NL NL MEDEDELING VAN DE COMMISSIE MEDEDELING VAN DE

EUROPESE COMMISSIE
Brussel, 11.5.2012
COM(2012) 183 final/2
CORRIGENDUM : Annule et remplace le document COM(2012) 183 final adopté le
18.04.2012 à Strasbourg.
Corrections commencent à la page 36 (paragraphe 3.4.) jusqu'au page 47 (paragraphe 3.8.).
MEDEDELING VAN DE COMMISSIE
MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE
RAAD, DE EUROPESE CENTRALE BANK, HET EUROPEES ECONOMISCH EN
SOCIAAL COMITE, HET COMITE VAN DE REGIO'S EN DE EUROPESE
INVESTERINGSBANK
Groei voor Griekenland
NL
NL
MEDEDELING VAN DE COMMISSIE
MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE
RAAD, DE EUROPESE CENTRALE BANK, HET EUROPEES ECONOMISCH EN
SOCIAAL COMITE, HET COMITE VAN DE REGIO'S EN DE EUROPESE
INVESTERINGSBANK
Groei voor Griekenland
1.
INLEIDING
Griekenland maakt een economische en sociale crisis door die in het moderne Europa zijn
weerga niet kent. Om deze crisis te overwinnen en de economie weer in goede banen te leiden
is de gezamenlijke inzet van de Griekse bevolking en haar politieke leiders noodzakelijk –
alleen Griekenland kan zijn eigen koers bepalen. De oorzaken van de crisis hebben zich over
een periode van verscheidene jaren ontwikkeld, en het zal tijd vergen om deze negatieve
tendensen om te buigen. Een crisis van deze omvang vereist ingrijpende veranderingen, zodat
hieruit een nieuwe, dynamische, concurrerende economie kan ontstaan, een economie die in
staat is duurzame groei tot stand te brengen, banen te scheppen, de sociale cohesie te
bevorderen en aan de verwachtingen van de Griekse burgers te voldoen.
Griekenland hoeft deze enorme uitdaging niet alleen aan te gaan. Het kan kracht en concrete
steun putten uit zijn lidmaatschap van de Europese Unie en van de eurozone. Voor de
ondersteuning van Griekenland bij de komende inspanningen is langdurige solidariteit van de
overige EU-landen vereist. Andere lidstaten en de EU-instellingen hebben zich bereid
getoond Griekenland te helpen en in de eurozone te houden, door hulp te bieden op een schaal
die tot voor enkele jaren nog ondenkbaar was. Het totale bijstandspakket voor Griekenland,
bestaande uit leningen van de EU en van financiële instellingen, de kwijtschelding van
schulden door de particuliere sector en schenkingen uit structuur- en andere fondsen van de
EU, bedraagt circa 380 miljard EUR. Dit komt neer op 177% van het Griekse bbp. Zoveel
bijstand is nog nooit verleend (de overdrachten in het kader van het Amerikaanse Marshall
Plan voor naoorlogse wederopbouw beliepen circa 1,2% van het bbp van de ontvangende
landen).
Tabel 1. EU- en internationale steun voor Griekenland in de afgelopen jaren
Overeenkomend
met:
Verschillende vormen van EU- en
internationale steun ≈ 380 miljard EUR
Ter vergelijking:
(gegevens 2011)
3% van het bbp van Totaal Amerikaans
Marshall Plan 1948Financiële bijstand (leningen): 240 miljard EUR de EU
1951:
177% van het
Griekse bbp
≈ 13 miljard USD (85%
schenkingen, 15%
33 600 EUR per
leningen)
Griekse inwoner
NL
2
NL
≈ 5% van het
Amerikaanse bbp
≈ 2,1% van het bbp van
de ontvangende landen
Deelname particuliere sector
(kwijtschelding schulden): 100 miljard EUR
EU-steun in de periode 2007-2013
(schenkingen): > 40 miljard EUR
(waaronder 20 miljard EUR uit de
structuurfondsen en het Cohesiefonds van de EU
en 20 miljard EUR in het kader van het
gemeenschappelijk landbouwbeleid)
De crisis heeft de onderlinge afhankelijkheid van alle EU-lidstaten blootgelegd, en met name
van de landen met dezelfde munt. Een zo sterke mate van economische, sociale en politieke
integratie kan slechts functioneren wanneer elk land zijn verplichtingen volledig kan
nakomen. Griekenland heeft de EU nodig om deze crisis te doorstaan – en de EU heeft een
goed functionerend en dynamisch Griekenland nodig dat zijn rol als lidstaat volledig op zich
kan nemen en het beleid van de EU op zijn gehele grondgebied kan uitvoeren.
Gedurende de crisis heeft de Commissie Griekenland actief bijgestaan, directe steun geboden
en samen met de overige lidstaten, EU-instellingen en de internationale gemeenschap naar
nieuwe oplossingen gezocht waarmee duurzame resultaten kunnen worden bereikt. In de
gehele Commissie zijn teams samengesteld die volledig operationeel zijn en actief
samenwerken met de Griekse overheid in Brussel en Athene. Om de vereiste technische
bijstand te verlenen heeft de Commissie voorts in juli 2011 een speciale task force
Griekenland in het leven geroepen. Daarnaast moet de Commissie nauw toezicht houden op
de uitvoering van de verbintenissen en de gemaakte vorderingen. Zoals uit de bijlage bij deze
mededeling blijkt, beginnen deze werkzaamheden tastbare resultaten op te leveren en zijn
veelbelovende benaderingen ontwikkeld.
De Commissie heeft besloten deze mededeling uit te brengen nu de grondslagen voor herstel
zijn gelegd, na vele maanden van onzekerheid. Griekenland heeft belangrijke stappen gezet
om zijn overheidstekort terug te dringen en het heeft nieuwe fiscale en economische
maatregelen genomen. De overeenstemming over het tweede economische
aanpassingsprogramma en het succes van de schuldverminderingsoperatie met betrekking tot
de particuliere sector scheppen de voorwaarden voor een nieuwe dynamiek, waardoor de
dringend noodzakelijke structurele hervormingen sneller kunnen worden doorgevoerd.
Deze mededeling is voor velen van belang:
voor de Griekse bevolking, omdat zij aantoont dat de huidige crisis tot een rechtvaardiger,
betrouwbaarder en doeltreffender systeem kan leiden met een grotere mate van sociale
cohesie. Griekenland heeft het vermogen om te veranderen en beschikt over veel waardevolle
troeven, maar alle ongekende steun die Griekenland momenteel ontvangt kan slechts vrucht
afwerpen indien de Griekse bevolking achter het programma staat en bereid is aan een andere
toekomst te werken;
NL
3
NL
voor de democratische instellingen van Griekenland, die hebben ingestemd met het tweede
economische aanpassingsprogramma en zich ertoe hebben verbonden dit programma uit te
voeren. De onderhavige mededeling benadrukt de noodzaak om een positiever klimaat te
scheppen door de nadruk te leggen op het feit dat de integrale tenuitvoerlegging van de eerste
maatregelen van het programma al snel tot gunstige resultaten kan leiden;
voor andere EU-lidstaten, de EU-instellingen en onze internationale partners, die steun van
ongeziene omvang aan Griekenland verlenen en die er zeker van willen zijn dat hun bijdrage
goed wordt benut, en wel zo dat nieuwe problemen worden vermeden.
Deze mededeling moet de positieve effecten onder de aandacht te brengen die met een
volledige,
daadwerkelijke
tenuitvoerlegging
van
het
tweede
economische
1
aanpassingsprogramma , waarin de grondslagen worden gelegd voor groei, investeringen en
sociale vernieuwing, kunnen worden bereikt. In deze mededeling wordt aangegeven hoe de op
korte termijn te bereiken doelstellingen door snelle actie en EU-steun zoveel mogelijk effect
kunnen sorteren2.
Hoewel Griekenland een langdurig transformatie- en aanpassingsproces te wachten staat, zal
de tenuitvoerlegging van deze maatregelen het herstel op gang brengen. Om het grote publiek
ervan te overtuigen dat de huidige offers en inspanningen in de toekomst tastbare resultaten
zullen opleveren, moet het over het programma worden voorgelicht evenals over de resultaten
die kunnen worden verwacht van de grote veranderingen die in de komende maanden zullen
worden doorgevoerd.
2.
EEN HISTORISCHE KANS OM EEN BETERE TOEKOMST OP TE BOUWEN
De volledige en tijdige tenuitvoerlegging van het tweede economische aanpassingsprogramma
moet de grootste prioriteit voor Griekenland zijn. De in dit programma vervatte
hervormingsmaatregelen zijn bedoeld om het groei- en werkgelegenheidscheppend potentieel
van de Griekse economie te herstellen en een einde te maken aan de waardevernietigende
voorschriften en het corruptie- en bureaucratiebevorderende klimaat die de Griekse burgers en
ondernemingen ervan weerhouden productieve activiteiten te ontplooien. Momenteel zijn
overregulering en een slecht presterende overheidsadministratie de belangrijkste oorzaken van
inefficiëntie en profiteergedrag.
Het wegnemen van de ernstigste belemmeringen voor groei kan de situatie van burgers en
ondernemingen in relatief korte tijd aanzienlijk verbeteren. Op middellange termijn zijn
ingrijpende hervormingen van de Griekse overheidsadministratie en het rechtsstelsel
noodzakelijk om te zorgen voor snellere, doeltreffender procedures, een veel effectiever en
rechtvaardiger stelsel van belastinginning, en minder formaliteiten en meer rechtszekerheid
voor investeringen en nieuwe bedrijfsactiviteiten.
De hervormingen die in het kader van het tweede economische aanpassingsprogramma zijn
overeengekomen, moeten een rechtvaardiger samenleving tot stand brengen waarin alle lagen
van de bevolking een billijk deel van de lasten van de aanpassing dragen en van de voordelen
van de hervormingen profiteren. De ernstige onevenwichtigheden die in de Griekse economie
1
2
NL
De
volledige
tekst
van
het
programma
is
te
vinden
op:
http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/occasional_paper/2012/pdf/ocp94_en.pdf
Deze mededeling brengt geen wijziging in de officiële besluiten met betrekking tot Griekenland die in
het kader van de toepasselijke verdragsprocedures inzake de coördinatie van het economische beleid
zijn vastgesteld, en voegt hieraan evenmin iets toe.
4
NL
zijn ontstaan, hebben vooral de minder draagkrachtigen zwaar getroffen, waardoor
hervorming nog spoedeisender is geworden. Dat gevestigde belangen, zowel binnen als buiten
de overheidsadministratie, hun positie hebben uitgebuit in een ondoorzichtig en
bureaucratisch systeem waarin corruptie kan gedijen, kan niet langer getolereerd worden. De
gehele bevolking zal evenwel van deze veranderingen profiteren; de Grieken hebben recht op
een beter bestuur.
2.1.
Griekenland kan het klaarspelen
Griekenland heeft reeds aanzienlijke vooruitgang geboekt en zijn overheidstekort door
uitgaven- en belastingmaatregelen fors teruggedrongen. Het overheidstekort is verminderd
van bijna 16% van het bbp in 2009 tot 9,25% van het bbp in 2011. Het parlement heeft een
grote hoeveelheid nieuwe wetgeving vastgesteld, en alle eerdere maatregelen die moesten
worden genomen voordat het tweede economische aanpassingsprogramma in werking kon
treden, zijn ten uitvoer gelegd. Gebleken is dat resultaten worden geboekt wanneer het gehele
overheidsapparaat zich toelegt op duidelijke streefdoelen.
De weg naar economisch herstel wordt in het tweede economische aanpassingsprogramma
duidelijk uitgestippeld. Dit programma zal een historische transformatie teweegbrengen en
Griekenland voorzien van een moderne economie en bestuursstructuren waarmee het de
toekomst met vertrouwen tegemoet kan zien. Griekenland kan zijn vele sterke troeven
uitspelen – zijn scheepvaartsector, zijn toeristisch potentieel, zijn universiteiten en zijn over
het algemeen goed opgeleide arbeidskrachten, evenals zijn ligging als een potentieel logistiek
centrum en energieknooppunt in Zuidoost-Europa.
Een snelle tenuitvoerlegging van een aantal kernmaatregelen zal van doorslaggevend belang
zijn voor de schepping van groei en banen, de bevordering van het concurrentievermogen en
de stimulering van investeringen. Er zullen binnen een relatief korte periode tastbare, en voor
burgers en ondernemingen zichtbare resultaten worden geboekt. De tenuitvoerlegging van
deze maatregelen zal het hervormingsproces bespoedigen en een sterk signaal afgeven dat
Griekenland zich voor hervorming inzet. Aldus zal Griekenland een negatieve spiraal kunnen
omzetten in een positieve – waarbij zijn hervormingsgezindheid wordt beloond met een
herstel van vertrouwen en groei, die op hun beurt de basis kunnen vormen voor verdere
positieve ontwikkelingen.
Hoewel het tweede economische aanpassingsprogramma volledig moet worden uitgevoerd,
bespreekt de Commissie in deze mededeling drie grote gebieden waarop door de Griekse
autoriteiten in de loop van 2012 genomen maatregelen tegen eind 2012 reeds veelbelovende
resultaten kunnen opleveren. Dit zijn:
NL
5
NL
beheersing van de overheidsontvangsten en -inkomsten zodat de houdbaarheid van de
overheidsfinanciën op termijn gewaarborgd wordt;
door herkapitalisatie van de banken de kredietstroom naar de reële economie weer op gang
brengen en zo kmo's aan betaalbare leningen helpen;
het bedrijfsleven de ruimte geven om de groei te stimuleren – een ingrijpende transformatie
van het ondernemingsklimaat en de arbeidsmarkt is dringend noodzakelijk om ervoor te
zorgen dat binnenlandse en buitenlandse investeerders weer voldoende vertrouwen in
Griekenland krijgen om er te investeren en banen te scheppen.
2.1.1.
Beheersing van de overheidsfinanciën – een voorwaarde voor groei en
werkgelegenheid
Het programma moet de juiste randvoorwaarden scheppen waardoor de economie op
middellange termijn dynamischer en rechtvaardiger wordt. Uit op internationaal niveau
opgedane ervaring blijkt dat pogingen om groei en werkgelegenheid te scheppen mislukken
wanneer de houdbaarheid van de overheidsschuld en het concurrentievermogen niet worden
hersteld. Met het oog op deze houdbaarheid zullen in 2013 en 2014 verdere inspanningen
nodig zijn om Griekenland in staat te stellen zijn schuldquote terug te dringen tot circa 117%
van het bbp in 2020. Door de nadruk te leggen op gerichte uitgavenverlagingen kunnen de
negatieve gevolgen op korte termijn voor de reële economie worden verzacht. Bovendien zal
een tekortreductie de liquiditeit van Griekse ondernemingen verbeteren omdat minder
binnenlandse en buitenlandse spaargelden door de overheid zullen worden geabsorbeerd.
Tevens zal de geloofwaardigheid van Griekenland op de markten toenemen, waardoor het
zichzelf, wanneer de periode van financiering uit officiële bron achter de rug is, tegen
redelijke kosten zal kunnen financieren en ook de financieringsvoorwaarden voor het
bedrijfsleven gunstiger zullen worden. Een hervorming van het belastingstelsel en van de
belastingadministratie, waarop onder punt 2.3.2 nader wordt ingegaan, is eveneens van het
grootste belang om de overheidsfinanciën onder controle te brengen.
Maatregelen in 2012 (zie §1 van het Memorandum of Understanding (MoU), hierna
"memorandum" genoemd):
De Griekse autoriteiten zullen maatregelen moeten vaststellen om de bestaande
begrotingstekorten voor 2013 en 2014 terug te dringen. Deze maatregelen moeten gericht zijn
op een verlaging van de uitgaven.
2.1.2.
De kredietstroom naar de reële economie weer op gang brengen door
herkapitalisatie van banken en steun aan kmo's
De enorme uitstroom van tegoeden heeft de Griekse banksector verzwakt, waardoor de
toegang tot liquiditeit werd bemoeilijkt en de waarde van de bankactiva sterk is verminderd.
Door deze situatie worden minder leningen aan de reële economie verstrekt.
Economisch herstel is enkel mogelijk indien dit probleem wordt aangepakt en de
liquiditeitsstroom naar het Griekse bedrijfsleven weer op gang komt. Het tweede economische
aanpassingsprogramma verschaft financiële middelen om de Griekse banksector te
herkapitaliseren, met twee oogmerken: het behoud van de financiële stabiliteit en de
financiering van de reële economie door de banken.
NL
6
NL
Griekse kmo's opereren momenteel onder zeer moeilijke omstandigheden: van zes van de
tien bedrijven zijn de inkomsten in 2011 sterk teruggelopen ten opzichte van 2010, en er
gingen 150 000 banen verloren. Deze ontnuchterende cijfers tonen duidelijk aan dat snelle en
gerichte maatregelen nodig zijn om de Griekse kmo's te steunen – de EU-steun voor het
behoud en de ontwikkeling van deze ondernemingen wordt verderop in deze mededeling
beschreven.
Om deze dreiging het hoofd te bieden zullen alle beschikbare middelen, met name van de EUstructuurfondsen3, moeten worden ingezet om liquiditeit voor nieuwe activiteiten beschikbaar
te stellen met het oog op de schepping van werkgelegenheid en duurzame groei. Er is reeds
4 miljard EUR aan liquiditeitssteun voor kmo's uit de EU-structuurfondsen ter beschikking
gesteld in de vorm van financieringsinstrumenten en schenkingen. Daarnaast is een nieuw
kmo-garantiefonds opgericht met 500 miljoen EUR uit de structuurfondsen van de EU; deze
middelen kunnen worden gebruikt om nog eens 1 miljard EUR aan leningen van de EIB aan
Griekse banken vrij te maken, die vervolgens aan Griekse kmo's kunnen worden doorgeleend.
Momenteel bereikt dit geld de kmo's echter niet omdat de vraag naar investeringen is
afgenomen, leningen aan kmo's in de huidige omstandigheden een groot risico met zich
brengen en kmo's daardoor moeite hebben om de noodzakelijke cofinanciering van banken te
krijgen. Griekenland heeft de gewijzigde EU-wetgeving op grond waarvan de cofinanciering
van werkkapitaal voor kmo's is toegestaan, nog niet omgezet.
Deze struikelblokken moeten zo snel mogelijk uit de weg worden geruimd. Verder zijn er
verscheidene door de EU-structuurfondsen gecofinancierde projecten en programma's die
bedoeld zijn om ondernemersvaardigheden te stimuleren, startende ondernemingen te steunen
en de toegang tot microkredietregelingen te verbeteren.
Maatregelen in 2012:
De herkapitalisatie van banken moet in september 2012 zijn voltooid, waarbij de zakelijke
autonomie van de banken wordt gehandhaafd.
In de komende acht maanden moeten de Griekse banksector en de overheid de uitbetaling van
de 4 miljard EUR aan middelen die reeds beschikbaar zijn voor de financiering van kmo's,
bespoedigen. De gewijzigde EU-voorschriften, die de cofinanciering van werkkapitaal
toestaan, dienen in Grieks recht te worden omgezet.
De EIB dient door het kmo-garantiefonds gedekte leningen aan kleine en middelgrote
ondernemingen te verstrekken met als streefcijfer 160 miljoen EUR in 2012, nog eens
400 miljoen EUR tegen het einde van 2013 en 440 miljoen EUR vóór 2015. Verder zal de EIB
een bedrag van 440 miljoen EUR aan kmo's beschikbaar stellen, met een garantie van de
Griekse overheid.
Ook moet meer financiële steun worden verleend voor ondernemersopleidingen (met de
nadruk op nieuwe innoverende producten en diensten), met inbegrip van mentorschap,
coaching en consultancy.
3
NL
Voor nadere informatie over EU-financiering en liquiditeit voor kmo's, zie onder punt 2.2 en 3.2 in de
bijlage.
7
NL
2.1.3.
Ondernemingen de ruimte geven om de groei te stimuleren
Groei van de Griekse productiesector is noodzakelijk om de crisis duurzaam te overwinnen.
