Koers van GroenLinks

Discussieer en Beslis Mee!
Manifest van bezorgde GroenLinksers over koers, imago en partijcultuur
Wij zijn bezorgd en kritisch over een aantal ontwikkelingen binnen GroenLinks, de partij waar wij
voor gekozen hebben om Nederland -en de wereld- socialer, groener en toleranter te maken.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2006 heeft GroenLinks verloren. Dat was geen
incident. Vanaf 1998 is er helaas een voortdurend dalende lijn te zien bij landelijke verkiezingen: van
11 naar 10 naar 8 naar 7 zetels in 2006. De laatste verkiezingen (7 maart 2007, Provinciale Staten en indirect – Eerste Kamer) heeft deze trend niet gekeerd. Dat baart ons zorgen. Dat moet álle
GroenLinksers zorgen baren.
Want GroenLinks is in 1989 voortgekomen uit vier linkse partijen, die tot de conclusie kwamen dat
een nieuwe politieke formatie nodig was om het Nederlandse politieke landschap voorgoed een ander
aanzicht te geven. Om hét groene en linkse alternatief te zijn voor al die kiezers die vonden –en
vinden- dat de PvdA naar rechts helt, het CDA het rentemeesterschap verkwanselt en D66 geen
sociale agenda heeft.
Deze politieke plaatsbepaling van GroenLinks als hét groene en linkse alternatief is aan forse erosie
onderhevig. De koers die GroenLinks het laatste jaar is ingeslagen, roept bij velen vragen op. Het
imago wordt in toenemende mate als elitair ervaren. En de partijcultuur is steeds minder open en
democratisch dan het naar buiten toe schijnt en laat daardoor steeds meer krachten en kwaliteiten in de
partij onbenut.
Dit manifest beschouwt koers, imago en partijcultuur nader en doet voorstellen om het tij te keren. Wij
begrijpen heel goed dat er ook externe factoren zijn die hun invloed hebben op het politieke klimaat en
de positie van GroenLinks daarin. Zoals de nationalistische, xenofobe golf die Nederland sinds 2001
heeft overspoeld. En dat GroenLinks met haar kosmopolitische inslag tegen de stroom in roeit, zonder
daar electoraal voor beloond te worden. Dat moge deels zo zijn. Maar dat is geen alibi om niet kritisch
naar je zelf te kijken.
In dit manifest leggen wij de nadruk op onze zorgen en kritiek. Wij begrijpen heel goed dat daarmee
geen recht wordt gedaan aan het totaal van GroenLinks activiteiten en de mensen die zich daarvoor
inzetten, waaronder trouwens ook wijzelf. Het is echter diezelfde bezorgdheid die ons ertoe brengt ons
op deze wijze te uiten in de hoop dat er écht iets verandert waardoor iedereen weer tot zijn recht komt
en GroenLinks haar élan hervindt.
Wij maken ons zorgen over de koers van GroenLinks
GroenLinks is –gelukkig- een partij die oude standpunten tegen het licht van de actuele
ontwikkelingen houdt. Met het verschijnen van het manifest Vrijheid Eerlijk Delen heeft de Tweede
Kamerfractie gepoogd om nieuwe antwoorden te vinden op ‘hoe verder met de verzorgingstaat’.
Terecht werd gesteld dat het onbevredigend is om als GroenLinks steeds de laatste versie van de
Nederlandse verzorgingsstaat, waar nu al 25 jaar door rechtse en paarse kabinetten aan is gesleuteld,
geschaafd en vertimmerd, als het meest wenselijke model te beschouwen. En dat het tijd is voor een
nadruk op de GroenLinks-benadering, namelijk dat mensen emanciperen door te participeren. Tot
dusver niets aan de hand. Maar in de verdere analyses en voorstellen die werden gedaan, ontluiken de
contouren van een vrij fundamentele koerswijziging.
Kortweg gezegd komt het er op neer dat te veel nadruk wordt gelegd op het individuele, te weinig op
gemeenschapszin, te veel op zelfredzaamheid, te weinig op solidariteit. Er wordt een tegenstelling
gecreëerd tussen jongeren en ouderen en tussen insiders en outsiders op de arbeidsmarkt. De rol en
positie van de vakbeweging als bondgenoot in de strijd voor linkse, sociale doeleinden wordt
bekritiseerd. Het ontbreekt aan enige analyse hoe dominant sociaal-economische verhoudingen zijn in
de maatschappij. Eenzijdig wordt de nadruk gelegd op arbeid als middel tot zelfontplooiing.
1
Flexibilisering van arbeidsvoorwaarden wordt bepleit. Evenals een actief beleid om werklozen en
bijstandsgerechtigden via participatie en scholing aan het werk te krijgen, op zich geen nieuw punt
voor GroenLinks, maar wél nieuw is dat dit voor alle categorieën van mensen verplicht wordt gesteld.
