijkende taxaties zijn juist dan een aanleiding tot inhoudelijke discussie.
Aanwijzingen voor taxatie per gezichtspunt of kenmerk:
1 = volledig en ondubbelzinnig herkenbaar
2 = herkenbaar, maar dringt zich niet op
3 = slechts ten dele herkenbaar
4 = in geringe mate of in het geheel niet herkenbaar
(tabel 1 op volgende pagina)
Organisatorische régimes 3
Diagnostica Interne Organisatie
Tabel 1
De procesinrichting en -besturing, in een mechanistisch
régime:
Taxaties:
1
1: Bedrijfsprocessen zijn beschreven; beschrijvingen gelden
als opdracht, op naleving wordt toegezien en beschrijvingen
worden regelmatig op juistheid en relevantie beoordeeld
2: Het dominerend coördinatiebeginsel is dat van
standaardisatie van werk en van direct toezicht (H2 § 8.1 (3))
3: De categorie van het geinstrueerd handelen overheerst in
elk geval in de uitvoerende processen (H2 §1.2)
4: Het bedrijfsgebeuren wordt beheerst door intensieve
plannings- en begrotingsprocedures
5: Planning en prognose steunen op een systematisch
vastgesteld geheel van normen en standaards
6: Overdracht van beslissingen geschiedt schriftelijk, met
mondelinge aanvulling ter bevestiging en controle
7: Opdrachten hebben meer het karakter van uitvoeringsopdrachten (H4 §4) naarmate ze lager in de hiërarchie
belanden
8: Er is een uitgewerkt stelsel van interne rapportering, aansluitend op de hiërarchie van besturende posities
9: Voor het overige gelden regels en gedragsvoorschriften op
Organisatorische régimes 4
2
3
4
Diagnostica Interne Organisatie
alle terreinen van het samenwerken
10: Er is een intensieve interne controle
Aanwijzingen voor formulering van een eerste deeloordeel:
Met betrekking tot de procesinrichting en -besturing is het régime te karakteriseren als
a: in hoge mate mechanistisch
b: in overwegende mate mechanistisch, al zijn er ook organische kenmerken
c: slechts in beperkte mate mechanistisch
d: nauwelijks mechanistisch te noemen
Tabel 2, betreffende de organisatiestructuur, op volgende pagina
Tabel 2
Organisatorische régimes 5
Diagnostica Interne Organisatie
Taxaties:
De organisatiestructuur in een mechanistisch régime:
1
2
3
4
1: De span of control is beperkt 1) en er is derhalve een groot
aantal niveau’s 2)
2: De ordening in de structuur is voor relatief lange tijd
geldend
3: En een zwaarwegende betekenis van hiërarchie, zich ook
uitstrekkend buiten het bedrijf
4: Er is een hoge graad van specialisatie in alle delen van de
structuur
5: De organieke structuur is van het traditionele lijn-staf type,
al dan niet binnen divisies 3)
6: Stafeenheden verzorgen werkvoorbereiding en planning
7: Posities en eenheden in de structuur zijn zorgvuldig
beschreven, beschrijvingen worden onderhouden
8: Bevoegdheid en verantwoordelijkheid uitdrukkelijk
vastgesteld, ook andere formele relaties
9: Delegatie berust op het beginsel dat slechts het uitdrukkelijk
vastgestelde is toegestaan
10: Naast de organieke structuur zijn de commandostructuur
en de organieke structuur zijn de dominante deelstructuren;
secundaire structuren zijn aanwezig bij grotere bedrijven 3)
1) Gezien de aard van het werk, afhankelijk daarvan kunnen aantallen posities in één
organisatieonderdeel toch nog sterk uiteenlopen
Organisatorische régimes 6
Diagnostica Interne Organisatie
2) En dit zal natuurlijk samenhangen met de totale omvang van het bedrijf
Deze twee kenmerken ziet men nogaleens apart genoemd, maar zij zijn onvermijdelijk met elkaar
verbonden, ik voer ze derhalve op als één gegeven.