Geraamd wordt dat een hervorming van de product- en dienstenmarkten op lange termijn het
Griekse bbp met maximaal 13,5% zou kunnen verhogen4. Wanneer ondernemingen niet
langer met bureaucratie en corruptie kampen, kan onbenut groeipotentieel worden
vrijgemaakt in sectoren als toerisme, havendiensten en voedselverwerking, om er maar enkele
te noemen. Dit bevordert een heroriëntering van de economie op investeringen en export, en
kan een beslissende verschuiving teweegbrengen naar activiteiten met een grotere
toegevoegde waarde. Hieronder worden acht actiegebieden behandeld waarop vóór eind 2012
vooruitgang moet worden geboekt5.
Herstel van het concurrentievermogen op het niveau van de kosten
In het kader van de modernisering van de Griekse arbeidsmarkt moeten maatregelen worden
getroffen om tot een snelle aanpassing van de arbeidskosten per eenheid te komen ten einde
de werkloosheid te bestrijden en het concurrentievermogen van de Griekse economie op het
gebied van de kosten te herstellen. Zoals in het tweede economische aanpassingsprogramma
is overeengekomen, dienen maatregelen om tot een snelle aanpassing van de arbeidskosten te
komen ten einde de werkloosheid tegen te gaan en het concurrentievermogen op het niveau
van de kosten te herstellen, samen met reeds genomen maatregelen, in te zetten op een
verlaging met 15% van de nominale arbeidskosten per eenheid in de bedrijven in de periode
2012-2014. Deze maatregelen moeten rekening houden met de uitkomst van de sociale
dialoog en gepaard gaan met grotere inspanningen om de arbeidsmarktorganisaties te
versterken, loononderhandelingen op alle niveaus soepel te doen verlopen en zwart werk
tegen te gaan.
Maatregelen in 2012 (zie § 4.1 van het memorandum):
Er dient tegen eind juli 2012 een tijdschema te worden opgesteld voor een hervorming van het
nationale stelsel inzake collectieve overeenkomsten met betrekking tot de loonvorming, in
overleg met de sociale partners. De Griekse autoriteiten moeten verder maatregelen
vaststellen om de sociale bijdragen die de arbeidskosten opdrijven, begrotingsneutraal te
verlagen.
Stimulering van de export
De afhandeling van douaneformaliteiten en uitklaring bij export duurt in Griekenland
gemiddeld 20 dagen, tegenover een EU-gemiddelde van 10 dagen. Geraamd wordt dat de
totale exportwaarde daardoor 10% lager is dan anders het geval zou zijn6. Onevenredige en
dikwijls nodeloze documentatie- of procedurele vereisten moeten worden afgeschaft.
4
5
6
NL
Foundation of Economic and Industrial Research, Quarterly Bulletin 2/10, 2010.
Voor nadere informatie over deze gebieden, zie onder punt 3 in de bijlage.
Bron: Trading on Time: World Bank Policy Research Working Paper 3909.
8
NL
Maatregelen in 2012 (zie §4.2 van het memorandum):
Er dient een stelselmatig onderzoek te worden ingesteld naar de uitklaring van
exportgoederen en douaneformaliteiten, waarbij buitensporige controles worden afgeschaft
en controlesystemen worden afgestemd op de praktijken die in de rest van de eengemaakte
markt gangbaar zijn. Zodra deze vereenvoudiging ten uitvoer is gelegd, kunnen de voordelen
ervan worden geoptimaliseerd door de overschakeling op ICT-oplossingen. Verder dienen
exporteurs van de nodige instrumenten te worden voorzien om afzetmogelijkheden op
veelbelovende markten te zoeken.
Stimulering van nieuwe investeringen
Als gevolg van juridische en administratieve belemmeringen waarbij vele overheidsinstanties
betrokken zijn, zijn investeringen in nieuwe faciliteiten of projecten een tijdrovende en
kostbare aangelegenheid. Ruimtelijke ordening en milieuvergunningsregels worden dikwijls
aangehaald als belemmeringen voor investeringen. Het meest getroffen zijn ondernemingen
die werkzaam zijn in de energiesector en in de distributie-, logistieke en vervoerssector. Bij
geschillen worden de problemen nog verergerd door de opschortende werking van veel
administratieve en juridische maatregelen en een gebrek aan personeel of deskundigheid bij
belangrijke overheidsdiensten. De voltooiing van het kadaster zal tevens bevorderlijk zijn
voor investeringen doordat investeerders worden beschermd tegen geschillen over
grondeigendom. De beschikbaarheid van gekwalificeerde arbeidskrachten vormt eveneens een
probleem voor onderzoeks- en innovatie-intensieve buitenlandse investeerders doordat het
openbare onderwijsstelsel en de behoeften van de kenniseconomie slecht op elkaar zijn
afgestemd.
Maatregelen in 2012 (zie §4.2 van het memorandum):
Recent vastgestelde wettelijke voorschriften ter bespoediging van de vergunningsprocedures
voor bepaalde beroepsgroepen en verwerkende bedrijfsactiviteiten, en ter bespoediging van
de verlening van milieuvergunningen voor projecten en activiteiten, dienen thans volledig in
werking te treden.
Er moeten verdere stappen worden genomen om de oprichting van nieuwe ondernemingen te
vereenvoudigen – het EU-streefcijfer dat in de "Small Business Act" wordt voorgeschreven
bedraagt drie dagen, en maximaal 100 EUR aan kosten. Verder moet Griekenland het éénloketsysteem invoeren zoals door de dienstenrichtlijn wordt vereist.
De modernisering van overheidsaanbestedingen
Overheidsaanbestedingen maken 12% van het Griekse bbp uit. Inschrijvers op Griekse
overheidscontracten moeten tweemaal zo lang op een gunningsbesluit wachten (bijna één
jaar) als gemiddeld in de EU gebruikelijk is. De procedures zijn inefficiënt en kostbaar: de
overheidssector heeft tweemaal zoveel mandagen als het EU-gemiddelde nodig om de
procedures te beheren. Gemiddeld wordt bij elke procedure tweemaal beroep aangetekend.
Deze situatie benadeelt bedrijven die aan de overheidssector leveren en leidt tot hogere
kosten. Bovendien wordt de aanschaf van goederen en diensten die noodzakelijk zijn om
openbare diensten te verlenen hierdoor bemoeilijkt, en kunnen werken die door de EUfondsen worden gefinancierd, niet worden voltooid.
NL
9
NL
Maatregelen in 2012 (zie § 2.6 van het memorandum):
De wetgeving op het gebied van overheidsaanbestedingen dient tegen het eind van het jaar
drastisch te worden herzien, en ook de pas opgerichte centrale instantie voor
overheidsaanbestedingen moet tegen die tijd volledig operationeel zijn. Er moet een
blauwdruk voor een meer professionele en transparante aanbestedingsinstantie worden
ontwikkeld en ten uitvoer gelegd in een aantal uitgavenintensieve ministeries voordat
succesvolle praktijken in andere overheidsorganen worden toegepast. Voorts kunnen
belangrijke besparingen worden bereikt door de ontwikkeling van elektronische
aanbestedingen, de centralisering van overheidsaanbestedingen bij aankoopcentrales en een
ruimer gebruik van raamcontracten voor standaardleveringen en -diensten.
Vrije concurrentie en prijsliberalisering
In veel sectoren van de Griekse economie zijn de prijzen gedurende de gehele periode van
economische recessie hoog gebleven, wat de economische pijn voor consumenten en
bedrijven die met teruglopende inkomsten kampen, nog vergroot. Er moet doortastend worden
opgetreden om de vele wettelijke belemmeringen weg te nemen die de concurrentie en de
markttoegang voor nieuwkomers beperken. Zo moet onafgebroken worden getracht de
bestaande regelgeving te wijzigen die inkomstenstromen beschermt of gereglementeerde
beroepen van concurrentie vrijwaart. Meer concurrentie en een grotere prijsflexibiliteit zijn
ook noodzakelijk om ervoor te zorgen dat de daling van de arbeidskosten tot een verlaging
van de prijzen leidt. Aldus worden de gevolgen voor het besteedbaar inkomen verzacht en
wordt gewaarborgd dat de lagere productiekosten de Griekse samenleving als geheel ten
goede komen.
Maatregelen in 2012 (zie §4.2 van het memorandum):
De wet van 2011 inzake gereglementeerde beroepen dient vóór het eind van het jaar volledig
in werking te treden, samen met de bijkomende liberaliseringsmaatregelen die in het
memorandum zijn opgenomen. Een doeltreffende tenuitvoerlegging van de EU-regelgeving
inzake de erkenning van beroepskwalificaties is eveneens noodzakelijk. Tegen het najaar zal
de doorlichting van het regelgevingskader in specifieke economische sectoren worden
afgerond; op basis daarvan zullen mededingingsbeperkende en nodeloos belastende
voorschriften worden ingetrokken.
Een concurrerende energiesector
Griekenland is sterk afhankelijk van fossiele brandstoffen (bruinkool is de voornaamste
brandstof voor de elektriciteitsproductie). De meeste eilanden zijn door hun geïsoleerde
ligging aangewezen op dieselgeneratoren en oliegestookte installaties. De efficiëntie van de
elektriciteitsproductie in zijn geheel behoort tot de laagste in Europa. De energiesector wordt
gedomineerd door enkele staatsbedrijven met een lage productiviteit die nog steeds een quasimonopoliepositie op de markt hebben. De transmissienetbeheerders zijn nog niet volledig
ontvlochten. Industriële afnemers klagen erover dat hun concurrentievermogen wordt
bedreigd omdat de energieprijzen die zij moeten betalen tot de hoogste in Europa behoren.
Het elektriciteitsnet en het gasnet moeten worden gemoderniseerd. Verbeteringen in de
gasopslag en pijpleidingnetten, evenals investeringen in nieuwe pijpleidingprojecten ter
diversifiëring van de gasbronnen, zullen Griekenland in staat stellen munt te slaan uit zijn
strategische geografische positie als toegangspoort tot de Europese gasmarkt. De aansluiting
van het elektriciteitsnet van de grotere eilanden op het vasteland en de interconnectie tussen
NL
10
NL
kleinere eilanden vormen een voorwaarde voor de grootschalige plaatsing van wind- en
fotovoltaïsche installaties.
Een versterking van het transmissienet op het vasteland is eveneens onontbeerlijk zodat
installaties voor hernieuwbare energie voor de binnenlandse markt kunnen worden
geïntegreerd en een aanzienlijke hoeveelheid stroom naar de rest van Europa kan worden
uitgevoerd. Griekenland is een natuurlijke doorgangsplaats voor een groot deel van het gas
dat afkomstig is uit de landen rond de Kaspische Zee en het oostelijk deel van het
Middellandse-Zeegebied. Het TEN-E-programma en de voorgestelde financieringsfaciliteit
voor Europese verbindingen kunnen van groot belang zijn voor de bestemming en
financiering van de investeringen op dit gebied. De totstandbrenging van een open en goed
functionerende energiesector en van niet-discriminerende toegang tot infrastructuur en
netwerken is noodzakelijk om particuliere financiering voor dergelijke investeringen aan te
trekken. Projecten als Helios kunnen de springplank vormen naar een daadwerkelijk
geïntegreerde Europese markt voor energie uit duurzame bronnen, en tegelijkertijd een
bijdrage leveren aan het herstel van de Griekse economie.
Maatregelen in 2012 (zie §4.2 van het memorandum):
De privatisering van de openbare gas- en elektriciteitsmaatschappijen die dit jaar zal
plaatsvinden, zal particuliere investeerders de gelegenheid bieden een enorme nieuwe markt
te betreden en biedt perspectieven voor aanzienlijke kostenbesparingen als gevolg van
efficiëntieverbeteringen bij de voormalige staatsbedrijven.
De scheiding van het beheer van het gas- en elektriciteitstransmissiesysteem en de productieen leveringsactiviteiten zal bevorderlijk zijn voor de transparantie van de sector en zal de
concurrentie versterken doordat nieuwkomers tot de markt zullen toetreden.
Met technische bijstand zullen de Griekse steunregelingen voor hernieuwbare energie worden
hervormd om het investeringsklimaat voor de ontwikkeling van de overvloedige Griekse
bronnen op het gebied van zonne- en windenergie te verbeteren.
Efficiënte vervoersdiensten
De Griekse vervoerssector heeft belangrijke veranderingen ondergaan met de instelling van
een toezichthouder voor de spoorwegen, de openstelling van het vrachtvervoer voor
concurrentie en de liberalisering van het ongeregelde personenvervoer per touringcar.
Er valt echter nog veel te doen. Administratieve belemmeringen en slecht management staan
een doeltreffende exploitatie van havens en luchthavens in de weg, wat een negatieve invloed
heeft op twee van de belangrijkste sectoren van de economie: de logistieke sector en het
toerisme. In het geval van het beheer van luchthavens en luchtverkeer kan op korte termijn
aanzienlijke extra capaciteit worden vrijgemaakt en kunnen de kosten voor exploitanten
worden verlaagd, wat de toestroom van toeristen een sterke impuls zou geven. De
spoorwegactiviteiten kunnen worden verbeterd wanneer voor EU-ondernemingen op het
gebied van het personenvervoer de voorwaarden worden geschapen om de Griekse markt te
betreden, en wanneer de procedures voor het internationale vrachtvervoer worden
vereenvoudigd.
NL
11
NL
Maatregelen in 2012 (zie §4.2 van het memorandum):
De beleidsnota vervoer (aangekondigd voor juni 2012) waarin het beleids- en
regelgevingskader voor de gehele vervoerssector wordt uiteengezet, dient te worden voltooid.
De regelgevende en operationele taken van de Griekse autoriteit voor de burgerluchtvaart
moeten worden gescheiden en er dient financiering ter beschikking te worden gesteld voor
moderne controle-apparatuur voor het luchtverkeer, de aanwerving van gekwalificeerde
luchtverkeersleiders en de aanschaf, via een openbare aanbesteding, van moderne software
voor de toekenning van slots. De instelling van onafhankelijke aanbestedingsinstanties voor
het personenvervoer per spoor dient te worden afgerond. De grensformaliteiten en de
overeenkomsten om de doorstroming van het vrachtverkeer op corridor X te verbeteren,
moeten worden herzien en grenssluitingen moeten ongedaan worden gemaakt.
Een succesvolle tenuitvoerlegging van het privatiseringsprogramma
Het privatiseringsprogramma van 50 miljard EUR dat in het tweede economische
aanpassingsprogramma is opgenomen, moet een platform bieden om buitenlandse directe
investeringen aan te trekken, nieuwe spelers op de markt te brengen en de concurrentie te
versterken; daarnaast moet het bijdragen tot de aflossing van de overheidsschuld. Verder kan
het programma leiden tot een efficiënter beheer van de belangrijkste ondernemingen in de
Griekse economie die momenteel in staatshanden zijn, indien het met een strategische
langetermijnvisie ten uitvoer wordt gelegd.
Voor de spoorwegen, havens en luchthavens moet een meer samenhangend regelgevingskader
tot stand worden gebracht terwijl zij op privatisering worden voorbereid. In deze regelgeving
moet de respectievelijke rol van de openbare instanties en de infrastructuurbeheerders worden
verduidelijkt, moet niet-discriminerende toegang tot de faciliteiten worden gegarandeerd,
moet de ontwikkeling van infrastructuur als onderdeel van een samenhangend
vervoerssysteem worden vergemakkelijkt, en moet ervoor worden gezorgd dat een efficiënt
gebruik van de structuurfondsen en het Cohesiefonds wordt gemaakt en dat de TEN-Tprioriteiten worden uitgevoerd.
Maatregelen in 2012 (zie §2.1 van het memorandum):
Er dient een degelijk regelgevend en institutioneel kader voor infrastructuuractiva te worden
vastgesteld. De verkoop van deze activa heeft vertraging opgelopen door technische
belemmeringen en onzekerheid over de voorwaarden waaronder zij kunnen worden
geëxploiteerd. De volledige inventarisatie van vastgoedactiva in staatseigendom moet worden
voltooid. Ook de eigendomsregistratie van overheidsgrond dient te worden bespoedigd. Het is
noodzakelijk dat de geplande ontvangsten ook daadwerkelijk worden geïnd om te voorkomen
dat er financieringstekorten op de begroting ontstaan en om de geloofwaardigheid van
privatisering als middel om de schuld houdbaar te maken, te versterken.
2.2.
De sociale gevolgen van de crisis aanpakken
Afgezien van de bovengenoemde drie actiegebieden vraagt de snelle verslechtering van de
sociale toestand in Griekenland om dringende maatregelen. De werkloosheid, met name onder
jongeren, is sinds het begin van de crisis dramatisch toegenomen en het armoedeniveau is
onaanvaardbaar hoog. De economische aanpassingsprogramma's zijn erop gericht deze
situatie te verhelpen door een hervorming van de economie, zodat eenieder kan profiteren van
de toekomstige groei en werkgelegenheid.
NL
12
NL
Het is van cruciaal belang dat verdere vooruitgang wordt geboekt met de verlaging van de
arbeidskosten en de verbetering van de productiviteit om het concurrentievermogen van de
Griekse economie te herstellen. Deze noodzakelijke stappen moeten gepaard gaan met
krachtige maatregelen om de sociale rechtvaardigheid te waarborgen en de meest kwestsbare
groepen te steunen.
Deze overwegingen komen in de opzet van het programma tot uiting; zo zullen de sociale
programma's worden herzien om ervoor te zorgen dat zij zich sterker richten op specifieke
begunstigden en kwetsbare groepen daadwerkelijk beschermen, wordt ervoor gezorgd dat
pensioenverlagingen doelgericht zijn en de laagste pensioenen worden ontzien, wordt fraude
op het gebied van sociale uitkeringen bestreden, worden de kosten van de gezondheidszorg
verlaagd zonder de kwaliteit van de zorg aan te tasten, wordt de rechtvaardigheid van het
belastingstelsel verbeterd en wordt belastingvlucht bestreden.
2.2.1. Bevordering van de werkgelegenheid en opleiding van jongeren
De Commissie werkt actief samen met de Griekse autoriteiten om het extreem hoge
werkloosheidsniveau onder jongeren tegen te gaan. Zo wordt het gebruik van de EUstructuurfondsen in Griekenland opnieuw geëvalueerd en wordt bekeken hoe de Griekse
autoriteiten kunnen worden geholpen bij de herbestemming van deze middelen voor projecten
die in de kortst mogelijke tijd de meeste groei en werkgelegenheid opleveren.
Er wordt een actieplan opgesteld waarin duidelijke prioritaire doelgroepen en
beleidsdoelstellingen zijn opgenomen. EU-middelen ten bedrage van circa 200250 miljoen EUR uit het Europees Sociaal Fonds kunnen, op grond van bestaande
programma's van de EU-structuurfondsen, worden toegewezen aan maatregelen waarmee
onmiddellijk resultaten kunnen worden geboekt voor jongeren die geen werk kunnen vinden.
Voorbeelden van deze maatregelen zijn steun bij het opdoen van de eerste werkervaring of
korte tewerkstelling in de particuliere sector of in plaatselijke gemeenschappen, de uitbreiding
van mogelijkheden op het gebied van het leerlingwezen of stages voor studenten en
afgestudeerden, de bevordering van herscholing in het kader van een groei- en
ontwikkelingstraject, de bevordering van ondernemerschap met inbegrip van sociaal
ondernemerschap, en studie- of opleidingsperioden in het buitenland, bijvoorbeeld in het
kader van het Leonardo- en het Erasmusprogramma.
Maatregelen in 2012:
Een actieplan ter bevordering van de werkgelegenheid voor jongeren, ook door middel van
opleiding en ondernemerschap, dient voor het eind van 2012 te worden voltooid en ten
uitvoer gelegd.
2.2.2. Een actief arbeidsmarktbeleid
De openbare diensten voor de arbeidsvoorziening moeten beter worden uitgerust om het
toenemend aantal werklozen betere, meer persoonsgerichte diensten aan te bieden. Er zijn
efficiëntere en meer gerichte investeringen in een actief arbeidsmarktbeleid nodig met het oog
op een banenrijk herstel, en verder moet de doeltreffendheid van de in het kader van het
actieve arbeidsmarktbeleid getroffen maatregelen meer stelselmatig worden geëvalueerd.