In het manifest ontbreken ook belangrijke zaken. Zoals de relatie met de Derde Wereld en kritische
analyse van de globalisering, de noodzaak van herverdeling en het ter discussie stellen van de
consumptiemaatschappij.
Het manifest werd –terughoudender- vertaald in het verkiezingsprogramma, waarvan het congres in
oktober 2006 vervolgens bij enkele voorstellen de scherpste kantjes er af haalde. Maar de bedoeling
van dit manifest blijft daarna recht overeind, zowel in de wijze waarop de top van de partij er mee om
gaat, als in de beeldvorming van GroenLinks in de media. En dus ook bij de kiezers.
Wij vinden dat een dergelijke fundamentele koerswijziging- door velen uitgelegd als een stap naar het
politieke midden - een fundamentele analyse van de sociaal-economische verhoudingen verdient en
een partijbreed debat over hoe GroenLinks daarop reageert. Wij vinden dat de discussie in de volle
breedte en diepte moet worden gevoerd.
Maar het debat moet over méér zaken gaan: de relatie met de Derde Wereld en een kritische analyse
van de globalisering; de noodzaak van herverdeling; ons antwoord op de uitdijende
consumptiemaatschappij en de ruimte die GroenLinks wil geven aan de markt.
Het moet gaan over de houding ten opzichte van de Europese Unie: GroenLinks profileerde zich als de
grootste voorstander van het grondwettelijk verdrag van alle partijen, maar bijna de helft van het
electoraat en een aanzienlijk deel van de leden stemden tegen. Reflectie daarop is er nog niet geweest.
Het moet ook gaan over waarom GroenLinks er niet in slaagt de onvrede in de publieke sector (m.n.
onderwijs en gezondheidszorg waar bureaucratie en managers de professionals frustreren) te
verbinden met de agenda voor een nieuwe democratische cultuur die is ontwikkeld.
Tenslotte moet het debat gaan over de plaats die GroenLinks geeft aan het oorspronkelijke kernpunt:
milieu. Hét politieke onderwerp waar GroenLinks de vanzelfsprekende ‘eigenaar’ van behoort te zijn.
Toch dreigt het ook hiermee mis te gaan. Het milieu is plotseling weer ‘in’, maar helaas was
GroenLinks er niet klaar voor om het milieu op zo’n manier te agenderen dat kiezers dit ook zien en
honoreren. Milieu is méér dan alleen infrastructuur. Het gaat ook om de internationale context, water
en natuurbehoud. Het gaat om de bedreiging van de aarde in haar biodiversiteit. Het gaat erom dat
vooral de armen in de gevarenzones terecht komen. Het unieke van GroenLinks is dat Groen en Links
onverbrekelijk met elkaar verbonden zijn. Voor een groene politiek is een andere economie nodig.
Niet gedomineerd door de tucht van de markt, maar door de verleiding van de kwaliteit. Niet gestuurd
door machtige kapitaalstromen, maar door een democratisch samenspel van deelbelangen. Niet
opgejaagd door consumptiedwang en arbeidsethos, maar door verantwoord consumeren en een
ontspannen werksfeer. Deze onlosmakelijke samenhang lijkt naar de achtergrond te verdwijnen.
Wij maken ons zorgen over het imago van GroenLinks
Het imago van een politieke partij komt niet uit de lucht vallen. Programma, toonzetting en prioriteiten
van prominente woordvoeders, praktische politieke opstelling, keuze waarop de feedback van de eigen
standpunten plaatsvindt, verbinding zoeken tussen eigen voorstellen en wat leeft onder de bevolking:
dat alles bij elkaar schept een imago. In een verkiezingscampagne kan dat imago hooguit nog worden
versterkt.
De campagne die bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen is gevoerd, zat goed in elkaar en oogde
hip. De campagne paste prima bij het beeld dat de partijtop op wilde roepen. Maar daar zit voor velen
ook uitgerekend het probleem. De campagne richtte zich op doelgroepen, die door bureau Motivaction
worden gedefinieerd naar hun levensstijl en waardenpatroon. Hedonisten en kosmopolieten zouden
zich aangetrokken voelen door GroenLinks en dus moet de campagne zich op dit mensentype richten.
Niet alleen een intellectuele, maar ook een elitaire uitstraling is daarvan het gevolg.
Dit imago sluit goed aan bij het optreden van GroenLinks in de Tweede Kamer. GroenLinks is er
terecht trots op dat het kwaliteit levert met haar voorstellen. Maar deze voorstellen hebben een vrij
abstract en ambtelijk-parlementair karakter. Goedkeuring van het Centraal Plan Bureau wordt als
hoogste goed beschouwd, terwijl dat niet veel kiezers interesseert, dus geen item in de campagne is en
de doorberekening een dag na de verkiezingen bij het oud papier belandt. Er wordt veel kostbare
2
energie gestoken in het van bovenaf bedenken hoe het verder moet met Nederland. Om op sociaaleconomisch gebied te blijven: uit alle onderzoeken blijkt dat de aanpak van de kabinetten Balkenende
door een meerderheid van de Nederlanders wordt afgewezen. Mensen worden moe van de neo-liberale
aanpak, de voortgaande introductie van marktwerking, het achterblijven van kwaliteitsimpulsen in de
zorg en het onderwijs.