3) Organieke-, commando- en secundaire structuren zijn beschreven in H3 §10, §11 en § 12
(Aanwijzingen voor formulering van een tweede deeloordeel, volgende pagina)
Aanwijzingen voor formulering van een deel-oordeel:
Met betrekking tot de organisatiestructuur is het régime te karakteriseren als
a: in hoge mate mechanistisch
b: in overwegende mate mechanistisch, al zijn er ook organische kenmerken
c: slechts in beperkte mate mechanistisch
d: nauwelijks mechanistisch te noemen
Tabel 3, betreffende de menselijke factoren, op volgende pagina.
Organisatorische régimes 7
Diagnostica Interne Organisatie
Tabel 3
Taxaties
Menselijke factoren en verhoudingen in mechanistisch
régime:
Organisatorische régimes 8
1
2
3
4
Diagnostica Interne Organisatie
1: De cultuur is verticaal georienteerd 1)
2: De beloningssystemen zijn gereglementeerd 2)
3: Er is in het algemeen een weerzin tegen verandering 3)
4: De selectie geschiedt op vakbekwaamheid
5: De opleidingen zijn op uitvoeringsvaardigheden gericht
6: De machtsbasis van legitimiteit domineert
7: De machtsafstand is in het algemeen groot (H4 § 3)
8: De omgangsvormen zijn formeel, volgens protocol
9: De leiderschapstijlen zijn op prestatie gericht
10: Het communicatiepatroon is overwegend verticaal
11: De politieke dimensie is te allen tijde aanwezig, op eigen
belang gericht, potientiele bron van conflict
1) Een verticale oriëntering houdt in dat men verschillen naar rang zwaar laat wegen, in elks
persoonlijk streven, en in de houding ten opzichte van hoger of lager geplaatsten, en de omgang
met dezen.
2) In salarisschalen, waarvan het salarisniveau op functiewaardering gebaseerd is.
3) Waarvoor goede redenen kunnen bestaan.
Aanwijzingen voor formulering van een derde deeloordeel:
Met betrekking tot de menselijke factoren is het régime te karakteriseren als
a: in hoge mate mechanistisch
b: in overwegende mate mechanistisch, al zijn er ook organische kenmerken
c: slechts in beperkte mate mechanistisch
Organisatorische régimes 9
Diagnostica Interne Organisatie
d: nauwelijks mechanistisch te noemen
Tabel 4, als samenvatting van de drie deeloordelen vanuit mechanistisch gezichtspunt, op
volgende pagina
Organisatorische régimes 10
Diagnostica Interne Organisatie
In welke mate is een mechanistisch régime te herkennen? Samenvattig van de drie deeloordelen
Tabel 4
vanwege de
vanwege
vanwege de
en dus over het
Het organisatorisch régime is te
proces-
structuur
menselijke
geheel
karakteriseren als:
inrichting
kenmerken
factoren
genomen
in hoge mate mechanistisch
in overwegende mate, al zijn er
ook organische kenmerken
slechts in beperkte mate
mechanistisch
nauwelijks mechanistisch
Men kan het oordeel vanuit deze tabel samenvoegen met andere, verderop, in de tabel op pagina
14
Organisatorische régimes 11
Diagnostica Interne Organisatie
1.2 Kenmerken van de interne organisatie, proces, structuur en menselijke factoren, vanuit
organisch régime
De tabellen dienen als een spiegelbeeld van de drie voorgaande. Zij bevatten dezelfde
gezichtspunten, echter met andere kenmerken ingevuld. Wij zoeken naar organische kenmerken.
Als eerste dan de kenmerken van procesinrichting en -besturing, gedacht vanuit het organisch
régime.