Hierbij moet prioriteit worden verleend aan de meest kwetsbare groepen (laaggeschoolde
werklozen, vroegtijdige schoolverlaters, oudere werknemers, langdurig werkozen, migranten
NL
13
NL
en minderheden, enz.). Maatregelen voor de ontwikkeling van vaardigheden moeten vooral
worden afgestemd op de behoeften van de sectoren en clusters die bij uitstek de aanjagers van
toekomstige groei kunnen worden.
In het kader van de EU-structuurfondsen kan steun worden verleend voor uiteenlopende
regelingen voor korte tewerkstelling die vooral in de behoeften van kansarme groepen
voorzien. Hiermee kan tijdelijke financiële verlichting worden verschaft en krijgen degenen
die het zwaarst door de crisis worden getroffen de gelegenheid om hun vaardigheden te
ontwikkelen en aan het werk te blijven.
Daarnaast zou Griekenland gebruik kunnen maken van het vooralsnog onbenutte potentieel
van de sociale economie met een beroep op het Europees Sociaal Fonds. Met de aanzienlijke
steun uit dit fonds kunnen nieuwe banen worden geschapen en kan in de toenemende behoefte
aan sociale dienstverlening worden voorzien.
Maatregelen in 2012
Een efficiënter gebruik van de beschikbare middelen van het Europees Sociaal Fonds om een
goed functionerend kader tot stand te brengen voor de ondersteuning van de sociale economie
en sociale ondernemingen alsook van de voornaamste drijvende krachten achter een
banenrijk herstel, en om te voorzien in de complexe integratiebehoeften van kwetsbare
groepen.
2.2.3. Investeren in onderwijs en opleiding
Om de groei weer op gang te brengen en de concurrentievoordelen van Griekenland ten volle
te benutten dienen de relevantie, de kwaliteit en de aantrekkelijkheid van het lager
beroepsonderwijs en van lagere beroepsopleidingen te worden verbeterd. De samenwerking
tussen ondernemingen en onderwijsinstellingen moet worden aangemoedigd opdat jongeren,
na afronding van onderwijs of opleiding, over de vaardigheden en deskundigheid beschikken
waaraan de economie behoefte heeft – zowel in termen van inzetbaarheid als van
ondernemerschap. Dit houdt tevens in dat er flexibele trajecten moeten komen tussen
algemene opleidingen en beroepsopleidingen, en van lager beroepsonderwijs en lagere
beroepsopleidingen naar verdere scholing en hoger onderwijs.
2.3.
De totstandbrenging van een moderne overheidsadministratie
De hervorming van Griekenland moet beginnen met de modernisering van de Griekse
overheidsadministratie. Op het ogenblik ontbeert Griekenland het vermogen om een beleid
ten uitvoer te leggen, de overheidsfinanciën te beheren, belastingen te innen, markten open te
stellen voor concurrentie, ervoor te zorgen dat overheidsaanbestedingen efficiënt en
innoverend functioneren, leveranciers te betalen, of zijn burgers tijdige rechterlijke toetsing te
garanderen. Complexiteit en een gebrek aan transparantie op alle niveaus zetten de deur open
voor corruptie, waardoor het vertrouwen van de burgers in het overheidsapparaat wordt
ondermijnd en de doelmatige werking ervan wordt aangetast. Wanneer deze situatie wordt
verholpen zal weer een sociaal contract kunnen worden gesloten tussen de Griekse burgers en
de overheid dat gebaseerd is op transparantie, vertrouwen en solidariteit. Het herstel van het
vertrouwen in overheidsstatistieken vormt een integraal onderdeel van dit sociaal contract.
2.3.1. Hervorming van de overheidsadministratie
NL
14
NL
De structuren en werkmethoden van de Griekse overheidsdiensten moeten drastisch worden
hervormd. Er dient duidelijk te worden bepaald wie voor belangrijke beleidsdossiers
verantwoordelijk is om ervoor te zorgen dat verantwoording wordt afgelegd, de inertie wordt
overwonnen en een eind wordt gemaakt aan de huidige verdeling van verantwoordelijkheid
voor de verschillende aspecten van een gegeven beleid over meerdere ministeries en
instanties. Er is een krachtige interministeriële coördinatie-instantie nodig om de complexe
hervormingsprocessen ten uitvoer te leggen. Hervormingen zijn eveneens noodzakelijk om de
werking en organisatie van de afzonderlijke Griekse ministeries en overheidsdiensten te
verbeteren. Alle beginselen van samenhang en efficiëntie die met de hervorming van het
openbaar bestuur op centraal niveau worden ingevoerd, moeten vervolgens ook op regionaal
en lokaal niveau worden toegepast.
De EU steunt het administratieve hervormingsprogramma in Griekenland concreet, met name
via het Europees Sociaal Fonds met een begroting van 505 miljoen EUR. De hervorming van
de overheidsadministratie is eveneens een belangrijk aspect van het tweede economische
aanpassingsprogramma7.
Maatregelen in 2012 (zie §2.6 van het memorandum):
De stuurgroep op hoog niveau die begin 2012 is opgericht om toezicht te houden op de
uitvoering van de administratieve hervormingen, zal zo snel mogelijk haar werkzaamheden
aanvangen onder leiding van de premier. Er dient een stabiele structuur voor
interministeriële coördinatie te worden opgericht. Verder moeten in elk ministerie horizontale
structuren worden ingevoerd die worden belast met de relevante procedures inzake
budgettaire/financiële audit, interne controle en personeelsbeheer, op basis van
gemeenschappelijke regels.
Verder is het dringend noodzakelijk dat een routekaart en maatregelen inzake administratieve
hervorming op regionaal en lokaal niveau worden vastgesteld en ten uitvoer gelegd. Een
versnelde uitvoering van het met ESF-middelen gefinancierde programma "Administratieve
hervorming" is van het grootste belang om snel resultaten te boeken.
2.3.2. Belastinghervorming, belastingadministratie en beheer van de overheidsfinanciën
Het Griekse belastingstelsel moet nodig worden herzien. De wijze waarop zowel de directe
als de indirecte belasting – waaronder eigendomsbelasting - is opgezet, kan worden verbeterd
om de stabiliteit en de groei te bevorderen. Uitvoerige vrijstellingen, bijzondere regels en
preferentiële stelsels hebben niet alleen de omvang van de belastinggrondslag aangetast, maar
hebben het stelsel zo ingewikkeld gemaakt dat het moeilijk te beheren en na te leven is. Deze
vrijstellingen en uitzonderingen maken het stelsel niet alleen ingewikkelder maar geven ook
gelegenheid tot grootscheepse belastingontduiking en fiscaal misbruik, en lenen zich verder
voor belastingvlucht en corruptie die tot een enorm verlies aan inkomsten voor de overheid
leiden en de levensvatbaarheid van het bedrijfsleven in gevaar brengen. De hervorming van
de belastingen moet derhalve ook verbetering brengen in de kwaliteit van de
belastingwetgeving, de belastingadministratie en de mate waarin de belastingvoorschriften
worden nageleefd.
7
NL
Voor meer informatie over de hervorming van de overheidsadministratie, zie onder 3.6 in de bijlage.
15
NL
Alles moet in het werk worden gesteld om de Griekse belastingadministratie in staat te stellen
de belastingen te innen die door alle geledingen van de samenleving verschuldigd zijn. Er
dienen doeltreffende maatregelen te worden genomen om het governance-kader en de
onafhankelijkheid van de belastingadministratie te verbeteren. Er moeten duurzame
vorderingen worden gemaakt op het vlak van de nationale begrotingsboekhouding. De
tekortkomingen op deze gebieden hebben de verslechtering van de begrotingssituatie in
Griekenland in de hand gewerkt. Een beter functionerende belastingadministratie en een
beperking van de belastingvlucht zijn ook van belang om ervoor te zorgen dat de lasten van
de aanpassing eerlijk worden verdeeld.
Anderzijds moet de Griekse belastingadministratie dringend een bedrag van maximaal
700 miljoen EUR aan BTW terugbetalen dat door exportondernemingen is vooruitbetaald.
Het is uiterst schadelijk voor bedrijven in nood wanneer deze betalingen worden uitgesteld
omdat zij door individuele belastingambtenaren aan discretionaire controles worden
onderworpen.
Verder moet er meer capaciteit komen voor een transparant beheer van overheidsgelden, en
voor de bestrijding van fraude en corruptie.
Maatregelen in 2012 (zie §2.3 en §2.4 van het memorandum):
De omvattende hervorming van het belastingstelsel moet in de komende maanden zorgvuldig
worden voorbereid om de doeltreffendheid en het groeibevorderend karakter ervan te
versterken.
De inspanningen op het gebied van de invordering van belastingschuld en de belastingaudit
van welgestelde personen moeten worden uitgebreid, terwijl tegelijkertijd pogingen worden
ondernomen om het wettelijke en procedurele belastingkader grondig te vereenvoudigen met
gebruikmaking van de beschikbare technische bijstand.
Verder moet een antifraudebeleid worden vastgesteld voor de overheidsontvangsten en uitgaven.
2.3.3. Hervorming van de gezondheidszorg en het pensioenstelsel
Om universele toegang tot gezondheidszorg te behouden en de kwaliteit van de zorg te
verbeteren tegen de achtergrond van een veel grotere begrotingsdiscipline, moet Griekenland
naar wegen zoeken om de kosten van de input beheersbaar te houden en de algemene
doeltreffendheid van het zorgstelsel te bevorderen. Hierbij moet worden gestreefd naar een
verbetering van de algemene kwaliteit van de op het gebied van de gezondheidszorg
verleende diensten, onder meer door ongelijkheden op het gebied van dekking aan te pakken
en de fragmentatie van de governance en het beheer van het stelsel tegen te gaan.
Een verantwoordelijker gebruik van gezondheidsdiensten en –producten kan in dit verband
een gunstige uitwerking hebben, vooral wanneer de uitgaven en verspilling met betrekking tot
medische apparatuur en geneesmiddelen worden beperkt. Dit kan worden bereikt door de
invoering van meer doorzichtige en professionele receptensystemen en aanbestedingen
(Griekenland maakt gebruik van e-recepten en heeft onlangs een eerste elektronische
aanbesteding georganiseerd voor de aankoop van geneesmiddelen). Het is met het oog op de
houdbaarheid van de gezondheidszorg van belang dat de behoefte aan personele middelen op
NL
16
NL
lange termijn in evenwicht wordt gehouden, met speciale nadruk op de opleiding en het
behoud van werkers in de eerstelijnsgezondheidszorg en verpleegkundigen.
In 2010 heeft Griekenland een van de meest ambitieuze pensioenhervormingen in de EU
goedgekeurd. Deze hervormingen zullen de houdbaarheid van het Griekse pensioenstelsel op
lange termijn schragen.
Daar de levensverwachting bij geboorte in de afgelopen tien jaar sterk is verbeterd – in 2010
was dit 78,4 jaar voor mannen en 82,8 jaar voor vrouwen (gemiddelden van de EU-27 in
2008: 76,4 en 82,4 jaar) – moet het effect van de vergrijzing op de gezondheidszorg en het
pensioenstelsel een belangrijke plaats innemen in het hervormingsproces.
Maatregelen in 2012 (zie §2.7 en 2.8 van het memorandum):
Griekenland dient zich toe te leggen op de vaststelling van een omvattende reeks maatregelen
om: i) de governance van de gezondheidszorg te verbeteren en tegelijkertijd versnippering
tegen te gaan en administratieve kosten te verlagen; ii) de uitgaven voor geneesmiddelen te
verlagen door aanpassingen op het gebied van prijzen, recepten en de terugbetaling van
geneesmiddelen, en door het gebruik van generieke geneesmiddelen aan te moedigen; iii)
aanbestedingen te centraliseren; iv) een omvattend en uniform elektronisch
gezondheidssysteem te ontwikkelen om de bewaking, doorzichtigheid en efficiëntie van de
gezondheidszorg te verbeteren; en v) een instrument voor personeelsplanning te ontwikkelen
ten einde de behoefte aan gezondheidswerkers op lange termijn in kaart te brengen. Dit zijn
noodzakelijke stappen in de richting van een daadwerkelijke nationale gezondheidszorg die
borg staat voor rechtvaardige, billijke, doeltreffende en kwalitatief hoogwaardige diensten en
uitgaven.
De hervorming van het pensioenstelsel moet worden voltooid via de hervorming van het
secundaire en het aanvullende pensioenstelsel en de bestrijding van de fraude op het gebied
van de invaliditeitspensioenen.
2.3.4. Justitiële hervorming
Het Griekse gerechtelijk apparaat moet eveneens worden hervormd omdat het naar
internationale standaarden gemeten bijzonder inefficiënt is. Mensen en bedrijven moeten erop
kunnen vertrouwen dat het rechtsstelsel doeltreffende oplossingen biedt en hun rechten
eerbiedigt. Het Griekse rechtsstelsel wordt gekenmerkt door ingewikkelde procedures die tot
buitensporige vertragingen bij de afhandeling van zaken leiden (ruim boven het OESOgemiddelde), met een aanzienlijke achterstand ondanks het betrekkelijk grote aantal
rechtbanken en rechters ten opzichte van de omvang van de Griekse bevolking. De
hervormingsmaatregelen die in het tweede economische aanpassingsprogramma zijn
opgenomen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan economisch herstel doordat zij
particuliere consumptie, buitenlandse investeringen en binnenlands ondernemerschap
stimuleren.
Maatregelen in 2012 (zie §4.5 van het memorandum):
Griekenland moet ernaar streven i) de achterstand bij de behandeling van rechtszaken weg te
werken (voor belasting-, civiele en commerciële zaken); particulieren en ondernemingen aan
te moedigen alternatieve vormen van geschillenbeslechting te gebruiken, zoals bemiddeling,
ten einde de werklast van rechtbankpersoneel te verlichten; iii) nieuwe e-justice-toepassingen
NL
17
NL
in te voeren; iv) het Griekse wetboek van burgerlijke rechtsvordering te herzien; en v) een
anti-corruptiebeleid vast te stellen en ten uitvoer te leggen.
2.3.5. De interne coördinatie verbeteren
Het tweede economische aanpassingsprogramma bevat een uitvoerige agenda die door de
Griekse autoriteiten ten uitvoer moet worden gelegd. Het vormt voorts de vereiste "kritische
massa" om ervoor te zorgen dat de structurele hervormingen in Griekenland zichzelf in stand
houden.
Er is momenteel echter geen "zenuwcentrum" waar het hervormingsproces binnen de Griekse
regering wordt gecoördineerd en bewaakt. Een dergelijk mechanisme is nodig om het
hervormingsproces volgens plan te laten verlopen en een doorzichtige en doeltreffende
overheidscontrole van het gehele proces mogelijk te maken. Alleen daarmee kunnen regering
en parlement het proces nauw in de gaten houden en eventuele ontsporingen corrigeren. Ook
zou met een dergelijk mechanisme een autonome instantie in het leven kunnen worden roepen
om structurele hervormingen te plannen en ten uitvoer te leggen.
Er wordt technische bijstand verleend om de kwaliteit van de overheidsstatistieken te
verbeteren; hiertoe is het Joint Overall Statistical Greek Action Plan (JOSGAP) vastgesteld.
Maatregelen in 2012 (zie §5 van het memorandum):
Er moet een mechanisme worden gecreëerd voor de bewaking en coördinatie van de
structurele hervormingen, dat medio 2012 volledig operationeel moet zijn.
3.
De Europese Unie kan helpen
3.1.1. Benutting van de EU-fondsen
De middelen die in het kader van de EU-fondsen beschikbaar zijn, vertegenwoordigen een
aanzienlijke economische vuurkracht8. Voor de periode 2007-2013 is een bedrag van ruim
20 miljard EUR aan middelen uit de structurele fondsen en het Cohesiefonds toegewezen,
naast een bedrag van 21 miljard EUR in het kader van het gemeenschappelijk
landbouwbeleid. Minder dan de helft van de uit de structuurfondsen en het Cohesiefonds
toegewezen middelen is evenwel besteed, en ook de middelen uit de
plattelandsontwikkelingsfondsen zijn nog niet volledig geabsorbeerd. Dit betekent dat de
middelen om de vraag en de investeringen te stimuleren en op korte termijn werkgelegenheid
te scheppen zodat de basis wordt gelegd voor duurzame groei in de toekomst, wel aanwezig
zijn maar grotendeels onbenut zijn gebleven.
De Commissie heeft, samen met de Griekse autoriteiten, een aantal prioritaire projecten
aangewezen die economische groei en de schepping van banen een onmiddellijke impuls
kunnen geven. Verder heeft de Commissie voorgesteld een risicodelingsinstrument in te
voeren om particuliere investeringen in grote infrastructuurprojecten aan te trekken. Dit
instrument zal een belangrijke katalysator vormen voor belangrijke projecten, zoals de
concessies voor de aanleg van snelwegen en grote investeringen in afvalbeheer.
8
NL
Voor meer informatie over EU-financiering, zie onder 2.2 en 2.3 in de bijlage.
18
NL
Maatregelen in 2012 (zie §4.3 van het memorandum):
Griekenland moet zich erop toeleggen om, ten aanzien van de absorptie van de middelen uit
de structurele fondsen en het Cohesiefonds, de indiening van grote projectaanvragen en de
geleidelijke vermindering van het gebruik van niet-gerichte "de minimis"-steun, de gestelde
doelen te bereiken. Er dient te worden gestreefd naar vereenvoudiging van het beheer van de
EU-fondsen door onnodige administratieve lasten weg te nemen, terwijl de stabiliteit van de
uitvoeringsregelgeving gewaarborgd blijft.
De technische voorbereidingen voor de invoering van het risicodelingsinstrument moeten vlot
verlopen zodat het instrument zo spoedig mogelijk na het bereiken van politieke
overeenstemming door het Europese Parlement en de Raad, in gebruik kan worden genomen.
Griekenland dient overeenstemming te bereiken over de noodzakelijke herstructurering van
de snelwegconcessies om de economische levensvatbaarheid ervan te garanderen.
Een aantal aanbestede projecten – en met name de 181 prioritaire projecten – moeten
aanzienlijk worden uitgebreid en sneller ten uitvoer worden gelegd, zodat zij vóór eind 2015
voltooid zijn.
3.1.2. Technische bijstand/de taskforce Griekenland
De Europese Commissie zal, door middel van de speciaal daartoe opgerichte taskforce
Griekenland die verslag uitbrengt aan voorzitter Barroso, Griekenland blijven steunen bij het
plannen en mobiliseren van de technische bijstand die nodig is om deze ambitieuze
hervormingen ten uitvoer te leggen.
De taskforce werkt reeds nauw samen met de Griekse autoriteiten om de behoeften vast te
stellen en een beroep te doen op de expertise van andere lidstaten en internationale
organisaties op het gebied van de absorptie van structurele fondsen,
belastingadministratie/beheer van de overheidsfinanciën, evenals de bestrijding van fraude,
smokkel en corruptie, alsook de hervorming van de overheidsadministratie, van het
ondernemingsklimaat, van het rechtsstelsel en van de gezondheidszorg. Veel lidstaten dragen
hun steentje bij door vooraanstaande deskundigen beschikbaar te stellen die de Griekse
autoriteiten van advies dienen.
De Commissie zal regelmatig verslag uitbrengen over de tenuitvoerlegging van het tweede
economische aanpassingsprogramma en over de werkzaamheden van de speciale taskforce
Griekenland.
4.
Conclusie
De economische transformatie van Griekenland zal niet van de ene op de andere dag voltooid
zijn, maar er zijn al in 2012 belangrijke stappen te verwachten. Grondige structurele
hervormingen en de correctie van de onevenwichtigheden die over een periode van vele jaren
zijn ontstaan zullen tijd kosten, maar de maatregelen die in deze mededeling worden
besproken zouden de voorwaarden moeten scheppen voor herstel en tot een dynamischer,
moderner, innoverender, duurzaam en rechtvaardig Griekenland moeten leiden.