In plaats van met intelligente, concrete voorstellen voort te borduren op deze kritiek, komt GroenLinks
met een ingewikkelde, schematische blauwdruk, die niet herkenbaar is voor de mensen waar het om
gaat. En die bovendien niet met andere partijen tot een vruchtbare of spannende discussie leidt,
waardoor het, nota bene in verkiezingstijd, langs zijn politieke doel heen schiet.
Hier wreekt zich ook dat contacten met allerlei maatschappelijke bewegingen op een laag pitje staan.
Zij worden niet als bondgenoten gezien in een gemeenschappelijke strijd. Hoewel hier vele
GroenLinksers in actief zijn (vakbonden, milieubeweging, derde wereldgroepen enz.) wordt van hun
deskundigheid niet of te weinig gebruik gemaakt.
Deze aanpak leidt er ook toe dat belangrijke ingrediënten van een gewenst politiek imago, zoals
warmte en emotie, nauwelijks aanwezig zijn. Die warmte is zeker voor mensen die zekerheid zoeken
belangrijk. Het nieuwe sociaal-economische programma haalt het meest overhoop van alle partijen, en
dus is dit het meest linkse programma, zo luidt de redenering. Maar het is natuurlijk zeer de vraag of
‘het meest overhoop halen’ een graadmeter is voor de mate van linksheid. Er wordt ook geen moeite
gedaan om deze voorstellen zo te presenteren dat ze begrijpelijk zijn voor de mensen om wie het gaat.
Dit alles draagt bij aan een imago dat voor grote groepen mensen, die juist van een linkse partij een
reëel en herkenbaar perspectief op een beter leven verwachten, niet aantrekkelijk is.
Voorts is er een aversie tegen populisme. Maar een vorm van populisme hoor in de gereedschapskist
van iedere politieke partij te zitten. Het gaat er natuurlijk om welke inhoud achter dat populisme schuil
gaat.
Met het hiervoor geschetste imago verover je geen kiezers, maar vervreemd je je van hen. De
stembusuitslag leverde het bewijs. GroenLinks groeide in welgestelde witte slaapgemeenten en dito
wijken van universiteitssteden, maar verloor in de rest van het land.
Wij maken ons zorgen over de cultuur in GroenLinks
Niet alleen het beleid, maar ook het imago en de koerswijzigingen worden door een zeer klein groepje
mensen bedacht en geregisseerd. Er zijn nauwelijks serieuze pogingen om tijdig een goede feedback te
verzorgen - dat gebeurt hoogstens achteraf, in debatten waarvan de verslaglegging goeddeels
ontbreekt.
Werkgroepen binnen GroenLinks worden bij die besluitvorming zelden betrokken. Met
maatschappelijke bewegingen is nauwelijks nog vruchtbaar contact. En zelfs bij lokale en provinciale
verkiezingen zet het landelijke campagneteam de toon. Zo wordt deskundigheid in de partij, toch in
vele soorten en maten aanwezig, te weinig aangeboord. Dat frustreert, doet mensen afhaken en leidt tot
verdere verschraling.
Dit leidt tot een verwijdering tussen met name de Tweede Kamerfractie en grote delen van het actieve
kader, tot groeiende onvrede en het ingraven in eigen posities. Critici van de nieuwe koers worden
weggezet als zeurkousen die in het verleden leven. De exclusiviteit van het eigen gelijk wordt
gekoesterd en verdedigd. Van een debatcultuur die leidt tot breed gedragen besluiten is zo steeds
minder sprake.
De partijorganisatie, het partijbureau in Utrecht, is mede op initiatief van de Tweede Kamerfractie, de
laatste jaren geprofessionaliseerd. Die professionalisering is op zich een goede zaak. Maar de huidige
leidinggevenden kennen het politieke handwerk niet of nauwelijks uit eigen ervaring. De richting van
de dienstverlening is als gevolg daarvan langzaam maar zeker verplaatst. Niet de afdelingen,
raadsfracties of werkgroepen staan centraal maar de koers van de Tweede Kamerfractie. Het
Wetenschappelijk Bureau leverde met haar bundel ´Vrijheid als ideaal´ de grondstof voor ´Vrijheid
eerlijk delen´. Het maandblad ´De Rode Draad`, dat lokale ervaringen bundelde en daarmee
beschikbaar maakte voor andere fracties en afdelingen, is opgeheven, zonder dat het kader daar in is
gekend. De beloofde alternatieven zijn er nog steeds niet. De afdeling partijontwikkeling, die lokale
afdelingen ondersteunde en een belangrijk aanspreekpunt was op het partijbureau, is opgeheven. Voor
3
het kader is het niet altijd duidelijk wie waar nu voor verantwoordelijk is. De actiecoördinator, die
GroenLinks op transparante en herkenbare wijze moest verbinden met allerlei buitenparlementaire
acties, is gefrustreerd opgestapt.