Aanwijzingen voor taxatie per gezichtspunt of kenmerk:
1 = volledig en ondubbelzinnig herkenbaar
2 = herkenbaar, maar dringt zich niet op
3 = slechts ten dele herkenbaar
4 = in geringe mate of in het geheel niet herkenbaar
Tabel 5
Organisatorische régimes 12
Diagnostica Interne Organisatie
De procesinrichting en -besturing in organisch régime:
Taxaties:
1
1: Bedrijfsprocessen zijn zonder improvisatie niet goed
denkbaar ; zij vereisen een grote mate van persoonlijk inzicht,
gekweekt in opleidingen1)
2: Het dominerend coördinatiebeginsel is dat van
vakbekwaamheid, voor een groot deel uit opleiding
meegebracht 2) (H2 § 8.1 (3))
3: De categorieën van het ambachtelijk en professioneel, tot
ontwikkelend-scheppend handelen domineren (H2 §1.2)
4: Het bedrijfsgebeuren wordt beheerst door vrijheid en
zelfstandigheid bij de uitvoering
5: Planning en prognose worden op hoofdlijnen uitgewerkt, en
zij bevatten ruime toleranties
6: Beslissingen worden gewoonlijk collegiaal genomen
7: Opdrachten hebben het uitdrukkelijk karakter van
resultaatopdracht (H4 §4)
8: Interne rapportering geschiedt meestal in overleg
9: Regels en gedragsvoorschriften betreffen logistiek-zakelijke
aspecten van het werk
10: Maatregelen van interne controle zijn beperkt tot
financiële- en eigendomszaken
Organisatorische régimes 13
2
3
4
Diagnostica Interne Organisatie
1) Dit kan zowel gelden voor het traditioneel ambachtelijk werk, van bouw en constructie, als van
professionele arbeid, van de tandarts of de chirurg, als van de primair ontwerpende arbeid van de
architect, de grafisch ontwerper, etc etc. Het zijn vele beroepen die men daartoe mag rekenen.
2) Iemand die een vak beheerst zal aan een half woord genoeg hebben en dan gaat het vanzelf,
dat is de idee.
Aanwijzingen voor formulering van een deeloordeel:
Met betrekking tot de procesinrichting en -besturing is het régime te karakteriseren als
a: in hoge mate organisch
b: in overwegende mate organisch, al zijn er ook mechnistische kenmerken
c: slechts in beperkte mate organisch
d: er zijn nauwelijks organische kenmerken
Tabel 6
Organisatorische régimes 14
Diagnostica Interne Organisatie
De organisatiestructuur in een organisch régime:
Taxaties
1
2
1: De span of control is gegeven de omvang van het bedrijf als
geheel, ruim te noemen; er zijn op zijn hoogst twee niveau’s
van verantwoordelijkheid
2: Er zijn relatief vaak wijzigingen in de structuur; die is daar
dan ook op ingesteld
3: Hiërarchie is nauwelijks van enige betekenis
4: Voorzover er een specialisatie is, is deze gericht op
probleemgebieden of vakgebieden
5: De organieke structuur is van een matrix-achtig type, al dan
niet binnen divisies; de uitvoering geschiedt meestal in
projectorganisaties (H3 § 10)
6: Stafeenheden hebben een ondersteunende rol,
bijvoorbeeld in opleidingen of documentatie, logistieke taken
zullen zijn uitbesteed
7: Posities en eenheden in de structuur zijn zorgvuldig
beschreven, beschrijvingen worden onderhouden
8: Bevoegdheid en verantwoordelijkheid zijn niet of slechts
globaal beschreven
9: Delegatie berust op het beginsel dat elk alle vrijheid heeft,
gegeven de professionele habitus, eventueel in een
beroepscode geformuleerd
10: De overlegstructuur structuur is de dominante
deelstructuur
(H3 § 12)
(Aanwijzingen voor formulering van een deeloordeel, volgende pagina)
Organisatorische régimes 15
3
4