NL
19
NL
De uitdagingen zijn talrijk. Griekenland moet grote delen van zijn overheidsadministratie
herstructureren en een aantrekkelijk land worden voor investeerders en ondernemingen. Het
moet ingrijpende maatregelen nemen om zijn economie te herstellen, ten gunste van meer
productieve activiteiten op basis van concurrentie en innoverende producten en diensten met
een hoge toegevoegde waarde. De Griekse arbeidsmarkt moet worden hervormd om
menselijk kapitaal te mobiliseren en bij te scholen, meer en betere werkgelegenheid te bieden
en het concurrentievermogen te herstellen. Ook het behoud van de voorwaarden voor een
daadwerkelijke en betekenisvolle sociale dialoog zouden moeten bijdragen tot het welslagen
van het hervormingsproces.
Griekenland heeft reeds grote vooruitgang geboekt door zijn begrotingsonevenwichtigheden
aanmerkelijk te corrigeren, de uitgaven onder controle te brengen en de belastingontvangsten
te verhogen. Het tweede economische aanpassingsprogramma vormt de geschikte basis voor
de voortzetting van deze transformatie. Het zal Griekenland in staat stellen jaren van
kortermijnbeleid en teruglopend concurrentievermogen achter zich te laten dankzij
doortastende maatregelen om de houdbaarheid van het overheidstekort en de overheidsschuld
te herstellen en het potentieel van de Griekse economie te ontsluiten. Wanneer het programma
volledig ten uitvoer wordt gelegd, ook door de terbeschikkingstelling van bestaande
steuninstrumenten van de EU, wordt de basis gelegd voor toekomstige groei,
werkgelegenheid en sociale cohesie, wordt het vertrouwen in Griekenland zowel in het
binnen- als in het buitenland hersteld en wordt een rechtvaardiger samenleving mogelijk voor
degenen die het meest onder de crisis geleden hebben. Het welslagen van dit proces hangt in
laatste instantie van Griekenland af. De solidariteit waarvan de overige landen van de EU en
de Europese instellingen gedurende de gehele crisis blijk hebben gegeven, komt zeer concreet
tot uiting in de aanzienlijke financiële steun en expertise die zij ter beschikking stellen om dit
transformatieproces te ondersteunen. Deze mededeling brengt de voornaamste maatregelen
onder de aandacht die in de komende weken en maanden moeten worden getroffen om te
laten zien dat een negatieve situatie kan worden omgebogen en dat werkelijke verandering
voor alle Griekse burgers mogelijk is.
NL
20
NL
BIJLAGE
In deze bijlage gaat de Commissie nader in op de steun die vanuit de EU beschikbaar is:
–
In hoofdstuk 1 worden de gevolgen van de crisis voor Griekenland geschetst.
–
Hoofdstuk 2 bevat nadere informatie over de financiële steun uit de EU-begroting.
Voorts wordt daarin belicht op welke wijze de algemene regelgeving is vertaald naar
de concrete Griekse situatie.
–
In hoofdstuk 3 wordt uiteengezet hoe de centrale EU-beleidslijnen kunnen bijdragen
tot meer groei en werkgelegenheid in Griekenland, en wordt geschetst wat
Griekenland moet doen om daarop in te haken. Naarmate de structurele
hervormingen van het tweede economische aanpassingsprogramma van de grond
komen en economische veranderingen teweeg gaan brengen, zullen de effecten ervan
nog worden versterkt.
1.
GEVOLGEN VAN DE CRISIS VOOR GRIEKENLAND
Achteraf is te begrijpen waarom de krachtige Griekse bbp-groei van gemiddeld 4% per jaar in
het decennium vóór de crisis uiteindelijk niet houdbaar was. De groei berustte namelijk op
reële loonstijgingen die niet in de pas liepen met de productiviteit, op een buitensporige groei
van de kredietverlening, op een lage reële rente en op een soepel begrotingsbeleid.
Kortetermijnsuccessen maskeerden de vele ernstige tekortkomingen in de Griekse economie,
zoals het geringe concurrentievermogen en de lage productiviteit, een ongunstig
ondernemingsklimaat, te weinig investeringen van de particuliere en de publieke sector, een
complex en gedateerd belastingstelsel en een inefficiënt gerechtelijk apparaat.
In deze periode ontstonden gevaarlijke onevenwichtigheden. De enorme stijging van de vraag
in combinatie met een zwak extern concurrentievermogen leidde tot een snelle toename van
externe
onevenwichtigheden.
In
de
periode
2000-2009
verslechterde
het
concurrentievermogen met 10 à 20 percent. In 2008 was het tekort op de lopende rekening
opgelopen tot 14 percent van het bbp. De begroting raakte steeds verder uit evenwicht en
bleef hardnekkig hoge tekorten vertonen omdat tegenover de buitensporige uitgaven geen
hogere ontvangsten stonden. Sinds de invoering van de euro heeft het overheidstekort steeds
boven de 3% van het bbp gelegen. In 2009 was het opgelopen tot bijna 16% van het bbp.
Deze onevenwichtigheden maakten het land zeer kwetsbaar voor de mondiale economische
inzinking en leidden tot een zeer forse stijging van de overheidsschuld. Daardoor kwam de
financieringscapaciteit van de Griekse economie in gevaar. De overheidsschuld steeg van zo'n
100 percent in 2000 naar 129 percent van het bbp in 2009. Toen de markten het vertrouwen
verloren dat de Griekse overheid haar schulden zou kunnen aflossen, liepen de spreads op tot
recordhoogtes. Daarmee begon de staatsschuldcrisis.
De problemen verergerden zonder dat meteen werd ingegrepen. Dit kwam doordat de
budgettaire overheidsprognoses en de officiële Griekse statistieken de ware omvang van de
problemen versluierden. In 2009 gaf de regering die in oktober was aangetreden, officieel toe
dat er sprake was van een probleem, en werden de tekortramingen van de overheid met
6 percentpunten naar boven bijgesteld.
NL
21
NL
Door de gevolgen van de snelle economische aanpassing is Griekenland weggezakt in een
zeer diepe recessie. Sinds het uitbreken van de crisis is het bbp met meer dan 11 percent
ingezakt. Ook voor 2012 wordt op een krimp gerekend. Deze economische krimp was, gezien
de onhoudbare groei vóór de crisis, tot op zekere hoogte onvermijdelijk. De tegenvallende
externe vraag is echter ook een factor van belang. Daarnaast is de crisis ook verdiept door de
ontoereikende structurele hervormingen en de politieke en sociale instabiliteit in combinatie
met liquiditeitstekorten die weer het gevolg waren van de kapitaalvlucht. Of er in 2014 weer
sprake zal zijn van groei, hangt in doorslaggevende mate af van de maatregelen die in de
komende weken en maanden worden genomen.
De crisis heeft ernstige sociale gevolgen. De werkloosheid is in de afgelopen twee jaar
dramatisch gestegen en bedraagt thans 17,7% (jaargemiddelde voor 2011). Volgens recente
prognoses kan de werkloosheid oplopen tot boven de 20% in 2012 en 2013 om daarna weer te
dalen. Het aantal langdurig werklozen is toegenomen tot 9,1% van de beroepsbevolking en
aangenomen mag worden dat de hoogste stand nog niet is bereikt. Bijna nergens in Europa is
het aantal baanloze huishoudens zo sterk gestegen als in Griekenland. Met name de jongeren
zijn zwaar getroffen. De jeugdwerkloosheid bedroeg in november 2011 48%, tweemaal zo
hoog als twee jaar daarvoor. In het derde kwartaal van 2011 was circa 45% van de werklozen
in de leeftijdscategorie 15-24 jaar langdurig werkloos, tegen 30% twee jaar daarvoor.
Vóór de crisis behoorde Griekenland in de EU al tot de landen met de hoogste armoedecijfers.
Door de diepe economische inzinking zijn de armoede, de sociale uitsluiting en de uitsluiting
van huisvesting nog verder toegenomen en is het besteedbaar inkomen aangetast. Steeds meer
jongeren en gezinnen met kinderen raken dakloos, hetgeen ook geldt voor de irreguliere
migranten, wier aantal gestaag stijgt. Daardoor is de druk nog verder toegenomen.
2.
WAT DOET DE EU OM GRIEKENLAND TE HELPEN?
2.1.
Eerste en tweede economisch aanpassingsprogramma – programma's om de
economie te hervormen
Zodra de ware omvang van de crisis duidelijk werd, schoten de EU en de internationale
gemeenschap Griekenland in 2010 snel te hulp. De steun kwam in de vorm van twee
ambitieuze economische aanpassingsprogramma's waarmee grootschalige financiële steun
werd verleend op voorwaarde dat brede, permanente actie zou worden ondernomen om de
overheidsfinanciën te stabiliseren, de financiële stabiliteit te herstellen en groeibevorderende
structurele hervormingen door te voeren.
Het eerste economische aanpassingsprogramma is in mei 2010 gelanceerd. Daarbij werd
een lening van 110 miljard EUR toegezegd, waarvan 73 miljard EUR is uitgekeerd. In
maart 2012 is besloten tot het tweede economische aanpassingsprogramma met een lening
van 130 miljard EUR bovenop de niet-uitgekeerde bedragen van het eerste programma.
Het eerste economische aanpassingsprogramma heeft al een zeer aanzienlijk budgettaire
consolidatie teweeggebracht. De maatregelen die sinds het uitbreken van de crisis ten uitvoer
zijn gelegd, waren goed voor meer dan 20 percent van het bbp en vormen daarmee een van de
omvangrijkste budgettaire aanpassingen ooit in een EU-land. De ingrepen waren hard, maar
noodzakelijk en omvatten een korting van de lonen en pensioenen in de publieke sector,
belastingverhogingen en arbeidsmarkthervormingen, waaronder de invoering van onder het
minimumloon liggende lonen voor jonge en langdurig werklozen.
NL
22
NL
Ondanks alle forse inspanningen zijn de ambitieuze doelen van het eerste economische
aanpassingsprogramma niet volledig verwezenlijkt. Het overheidstekort is teruggedrongen
van bijna 16 percent van het bbp in 2009 naar 9,25 percent van het bbp afgelopen jaar, terwijl
het tekort op de lopende rekening in deze periode met 4 percentpunt is gedaald tot iets boven
de 10% van het bbp.
De staatssteun aan de bancaire sector in Griekenland, in combinatie met de interventies van de
Europese Centrale Bank en de Griekse centrale bank, heeft bijgedragen tot de stabilisatie van
de Griekse economie doordat ervoor is gezorgd dat het systeem blijft werken, en doordat een
totale financiële ineenstorting die de economie en dus ook de positie van depositohouders
verder in gevaar zou brengen, is voorkomen.
In februari 2012 is een akkoord bereikt over een nieuw en ambitieus tweede economisch
aanpassingsprogramma voor Griekenland. In 2013-2014 zal een verdere budgettaire
aanpassing ter grootte van zo'n 5,5 percent van het bbp nodig zijn om de overheidsschuld een
houdbaarder traject te laten volgen. Daarbij wordt voornamelijk ingegrepen aan de
uitgavenzijde van de begroting om de negatieve gevolgen voor de potentiële groei van de
Griekse economie te beperken. De bezuinigingen worden voornamelijk bereikt door een
stroomlijning en gerichtere verstrekking van sociale uitkeringen zonder dat de sociale
basisbescherming van de meest kwetsbare groepen wordt aangetast.
In het tweede economische aanpassingsprogramma wordt meer nadruk gelegd op
groeibevorderende structurele hervormingen. Een in de komende maanden uit te werken
groeivriendelijke fiscale hervorming zal moeten leiden tot een eenvoudiger en efficiënter
belastingstelsel waarin vrijstellingen en preferentiële regelingen worden afgeschaft en
bedrijven en particulieren minder kosten hoeven te maken om zich aan de regels te houden.
De hervorming omvat alle directe en indirecte belastingen (inkomstenbelasting,
vennootschapsbelasting, btw, onroerendgoedbelasting en sociale bijdragen van werkgevers).
Met een verbreding van de belastinggrondslagen zal het mogelijk worden om de hoge
marginale belastingtarieven voor arbeid te verlagen. Dit is een van de essentiële gebieden
waarop de Commissie samen met het IMF en diverse lidstaten de Griekse autoriteiten
technische bijstand verleent, die in dit geval tot doel heeft het gedateerde stelsel volledig door
te lichten en te vervangen door een performant, modern belastingstelsel.
Zodra de vruchten van de strijd tegen belastingontduiking en van een eerlijker belastingstelsel
kunnen worden geplukt, zal de sociale acceptatie van het aanpassingsprogramma toenemen.
Bij de opzet van de programma's is sociale rechtvaardigheid overigens steeds een belangrijk
uitgangspunt geweest. Dit blijkt uit de hervorming van de pensioenen, van andere sociale
programma's, van de arbeidsmarkt en van de gezondheidszorg en uit de strijd tegen de
belastingsontduiking, waar steeds is getracht om de meest kwetsbare groepen in de
samenleving te ontzien.
Het programma moet de houdbaarheid van de schuld waarborgen en leiden tot een grondige
vernieuwing van de Griekse economie. Het doel is om Griekenland te helpen in de komende
jaren weer concurrerend te worden, en ervoor te zorgen dat het met een verlaging van de thans
te hoge arbeidskosten en met de totstandbrenging van een modernere, flexibelere
arbeidsmarkt op korte termijn kan reageren op de onaanvaardbaar hoge werkloosheid. Ook de
producten- en dienstenmarkten zullen ingrijpend moeten worden aangepast om de
concurrentie en de prijsflexibiliteit te vergroten en ervoor te zorgen dat de lagere kosten
doorwerken in een hogere economische groei, waarvan iedereen profiteert. Het programma
zal ook leiden tot een transformatie van het ondernemingsklimaat die gericht is op een
NL
23
NL
verbetering van de raamvoorwaarden voor ondernemerschap en innovatieve projecten,
hetgeen een noodzakelijke voorwaarde is om de Griekse economie dynamischer te maken.
2.2.
Steun uit de EU-begroting
In de periode 2007-2013 heeft Griekenland omvangrijke financiële steun uit de EU-begroting
ontvangen en zal het nog verdere steun ontvangen. Mede dankzij de EU-middelen kan de
economische vernieuwing in tal van sectoren gestalte krijgen en kunnen de burgers weer aan
een baan komen. In totaal is maar liefst 20 miljard EUR uit de EU-structuurfondsen
beschikbaar voor investeringen in groei en werkgelegenheid in Griekenland.
Tabel: EU-middelen voor de Griekse economie en samenleving
EU-financieringsbron
Structuurfondsen en Cohesiefonds
Beschikbare en al uitgekeerde bedragen
Uitgetrokken: 20,2 miljard EUR
Al uitgekeerd: 8,4 miljard EUR
Landbouw:
Rechtstreekse betalingen en
marktinterventies
Circa 2,4 miljard EUR per jaar. Over de gehele
periode: 17 miljard EUR
Plattelandsontwikkeling
Uitgetrokken: 3,9 miljard EUR. Al uitgekeerd:
1,7 miljard EUR
Europees Visserijfonds
Uitgetrokken: 210 miljoen EUR. Al uitgekeerd:
70 miljoen EUR
Kaderprogramma voor onderzoek
Aan Griekse organisaties kan in het kader van
uitnodigingen tot het indienen van voorstellen
maximaal 1 miljard EUR worden toegekend.
Programma voor concurrentievermogen Tot dusver is 14 miljoen EUR aan Griekse
en innovatie
begunstigden uitgekeerd.
Programma's Een Leven lang Leren en Uitgetrokken: 188 miljoen EUR. Al uitgekeerd:
Jeugd in Actie
108 miljoen EUR
Solidariteit en beheer
migratiestromen (Solid)
Europese Progressmicrofinancieringsfaciliteit
van
de Uitgetrokken: 228 miljoen EUR. Al uitgekeerd:
70 miljoen EUR
Uitgetrokken: 8,75 miljoen EUR voor een
preferente lening en 0,8 miljoen EUR voor een
garantie aan een Griekse microkredietverlener
Acties tot nu toe
Hoewel er geen gebrek is aan EU-middelen voor de ondersteuning van groeibevorderende
projecten in Griekenland, worden de mogelijkheden van de structuurfondsen nog niet volop
NL
24
NL
benut. Dit komt door allerlei administratieve knelpunten waardoor de financiële steun niet in
de reële economie terechtkomt.
Om daar iets aan te doen, heeft de Commissie een aantal concrete stappen voorgesteld om het
beheer van de structuurfondsen te vereenvoudigen en te stroomlijnen en de absorptie van de
middelen te versnellen en aldus de investeringen te stimuleren. Veel maatregelen zijn
inmiddels al in praktijk gebracht en leveren in Griekenland resultaat op.
Waarmee heeft de Commissie Griekenland geholpen om optimaal te profiteren van de
EU-structuurfondsen?
De Commissie heeft een reeks voorstellen gedaan om de uitvoering van het cohesiebeleid te
vereenvoudigen en het flexibeler te maken. Op basis daarvan zijn administratieve
investeringsbelemmeringen weggenomen en is het eenvoudiger geworden om de middelen te
herbestemmen en in te zetten voor de hoogste groeiprioriteiten. In 2008 voorgesteld en in
2009 in werking getreden.
De Commissie heeft ook voorgesteld om de voorschotten voor programma's waarvoor steun
wordt verleend uit de EU-structuurfondsen, te verhogen. Daardoor stroomt het geld in een
veel sneller tempo naar prioritaire projecten. In totaal heeft Griekenland zo'n 1,5 miljard EUR
aan voorschotten ontvangen. Ingevoerd in 2009.
De drempel voor projecten waarvoor de Commissie vooraf toestemming moet verlenen, is
verhoogd van 25 miljoen EUR naar 50 miljoen EUR, zodat projecten gemakkelijker van de
grond kunnen komen, terwijl gewaarborgd blijft dat de middelen volgens de regels worden
besteed. Ingevoerd in juni 2010.
Na een eerdere verhoging van de EU-medefinanciering uit de structuurfondsen tot 85%
heeft de Commissie voorgesteld om dit percentage voor Griekenland met nog eens 10% te
verhogen. Daardoor krijgen de hoofdprojecten meer steun uit de EU-begroting en lopen deze
geen vertraging op vanwege de Griekse inspanningen om de begroting op orde te krijgen. De
verhoging van de medefinanciering in combinatie met de extra verhoging levert veel geld op:
circa 958 miljoen EUR voor alle structuurfondsen tezamen. In augustus 2011 voorgesteld en
in december 2011 in werking getreden.
Voorts heeft de Commissie de EU-regelgeving zodanig gewijzigd dat de medefinanciering
van het werkkapitaal voor bedrijven mogelijk wordt. Dit is van wezenlijk belang voor de
kmo's (kleine en middelgrote ondernemingen). Ingevoerd in november 2011: het is nu aan de
Griekse overheid om deze wetgeving onverkort te implementeren.
De Commissie werkt op dit moment nauw samen met de Europese Investeringsbank om een
aantal uit de structuurfondsen gesteunde financiële instrumenten, zoals Jeremie, het
ondernemerschapsfonds Etean en de Europese Progress-microfinancieringsfaciliteit, te
activeren en het Griekse kmo de broodnodige kredieten te verschaffen.
Onlangs is met steun van de Commissie een garantiefonds voor de kmo's opgezet dat met
500 miljoen EUR uit de structuurfondsen wordt ondersteund. Zodra het fonds operationeel is,
kunnen de banken maximaal 1 miljard EUR extra uitlenen aan de kmo's. De
operationalisering van dit garantiefonds en de samenwerking met de EIB om een geldstroom
naar de reële economie op gang te brengen, staan hoog op de prioriteitenlijst. Voorgesteld in
2011, ondertekend in maart 2012.
NL
25
NL
Daarnaast heeft de Commissie voorgesteld om een risicodelingsinstrument voor
grootschalige infrastructuurprojecten in de vervoers-, de energie- en de milieusector op te
zetten. Met risicodelingsleningen kunnen bestaande investeringsprojecten worden voltooid en
kunnen nieuwe projecten worden opgestart en draaiende worden gehouden. Cruciale
projecten, zoals de snelwegconcessies voor in totaal 1 400 km aan wegen in het transEuropees netwerk en essentiële afvalbeheerprojecten, kunnen op deze wijze worden gesteund.