Wel is er een Permanente Campagne gekomen, die wordt gedomineerd door mensen en wensen van de
Tweede Kamerfractie. Terwijl in een Permanente Campagne juist de activisten in de partij
gemobiliseerd moeten worden
Scholing van (nieuwe) leden in de geschiedenis, de bronnen en het gedachtegoed van GroenLinks
vindt niet plaats.
GroenLinks is in belangrijke mate een vrijwilligersorganisatie. De ‘gewone’ leden zijn het sociale
kapitaal van de partij en het is van niet te onderschatte waarde hoe belangrijk het is dat de
infrastructuur van de partij erop gericht zoveel mogelijk vrijwilligers bij het partijwerk te betrekken.
Het partijbestuur is ingekrompen tot zeven leden, die alleen op de winkel passen, en geen politieke
agenda ontwikkelen. Er zijn geen partijbestuursleden meer die belast zijn met onderwerpen als sociale
zekerheid, volkshuisvesting, vredesbeleid, derde wereld, milieubeleid. Daardoor ontbreekt voor het
partijbestuur elke urgentie om op deze belangrijke terreinen het actieve kader te inspireren en
verbindingen te zoeken met maatschappelijke bewegingen.
De congressen zijn steeds meer kandidaten-stemapparaten en applausmachines voor de partijleider. De
ruimte voor discussie over te nemen besluiten wordt steeds mee ingekort. En het Forum - ooit dé
gelegenheid om over heikele onderwerpen van gedachten te wisselen - vond de laatste –vederlichteaflevering plaats in 2004, vóór het referendum over de Europese Grondwet.
Het politieke zwaartepunt intussen ligt bij het strategisch beraad, de denktank van de GroenLinks. Dit
beraad functioneert niet transparant en legt aan congres noch partijraad verantwoording af . De
Tweede-Kamerfractie voert er de boventoon, gesecondeerd door vertegenwoordigers van partijbestuur
en Europese- en Eerste-Kamerfracties.
Een van de weinige plaatsen waar nog op zinvolle en objectieve wijze aandacht wordt gegeven aan de
kritische geluiden die binnen de partij leven is het GroenLinks Magazine.
Kortom de partijcultuur in GroenLinks is ver-Den Haag-d, ééndimensionaal, top-down en gesloten. De
manier waarop besloten is niet deel te nemen aan de kabinetsformatie is hiervan een voorbeeld.
Een ander voorbeeld is de weinig dynamische partijwebsite, die gespeend is van elke interactiviteit.
Een partijbrede agenda ontbreekt, evenals de namen van GroenLinks vertegenwoordigers in
gemeenteraden en provinciale staten. Als actiemiddel is de website onbruikbaar. De startpagina wordt
geheel gedomineerd door uitsluitend parlementair nieuws van de Tweede Kamerfractie.
Wij willen dat GroenLinks zich herpakt
Er moet een herbezinning plaats vinden op koers, imago en partijcultuur. Het partijbestuur, dat
aanvoelt dat er iets moet gebeuren, heeft aangekondigd een discussie te starten over plaatsbepaling,
strategie en partijcultuur, die uitmondt in een amendeerbaar congresstuk dat in 2008 vastgesteld moet
worden. Voor de opzet van deze discussie is een tamelijk ingewikkelde structuur bedacht, maar daar
willen we het verder niet over hebben.
Belangrijker is dat dit een open discussie wordt, waarin de bereidheid bestaat om kritisch te
reflecteren. Uit dit Manifest blijkt wat onze zorgen en kritiekpunten zijn en deze zullen op een
productieve wijze aan de orde moeten komen.
Wat betreft de koers van GroenLinks: de onverbrekelijke band tussen groene en linkse politiek moet
centraal staan. De sociaal-economische visie moet opnieuw ter discussie komen. Milieu is ons unieke
profileringpunt, maar hier moet de omslag naar meer aansprekende activiteiten op een breder terrein
gemaakt worden.
GroenLinks moet haar gave om verder reikende perspectieven te bieden zó verder ontwikkelen dat
deze ook vertaald kunnen worden in tot de verbeelding sprekende oplossingen die herkenbaar zijn
voor mensen waarvoor GroenLinks opkomt. Niet alleen voor de geëmancipeerde Zelfstandige Zonder
Personeel, die het uitstekend zelf redt, maar voor de productiemedewerkster, de call-center telefonist,
de werkloze en arbeidsongeschikte. Die voorstellen zijn alleen kansrijk als ze een basis bieden voor
coalities met maatschappelijke bewegingen en andere linkse partijen. Want een geïsoleerde positie
4
leidt tot verdere verschraling. Voorstellen die emotie opwekken omdat het kritiek en woede over grote
maatschappelijke onrechtvaardigheid vertaalt in een strijdbare politiek. Kortom: ‘Knokken voor wat
kwetsbaar is’.