Diagnostica Interne Organisatie
Aanwijzingen voor formulering van een deeloordeel:
Met betrekking tot de structuur is het régime te karakteriseren als
a: in hoge mate organisch
b: in overwegende mate organisch, al zijn er ook mechanistische kenmerken
c: slechts in beperkte mate oprganisch
d: er zijn nauwelijks organische kenmerken
Tabel 7
Menselijke factoren en verhoudingen in organisch régime:
Taxaties
1
1: De cultuur is horizontaal georienteerd 1)
2: De beloningssystemen zijn op hoofdlijnen gereglementeerd;
er is daarnaast veel ruimte voor waardering van persoonlijke
bijdragen
3: Verandering behoort tot de dagelijkse werkelijkheid 3)
4: De selectie geschiedt op professionele kwaliteiten en
persoonlijkheid
5: De opleidingen zijn gericht op ontwikkeling van inzicht en
kennisnemen van ontwikkelingen op relevante terreinen
6: Een machtsbasis van kennis en ervaring domineert
7: De machtsafstand is klein, hetgeen zal blijken uit alle
persoonlijke uitingen en onderlinge omgang (H4 § 3)
8: De omgangsvormen zijn informeel, met inachtneming van
algemene beschavingsnormen
9: De leiderschapstijlen zijn gericht op stimuleren,
ondersteunen, aanvullen en bijsturen van elks handelen
10: Het communicatiepatroon is geregeld waar het belangrijke
momenten betreft, jaarvergaderingen e.d., voor het overige
Organisatorische régimes 16
2
3
4
Diagnostica Interne Organisatie
verloopt communicatie improviserend
11: De politieke dimensie is aanwezig, ontaardt echter in het
algemeen niet in valsspelen
Aanwijzingen voor formulering van een deeloordeel:
Met betrekking tot de menselijke factoren en verhoudingen is het régime te karakteriseren als
a: in hoge mate organisch
b: in overwegende mate organisch, al zijn er ook mechanistische kenmerken
c: slechts in beperkte mate organisch
d: er zijn nauwelijks organische kenmerken
In welke mate is een organisch régime te herkennen? Samenvattig van de drie deeloordelen
Tabel 8
vanwege de
vanwege
vanwege de
en dus over
Het organistorisch régime is te
proces-
structuur
menselijke
het geheel
karakteriseren als:
inrichting
kenmerken
factoren
genomen
in hoge mate organisch
organisch in overwegende
mate, ook al zijn er enige
mechanistische kenmerken
slechts in beperkte mate
organisch
er zijn nauwelijks organische
kenmerken
Men kan het oordeel vanuit deze tabel samenvoegen met andere, verderop, in de tabel op pagina
14
Organisatorische régimes 17
Diagnostica Interne Organisatie
§ 2: Vanuit gangbare literatuur
Sommige handboeken onderscheiden zich gunstig van vele andere, in die zin dat de uitgever aan
het boek zelf één of meer werkboeken toevoegt. Wat men daarin aantreft is een collectie van
oefeningen - soms voor ons wat kinderlijk aandoend, ik zou er van sommige niet aan moeten
denken dat ik ze aan mijn studenten had moeten voorleggen - soms met een onversneden
karakter van een diagnosticum.
Uit een van deze zijn de nu volgende twee analytische tabellen afkomstig, die ik voor wat betreft
hun inhoud ongewijzigd overneem. Wel heb ik ze vertaald en voorzien ik ze van overeenkomstige
aanwijzingen als bij mijn eigen tabellen.
2.1 Een juiste graad van bureaucratisering?
Analytische tabel ter plaatsing en herkenning van hoofdkenmerken van de interne organisatie.
Gebaseerd op Experiencing Management, Marshall Sashkin en William C Morris (Addison
Wesley) , pagina 89 (toestemming voor overname en bewerking gevraagd).