Voorgesteld in oktober 2011 en politiek akkoord verwacht in mei 2012.
Volgende stappen
Samen met de Griekse autoriteiten heeft de Commissie een lijst van 181 medegefinancierde
grote prioritaire investeringsprojecten voor belangrijke sectoren samengesteld. Deze
projecten ontvangen zo'n 11,5 miljard EUR uit de structuurfondsen. Ze moeten zichtbare
resultaten opleveren en de economie, het concurrentievermogen en de werkgelegenheid een
impuls geven.
Een speciaal actieteam brengt samen met de Griekse regering de mogelijkheden in kaart om
middelen te herbestemmen en in te zetten voor prioritaire projecten, zoals steunverlening
aan de kmo's en de bestrijding van de jeugdwerkloosheid.
Enkele honderden belangrijke projecten uit de programmeringsperiode 2000-2006 zijn
nog niet voltooid, met als gevolg dat de middelen die aan deze projecten zijn toegewezen,
moeten worden teruggestort in de EU-begroting. De Griekse autoriteiten moeten dringend
actie ondernemen om ervoor te zorgen dat deze projecten binnen de overeengekomen
termijnen worden voltooid.
Ook is het de bedoeling om het garantiefonds voor de kmo's zo spoedig mogelijk
operationeel te maken zodat een geldstroom naar de reële economie op gang kan komen.
Daarnaast moet meer worden gedaan om ervoor te zorgen dat de middelen die al aan het
bancaire stelsel zijn uitgekeerd, worden doorgesluisd naar de kmo's. De voltooiing van de
herkapitalisatie van de banken die thans gaande is, zal in dit verband van pas komen.
Na het formele akkoord, vermoedelijk in mei, moet zo snel mogelijk worden gestart met de
voorbereidingen om het risicodelingsinstrument inzetbaar te maken. Het zal moeten worden
gefinancierd met de bestaande toewijzingen uit de structuurfondsen, die als forse hefboom
moeten gaan werken. Het instrument zal worden beheerd door de EIB, terwijl de Commissie
zo snel mogelijk een samenwerkingsovereenkomst met de EIB zal uitwerken waarin de
werking van het instrument wordt geregeld.
Voorts profiteert Griekenland ook van de Europese Progress-microfinancieringsfaciliteit.
Onlangs is een akkoord bereikt over de verstrekking van een garantie in het kader van deze
faciliteit aan een Griekse microkredietverlener, de Pancretan Cooperative Bank Ltd (PCB),
die daarmee maximaal 6 miljoen EUR aan microleningen kan aanbieden aan Griekse microondernemers (met de nadruk op de financiering van startende ondernemingen en nieuwe
kredietnemers). Verder wordt verwacht dat de PCB dankzij een preferente lening van
maximaal 8,75 miljoen EUR kan inspelen op de kredietbehoefte van tal van microondernemingen die door de kredietschaarste en door de strengere eisen die de Griekse banken
stellen, moeite hebben om aan financiering te komen. Door de hefboom van 1,5 maal zal deze
lening naar verwachting maximaal 13 miljoen EUR aan microleningen voor microondernemingen genereren.
NL
26
NL
Er zijn stappen gezet om de procedures bij de Griekse overheid te vereenvoudigen en de
selectie en uitvoering van projecten te versnellen. Zo zijn de afgifteprocedures voor
archeologische en voor milieuvergunningen overeenkomstig het memorandum gestroomlijnd
en verkort.
Er is echter nog meer mogelijk om de absorptie van middelen uit de structuurfondsen te
versnellen en er optimaal van te profiteren. Daartoe moeten administratieve belemmeringen
worden weggenomen en moet het beheer eenvoudiger worden. Tegelijk moet worden ingezet
op een betere coördinatie en synergie tussen alle desbetreffende door de EU
medegefinancierde activiteiten. Met de vaststelling van de nodige wetgeving om de
procedures voor de gunning van contracten en voor de landonteigening te verkorten en te
vereenvoudigen, kan meer vaart worden gezet achter de uitvoering van projecten die de EU
medefinanciert. Er is al overeenstemming bereikt over een aantal verdere procedurele
vereenvoudigingen, waaronder een snellere uitvoering van nieuwe projecten en de
stroomlijning van het betalingsproces. De herziene procedures worden vanaf april ingevoerd.
2.3.
Overige steun voor Griekenland uit de EU-begroting
De EU-begrotingssteun voor meer groei en werkgelegenheid komt niet uitsluitend uit de
structuurfondsen. Allerlei andere EU-programma's spelen ook een rol bij de modernisering
van de Griekse economie, bij het creëren van arbeidskansen en bij de verbetering van het
concurrentievermogen.
Landbouw, plattelandsontwikkeling en visserij.
Griekenland ontvangt per jaar zo'n 2,4 miljard EUR aan rechtstreekse betalingen aan
landbouwers plus circa 70 miljoen EUR in verband met marktmaatregelen.
Voorts is 3,9 miljard EUR beschikbaar voor de ontwikkeling van plattelandsgebieden. Wat
de structuurfondsen betreft, is het medefinancieringspercentage voor het Elfpo op basis van
een voorstel van de Commissie met 10% verhoogd. Dit levert de nationale begroting een
besparing op van rond de 567 miljoen EUR.
Eind december 2011 was al 1,7 miljard EUR voor de plattelandsontwikkeling uitgekeerd.
Onder meer is aan ruim 8 000 jonge mannen en vrouwen hulp geboden voor het opzetten van
een landbouwbedrijf op het Griekse platteland. De middelen zijn gebruikt voor de stimulering
van de economische groei in plattelandsgebieden in de vorm van rechtstreekse investeringen
in de landbouwsector en in de verwerking en afzet van landbouwproducten. De middelen zijn
ook bedoeld voor de nodige diversificatie in de plattelandseconomie, bijvoorbeeld de
bevordering van toerisme, de stimulering van kleine bedrijven en milieubescherming.
Het Europees Visserijfonds draagt bij aan de schepping van nieuwe banen, met name in de
aquacultuur en de verwerkende sector. Het fonds geeft steun aan de uitvoering van lokale
ontwikkelingsstrategieën zowel op de eilanden als in de kustgebieden van het Griekse
vasteland, en met name in afgelegen gebieden met een hoge werkloosheid. De EU-middelen
dragen bij tot de diversificatie van economische activiteiten en aan de verbetering van de
kwaliteit van het kustmilieu en daarmee tot het behoud en de schepping van werkgelegenheid.
In dit verband wordt steun verleend aan ecotoerisme en aan de instandhouding van het
natuurlijke en architecturale erfgoed.
Onderzoek, innovatie en ondernemerschap
NL
27
NL
Op het gebied van onderzoek en technologische ontwikkeling verleent de EU Griekenland
steun in de vorm van een bijdrage in de kosten van Griekse organisaties die deelnemen aan
het zevende kaderprogramma voor onderzoek en technologische ontwikkeling. In totaal is in
de periode 2007-2011 een bedrag van 622 miljoen EUR aan Griekse organisaties toegekend.
Mogelijk komen daar tot eind 2013 nog enkele honderden miljoenen EUR bij na de komende
uitnodigingen tot het indienen van voorstellen.
De Griekse organisaties zijn met name succesvol geweest op het gebied van de informatie- en
communicatietechnologieën, waar zij rond de 211 miljoen EUR hebben ontvangen. Deze
financiering is bestemd voor baanbrekend onderzoek dat het concurrentievermogen van de
Griekse economie in technologisch geavanceerde sectoren zal versterken. Griekse
onderzoekers hebben ook circa 50 miljoen EUR ontvangen in het kader van het programma
Marie Curie waarmee zij in de gelegenheid zijn gesteld om samen te werken met collega's
elders in de Unie, en waarmee toponderzoekers naar Griekenland zijn gehaald.
Daarnaast hebben Griekse begunstigden in de periode 2007-2011 meer dan 14 miljoen EUR
aan subsidies ontvangen in het kader van het programma Ondernemerschap en Innovatie.
Deze middelen zijn gebruikt voor de opbouw van centra voor het Enterprise Europe Network
in Griekenland die bedrijven in Griekenland gratis diensten aanbieden, en voor de
ondersteuning van allerlei projecten om het groeipotentieel van eco-innovaties te ontsluiten.
In het kader van het programma Intelligente Energie voor Europa II is aan Griekse
begunstigden 10 miljoen EUR aan subsidies gegeven voor projecten om belemmeringen voor
de marktacceptatie van hernieuwbare energie en energie-efficiëntie weg te nemen. Voorts
kunnen Griekse initiatiefnemers van projecten voor investeringen in energie-efficiëntie en
hernieuwbare energie in steden en regio's een beroep doen op de financieringsinstrumenten
van het Europees Fonds voor energie-efficiëntie.
Onderwijs
Voor de hervorming van het Griekse onderwijssysteem en voor de bestrijding van de
jeugdwerkloosheid zijn grootschalige steun uit het Europees Sociaal Fonds en omvangrijke
bijstand aan Griekse organisaties en burgers via het Europese programma Een Leven lang
Leren verleend. Griekse organisaties zullen over de gehele periode rond de 165 miljoen EUR
ontvangen. Aan studenten, docenten en opleiders is al meer dan 94 miljoen EUR aan
subsidies gegeven voor een studie of voor de ontwikkeling van vaardigheden in een ander
land. Alleen al in 2009-2010 hebben bijna 8 000 studenten en docenten deelgenomen aan het
programma. In het kader van het programma is ook de samenwerking tussen Griekse
onderwijs- en opleidingsinstellingen en die in andere lidstaten gefaciliteerd, hetgeen een
gunstig effect zal sorteren op de verdere ontwikkeling van het Griekse onderwijssysteem.
Enkele duizenden jongeren hebben deelgenomen aan in het kader van het programma Jeugd
in Actie gefinancierde projecten om hun inzetbaarheid en mobiliteit te vergroten. Over de
gehele periode zal via dit programma circa 23 miljoen EUR voor Griekenland beschikbaar
zijn. Van dit bedrag is inmiddels al 13,6 miljoen EUR uitgekeerd.
Binnenlandse Zaken
De Commissie heeft aanzienlijke financiële steun verleend voor asiel-, migratie- en
grensbeheersystemen en voor de aanpak van de humanitaire gevolgen van de druk die
veroorzaakt wordt door de hoge aantallen irreguliere migranten en asielzoekers. Griekenland
heeft twee plannen ter zake vastgesteld: een actieplan voor het migratie- en asielbeheer met
NL
28
NL
concrete acties voor de aanpak van tekortkomingen op asiel- en terugkeergebied, en een
actieplan Schengen-Griekenland met concrete acties voor de aanpak van tekortkomingen op
het gebied van het grensbeheer. Op alle betrokken gebieden is vooruitgang geboekt, zij het in
uiteenlopende mate. Nu is het van belang om nog verdere vorderingen te maken en daarbij
voort te bouwen op hetgeen al is bereikt. Een deugdelijk en efficiënt migratie- en asielbeleid
in Griekenland is in het belang van alle EU-landen.
Griekenland is een van de voornaamste begunstigden van het programma Solidariteit en
Beheer van de Migratiestromen (Solid). Er is voor de periode 2010-2012 in totaal
228 miljoen EUR uitgetrokken voor hulp aan Griekenland om de externe grenzen effectief te
bewaken, irreguliere migranten terug te sturen en een geloofwaardig asielbeleid op te zetten.
Momenteel wordt nagedacht over stappen om de absorptie van deze financiering te vergroten
door onder meer het medefinancieringspercentage te verhogen.
2.4.
Technische bijstand – de taskforce Griekenland (TFGR)
Naast financiële steun uit de EU-begroting verleent de EU ook uitgebreide technische bijstand
aan de Griekse overheid. In juli 2011 heeft de Commissie op verzoek van de Griekse regering
een speciale taskforce in het leven geroepen die de Griekse overheid technische bijstand moet
verlenen bij de uitvoering van de economische aanpassingsprogramma's, bij de modernisering
van het Griekse overheidsapparaat en bij de absorptie van EU-middelen9.
De taskforce schakelt voor Griekenland de benodigde expertise van de lidstaten en van
Europese en internationale organisaties in. Sinds de oprichting ervan is de taskforce betrokken
geweest bij de planning en lancering van de werkstromen voor de technische bijstand.
Momenteel wordt samen met de Griekse autoriteiten gewerkt aan meer dan twintig projecten
op negen verschillende beleidsterreinen. Sommige projecten lopen al, andere projecten zijn
inmiddels rijp voor de lancering en over weer andere projecten wordt verkennend overleg
gevoerd.
In de eerste maanden waarin de TFGR werkzaam is geweest, heeft zij onder meer de
coördinatie verzorgd van de werkzaamheden van deskundigen van nationale belastingdiensten
(in totaal 200 mensdagen) die in Athene voor een korte periode technische bijstand hebben
verleend en opleiding en seminars hebben gegeven, waaronder twintig bijeenkomsten op
uiteenlopende gebieden van de belastingadministratie. Ook heeft de Commissie met het IMF
een overeenkomst gesloten ter versterking van de technische bijstand op het gebied van het
publieke financiële beheer en de ontvangstenadministratie. In het kader daarvan wordt
bijgedragen in de kosten van drie ter plaatse verblijvende adviseurs (twee voor de
ontvangstenadministratie, een voor het publieke financiële beheer). De financiering loopt tot
december 2013 en omvat circa 900 dagen aan korte missies.
Deze technische bijstand zal gericht zijn op diverse gebieden die van cruciaal belang zijn voor
het welslagen van het programma. In het kader daarvan zal worden gewerkt aan een solider en
duurzamer regelgevingsklimaat dat bevorderlijk is voor een markteconomische groei, en aan
een evenredige en consistente aanpak van marktfalen.
Ook moet dit programma van technische bijstand leiden tot een verbetering van de capaciteit
om wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften effectief en billijk ten uitvoer te leggen, en
moet het steun bieden aan de hervorming van de belastingdienst en de strijd tegen
9
NL
MEX/11/0720 "Commission appoints Task Force for Greece".
29
NL
belastingontduiking en -fraude, aan het publieke financiële beheer en aan de hervorming van
het overheidsapparaat.
De EU biedt Griekenland ook hulp bij de vorming van een onafhankelijke, sterkere nationale
instantie voor de statistiek, waarbij de verschaffing van hoogwaardige statistieken over de
overheidsfinanciën voorrang krijgt. Daartoe loopt er een speciaal actieplan (Josgap). Het plan
voorziet ook in steun op allerlei andere statistische gebieden, en in een reorganisatie van de
nationale instantie voor de statistiek. Er is een hoge adviseur benoemd die er vast verblijft.
Ook is permanente technische bijstand van vaste deskundigen op het gebied van de
overheidsfinanciën en, in voorkomend geval, de nationale rekeningen en andere statistische
gebieden geregeld. Deze verbeteringen, die mede te danken zijn aan het nieuwe bestuur van
de nationale instantie voor de statistiek, hebben al positieve resultaten opgeleverd: inmiddels
zijn drie achtereenvolgende tekort- en schuldnotificaties door Eurostat gevalideerd. Deze
opgaande lijn moet worden vastgehouden en de deskundigheid van de Griekse statistici moet
nog verder worden verbeterd.
3.
BELANGRIJKSTE
BELEIDSMAATREGELEN OM GROEI EN WERKGELEGENHEID TE
REALISEREN
3.1.
Structurele hervormingen ten behoeve van het bedrijfsleven en de investeringen
Er zijn permanente inspanningen en een krachtige politieke inzet vereist om een einde te
maken aan de wirwar van complexe wetgeving en ineffectieve administratieve structuren.
Anders kan het potentieel van de Griekse producten- en dienstenmarkten niet volledig worden
benut. Een te sterke reglementering en onevenredige en indringende controles tasten de
concurrentie aan en leiden tot gesloten markten. Dit verklaart mede waarom Griekenland
steeds zo laag scoort op internationale ranglijsten van het ondernemingsklimaat en de
corruptie.
Om succes te hebben, moet de Griekse regering opkomen voor het bedrijfsleven en moet zij
het bedrijfsleven zien als een partner en niet als een gevaar. Het bedrijfsleven moet op zijn
beurt dit vertrouwen belonen door zich te houden aan de regels, waaronder de belastingregels.
De Griekse overheid kan op vele voor de hand liggende, zij het niet eenvoudige manieren
verbetering brengen in de moeilijke omstandigheden waaronder Griekse bedrijven op dit
moment opereren. Een aantal hervormingen zal pas na verloop van tijd resultaat opleveren.
Met vroegtijdige en doortastende actie wordt evenwel het duidelijke signaal gegeven dat in
Griekenland de ferme wil aanwezig is om een ondernemingsvriendelijker klimaat te
scheppen.
De verplichtingen van het herziene memorandum bieden een goed model voor deze
hervorming, die vraagt om een volledige reorganisatie van het overheidsapparaat welke
ervoor zorgt dat het Griekse bedrijfsleven niet meer wordt belemmerd, maar juist wordt
geholpen. Dit hervormingsproces kan worden doorgetrokken naar de gebieden waar
hervormingen dringend noodzakelijk zijn, zoals de uitvoer, de douane en de
overheidsaanbestedingen.
Vergemakkelijking en stimulering van de export
De Griekse economie is van oudsher minder open dan veel andere economieën van
vergelijkbare omvang. Er wordt meer geïmporteerd (33% van het bbp) dan geëxporteerd
NL
30
NL
(22% van het bbp) en het gat wordt gefinancierd met leningen. Het land moet nu stappen
zetten om zijn economie te herbalanceren, en moet het ontstaan van een succesvolle
exportsector faciliteren.
Administratieve procedures en belemmeringen die het transport van goederen naar andere
landen onnodig bemoeilijken, zijn snel weg te nemen. De huidige organisatie van de
afhandeling van de uitvoer en de douaneformaliteiten vormt een flinke horde voor
ondernemingen en weerhoudt tal van kleinere potentiële exporteurs er vrijwel zeker van om
overzeese markten te verkennen.
De afhandeling van de uitvoer gaat gepaard met een papierwinkel aan onnodige certificaten
en documenten die door allerlei ministeries en instanties worden geëist. Bij de verzending van
een product neemt de douaneafhandeling in Griekenland gemiddeld twintig dagen in beslag,
tegen gemiddeld tien dagen in de EU. 90% van de Griekse exportzendingen wordt
onderworpen aan fysieke of documentencontroles, tegen gemiddeld 5% in de EU.
Met een snelle afschaffing van documenten die nu nog vereist zijn maar geen zin hebben, en
met een herziening van de douaneprocedures kunnen deze weinig nuttige kosten voor een
flink deel wegvallen. Momenteel wordt, met technische bijstand, gewerkt aan een
stroomlijning en automatisering van de douaneformaliteiten en de afhandeling van de uitvoer.
Deze werkzaamheden zouden met spoed moeten worden afgerond.
De genoemde inspanningen moeten worden geflankeerd met een regeringsstrategie en met
een hervorming/afstemming van alle relevante ministeries en instanties, teneinde
ondersteuning te bieden aan exporteurs die hun verkoopstrategie willen verbreden naar de
overzeese markten. Met name dienen exporteurs van de nodige instrumenten te worden
voorzien om afzetmogelijkheden op veelbelovende markten te zoeken.
Terwijl de uitvoer van goederen en industriële producten een kortetermijnprioriteit is omdat
de Griekse economie van oudsher veel kleine en middelgrote bedrijven telt en draait op de been verwerking van landbouwproducten, zou op middellange termijn moeten worden gestreefd
naar een vergroting van de uitvoer van diensten en naar een verbetering van het toeristische
potentieel van het land.
Mededinging en markttoegang
Griekenland is gebaat bij een versterking van de marktconcurrentie en bij een verlaging van
de discretionaire overheidssteun. Zo zal meer concurrentie op de energiemarkten gunstig
uitpakken voor de consument, verbetering brengen in de leveringszekerheid en bijdragen tot
de verwezenlijking van milieudoelen. Evenzo is in de farmaceutische sector meer
concurrentie op de markt voor octrooivrije geneesmiddelen nodig zodat generieke producten
goedkoper worden en de uitgaven aan gezondheidszorg beter in de hand kunnen worden
gehouden.