Maar ook op andere terreinen die richting geven aan de koers van GroenLinks zal de discussie gevoerd
moeten worden. Zo zal de EU scherper op haar economische beleid en haar internationale politiek
bekritiseerd moeten worden. Op andere linkse thema’s, zoals gezondheidszorg, onderwijs en de
Noord-Zuid verhouding is het profiel van GroenLinks langzaam maar zeker vervaagd. Hier zal een
inhaalslag moeten worden gemaakt.
Het door velen als elitair ervaren imago van GroenLinks kan alleen veranderen als de inhoud van de
politiek, zoals hierboven beschreven, meer herkenbaar en oplossingsgericht is, meer maatschappelijke
feedback krijgt, en in vormgeving daar op aansluit.
Het imago zal ook verbeteren als mensen, waarvoor GroenLinks wil opkomen, worden aangesproken
op hun maatschappelijke positie, op hun problemen en hun ambities. En wanneer GroenLinks samen
mét hen politiek gaat maken, in plaats van alleen vóór hen. Dat dwingt om in benadering, taal,
middelen en emoties herkenbaar te zijn. En dat dwingt weer tot toenadering en dialoog.
De partijcultuur zal moeten binden in plaats van uit te sluiten. Afwijkende meningen moeten niet
langer worden gebagatelliseerd. Discussies moeten weer plaats vinden op momenten die er toe doen
en de opmaat vormen tot besluitvorming. Werkgroepen worden gestimuleerd en gefaciliteerd om
kamerfracties en partijbestuur te voeden. Het partijbestuur moet haar positie hernemen als leiding van
de partij, stimuleert politieke activiteiten en past haar samenstelling daar op aan. De partijorganisatie
zal zich meer dienstbaar moeten opstellen aan het actieve kader in de partij. Een kader dat zeer divers
is samengesteld met uiteenlopende interessen en vaardigheden en dus zal er een gevarieerd aanbod van
politieke activiteiten –van plakken tot debatteren- geboden moeten worden. Banden met
maatschappelijke bewegingen worden aangehaald. En op congressen wordt meer tijd ingeruimd voor
discussie en een serieuze bespreking van kandidaten voor landelijke functies.
Samengevat: Tienpuntenplan
1. Er komt een partijbrede, open discussie over de sociaal-economische koers van GroenLinks
2. Er komt een herijking van de wederzijdse afhankelijkheid van groene en linkse opvattingen,
waardoor GroenLinks de unieke eigenaar wordt van een brede milieuagenda.
3. Er vindt een dóórontwikkeling plaats van standpunten en activiteiten op voor GroenLinks
belangrijke beleidsterreinen als de Noord-Zuid verhouding, democratisering en
kwaliteitsverbetering in zorg en onderwijs.
4. GroenLinks-voorstellen moeten herkenbaar zijn voor de mensen om wie het gaat, zijn
ontwikkeld in samenspraak met deskundige partijleden en getoetst aan opvattingen die in
maatschappelijke bewegingen leven.
5. Een democratische debatcultuur gaat vooraf aan en is gericht op besluitvorming.
6. Vorming en scholing van leden krijgt weer de prioriteit die het verdient. Niet alleen in
vaardigheden als debatteren en onderhandelen, maar ook in de geschiedenis, de bronnen en
het gedachtegoed van GroenLinks.
7. Het partijbestuur moet daadwerkelijk weer het centrum van de partij worden. De grote lijn
uitzetten, afdelingen inspireren, een infrastructuur van kennis en actie onderhouden, de partij
buiten het parlement op de kaart zetten. Kennisdeling en best practices moeten leiden tot een
waaier van activiteiten met een grote GroenLinks-herkenbaarheid. Het landelijke partijbureau
wordt naar deze wensen ingericht. Er komen weer partijbestuurders met politieke
portefeuilles.
8. De website wordt het dynamische, interactieve, actie- en servicegerichte visitekaartje van
GroenLinks.
9. Het ledenbestand wordt beter benut: voor deskundigheid, professionele hand- en spandiensten,
acties, spraakmakende opinies en scouting van kandidaten.
5
10. Het congres krijgt weer de positie die het behoort te hebben: tijd voor voldoende discussie en
een serieuze kandidaat-bespreking.