Het gaat dan om het herkennen van een aanwezige graad van bureaucratisering, ofwel van de
mate waarin zwaar of licht georganiseerd is. De beschrijvingen per gezichtspunt neem ik
ongewijzigd over. De oorspronkelijke vijf-puntsschaal heb ik door een vierpuntsschaal vervangen.
De tien gezichtspunten sluiten aan op de algemeen geldende hoofdkenmerken van bureaucratie:
Specialisatie, en een ondubbelzinnige toewijzing van verantwoordelijkheid en bevoegdheid
Hierarchie: door allen gekend en aanvaard, berustend op objectieve grondslagen
Selectie en bevordering van personen op grond van gebleken bekwaamheid
Persoonlijke vooruitzichten zijn voorspelbaar en duidelijk
Gelijke geldigheid en toepassing voor allen van organisatiemaatregelen, regels, procedures e.d.
Bureaucratie wordt hier natuurlijk gebruikt in de oorspronkelijke, neutrale betekenis: de als ideaal
gedachte inrichting van een organisatie, volgens Weber, Fayol e.a., praktisch overeenkomend
met mechanistisch.
Mijn aanbeveling zou zijn om de lijst van gezichtspunten tweemaal te bezien: eerst zoals de
situatie er momenteel uitziet, en dan zoals men die bij nader inzien wenselijk zou achten. Dus in
een ist-soll vergelijking.
Aanwijzingen voor taxatie per gezichtspunt:
1 = volledig en ondubbelzinnig herkenbaar
3 = slechts ten dele herkenbaar
2 = in ruime mate herkenbaar
4 = in geringe mate of niet herkenbaar
Organisatorische régimes 18
Diagnostica Interne Organisatie
Tabel 9, op volgende pagina
Tabel 9
Taxaties
Organisatiekenmerken:
1
1: Banen zijn vergaand gespecialiseerd, en ook is het precies beschreven
wat in elke baan de verantwoordelijkheden en bevoegdheden zijn
2: Hiërarchie telt zwaar, hier en daar tot in het ridicule
3: Mensen worden hier geselecteerd en ook bevorderd op grond van
aantoonbare vakbekwaamheid
4: Vaak lijkt het dat mensen zo gehecht zijn aan de formaliteiten - het
protocol - dat je gaat twijfelen aan hun toerekeningsvatbaarheid
5: Wel ligt het zo dat ieder er van uitgaat dat alle regelingen voor iedereen
Organisatorische régimes 19
2
3
4
Diagnostica Interne Organisatie
gelden, zonder uitzonderingsposities
6: Mensen zijn hier zo bezig met hun eigen werk en hun eigen vak dat ze
vaak niet in de gaten lijken te hebben dat we hier toch een groot
gemeenschappelijk belang hebben; soms leidt dat tot conflict
7: De werkruimten zijn op een overzichtelijke manier ingericht, je kunt elks
positie er ook uit afleiden
8: Het bedrijf wordt geregeerd door een elite die eigenlijk door slim
maneuvreren in die posities zijn gekomen
9: Leidinggevenden zien hun positie als één trede op een ladder van
promoties en ze verwachten niet anders dan van tijd tot tijd te worden
bevorderd en een stap hoger te worden geplaatst
10: Veel van de interne regelingen lijken haast een doel op zichzelf te zijn
geworden, terwijl ze eigenlijk geen functie meer hebben. Soms geven ze
nog wel een minimaal acceptabele prestatie aan.
Aanwijzingen voor oordeel:
Op grond van de gegeven waarnemingen is een bureaucratisch/mechanistisch karakter
a: onloochenbaar aanwezig
b: in overwegende mate aanwezig
c: in beperkte mate aanwezig
d: nauwelijks aanwezig
In de oorspronkelijke versie, dus in het werk van Sashkin en Morris, wordt men uitgenodigd
punten te tellen en de auteurs geven een schaal die leidt naar een oordeel. Bovendien bevat hun
tabel vijf kolommen. Ik neem dat niet over omdat het m.i. een schijnbare kwantificering is. Beter is
het om het geheel te overzien en dan bij voorkeur in dialoog een oordeel te vormen.