Een gericht staatssteunbeleid kan bevorderlijk zijn voor het herstel van de Griekse economie
en tegelijk de uit de steun voortvloeiende druk op de publieke middelen tot een minimum
beperken, indien de overheidsuitgaven gaan naar sectoren die de groei op lange termijn
versterken en voor meer werkgelegenheid zorgen. De Griekse regering heeft besloten tot de
oprichting van een centrale eenheid die potentiële staatssteunmaatregelen aan controles en
verificaties onderwerpt voordat dergelijke maatregelen aan de Commissie worden gemeld. De
NL
31
NL
Commissie kan de Griekse overheid de nodige technische bijstand verlenen bij de
tenuitvoerlegging van deze doelstelling.
Er lopen belangrijke initiatieven om de markttoegang te verbeteren, de concurrentie te
bevorderen en een concurrerendere prijsstelling aan te moedigen. Door de wet van 2011 op
gereglementeerde beroepen (wet 3919/2011) onverkort toe te passen, kan worden afgerekend
met tal van bepalingen waarbij beperkingen worden opgelegd aan het recht op of de wijze van
uitoefening van een beroep. De wet wordt op dit moment geïmplementeerd en voorstellen om
beperkingen in te voeren met een beroep op het "publieke belang", worden voortaan
zorgvuldig getoetst. Via de door de taskforce gecoördineerde technische bijstand wordt de
Griekse autoriteiten juridische expertise verstrekt om secundaire wetgeving met het oog op de
liberalisering van gereglementeerde beroepen aan te passen, de gevolgen van deze
maatregelen te analyseren en de organisatie van bepaalde juridische beroepen, en met name
de advocatuur, te herzien.
Een rigoureuze "gezondheidscontrole" van het beleidskader in een aantal sleutelsectoren moet
in het najaar zijn afgerond. Daarmee moet de weg worden geëffend voor
wetgevingsmaatregelen waarbij regelgeving die de mededinging en prijsflexibiliteit
verhindert, begin 2013 wordt geschrapt.
Transparante en efficiënte markten voor overheidsopdrachten
De Griekse aanbestedingsmarkten zijn uitermate inefficiënt. Daarvan ondervinden zowel de
publieke opdrachtgevers, die niet kunnen inkopen wat zij nodig hebben voor de verlening van
hun publieke diensten, als de leveranciers nadeel. De aanbestedingen verlopen traag, zijn duur
en omslachtig, en leveren povere resultaten op. De procedures worden vaak opgeschort omdat
er geschillen ontstaan. De aanbestedingen worden over een groot aantal kleine contracten
uitgesmeerd en worden georganiseerd door een veelheid van entiteiten die de capaciteit
ontberen om precies te omschrijven wat ze nodig hebben, en om de procedures effectief te
organiseren.
De Griekse regering heeft zich ertoe verplicht een coherente en ambitieuze agenda uit te
voeren die gericht is op een ingrijpende aanpassing van de Griekse aanbestedingswetgeving,
-structuren en -praktijk. In dit verband is het de bedoeling om de regels te vereenvoudigen,
een toezichtsorgaan voor aanbestedingen in te stellen, meer gebruik te maken van
gespecialiseerde
inkoopinstanties,
van
kadercontracten
en
van
nieuwe
aanbestedingstechnieken, een portaalsite voor alle overheidsaanbestedingen te openen,
oplossingen voor e-aanbestedingen te ontwikkelen en sterker te letten op belangenconflicten.
De Griekse regering wil uiterlijk medio 2012 met een stappenplan voor een ingrijpende
hervorming van de aanbestedingswetgeving en –administratie komen. De Europese
Commissie zal dit belangrijke project via technische bijstand steunen.
Terugdringing van de administratieve lasten en invoering van praktijken die resulteren in een
betere regelgeving
De Griekse wetgeving wordt vaak op sectorale basis ontwikkeld, zonder dat er voldoende oog
is voor de algehele gevolgen ervan voor belanghebbenden en voor het bedrijfsleven. De
Griekse bedrijven halen tal van voorbeelden aan van regelgeving en administratieve
praktijken die voor hen onevenredig hoge kosten en sterke beperkingen meebrengen. De
binnenkort aan te nemen wet tot verbetering van de regelgeving zal bij het maken van nieuwe
regels voor een grotere discipline zorgen doordat administratieve lasten die commerciële
NL
32
NL
transacties bemoeilijken, worden aangepakt en doordat methoden voor een betere regelgeving
worden toegepast op nieuwe wetgevingsinitiatieven.
Het in het Ministerie van Financiën op te richten directoraat dat de algehele
verantwoordelijkheid krijgt voor de planning, het beheer en de monitoring van structurele
hervormingen, kan het bedrijfsleven centraal stellen in een nieuwe groeistrategie. Dit
directoraat kan dan als "zenuwcentrum" fungeren in het gehele hervormingsproces. Deze
instantie voor het beheer van de hervormingen moet met spoed worden opgezet en van input
worden voorzien.
Stimulering van nieuwe investeringen
Als gevolg van juridische en administratieve belemmeringen waarbij vele overheidsinstanties
betrokken zijn, zijn investeringen in nieuwe faciliteiten of projecten een tijdrovende en
kostbare aangelegenheid. Ruimtelijkeordenings- en milieuvergunningsregels worden dikwijls
aangehaald als belemmeringen voor investeringen. Het meest getroffen zijn ondernemingen
die werkzaam zijn in de sectoren energie (en met name hernieuwbare energie), distributie,
logistiek en vervoer. De problemen worden bij geschillen in zowel de administratieve als de
gerechtelijke fase nog verergerd door onder meer de opschortende werking van tal van
juridische acties en door het gebrek aan personeel of deskundigheid in de belangrijkste
overheidsinstanties.
De Griekse regering heeft zich ertoe verplicht om een aantal recente wetten uit te voeren die
de vergunningsprocedures voor bepaalde beroepen en industriële activiteiten en de verlening
van milieuvergunningen voor projecten en activiteiten moeten versnellen. Ook worden de
onteigeningsprocedures, waarvoor ingewikkelde administratieve en gerechtelijke regels
golden, herzien. De ontwikkelingen op het gebied van de hervorming van het gerechtelijk
apparaat zullen leiden tot een versnelling van de gerechtelijke procedures en tot een
vermindering dan wel het volledig wegwerken van de achterstand bij de afhandeling van de
lopende dossiers.
De Griekse regering heeft ook stappen gezet om de oprichting van nieuwe ondernemingen te
vergemakkelijken. Er is echter nog ruimte voor een verdere stroomlijning van de procedures
daarvoor.
Van de voltooiing van een kadaster zal ook een stimulerend effect uitgaan op de
investeringen. Er is al 83 miljoen EUR aan steun uit de EU-structuurfondsen gegeven voor de
opzet van een IT-infrastructuur voor de digitale registratie van actieve eigendomsrechten en
voor de validering van eigendomsaanspraken van de overheid, waaronder de afbakening van
bossen en de digitalisering van actieve vastgoedeigendomsrechten die in de stedelijke
gebieden door de hypotheekkantoren op papier zijn vastgelegd. Het memorandum bevat voor
het kadaster specifieke doelstellingen en schrijft voor dat uiterlijk in 2020 een volledig
kadastraal register en een landelijk net van kadasterkantoren moeten zijn opgezet. De
Commissie zal de Griekse autoriteiten steunen bij hun inspanningen om de bovengenoemde
termijn voor de voltooiing van het kadaster, dat zekerheid biedt en kan helpen bij het
aantrekken van investeerders, te halen.
Hoewel er dus al een aantal afzonderlijke acties lopen of gepland zijn om administratieve
investeringsbelemmeringen weg te nemen, is er nog ruimte voor een systematische,
gecoördineerde aanpak op dit gebied.
NL
33
NL
Fiscale hervorming ten behoeve van het bedrijfsleven
Het ondernemingsklimaat in Griekenland zou ook sterk gebaat zijn bij een verdere
hervorming van de belastingdienst en bij de nodige hervormingen van de belastingwetgeving.
De strijd tegen belastingontduiking is van essentieel belang voor het creëren van een gelijk
speelveld voor de economische actoren die wél aan de belastingregelgeving voldoen en te
lijden hebben van de oneerlijke concurrentie van actoren die de belastingen en sociale
bijdragen ontduiken. In het memorandum voor het tweede economische
aanpassingsprogramma is onder meer vastgelegd dat een moderne, slagvaardige en efficiënte
belastingdienst moet worden opgezet.
Daarvoor zal technische steun worden verleend in het kader van een IMF/EU-actieplan dat
negen in samenwerking met de Griekse autoriteiten aangewezen gebieden bestrijkt (audit,
schuldinvordering, geschillenbeslechting, grote belastingbetalers, vermogenden en
zelfstandigen met een hoog inkomen, risico- en ontvangstenanalyse, dienstverlening aan de
belastingbetaler, registratie, aangifte en afdwinging van betaling, en organisatie en
management).
Voor het welslagen van alle plannen is het ook van cruciaal belang dat de fiscale wetgeving
wordt vereenvoudigd. Daarbij kan worden voortgebouwd op het in het kader van het
memorandum bij het eerste economische aanpassingsprogramma genomen besluit om de wet
op de boekhouding in te trekken en deze te vervangen door veel eenvoudigere wetgeving. De
huidige regels zijn namelijk moeilijk na te leven, vormen een belemmering voor
ondernemerschap en schrikken buitenlandse investeerders sterk af.
De stroomlijning van de belastingdienst zou ook moeten leiden tot een snellere teruggave van
de btw en zou daarmee met name gunstig zijn voor de kmo's en voor Griekse exporteurs
omdat bepaalde administratieve lasten op dit gebied wegvallen en tegelijk hun
liquiditeitspositie verbetert.
Tot slot is de Commissie bereid om Griekenland in het kader van de huidige inspanningen om
belastingontduiking tegen te gaan, bij te staan in de onderhandelingen met Zwitserland over
een belastingovereenkomst op basis waarvan Griekenland de door zijn burgers verschuldigde
belastingen kan innen. Zo'n overeenkomst moet volledig in overeenstemming zijn met het
EU-recht op dit gebied.
3.2.
Meer middelen voor de kmo's
Kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) zijn in Griekenland de voornaamste motor van
economische groei en werkgelegenheid. 99,9% van alle ondernemingen in Griekenland vallen
onder de kmo's en 96,5% vallen in de categorie micro-onderneming. Kleine en middelgrote
ondernemingen hebben grote moeite om te overleven: zes van de tien bedrijven zagen hun
inkomsten in 2011 teruglopen ten opzichte van 2010. In 2011 zijn 150 000 banen in kmo's
verloren gegaan. Volgens de ramingen van een recente enquête in opdracht van de Griekse
branchevereniging voor het kmo zullen in 2012 60 000 kmo-bedrijven de poorten sluiten en
zullen nog eens 240 000 banen verdwijnen.
Zoals beschreven in hoofdstuk 2 van deze bijlage, wordt uit de EU-structuurfondsen
omvangrijke steun verleend aan kmo's. Er is meer dan 4 miljard EUR beschikbaar voor de
verstrekking van financiële middelen, werkkapitaal en garanties voor leningen aan kmo's en
er zal nog eens 1 miljard EUR beschikbaar komen via het onlangs opgezette garantiefonds
NL
34
NL
voor kmo's. Toch vindt deze financiering niet altijd zijn weg naar de reële economie. De
Griekse overheid en de Griekse banken moeten krachtigere inspanningen leveren om de
uitkeringen in het kader van bestaande regelingen te monitoren en de belemmeringen voor een
effectieve uitvoering ervan weg te nemen.
Met name zijn meer inspanningen nodig om procedures voor de goedkeuring van subsidies te
versnellen en administratieve knelpunten op dit gebied aan te pakken (met name middels een
intensieve monitoring van uitkeringen, vereenvoudiging van contracten en
goedkeuringsprocedures, verkorting van de goedkeuringstermijnen en terugdringing van het
aantal actoren dat daarbij betrokken is etc.). Bovendien moeten de relevante wetgeving en
contracten voor subsidies met spoed zodanig worden aangepast dat ook kredieten voor
werkkapitaal kunnen worden verstrekt. Voorts zou een vroegtijdige omzetting van de richtlijn
inzake betalingsachterstanden zeer gunstig zijn voor de Griekse kmo's.
3.3.
Privatiseringen om de werking van belangrijke economische sectoren te
verbeteren
Privatiseringen vormen een cruciaal onderdeel van het hervormingsproces. De meest
dwingende reden om in Griekenland privatiseringen door te voeren, is dat activa in de
particuliere sector wellicht beter worden benut, zodat het concurrentievermogen van de reële
economie toeneemt. Bovendien zullen ondernemingen die met succes zijn geprivatiseerd en
beter worden geleid, als "rolmodel" fungeren, met alle gunstige externe effecten van dien.
Er is een fonds opgezet (het HRADF - Hellenic Republic Asset Development Fund) dat
staatsactiva moet afstoten. Het fonds komt regelmatig met uitnodigingen tot het indienen van
blijken van belangstelling voor staatsactiva, waaronder onlangs nog uitnodigingen tot
inschrijvingen voor onroerend goed en in het kader van de verkoop van het gasbedrijf. Deze
ontwikkelingen wijzen in de goede richting als het gaat om de duurzaamheid van het
privatiseringsproces en de verankering ervan in steeds meer activaklassen.
Voor tal van activa zijn de huidige marktomstandigheden en de technische belemmeringen in
Griekenland echter nog niet bevorderlijk voor grootschalige privatiseringen. Deze
onzekerheid hangt onder meer samen met de moeite die het momenteel kost om tot een
redelijke waardering van staatsactiva te komen. Voorts moeten de Griekse autoriteiten, het
HRADF en de Europese Commissie een oplossing zien te vinden voor onder meer het bestaan
van de "gouden aandeel"-regelgeving in een post-privatiseringsomgeving, voor de noodzaak
tot goedkeuring vooraf van staatssteunmaatregelen ten behoeve van staatsbedrijven, voor de
bespoediging van de eigendomsregistratie van overheidsgrond, voor de rechtsstatus van
grondeigendomstitels, voor de verstrekking van informatie over individuele
vastgoedeigendomstitels en voor de ruimtelijke-ordeningscapaciteit via het kadaster.
Activa moeten voldoende worden "voorbereid" op de verkoop. In de preprivatiseringsfase
moeten naar behoren gecontroleerde rekeningen worden opgesteld, moet er een stappenplan
voor de herstructurering worden opgesteld, moeten personeelswijzigingen worden
doorgevoerd, en moet de financiële instrumentering vorm krijgen. Gelet op deze factoren lijkt
het dus wenselijk dat de waardeversterking van activa normaliter vóór de privatisering ervan
plaatsvindt. Voorts is het voor een geslaagde eigendomsoverdracht van overheidsactiva
noodzakelijk dat een deugdelijk regelgevingskader en een duidelijke langetermijnstrategie
worden ontwikkeld. In dergelijke kaders worden de prioriteiten van het overheidsbeleid
vastgelegd om te voorkomen dat ongereglementeerde particuliere monopolies ontstaan.
NL
35
NL
Om van het privatiseringsprogramma een succes te maken en te helpen bij de uitwerking van
maatregelen die verenigbaar zijn met de staatssteunregels, voert de Commissie daarover nauw
overleg met zowel het HRADF als het Ministerie van Financiën. In dit verband heeft de
Commissie richtsnoeren verstrekt over de toepassing van staatssteunregels bij
herstructureringen en/of privatiseringen van staatsbedrijven.
In een aantal welomschreven gevallen en zonder afbreuk te doen aan de in hoofdstuk 3.4
genoemde prioritaire projecten, kunnen de EU-structuurfondsen wellicht een rol spelen bij de
flankering van het privatiseringsprogramma. Dit kan gebeuren in de vorm van technische
bijstand of een bijdrage in fysieke investeringen in bijvoorbeeld de energie- of de
vervoerssector, zodat overheidsactiva beter worden voorbereid op de verkoop doordat eerst de
werking ervan wordt versterkt. Dat zou dan weer betere resultaten opleveren voor de
gebruikers en tot een verhoging van de potentiële waardecreatie van deze activa leiden.
3.4.
Groei en banen door de bevordering van infrastructuurinvesteringen
De groei in Griekenland wordt sterk belemmerd door het gebrek aan een goede infrastructuur.
Doelgerichte infrastructuurinvesteringen kunnen in belangrijke mate bijdragen aan groei en
werkgelegenheid. De EU-structuurfondsen kunnen in dit verband een belangrijke rol spelen.
Eenmaal goedgekeurd zal het nieuwe risicodelingsinstrument helpen om essentiële
particuliere investeringen aan te trekken.
Bij de 181 prioritaire projecten voor groei en werkgelegenheid die door de Griekse
autoriteiten en de Commissie in november 2011 zijn vastgesteld, ging het in een groot aantal
gevallen om infrastructuurprojecten op het gebied van vervoer, afvalbeheer en energie.
Sommige projecten bevinden zich in de uitvoeringsfase, terwijl de uitvoering van andere
projecten in voorbereiding is. Bij een aantal projecten is sprake van ernstige problemen waar
met spoed iets aan moet worden gedaan.
Een volledige uitvoering van de projecten, uiterlijk in 2015, moet het concurrentievermogen
van de Griekse economie ten goede komen, een positief effect hebben op andere sectoren
zoals toerisme, en de levenskwaliteit verbeteren. De middelen die via de structuurfondsen
beschikbaar komen, moeten worden aangevuld met extra openbare middelen en particuliere
investeringen. Belemmeringen voor een volledige uitvoering van deze projecten moeten
worden weggenomen.
De qua omvang en impact belangrijkste projecten zijn vijf snelwegconcessies (1 400 km aan
wegen in het trans-Europees netwerk) waarmee momenteel een bedrag van 3,2 miljard EUR
aan nationale en EU-uitgaven gemoeid is. Als deze projecten zijn afgerond, kunnen zij
ongeveer 30 000 directe en indirecte banen opleveren en een hoognodige impuls geven aan
investeringen en werkgelegenheid. Vier van deze projecten zijn momenteel geblokkeerd en
moeten onverwijld weer op gang worden gebracht. De aanleg van deze netwerken kan
bijdragen aan de modernisering van de infrastructuur, wat van het grootste belang is om het
land verder tot ontwikkeling te brengen. Ook zal het de positie van Griekenland in ZuidoostEuropa verstevigen wanneer de voornaamste verbindingsroutes tussen Griekenland en de
andere lidstaten, kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten worden voltooid.
Daarnaast zal het leiden tot een grotere verkeersveiligheid.
Vervoersnetwerken
NL
36
NL
Meer dan in andere lidstaten zijn de economie en de levensstandaard in Griekenland
afhankelijk van de kwaliteit en de doeltreffendheid van de havendiensten en de
scheepvaartverbindingen. 85% van het externe vrachtvervoer van Griekenland wordt via de
havens afgewikkeld en ook borgen de havens de voorzieningszekerheid van de eilanden. De
Griekse havens verwerken 22% van het totale aantal passagiers in het zeevervoer in de gehele
EU. Griekse havens beschikken bovendien over het potentieel om een groot deel van de
intercontinentale handelsstromen naar Oost-Europa voor hun rekening te nemen.
De Griekse havens kampen met drie grote problemen: een slechte uitrusting en lage
kapitaaluitgaven aan infrastructuur, zeer slechte verbindingen met het achterland
(spoorwegen, wegen) en administratieve en operationele tekortkomingen. Vaak zijn
havenontwikkelingsprojecten lokaal of regionaal uitgevoerd, zonder dat rekening is gehouden
met strategische prioriteiten op nationaal niveau.
Het toerisme is goed voor 15% van de Griekse economie, wanneer de indirecte impact op de
andere economische sectoren wordt meegeteld, en is sterk afhankelijk van betaalbare en
efficiënte verkeersverbindingen. Luchtverbindingen naar Griekenland, met name naar
regionale luchthavens, ontberen een modern luchtverkeerbeheer en kampen verder met een
inefficiënt luchthavenbedrijf (beperkte openingstijden, enz.) en hoge luchthavenbelastingen.