2 april 2007
Aad C.Stapper (Heerenveen) * Ad Boonman (Eindhoven) * Ad Struijs (fractievoorzitter
gemeenteraad Schoonhoven) * Adèle Deurwaarder (Aardenhout) * Adri Wever (Penningmeester
Overijssel –Zwolle) * Aïcha Chkouri (Amsterdam) * Alco van der Marel (steunfractielid – Rheden)
* Alice Carter (deelraadslid Slotervaart – Amsterdam) * Andre Bos (Amsterdam) * André Brauers
(gemeenteraadslid – Kerkrade) * Andrew Harijgens (fractievoorzitter gemeenteraad Bergen op
Zoom) * Annelies van Egmond (bestuurslid Zuid Holland) * Antoinette Tanja (db-lid stadsdeel
Oost-Watergraafsmeer – Amsterdam) * Antoon Claassen (fractievoorzitter gemeenteraad Wassenaar)
* Arnie van de Veerdonk * Aswin Geerdes (fractievoorzitter gemeenteraad -Bellingwedde) * Bard
Boon (ex-wethouder – Scheemda) * Barn Geurts (gemeeneteraadslid Amsterdam) * Bartho
Hendriksen (Culemborg) * Bas de Groot (gemeenteraadslid Hillegom) * Bastiaan van Perlo * Bea
Engelsman (Soest) * Ben Bettinger (ex-fractie-voorzitter Provinciale Staten Limburg – Venlo) * Ben
Nas (Eindhoven) * Berry Groen * Bert Docter (Zwolle) * Bert Scholten (penningmeester afdeling
Veendam) * Bert Stamkot (duo-deelraadslid Osdorp – Amsterdam) * Bram van der Lek (Dieren) *
Cahit Tas (gemeenteraadslid Delft) * Cathelijne Dommerholt (bestuurslid afdeling Den Haag) *
Cees Anker (wethouder Tiel, oud voorzitter partijraad – Tiel) * Cees Meijer (Zeewolde) * Cher
Turèl (Bussum) * Claire Verlinden (voorzitter afdeling Hilversum) * Cock van der Kaay
(raadslid Breukelen) * Corrie Breed (afdelingsbestuurslid – Alkmaar) * Corry van Toledo-van den
Berg (Heemskerk) * Daan van Os (gemeenteraadslid - Alkmaar) * Greet Dogterom (secretaris
afdeling Etten-Leur, namens de afdeling) * Dic Brink (Amsterdam) * Dingeman Coumou
(deelraadslid Centrum – Amsterdam) * Dirk de Jager (db-lid stadsdeel Westerpark – Amsterdam) *
Dirk W. Kortman (partijraadslid) * D.J. Slik (Zwolle) * Domien Verwer (Bilthoven) * Drs.
Sajjad Rahnama (fractievoorzitter gemeenteraad Heerlen) * Egbert Wever (partijraadslid - Utrecht)
* Ellis Abbema(bestuurslid afdeling Amstelveen) * Elly Baggerman (wethouder Waalwijk) * Elly
van der Helm (directeur Halt Twente) * Emmy Pieterson (gemeenteraadslid De Wolden) * Erik de
Graaf (fractievoorzitter gemeenteraad -Eemsmond – Warffum) * Erik Verheijen (exgemeenteraadslid in De Wolden - Zuidwolde) * Evert Hassink (Utrecht) * Evert Masthoff
(gemeenteraadslid Echt-Susteren) * Floor Gimbel(ex-statenlid Gelderland – Arnhem) * Frank
Köhler (Amsterdam) * Frank Roose (Naarden) * Frans Driessen (Kerkrade) * Frans Houben
(wethouder Beuningen) * Frans van Grunsven (ex-raadslid Mierlo) * Frans van Heel * Frans
Vliegenberg (voorzitter afdeling Asten) * Frans van Wanrooij (Oosterhout) * Fred Bosman
(gemeenteraadslid Eemsmond) * Fred Kramer (deelraadslid stadsdeel Centrum – Amsterdam) *
Geesje Koers-Roelfsema (secretaris afdeling Scheemda – Midwolda) * Gerda Bosdriesz (exwethouder Dordrecht) * Gert de Jong * Gertjan Altena (Nijmegen) * Grady Breukel (Amersfoort)
* H. van Maasakker (Lid werkgroep Arbeidsverhoudingen GroenLinks – Nijmegen) * Hannie