Men kan het oordeel vanuit deze tabel samenvoegen met andere, verderop, in de tabel op pagina
14
2.2: Organisch of mechanistisch?
Organisatorische régimes 20
Diagnostica Interne Organisatie
Een tweede tabel (S&M pag 101) over dezelfde onderscheiding, met kenmerken die ontleend
zijn aan het werk van Burns & Stalker. Wie de oorspronkelijke tabel raadpleegt zal zien dat ik de
kenmerken nrs 6 en 8 heb gewijzigd. De gezichtspunten zullen voor zichzelf spreken. Merk wel
op dat een plaatsing bij 1 of 2 duiden op een mechanistisch régime, bij 4 en 3 op een organisch.
Op die manier kan men de gehele tabel overziende een oordeel kiezen uit het menu.
Aanwijzingen voor taxatie per kenmerk cq gezichtspunt zijn weer:
1 = volledig en ondubbelzinnig herkenbaar
3 = slechts ten dele herkenbaar
2 = in ruime mate herkenbaar
4 = in geringe mate of niet herkenbaar
Tabel 10
Taxaties
Organisatiekenmerken:
1
1: Er zijn hier regelingen die voor iedereen gelden, en wel in gelijke mate
2: Beleidsmaatregelen treden pas in werking na toetsing door degenen die
ermee te maken zullen hebben.
3: Iedereen die hier werkt wordt aangemoedigd zijn of haar kwaliteiten te
ontwikkelen, faciliteiten worden beschikbaar gesteld
4: Het is hier zonder meer duidelijk wie je baas is en aan wie je
verantwoording hebt af te leggen
5: Alle banen zijn precies beschreven zodat iedereen ook weet wat de
baan vereist, en wat het bedrijf van hem of haar verwacht
6: Tijdelijke samenwerkingsverbanden, werkgroepen e.d., komen voor, zij
het altijd als toegevoegd aan de staande organisatie
7: Beslissingen worden consequent onderworpen aan het oordeel van de
hoogst in aanmerking komende leiding
8: Veranderingen in de omgeving zullen zich weerspiegelen in de interne
organisatie, zij het met geringe frequentie
Organisatorische régimes 21
2
3
4
Diagnostica Interne Organisatie
9: Het werkterrein is hier overal gesplitst in kleine en gespecialiseerde
onderdelen
10: Werk dat regelmatig terugkeert is goed doordacht en in beschrijving
vastgelegd; die hebben de status van permanente opdracht aan
uitvoerders
Aanwijzingen voor oordeelsvorming;:
a: kenmerken wijzen duidelijk en overtuigend in de richting van een mechanistisch régime
b: kenmerken wijzen per saldo meer in de richting van een mechanistisch dan van een organisch
régime
c: kenmerken wijzen per saldo meer in de richting van een organisch dan van een
mechanistisch régime
d: kenmerken wijzen duidelijk en overtuigend in de richting van een organisch régime
Men kan het oordeel vanuit deze tabel samenvoegen met andere, in de hierna volgende tabel:
Vergelijking en samenvatting van de oordelen vanuit de tabellen.
Wij hebben nu vier herkenningsoefeningen achter de rug. Het kan zijn nut hebben de oordelen
vanuit deze naast elkaar te plaatsen, om het uiteindelijke en algemene oordeel een zo breed
mogelijke grondslag te verlenen. Laat het volgende tabelletje daarbij behulpzaam zijn:
tabel 11:
Vanuit de tabellen nrs:
Het organisatorisch régime:
4
8
9
10
Overwegend mechanistisch
Gematigd mechanistisch
Gematigd organisch
Organisatorische régimes 22
Diagnostica Interne Organisatie
Overwegend organisch
En dit is uiteraard weer vanuit een ist- en vanuit een soll-positie te doen. Maar ook het soll moet
ergens op zijn gebaseerd. Dat is het sluitstuk van dit stukje onderzoek.