Het gebrek aan een goede infrastructuur, bijvoorbeeld jachthavens en cruiseinschepingsplaatsen– heeft ook een weerslag op de kwaliteit van toerisme.
In het kader van de nieuwe TEN-T-strategie zijn de havens van Igoumenitsa, Patras, Piraeus
en Thessaloniki opgenomen in het Europese basisvervoersnetwerk. De zeer belangrijke
spoorwegverbinding tussen Piraeus en Thessaloniki en de zeesnelweg tussen Athene/Piraeus
en Limassol maken deel uit van de vervoerscorridors die in de voorgestelde faciliteit voor
Europese verbindingen zijn opgenomen.
Het Griekse vervoerssysteem kan worden gemoderniseerd door:
–
personenvervoerdiensten per touringcar en taxi voor concurrentie open te stellen
door de resterende beperkingen op te heffen;
–
éénloketdiensten voor scheepsrapportage op te zetten. Momenteel moeten schepen
voldoen aan een aantal verplichte formaliteiten die vertragingen veroorzaken in het
vracht- en het passagiersvervoer. Ook kosten dergelijke formaliteiten de
scheepvaartsector en de overheid tijd en geld;
–
een geschikt bestuursmodel vast te stellen en een kader te scheppen voor de
privatisering van havens en luchthavens, waarbij wordt voorkomen dat particuliere
monopolies ontstaan en gebruikers ongelijk worden behandeld, en waarbij volledige
transparantie van rekeningen en adequaat toezicht door overheidsinstanties verplicht
worden gesteld. Van nieuwe eigenaren of concessiebehouders moeten worden geëist
dat zij de verplichtingen nakomen die zij zijn aangegaan in het kader van projecten
waarvoor EU-steun is verleend.
Het spoorvervoer kan worden verbeterd door:
–
NL
passagierstreinen die de gevestigde exploitant niet nodig heeft, te verhuren;
37
NL
–
een kader te scheppen ten behoeve van EU-ondernemingen voor personenvervoer dat
hen in staat stelt om nieuwe activiteiten te ontplooien waarbij zij op voet van
gelijkheid concurreren met de gevestigde exploitant;
–
de procedures en overeenkomsten voor grensoverschrijding te herzien om de
doorstroming van het goederenverkeer op corridor X te verbeteren en het sluiten van
grenzen af te schaffen.
De Commissie kan voor technische bijstand zorgen en de Griekse autoriteiten helpen bij het
overnemen van beste praktijken in samenwerking met hun collega's in andere lidstaten. Ook
kan de Commissie technische bijstand verlenen inzake het beheer van het luchtverkeer en
mogelijk financiering verstrekken voor moderne controle-apparatuur.
De scheepvaart
De scheepvaart is van oudsher één van de hoofdpijlers van de Griekse economie. Om een
aantal redenen (lage vrachttarieven, de afschaffing van een vakministerie) hebben sommige
reders besloten om hun schepen uit te vlaggen. Als deze trend doorzet, zal dat niet alleen ten
koste gaan van de werkgelegenheid aan boord van de schepen en van de
belastingontvangsten, maar ook van de werkgelegenheid bij rederijen die vanaf de wal
opereren. De Griekse kustscheepvaart is door de economische crisis getroffen. Bedrijven
werken tegen marginale winstmarges of maken helemaal geen winst, zelfs wanneer zij
openbaredienstcontracten hebben. In een aantal gevallen heeft dit de dekking en de kwaliteit
van de dienstverlening aangetast. Dit geldt vooral (maar niet uitsluitend) voor de verbindingen
naar kleinere eilanden, die hun groeikansen daardoor zien afnemen. Om zijn potentieel en op
het gebied van de zeescheepvaart te volle te benutten, moet Griekenland een deugdelijker
administratieve structuur ontwikkelen voor de scheepvaart in het algemeen.
ICT en breedbandinfrastructuur
Wat de breedbandpenetratie betreft, blijft Griekenland achter bij het EU-gemiddelde. Dit
komt hoofdzakelijk door de gebrekkige ontwikkeling van e-diensten. De inspanningen moeten
worden gericht op projecten van nationaal belang zodat meer steden op het breedbandnetwerk
worden aangesloten, meer openbare gebouwen snelle breedbandverbindingen (optische vezel)
krijgen en kunnen besparen op hun telecomuitgaven, en ook voor de burgers dergelijke
verbindingen beschikbaar komen.
Voor een uitbreiding van de breedbandpenetratie moet het aanbod aan e-diensten worden
verruimd. Daarbij moet de nadruk liggen op de in het memorandum genoemde sectoren. Naar
verwachting zullen niet alleen de burgers van het gebruik van ICT profiteren, maar zal ook de
overheid haar uitgaven op gebieden als de gezondheidszorg (bijvoorbeeld e-recepten, de
interoperabiliteit tussen het Ministerie van Volksgezondheid en de openbare ziekenhuizen),
het kadaster (bijvoorbeeld de verdere digitalisering van de eigendomsrechten) en
overheidsaanbestedingen (zoals elektronische aanbestedingen) dankzij de toepassing van ICT
kunnen verlagen. In het bedrijfsleven moeten de door de digitale diensten geboden
mogelijkheden ten volle worden benut. Zo zouden de kmo's moeten worden geholpen om via
internet toegang te krijgen tot de internationale markten.
NL
38
NL
3.5.
Bronnen voor toekomstige groei
3.5.1.
Benutting van het potentieel van de energiesector voor groei en banen
Met het energiebeleid kan in Griekenland een aanzienlijke bijdrage worden geleverd aan het
economisch herstel van het land. Daarnaast kunnen het concurrentievermogen en de
productiviteit van de energiesector in Griekenland worden bevorderd door de uitbouw van een
infrastructuur die met de rest van de regio is verbonden.
Op energiegebied staat Griekenland voor enorme uitdagingen. Griekenland is sterk
afhankelijk van fossiele brandstoffen (voor de opwekking van elektriciteit wordt voornamelijk
bruinkool gebruikt). De meeste eilanden zijn door hun geïsoleerde ligging aangewezen op
dieselgeneratoren en oliegestookte installaties. De algehele efficiëntie van de
elektriciteitsproductie behoort tot de laagste in Europa. De energiesector wordt beheerst door
enkele staatsbedrijven die weinig productief zijn en die nog moeten worden ontvlecht.
Industriële afnemers klagen dat hun concurrentiepositie in gevaar komt omdat zij
energieprijzen moeten betalen die tot de hoogste in Europa behoren. Vooral in de bouwsector
kan de energie-efficiëntie nog flink worden verbeterd.
Op het gebied van de productie van hernieuwbare energie kan Griekenland een
voortrekkersrol spelen. Maar weinig Europese landen beschikken over zoveel verschillende
hernieuwbare energiebronnen: wind en zon zijn volop voorhanden, maar ook waterkracht,
geothermische energie en biomassa bieden de mogelijkheid om bij de productie van groene
stroom voorop te lopen. De strategische geografische ligging van Griekenland en de
exploratie van offshore koolwaterstofreserves bieden het land de mogelijkheid om zich tot een
gasknooppunt te ontwikkelen. De uitvoering van de EU-liberaliseringsmaatregelen en
privatiseringen zouden de sector concurrerender moeten maken.
Om dit potentieel ten voordele van Griekse energieverbruikers, maar ook ter ondersteuning
van de EU-doelstellingen op het gebied van voorzieningszekerheid en klimaat te benutten,
moeten de volgende stappen worden genomen.
De privatisering van de gas- en de elektriciteitssector biedt de mogelijkheid om deze
efficiënter te maken. Het privatiseringsproces moet snel worden afgerond, terwijl
tegelijkertijd de voorwaarden worden gecreëerd voor het ontstaan van concurrerende markten
in de nabije toekomst. Met een goed functionerend kader, waarbij zowel de elektriciteits- als
de gasmarkten daadwerkelijk zijn ontvlochten en volledig zijn opengesteld, doen zich nieuwe
investeringsmogelijkheden voor grote en kleine energieproducenten voor. Dit zal ervoor
zorgen dat de Griekse energiesector een dynamische en concurrerende sector wordt, waarvan
alle andere sectoren van de economie zullen profiteren.
Het elektriciteits- en het gasnet moeten worden gemoderniseerd. Verbeteringen in de
gasopslag en pijpleidingnetten zullen Griekenland in staat stellen munt te slaan uit zijn
strategische geografische ligging als toegangspoort tot de Europese gasmarkt. De aansluiting
van het elektriciteitsnet van de grotere eilanden met het vasteland en de interconnectie tussen
kleinere eilanden is een voorwaarde voor de grootschalige plaatsing van wind- en
fotovoltaïsche installaties. Een versterking van het transmissienet op het vasteland is eveneens
cruciaal om installaties voor hernieuwbare energie voor de binnenlandse markt te integreren
en een omvangrijke elektriciteitsuitvoer naar de rest van Europa mogelijk te maken.
Griekenland is een natuurlijke doorgang voor een groot deel van het gas afkomstig uit de
landen rond de Kaspische Zee en het oostelijk deel van het Middellandse Zeegebied.
NL
39
NL
Het TEN-E-programma en de nieuwe financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen
kunnen van groot belang zijn voor de vaststelling van de aandachtsgebieden waarop de
inspanningen en de financiering moeten worden gericht. Duidelijke signalen dat de
energiesector een open en functionele sector van de Griekse economie is die een nietdiscriminerende toegang tot zijn infrastructuur en netwerken biedt, zullen ook helpen om
particuliere financiering voor een dergelijke investering aan te trekken.
Voor een grootschalig gebruik van hernieuwbare energiebronnen is een ingrijpende
hervorming van de steunregeling ter zake nodig. Om de nodige investeringen aan te trekken,
moet de kaderregeling voldoen aan de beginselen van kostenefficiëntie en financiële
stabiliteit. Om dit relatieve voordeel optimaal te benutten, legt Griekenland bijzondere nadruk
op de ontwikkeling van de zonne- en windenergiebronnen. Wanneer het vertrouwen van de
investeerders is hersteld, kan een concurrerende, duurzame energiesector over de gehele
waardeketen tot ontwikkeling komen. De sector kan via het Helios-initiatief nog verder
bijdragen aan de economische groei. Eerst zouden enkele grootschalige fotovoltaïsche
installaties in gebruik moeten worden genomen, om te beginnen voor binnenlands gebruik.
Naarmate het project echter wordt uitgebreid en er transmissiecapaciteit beschikbaar komt,
moet worden gestreefd naar export naar de rest van Europa om andere lidstaten te helpen om
hun 2020-doelstellingen op kostenefficiënte wijze te bereiken.
De renovatie van openbare en particuliere gebouwen is van essentieel belang voor de
verwezenlijking van de doelstellingen op het gebied van energie-efficiëntie, maar creëert ook
banen. De middelen die in het kader van de "Exoikonomo"-regeling voor huishoudens
beschikbaar zijn, worden niet ten volle benut en moeten aan kmo's ter beschikking worden
gesteld. Er zijn extra instrumenten nodig ter ondersteuning van de inspanningen op het gebied
van openbare gebouwen, het stadsvervoer en de plaatselijke energie-infrastructuur. In dit
verband zou het voorgestelde risicodelingsinstrument kunnen helpen het risico dat aan de
renovatiesector van gebouwen is verbonden, te beperken en aldus de werkgelegenheid en de
plaatselijke groei bevorderen.
3.5.2.
Bevordering van duurzame groei - milieu en afvalbeheer
Het beheer van vast afval kan de levenskwaliteit van Griekse burgers sterk verbeteren en de
economische bedrijvigheid een impuls geven. Door de bestaande wetgeving onverkort ten
uitvoer te leggen kunnen duizenden banen worden geschapen en kan de jaarlijkse omzet van
de afvalsector aanzienlijk stijgen. Met een verbeterd vast-afvalbeheer zal bovendien de EUmilieuwetgeving beter worden nageleefd, en worden inbreukprocedures die mogelijk veel
geld kosten, voorkomen.
Hoewel Griekenland al zeer veel steun heeft gekregen uit de EU-structuurfondsen voor zijn
basisinfrastructuur in deze sector, loopt het land nog steeds achter, met name op het gebied
van het beheer van vast afval en van afvalwater. Het is, misschien meer dan in welke andere
sector dan ook, hoog tijd dat aan het EU-acquis wordt voldaan en dat de nodige infrastructuur
wordt opgezet die aan de EU-normen voldoet.
Om aan zijn verplichtingen in het kader van het EU-recht en aan de arresten van het Europees
Hof van Justitie te voldoen, moet Griekenland dringend:
(a)
NL
afvalvoorzieningen bouwen (d.w.z. biomechanische behandelingsinstallaties,
stortplaatsen) en alle resterende illegale en ongecontroleerde stortplaatsen sluiten en
saneren (voor het saneringsproces is medefinanciering beschikbaar); en
40
NL
(b)
een aantal installaties voor de behandeling van stedelijk afvalwater bouwen (met
name voor de regio Attica, maar ook voor andere grote stedelijke agglomeraties zoals
Thessaloniki, Patras, enz.).
Daarnaast moeten twee arresten van het Hof worden uitgevoerd (één arrest betreft de bouw
van een stedelijke waterzuiveringsinstallatie in West-Attica in het gebied van Thriassion
Pedio (een project dat door de EU-structuurfondsen wordt medegefinancierd) en het tweede
betreft het niet-inzamelen en –behandelen van stedelijk afvalwater in vijf agglomeraties in
Oost-Attica).
Zodra juridische duidelijkheid bestaat over de verantwoordelijkheid van de producent
(momenteel ontbreekt deze in de Griekse wetgeving) kan Griekenland de financiële middelen
bijeenbrengen die nodig zijn voor de invoering van afzonderlijke regelingen inzake
inzameling en recycling. Hulpbronnen zullen ook efficiënter worden gebruikt wanneer
belastingen worden geheven op stortplaatsen of prijzen worden vastgesteld voor het storten
van afval. Hetzelfde geldt voor de toepassing van stimuleringsregelingen om afval te
voorkomen en de gescheiden inzameling (door middel van gedifferentieerde afvaltarieven)
ervan te bevorderen.
Zoals hierboven vermeld, moet de nieuwe MER-wetgeving (milieueffectrapportage) voor
Griekenland leiden tot gestroomlijnde en effectievere procedures. In het memorandum en in
het middellangetermijnkader voor de begrotingsstrategie is een nieuwe wet inzake
milieuvergunningen opgenomen. Deze wet is in september 2011 aangenomen en de
uitvoeringsbesluiten zullen in 2012 worden vastgesteld (het eerste is in januari 2012
vastgesteld en houdt verband met de categorisering van projecten waarvoor een
milieubeoordeling/milieuvergunning nodig is). Naar verwachting zal de tijd die nodig is voor
de afgifte van vergunningen dankzij de nieuwe wet korter worden, omdat voor elke
administratieve stap en fase in de vergunningsprocedure een specifieke termijn is vastgesteld.
Deze praktijk is gebaseerd op de ervaring die in andere lidstaten is opgedaan.
Het ELFPO (Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling) ondersteunt in het
kader van de duurzame ontwikkeling van plattelandsgebieden in heel Griekenland allerlei
milieumaatregelen voor de landbouw. Daarvoor is al 720 miljoen EUR uitgekeerd.
3.5.3.
Opbouw van een innovatieve kenniseconomie
In de laatste tien jaar zijn de uitgaven aan O&O in Griekenland blijven steken op 0,6% van
het bbp (2007). Ook heeft de particuliere sector in deze periode erg weinig in O&O
geïnvesteerd: volgens de meest recente officiële gegevens zijn de particuliere investeringen
slechts licht toegenomen van 0,15% in 2000 naar 0,17% in 2007. In absolute bedragen zijn de
totale O&O-investeringen in de periode 2001-2007 echter wel duidelijk gestegen.
De belangrijkste drijvende kracht achter het Griekse onderzoek- en innovatiesysteem is het
cohesiebeleid van de EU. In de huidige programmeringsperiode 2007-2013 zijn niet alleen in
het belangrijkste nationale operationele programma, maar ook in een aantal regionale
programma's maatregelen opgenomen ter ondersteuning van onderzoek, innovatie en het
concurrentievermogen
van
het
bedrijfsleven.
Voor
het
hoofdprogramma
"Concurrentievermogen en Ondernemerschap" is in totaal 1,5 miljoen EUR uitgetrokken.
Daarvan komt 1,3 miljoen EUR uit het Cohesiefonds. Het werkprogramma bevat drie
strategische doelstellingen voor de periode 2007-2013. Onderzoek en innovatie is een van de
belangrijkste actiegebieden. Er wordt echter maar weinig gebruikt gemaakt van de EU-
NL
41
NL
structuurfondsen voor onderzoek, en de particuliere sector wordt op dit moment onvoldoende
gestimuleerd om gebruik te maken van de beschikbare middelen om de transformatie van de
economie aan te moedigen.
Uit het geringe aandeel van de particuliere sector in de totale O&O-uitgaven blijkt dat er
vanuit de bedrijfssector weinig vraag is naar onderzoekskennis. Bovendien is de geringe
absorptiecapaciteit van het bedrijfsleven zowel de oorzaak als het gevolg van de zwakke
vraag naar kennis. De beperkte toegang tot kapitaal, met name voor nieuwe ondernemingen,
die te wijten is aan de terughoudendheid van het financiële stelsel om innovatie en riskante
investeringen te financieren, is één van de belemmerende factoren voor de inzet van middelen
voor O&O.
Volgens het Scorebord 2011 van de Innovatie-Unie presteert Griekenland op
innovatiegebied onder het gemiddelde. Zijn sterke punten zijn het menselijk kapitaal,
netwerken en ondernemerschap en innovatoren. Tot de zwakke punten behoren financiering
en steunverlening, bedrijfsinvesteringen en intellectuele activa. Op het gebied van
Gemeenschapstekeningen en -modellen is een krachtige groei waargenomen, terwijl de
uitgaven voor niet-O&O-innovatie en de uitvoer van kennisintensieve diensten juist sterk zijn
gedaald.
De technologische samenwerking die in gezamenlijke octrooiaanvragen tot uiting komt, is
zeer beperkt in vergelijking met het EU-gemiddelde. Meer dan 65% van alle octrooiaanvragen
is door telkens één uitvinder ingediend, en dus is minder dan 35% van de aanvragen
gezamenlijk voorgelegd. Van deze 35% is de aanvraag in 7,4% van de gevallen samen met
een niet-EU-land ingediend. Uit dit lage cijfer blijkt dat er een behoefte bestaat aan meer
samenwerking en internationalisering van de onderzoeks- en innovatieactiviteiten.
Voor de toekomst is het met name van belang om:
–
ervoor te zorgen dat de overheid adequaat en doeltreffend investeert in O&O en dat
de structuurfondsen van de EU doelmatiger worden gebruikt door deze sterker te richten
op technologieplatforms en –clusters;
–
de ontwikkeling van een geïntegreerd rechtskader voor de uitvoerders van O&O af te
ronden en dit kader in te voeren. Daarbij moet een kerndoel van Europa 2020 voor
investeringen
in
O&O
worden
vastgesteld,
met
daarbij
meerjarige
begrotingsprogrammering;
–
ervoor te zorgen dat de structuurfondsen veel doeltreffender en groeigerichter
worden gebruikt door particuliere investeringen in O&O ter ondersteuning van een
slimme-specialisatiestrategie te stimuleren.
3.5.4.
Benutting van het potentieel van Griekenland als toeristische en culturele
bestemming
Griekenland heeft een comparatief voordeel op het gebied van cultuur en toerisme, twee
sectoren met een belangrijk potentieel om groei en banen te creëren. Rond monumenten en
archeologische vindplaatsen kunnen nu economische activiteiten worden ontwikkeld. Het is
van belang dat er snel een strategie wordt uitgewerkt voor de verkenning en ontwikkeling van
meer synergieën tussen cultuur, toerisme, ondernemerschap, onderwijs, de medische en de
gastronomische sector. Ook is het van belang om in nieuwe technologie te investeren (ICT
NL
42
NL
voor het promoten van de Griekse cultuurschatten) teneinde het rendement te verbeteren en
Griekenland te positioneren als een hoogwaardige vakantiebestemming, met de nadruk op
milieuvriendelijk toerisme.