Oskam (Texel) * Hans Beerends (Amsterdam) * Hans Boer (Groningen) * Hans de Beer (Utrecht)
* Hans Evers (voorzitter afdeling Geuzenveld-Slotermeer – Amsterdam) * Hans Peters (Beuningen)
* Hans Vinken (bestuurslid afdeling Strabrecht – Mierlo) * Hans Walgering (raadslid stadsdeel
ZuidOost – Amsterdam) * Hans-Paul Klijnsma (gemeenteraadslid - Groningen) * Harrie Kampf
(Den Haag) * Heleen de Mul * Helma Gubbels-Korver (voorzitter afdeling Landgraaf) * Henk de
Haan (IJsselstein) * Henk Kamps (deelgemeenteraadslid Hillegersberg-Schiebroek - Rotterdam) *
Henk Koetsier (gemeenteraadslid Heemstede en ex-statenlid provincie Noord-Holland – Heemstede)
* Henk Smit (Lochem) * Henri Thunnissen (bestuurslid afdeling Scheemda) * Henri van Wezel
(Purmerend) * Henry van Maasakker (Nijmegen) * Hermine Broggel * Hilbrand Korver
(fractievoorzitter gemeenteraad Wijdemeren) * Hubert van Mastrigt (Hilversum) * Iede de Vries
(ex-gemeenteraadslid – Hilversum) * Ingrid Bon (Westervoort) * Ingrid Lips (Delft) * Jaap
Goetheer (voorzitter afdeling Middelburg) * Jaap Vlaming (voorzitter afdeling Texel) * Jacqueline
Servais (Hilversum) * Jan Hellemons (Deurne) * Jan Henneman (gemeenteraadslid – Heemskerk) *
Jan Kok (fractievoorzitter stadsdeel ZuiderAmstel – Amsterdam) * Jan Muytjens (fractievoorzitter
gemeenteraad Sittard-Geleen – Munstergeleen) * Jan van Schaik (ex-gemeenteraadslid Scheemda) *
Janny Travaille (gemeenteraadslid Harlingen) * Jasper Groen (Amsterdam) * Jelle Vonk * Jelmer
6
van der Zee (wethouder Enschede) * Jet Linssen (Hedel) * Jetze van der Ham (Rotterdam) * Jo
Gubbels (Landgraaf) * Johan Grijzen (Rotterdam) * Johan Oldenburg (fractiemedewerker - EttenLeur) * Johan van Lenthe (Oosterhesselen) * John Essers (gemeenteraadslid – Nuth) * Joke
Dekkers (Rotterdam) * Joke Koning (Amsterdam) * Joost Koedijk (voorzitter afdeling Amsterdam
Osdorp) * Joris Wijnhoven (Amsterdam) * Jos Boerefijn (Leusden) * Jos Burger (bestuurslid
afdeling Heemskerk/Uitgeest – Heemskerk) * Jos Hoogveld (secretaris afdeling Venlo e.o.) * Jos
Janssen (wethouder Cuijk) * Jos Swarte (Beek – Ubbergen) * Jos van Remundt (Oldenzaal) * Jos
Verheijen (penningmeester afdeling Amersfoort) * Josee Schorer (bestuurslid afdeling De Kempen –
Valkenswaard) * Jup van ’t Veld (ex-voorzitter federatie Amsterdam) * Karel van Broekhoven
(Haarlem) * Karel Kotz (fractievoorzitter gemeenteraad Winschoten) * Karin Luidens (Utrecht ) *
Karin Vosters (Rotterdam) * Kees Bozelie (voorzitter afdeling Medemblik; ex-Statenlid NoordHolland) * Kees Kalkman (Utrecht) * Kees Kwadijk (lid landelijke werkgroep volkshuisvestingAlkmaar) * Kees van den Berg (bestuurslid afdeling Zaanstad – Krommenie) * Klaas Strooker
(voorzitter afdeling Velsen) * Lem van Eupen (De Bilt) * Lennart van der Linde (Den Haag) *
Lenneke Hoogerdijk (voorzitter afdeling Alphen a/d Rijn) * Leo Platvoet (Eerste Kamerlid –
Amsterdam) * Leon d'Oliveira (Amsterdam) * Leonhard Schrofer (Nuenen) * Louis Peperzak
(Texel) * Lucia Kreuger (gemeenteraadslid Lelystad) * Luuk Wijmans (voorzitter afdeling
Slotervaart – Amsterdam) * M. Kraat (voorzitter afdeling De Kempen – Valkenswaard) * Marc M.