§ 3: Omstandigheden voor de twee régimes
De tabel bevat tien gezichtspunten, waarvan de eerste vijf aanwijzingen zijn in de richting van een
organisch régime, de laatste vijf voor een organisch. Men lette er op dat de taxaties in de twee
helften altijd in bepaalde mate aan elkaar tegengesteld moeten zijn, wil een redelijk oordeel
mogelijk zijn.
De kenmerken zijn toe te passen op een bedrijf als geheel, maar in veel gevallen zal het beter
lukken als men een bepaald onderdeel in beschouwing neemt. Dat is in het geheel niet vreemd
want vooral in een wat grotere bedrijfshuishouding vindt een zo grote varieteit aan
bedrijfsprocessen plaats, in zo verschillende omstandigheden dat op meer plaatsen verschillende
organisatorische régimes thuishoren.
Aanwijzingen voor taxatie per gezichtspunt of kenmerk:
1 = volledig en ondubbelzinnig herkenbaar
3 = slechts ten dele herkenbaar
2 = herkenbaar, maar dringt zich niet op
4 = in geringe mate of in het geheel niet
herkenbaar
Tabel 12 op volgend pagina
Tabel 12:
Taxaties:
Bedrijfsomstandigheden:
Organisatorische régimes 23
Diagnostica Interne Organisatie
1
1: De functie van het bedrijf ligt in ontwikkeling, onderzoek,
probleemoplossing, ontwerp, advisering
2: De functie van het bedrijf vereist een voortdurende
bezinning op effectiviteit van het eigen werk
3: De omstandigheden waarin men moet handelen zijn aan
frequente verandering onderhevig
4: De functie van het bedrijf vereist bezinning op
menselijkheid en menselijke waarden
5:De bedrijfsprestaties lenen zich niet of in beperkte mate
kwantificering en meting
6: De bedrijfsprocessen worden gekenmerkt door herhaling,
routine, en efficiëncy domineren
7: Rechtmatigheid en controleerbaarheid van het handelen
zijn van dominerende betekenis
8: Massaliteit en uniformiteit zijn voorwaarden voor goed
functioneren, vanwege productiviteit en efficiëncy
9: Veiligheid is te allen tijde een zwaarwegende eis
10: Paraatheid, het snel kunnen handelen is voortdurend
nodig
Aanwijzingen voor oordeel:
De gegeven bedrijfsomstandigheden pleiten voor
a = een vergaand mechanistisch régime
b = een gematigd mechanistisch
c = een gematigd organisch régime
Organisatorische régimes 24
2
3
4
Diagnostica Interne Organisatie
d = een vergaand organisch régime
Waarbij het gematigde régime wel de voornaamste kenmerken draagt van het mechanistische
resp het organische, maar waar toch ook elementen en kenmerken van het andere aanwezig zijn.
Organisatorische régimes 25
Diagnostica Interne Organisatie
§4: De soll-ist confrontatie
Men zou nu het eindoordeel kunnen gebruiken als grondslag voor een organisatieverandering,
maar dan toch niet meer dan als een eerste oordeel, een veronderstelling eigenlijk, die overigens
wel gefundeerd is op waarneming en overweging. De soll-ist vergelijking, in de inleiding
aanbevolen levert dan de specificaties van het oordeel.
De confrontatie van soll en ist kan men uitvoeren of tot uitdrukking brengen in de laatste tabel:
horizontaal het soll, verticaal het ist.
tabel 13
aa n te bevel en
rég ime
kenme rken van
he t be staa nde
rég ime
me cha ni stis ch
ge mati gd
me cha ni stis ch
ge mati gd
org anis ch
me cha nistisch
ge mati gd
me cha nistisch
ge mati gd
org anis ch
org anis ch
Organisatorische régimes 26
org anis ch