Toerisme is een van de belangrijkste sectoren van de Griekse economie, zowel wat betreft de
economische groei als de werkgelegenheid. De rechtstreekse bijdrage van de reis- en
toerisme-industrie aan het Griekse bbp bedroeg 12,6 miljard EUR in 2011 (5,6% van het
totale bbp, het cijfer voor de EU is 2,9%). Reizen en toerisme waren in dat jaar goed voor
332 000 directe banen of 8,0% van de totale werkgelegenheid in Griekenland (3,2% in de EU)
en – als de indirecte werkgelegenheid wordt meegerekend – voor 768 000 indirecte banen of
18,4% van de totale werkgelegenheid (8,4% in de EU). Griekenland slaagt er echter slechts in
beperkte mate in bezoekers uit opkomende markten aan te trekken. Toeristen komen met
name in de zomermaanden en geven relatief minder geld uit in Griekenland dan toeristen die
concurrerende bestemmingen bezoeken.
De Griekse toeristenindustrie kan op verschillende manieren worden ontwikkeld, bijvoorbeeld
door:
–
de vraag naar toerisme te verhogen. De primaire doelstellingen van maatregelen op
dit gebied zijn gericht op het verlengen van het toeristenseizoen, mensen in staat te stellen
om op vakantie te gaan en het verhogen van het aantal toeristen (hoofdzakelijk van buiten
de EU). Dankzij het milde klimaat het hele jaar door is Griekenland een uitstekende
bestemming voor toeristen buiten het hoogseizoen. Onder de belangrijkste initiatieven die
gericht zijn op een verhoging van de vraag naar toerisme in de EU, vallen het Calypsoinitiatief inzake sociaal toerisme, het “initiatief 50 000 toeristen” ofwel het laagseizoeninitiatief (om minder afhankelijk te worden van het seizoen) en een portaalsite om
bezoekers van buiten de EU aan te trekken.
–
bewustmakingscampagnes te voeren en bestemmingen te promoten. Onder de
belangrijkste maatregelen valt het Europese Topbestemmingen-initiatief (EDEN), dat de
duurzame toeristische ontwikkeling van kleine opkomende bestemmingen evenals de
ontwikkeling van thematische culturele routes (bijv. de olijfroute) bevordert en een
bewustmakingscampagne omvat over fietstoerisme in de EU;
–
een platform te bieden voor de uitwisseling van beste praktijken. Het Raadgevend
Comité inzake toerisme vormt een discussieforum voor beleidsvertegenwoordigers op het
gebied van toerisme uit de EU-lidstaten. Griekenland kan leren van de beste praktijken
van andere lidstaten;
–
het toeristenseizoen te verlengen, de toeristische producten te diversifiëren en de
kwaliteit van de aangeboden diensten te verbeteren om toeristen uit de hogere
inkomensgroepen aan te trekken. Dit moet de belangrijkste aanjager voor de ontwikkeling
van de Griekse toerisme-industrie worden.
3.6.
Versterking van het openbaar bestuur en van het rechtsstelsel
3.6.1.
Een moderne overheidsadministratie voor een nieuwe economie
De Griekse overheidsadministratie ontbreekt het momenteel aan de stabiele, gecoördineerde
en bevoegde structuren die zorgen voor de nodige verantwoordelijkheid en
verantwoordingsplicht voor de hervormingen die in het tweede economische
NL
43
NL
aanpassingsprogramma zijn vastgelegd en die in deze mededeling worden beschreven. De
overheidsadministratie kampt met een zeer ingewikkeld rechtskader dat nadelige effecten
heeft op alle aspecten van de openbare dienstverlening en de economie. De administratie is
eerder gericht op het maken van wetgeving dan op de toepassing ervan.
De EU steunt het administratieve hervormingsprogramma van Griekenland onder meer via
een programma van het Europees Sociaal Fonds met de begroting van 505 miljoen EUR. De
belangrijkste doelstelling van dit programma is de verbetering van de kwaliteit van het
overheidsbeleid door het regelgevend kader te moderniseren en door de structuren en
procedures te hervormen. De geplande activiteiten omvatten onder meer toonaangevende
projecten voor de oprichting, de organisatie en het beheer van "plannings- en
budgetteringseenheden" in vakministeries, de reorganisatie van de douane- en de
belastingdienst, de reorganisatie van het General Accounting Office van Griekenland en de
standaardisatie van de uitvoeringsprocedures van de nieuwe ambtenarenwet.
Om ervoor te zorgen dat Griekenland over een moderne administratie beschikt die als basis
kan dienen voor een hernieuwde en dynamische economie, moeten de doeltreffendheid,
verantwoordingsplicht en integriteit van de administratie worden verbeterd en haar
besluitvormingsprocedures worden vereenvoudigd. Het memorandum voorziet in de
modernisering van het openbaar bestuur tegen december 2012, onder meer door de oprichting
(in februari 2012) van een door de eerste minister voorgezeten stuurgroep op hoog niveau
voor de transformatie, die zal toezien op de uitvoering van de administratieve hervormingen.
In januari 2012 hebben Frankrijk en Griekenland in samenwerking met de taskforce een
memorandum van overeenstemming ondertekend die de weg bereidt voor de uitvoering van
de hervorming van de centrale overheid. Duitsland is begonnen met de verlening van
technische bijstand voor de administratieve hervorming op lokaal en regionaal niveau.
Er is een sterk besluitvormingscentrum met echte interministeriële coördinatie nodig.
Overeenkomstig het memorandum van het tweede economische aanpassingsprogramma moet
dit uiterlijk in mei 2012 worden gerealiseerd. Dit centrum zal zorgen voor een betere sturing
en een meer strategische visie van de centrale overheid door de coördinatie tussen de
ministeries te verbeteren en te bespoedigen, de bestaande verticale en naar binnen gerichte
houding van de ministeries te doorbreken en door te bemiddelen bij lopende interministeriële
kwesties. Deze structuur is cruciaal voor de uitvoering van alle hervormingen die tot groei en
werkgelegenheid moeten leiden en van de besluiten van de stuurgroep op hoog niveau voor de
transformatie.
Daarnaast moet Griekenland in elk vakministerie de nodige structuren opzetten voor een
effectief toezicht op de administratieve procedures (zoals de uitgaven, interne controle en
audit, personeelsbeheer en ICT), zodat vóór het einde van 2012 gemeenschappelijke regels en
geharmoniseerde procedures worden toegepast.
Alle beginselen ten aanzien van de samenhang en de efficiëntie die aan de hervorming van de
administratie op centraal niveau ten grondslag liggen, zullen evenzeer moeten gelden op
regionaal/lokaal niveau om groei en werkgelegenheid op alle niveaus van de economie te
ondersteunen. In april 2012 hebben Duitsland en Griekenland in samenwerking met de
taskforce een memorandum van overeenstemming ondertekend, met daarin een routekaart
voor de uitvoering van hervormingen om onder meer de stadsplanning en de
plattelandsontwikkeling doeltreffender vorm te geven en een scherper toezicht daarop uit te
NL
44
NL
oefenen, en om de capaciteit van de lokale overheid te versterken om
investeringsprogramma's doeltreffend te plannen, op te stellen, uit te voeren en te bewaken.
Om ervoor te zorgen dat deze middelen zo doeltreffend mogelijk kunnen worden gebruikt en
om de economie transparanter te maken, is het absoluut noodzakelijk fraude en corruptie te
bestrijden. Griekenland moet, met hulp van de Commissie, een antifraudestrategie
ontwikkelen die alle aspecten van de overheidsontvangsten en –uitgaven, met inbegrip van de
bescherming van de financiële belangen van de EU, omvat. Dit zal het vertrouwen helpen
herstellen en een eerlijk en billijk speelveld creëren. Tegelijkertijd zal een doeltreffende strijd
tegen fraude en corruptie, waartoe ook de bestrijding van smokkel aan de grenzen behoort, de
inkomsten van Griekenland verder stabiliseren.
De Griekse overheid maakt momenteel nauwelijks gebruik van informatietechnologie. Een
verbetering van de situatie op dit gebied zou helpen procedures te versnellen, processen te
stroomlijnen en de transparantie voor de overheidsadministratie en het bedrijfsleven te
vergroten. De Griekse autoriteiten zijn begonnen met de uitvoering van projecten op
verschillende belangrijke e-overheidsgebieden, namelijk de capaciteitsplanning (enterprise
resource planning – ERP) (financiën en personeelsbeheer), het beheer van de betrekkingen
met de burger (Citizen Relationship Management) en de elektronische aanbesteding (eaanbesteding). De Griekse autoriteiten zijn van plan deze projecten uit te voeren in de
prioriteitssectoren financiën, administratieve hervorming en gezondheid. De invoering van eoverheid moet gecoördineerd gebeuren en een aanvulling vormen op de hervorming van de
administratieve procedures.
Het herstel van de geloofwaardigheid van de officiële statistieken is een essentieel onderdeel
van het sociaal contract dat Griekenland stabiel zal maken. Hoewel er sinds 2009 aanzienlijke
voortgang is geboekt, blijven statistieken voor verdeeldheid zorgen in de Griekse
samenleving. Het herstel van het vertrouwen in statistieken vereist de volledige
tenuitvoerlegging van het actieplan dat in de recente vertrouwensverbintenis voor de statistiek
is opgenomen. Deze verbintenis is op 29 februari door de Griekse regering en de Commissie
ondertekend en is door het parlement goedgekeurd. Dit houdt in dat de statistiekwetgeving
moet worden herzien en dat de noodzakelijke financiële en menselijke middelen moeten
worden vrijgemaakt voor de Nationale Statistische Autoriteit.
3.6.2.
Herstel van het vertrouwen in het rechtsstelsel
Een slecht functionerend rechtsstelsel vormt een belemmering voor de economische
ontwikkeling en ondermijnt de sociale structuur in Griekenland. Het stelsel stelt allerlei
soorten schuldenaren, onder wie onwillige belastingbetalers, in staat om zich naar believen
aan hun verplichtingen te onttrekken, in de wetenschap dat alleen de meest vastberaden
crediteuren naar de rechter zullen stappen en handhaving zullen afdwingen. De meest
zichtbare tekenen van het slecht functioneren van het Griekse rechtsstelsel zijn de achterstand
bij de afhandeling van honderdduizenden rechtszaken en de lange wachttijden voor het
verkrijgen van een datum voor de behandeling ter terechtzitting. Dit heeft geleid tot een
algemeen gevoel van 'onrechtvaardigheid' onder de Griekse bevolking. De Griekse
autoriteiten hebben duidelijk blijk gegeven van hun bereidheid om deze situatie te veranderen
en om alles in het werk te stellen om het rechtsstelsel doeltreffender en burger- en
bedrijfsvriendelijker te maken. Er wordt gewerkt aan een uitgebreide en noodzakelijke
herziening van het rechtsstelsel. Deze hervormingen moeten het vertrouwen in het
functioneren van de Griekse staat en Griekse instituties herstellen en het economisch herstel
ondersteunen.
NL
45
NL
De Griekse regering heeft zich ertoe verplicht een aantal streefcijfers te halen om de
achterstand bij de behandeling van belastingzaken bij de bestuursrechter weg te werken en de
achterstand bij civiele zaken in te lopen. Daarnaast moedigt de regering het gebruik van
alternatieve methoden van geschillenbeslechting aan om middelen vrij te maken, een cultuur
te ontwikkelen waarin minder wordt geprocedeerd en om goedkopere manieren te vinden om
problemen en conflicten op te lossen. De Commissie werkt op dit gebied samen met de
Griekse autoriteiten en belanghebbenden.
Zolang potentiële investeerders er niet van overtuigd zijn dat het Griekse rechtssysteem
doeltreffend en eerlijk is en hun rechten zal beschermen, valt niet te verwachten dat zij
belangrijke investeringsbeslissingen nemen. Het streven naar efficiënte manieren om schulden
aan de staat in te vorderen en het stroomlijnen van het rechtskader inzake transacties in
onroerend goed zullen het vertrouwen van investeerders versterken en tegelijkertijd de
overheidsinkomsten doen stijgen. Het opzetten van een modern e-justitiesysteem zal het
rechtsstelsel transparanter en minder log maken. Dit leidt tot tijdwinst en meer
doeltreffendheid, hetgeen de gebruikers van het stelsel zullen ervaren, en tot betere prestaties
van justitiële ambtenaren. De rationalisatie en reorganisatie van de rechtbanken van eerste
aanleg zullen niet alleen leiden tot kostenbesparingen, maar ook justitie dichter bij de burgers
brengen door deze rechtbanken aan te wijzen als één justitieel toegangspunt voor de meeste
veelvoorkomende justitiële vraagstukken waar burgers mee worden geconfronteerd (zoals de
legalisatie van stukken, familie- en erfrecht enz.).
Een moderne insolventieregeling is van essentieel belang voor zowel de bevordering van het
ordelijk verlaten van de markt door inefficiënte bedrijven als voor de herstructurering van
levensvatbare bedrijven. De hervorming van de regeling is een van de gebieden die bijzondere
aandacht vergt en waarop de Commissie bereid is met de Griekse regering samen te werken.
3.7.
De sociale gevolgen van de crisis bestrijden
Al vóór de crisis had Griekenland een van de hoogste armoedepercentages in de EU. Het
algemene armoederisico of risico van sociale uitsluiting voor de gehele bevolking bedroeg
27,7% in 2010, en lag daarmee boven het EU-gemiddelde van 23,5%. Het armoedepercentage
bij werkenden in Griekenland was in 2010 het op één na hoogste in de EU. Door de ernstige
economische achteruitgang zijn de armoede en de sociale uitsluiting en uitsluiting op
huisvestingsgebied toegenomen, en is het besteedbare inkomen (met 9,3% in 2010) gedaald.
Steeds meer jongeren en gezinnen met kinderen en steeds meer irreguliere migranten, die in
steeds groteren getale in het land verblijven, raken dakloos waardoor de druk nog verder is
toegenomen. Er moet dringend actie worden ondernomen om deze problemen aan te pakken.
De Commissie werkt met de Griekse autoriteiten samen om de onaanvaardbaar hoge
jeugdwerkloosheid te bestrijden. Om de financiële steun te concentreren op gebieden waar de
steun het meest nodig is, zou de financiering kunnen worden verlegd naar maatregelen die de
werkgelegenheid voor jongeren bevorderen. Op dit moment omvatten deze maatregelen acties
ter ondersteuning van het opdoen van eerste werkervaring, de subsidiëring van korte
tewerkstelling in de particuliere sector of in lokale gemeenschappen, een uitbreiding van het
leerlingwezen en stagemogelijkheden voor studenten en afgestudeerden, de bevordering van
herscholing en bijscholing, de bevordering van het ondernemerschap, met inbegrip van
sociaal ondernemerschap en studieperiodes in het buitenland.
Met het oog daarop kan een bijkomend bedrag van 200 à 250 miljoen EUR worden
herbestemd, hetgeen duizenden extra banen kan opleveren.
NL
46
NL
Voor een aantal prioriteiten op korte termijn is onmiddellijk optreden vereist. Het Europees
Sociaal Fonds kan de werking van de arbeidsmarkt helpen verbeteren, de banden tussen
onderwijs/opleiding en de arbeidsmarkt aanhalen, de kwaliteit van het menselijk kapitaal
verbeteren en het wijdverbreide zwartwerken aanpakken. De openbare diensten voor de
arbeidsvoorziening moeten worden versterkt om betere diensten aan het groeiend aantal
werklozen te bieden. Er moet beter en gerichter worden geïnvesteerd in een actief
arbeidsmarktbeleid en de doeltreffendheid van actieve arbeidsmarktmaatregelen moet
systematischer worden geëvalueerd. Prioriteit moet worden gegeven aan de meest kwetsbare
groepen (laaggeschoolde werklozen, vroege schoolverlaters, oudere werkenden, langdurig
werklozen, migranten en minderheden, enz.).
Er kan ook een beroep worden gedaan op de structuurfondsen van de EU voor het opzetten en
financieren van een geïntegreerde strategie voor stadsvernieuwing om armoede en sociale
uitsluiting te bestrijden.
Om sociale marginalisering te voorkomen en leden van kwetsbare groepen de vaardigheden te
geven die nodig zijn om (opnieuw) aan het werk te gaan, moet de in 2011 aangekondigde
nationale strategie voor een leven lang leren worden uitgevoerd. Daarbij is het onder meer de
bedoeling de toegang tot onderwijs en opleiding voor niet-traditionele leerlingen te
verruimen. In dit proces worden regionale en lokale gemeenschappen en hogere
onderwijsinstellingen betrokken.
Een betere toegang tot de arbeidsmarkt, met name via financiële steun aan ondernemers
(waarbij de aandacht vooral uitgaat naar nieuwe innovatieve producten en diensten) en een
ruimer gebruik van loonsubsidies voor aanwerving op korte termijn die met name gericht is
op kansarme groepen, dienen te worden overwogen om tijdelijke financiële verlichting te
bieden en diegenen die het meest door de crisis getroffen zijn de mogelijkheid te geven om te
blijven werken. De ontwikkeling van de sociale economie zal ook nieuwe werkgelegenheid
creëren onder leiding van sociale ondernemers en innovatoren in belangrijke sectoren zoals de
sociale zorg, de diensten voor werklozen, de ontwikkeling van de plaatselijke gemeenschap,
de voedselproductie en -distributie en energie-efficiëntie.
3.8.
Het migratie- en asielbeleid
Dankzij het Griekse Schengenlidmaatschap is er vrij verkeer voor Griekse burgers binnen het
Schengengebied en zijn de grenscontroles voor burgers uit Schengenlanden naar Griekenland
afgeschaft. Dit komt ten goede aan de reissector, het toerisme en de handelsbetrekkingen, die
een gunstig effect hebben op de economie. De enorme druk van ongeregelde migratie waar
Griekenland de laatste jaren mee te kampen heeft, in samenhang met de huidige economische
crisis, heeft echter negatieve sociale en economische consequenties en brengt het soepel
functioneren van het Schengengebied in gevaar. De humanitaire situatie waarmee migranten
en asielzoekers in sommige gevallen worden geconfronteerd, tast het aanzien van Griekenland
aan en is staat haaks op de lange Griekse traditie van mensenrechten en gastvrijheid.
Om dit probleem aan te pakken, moet Griekenland het migratie- en asielbeleid blijven
hervormen en de buitengrenzen doeltreffend beheren. De actiekaders, namelijk het actieplan
inzake migratie- en asielbeheer en het actieplan "Schengen-Griekenland" bestaan al. Deze
moeten nu worden uitgevoerd, onder meer door het goedkeuren en toepassen van normen op
het gebied van migratie en asiel die in overeenstemming zijn met de bestaande EU-wetgeving
en de internationale verplichtingen van Griekenland. Griekenland moet de humanitaire
situatie van migranten en asielzoekers in de Grieks/Turkse grensregio verbeteren en de
NL
47
NL
opvangvoorzieningen voor zowel irreguliere migranten als asielzoekers, met speciale
aandacht voor kwetsbare groepen, uitbreiden. Ook moet Griekenland met volledige
inachtneming van de grondrechten capaciteit opbouwen op het gebied van vrijwillige
terugkeer. Op dit gebied zijn er nog heel wat onbenutte mogelijkheden. Veel migranten zitten
namelijk in Griekenland vast zonder echt te kunnen integreren en zijn best bereid naar hun
land van herkomst terug te keren.
De EU heeft aanzienlijke financiële steun verleend op het gebied van asiel, migratie en
grensbewakingssystemen en voor de aanpak van de humanitaire gevolgen van de druk die
door de grote aantallen irreguliere migranten en asielzoekers is ontstaan. Griekenland is een
van de voornaamste begunstigden van het programma inzake solidariteit en beheer van de
migratiestromen (SOLID).
NL
48
NL