Hillebrink (gemeenteraadslid Velsen – Velserbroek) * Marc Vintges ( lid gemeenteraad Tilburg) *
Marcel van Meerveld (Amsterdam) * Marcel van Overveld (Heemskerk) * Marcel Vissers (exgedeputeerde Zuid-Holland – Delft) * Marco de Goede (gemeenteraadslid Amsterdam) * Margit
Bouman (gemeenteraadslid Doetinchem) * Margreet de Boer (stadsdeelraadslid Westerpark –
Amsterdam) * Margriet Punt-Oeldrich (Schagen) * Marianne Grooten (Zwolle) * Marianne
Spierings (ex-partijbestuurslid) * Marianne van Waveren (Almelo) * Marie-Claire Neesen
(gemeenteraadslid Aa en Hunze - Annerveenschekanaal) * Marinus Trommel (ex-gemeenteraadslid
Almelo) * Marja Bos (gemeenteraadslid Bellingwedde – Wedde) * Marjo Frenk (fractievoorzitter
gemeenteraad Tilburg) * Marjolijn Bartlema (Heemskerk) * Mark Roeffen (Venlo)* Martin
Schuitema (penningmeester afdeling Wassenaar) * Maudy van Engers (Alkmaar) * Max Pool *
Mellouki Cadat (ex-stadsdeelraadslid Zeeburg – Amsterdam) * Menno Wierenga (Nijmegen) *
Mesut Cavusoglu (gemeenteraadslid Utrecht) * Michael Turèl (Bussum) * Mieke Wielenga-Beeks
(gemeenteraadslid Wormerland) * Mindert Aardema (bestuurslid afdeling Assen) * Netty
Weijenberg fractievoorzitter gemeenteraad Aa en Hunze) * Niek Engbers (Mierlo) * Niels Smit
(duo-deelraadsraadslid De Baarsjes- Amsterdam) * Noël Vergunst (Nijmegen) * Patricia Kusters
(gemeenteraadslid – Hoorn) * Paul Denekamp (Amsterdam) * Paul Dreuning (Sittard) * Paul
Paijens (Geldrop) * Paulus de Wilt (db-lid stadsdeel Slotervaart – Amsterdam) * Pearl Uyttenhove
(penningmeester Groen afdeling Drechtsteden – Dordrecht * Peter Clijsen (gemeenteraadslid –
Terneuzen) * Peter Louwerse (fractievoorzitter gemeenteraad PvdA/GroenLinks Veere –
Serooskerke) * Peter Sertons (ex-db-lid stadsdeel Oost-Watergraafsmeer – Amsterdam) * Philip
Tetteroo (Delft) * Piet Paul (duo-gemeenteraadslid - Breukelen) * René Paré (fractievoorzitter
gemeenteraad Waalre) * Renske Waardenburg (statenlid Gelderland – Arnhem) * Resi Kompier
(Oosterend) * Ria van Elswijk (Nuenen) * Rienus Ferwerda (Haren) * Riet Koetsenruijter
(fractievoorzitter gemeenteraad Leusden) * Rinus Manuels (steunfractie Texel - Den Burg) * Riza
Diktas (ex-gemeeteraadslid Alkmaar, ex-partijbestuurder) * Robin Wessels (Enschede) * Roel van
Duijn (Amsterdam) * Romkje Mathkor (steunfractielid Zaanstad - Koog aan de Zaan) * Ron
Witsenboer (gemeenteraadslid Delft) * Ronald Paping (Voorburg) * Ronaldo Nobel (Nijmegen) *
Roos-Marie Bal (Maastricht) * Rosina Diktas-Noorderveen (fractievoorzitter gemeenteraad
Alkmaar) * Rosita Custers (gemeenteraadslid Sittard-Geleen – Geleen) * Rudi Theunissen *
(voorzitter afdeling Hengelo) * Sam Pormes (voorzitter afdeling Assen) * Simone Groot
(Heemskerk) * Simone Kleinlooh (Beek Ubbergen /Millingen) * Sjaak van ’t Hof (ex-statenlid
Gelderland, Zutphen) * Sjoerd Hardeman * Stan Termeer (Amersfoort) * Steef Cornelissen (exgemeenteraadslid Breukelen) * Stephan Brandligt (duo-gemeenteraadslid Delft) * Susanne Peeters
(gemeenteraadslid Valkenswaard) * Sven Drillenburg Lelijveld (Landbouwwerkgroep GroenLinks)
* Sybren Huizenga (Rossum) * Sylvia Bongers (lid afdelingsbestuur Amersfoort) * Theo Fijn *
Theo de Gelder Burgh-Haamstede (lid afdelingsbestuur De Bilt) * Theo Scheper (voorzitter
afdeling Smallingerland - De Wilgen) * Thijs de la Court (wethouder Lochem) * Tijs Rolle
7
(Leusden) * Tim Rombouts (Alphen aan den Rijn) * Tjark Reininga (Utrecht) * Tom Delfgaauw
(steunfractielid Lochem) * Tom Pitstra (Den Haag) * Ton Ancion (gemeenteraadslid Landgraaf) *
Ton Hoffmans (Noordwijkerhout) * Tony Beerling (voorzitter federatie Amsterdam) * Toon Capel
(Purmerend) * Toon Verploegen * Vincent Buitenhuis (fractievoorzitter gemeenteraad Culemborg)
* Volkert Vintges (voorzitter afdeling Nijmegen) * Wanda Pelt (deelraadslid ZuiderAmstel –
Amsterdam) * Wil Eggenkamp (Etten-Leur) * Willem-Jan van der Zanden (gemeenteraadslid
Oosterhout) * Wim Bot (fractievoorzitter gemeenteraad Delft) * Wim Reijners (steunfractielid
Sittard-Geleen) * Wim Schouten (lid afdelingsbestuur Oegstgeest) * Wim van Geelen
(gemeenteraadslid Progressief Woerden) * Wim van Pelt (gemeenteraadslid Zwijndrecht) * Wim van
Stek (Eindhoven) * Wim Westerman
(fractievoorzitter gemeenteraad Velsen) * Yvonne Kaelen (secretaris afdeling Maarssen)
8