Familiezorg maakt zorg daadwerkelijk beter Eind december 2012

Familiezorg maakt zorg daadwerkelijk beter
Eind december 2012 verscheen het boek Mijn vader hield niet van clowns. Familiezorg in
BerneZorg: een welkom thuis! Het boek, geschreven door Ad van Oorschot, Maria Roelofs en
Patricia Bender, beschrijft hoe álle medewerkers van een organisatie voor verpleging,
verzorging en thuiszorg worden getraind in contextueel en relationeel werken. Hoe
vervolgens het intensieve borgingstraject van drie jaar is vormgegeven en wat de waardevolle
effecten zijn op bewoners, hun familie en de medewerkers van de organisatie.
Familiezorg is een manier van werken die professionals in de zorg, vanaf het gemeentelijk
zorgloket tot en met de meest intensieve zorg, kunnen inzetten om de kwaliteitsbeleving van alle
betrokkenen, cliënten/patiënten, hun naasten en de professionals zelf, daadwerkelijk te verbeteren.
Familiezorg is ontwikkeld door het Expertisecentrum Familiezorg in Tilburg, in samenwerking met
Tranzo, het wetenschappelijk centrum voor zorg en welzijn van de Universiteit van Tilburg.
Familiezorg bestaat uit een groot aantal, deels evidenced based, instrumenten die
zorgprofessionals in kunnen zetten om alle betrokkenen bij een zorgvraag tot meer en effectievere
samenwerking te bewegen.
In 2009 besloot BerneZorg, een organisatie voor verpleging, verzorging en thuiszorg in HeeswijkDinther om álle medewerkers, van bestuur tot vrijwilligers, door middel van een driedaagse
training en workshops te scholen in Familiezorg. Daarna is men gestart met een intensief
borgingstraject dat uiteindelijk 3 jaar heeft geduurd. Training en borgingstraject werden begeleid
door medewerkers van het Expertisecentrum. Gedurende het traject zijn de effecten van het
werken met Familiezorg een aantal keer gemeten aan de hand van een wetenschappelijk
onderbouwde methode. Een opvallend effect was dat zowel de medewerkerstevredenheid een
stijgende lijn vertoonde als het welbevinden van bewoners en familie. Een andere opvallende
uitkomst was dat de grootste effecten werden gemeten op afdelingen waar de leidinggevenden
een actieve en inspirerende rol speelden.
Met het boek Mijn vader hield niet van clowns. Familiezorg in BerneZorg: een welkom thuis! willen
het Expertisecentrum en BerneZorg andere zorgorganisaties laten zien welke waardevolle effecten
het werken met Familiezorg kan hebben op bewoners, hun familie en medewerkers. Het boek
beschrijft de maatschappelijke context waarbinnen Familiezorg is ontstaan, wat Familiezorg is, de
achtergrond van BerneZorg, de werkwijze in scholingsperiode en hoe Familiezorg uiteindelijk de
gehele organisatie van BerneZorg heeft veranderd. Van een min of meer traditionele instelling
waar bewoners werden 'opgenomen', naar een modern huis waar bewoners en hun familie zich
werkelijk thuis voelen. In het boek vertellen bewoners, familieleden en medewerkers uit alle
geledingen in korte quotes over hun ervaringen met Familiezorg. Daarnaast is in het boek een
langer verhaal opgenomen waarin de echtgenote en dochter van een bewoner van een
psychogeriatrische afdeling vertellen hoe zij de (familie)zorg in BerneZorg hebben ervaren.
De schrijvers van het boek zijn nauw betrokken geweest bij de invoering van Familiezorg in
BerneZorg. Patricia Bender was de locatiemanager die Familiezorg op BerneZorg heeft
geïntroduceerd. Maria Roelofs en Ad van Oorschot waren namens het Expertisecentrum trainer en
procesbegeleider in het borgingstraject. De schrijvers geven workshops, lezingen en trainingen, en
ondersteunen organisaties bij het invoeren van Familiezorg en andere vormen van contextueel
werk.
Sinds 1 januari is BerneZorg gefuseerd met Zorggroep Dorus uit Schijndel. Beide organisaties gaan
verder onder de naam Laverhof. Familiezorg is ook voor de nieuwe organisatie het leidende
zorgprincipe.
Een paar citaten:
Familiezorgbeleid op BerneZorg was in eerste instantie gericht op onze contacten met de familie
van bewoners. Langzamerhand werd steeds duidelijker dat Familiezorg in de basis ook gaat over
de onderlinge communicatie binnen BerneZorg.
- Marisa Netten, hoofd Personeel, Organisatie en Opleiden
Wat ik zie na de invoering van Familiezorg? Meer en beter communiceren van details. Maar ook
kleine dingen extra doen, zoals een knoopje aanzetten. Net een stapje meer doen.
- Karin van Kraaij, consulent Vrijwilligers.
BerneZorg is een bijzondere instelling. Oorspronkelijk zorgden zusters van de congregatie voor de
oudere en zieke zusters. Moeder overste gaf aan wat er moest gebeuren en iedereen, zowel
verzorgenden als bewoners, 'gehoorzaamde'. Toen de eerste leken-bewoners in BerneZor kwamen,
bleef dat systeem nog geruime tijd gehandhaafd. De bewoners werden verzorgd; van de families
werd niets verwacht en families vonden dit ook heel normaal. Tot we ons realiseerden dat het
eigenlijk best vreemd is dat je wel vrijwilligers vraagt om bewoners te ondersteunen, maar de
familie buiten de deur houdt.
- Hans van de Wiel, bestuurder
Ik ben ook heel positief over de regelmatige overleggen met alle betrokkenen: mijn moeder, de
arts, verzorgenden en familie. Als je ergens twijfels over hebt, kun je het aangeven en er wordt
naar geluisterd.
- Annelies Arts, familie en oud-medewerkster
Voorheen lag de focus op de cliënt, nu op de hele familie. Voorheen was ik de deskundige en zei
ik wat nodig was voor de cliënt. Nu richt ik me op het hele systeem, luister ik naar wat nodig is en
draag ik bij vanuit mijn deskundigheid. Door gesprekken met de cliënt en haar familie heb ik nu
een dieper contact. Er is nu een vertrouwensrelatie. De cliënt voelt zich hierdoor veiliger, meer
zichzelf inplaats van een 'zorgprobleem'.
- Marga Goossens, eerstverantwoordelijk verzorgende BerneZorg Thuis
Over Familiezorg heb ik nog nooit iets gehoord. Maar ik ervaar het wel. Bijvoorbeeld in het
gesprek van mij met de kinderen en met de mensen van BerneZorg Thuis. Daardoor heb ik de
zorg gekregen die ik nodig heb. Ik doe het liefst alles zelf. Maar door dat gesprek begrijp ik dat
het voor mijn kinderen een hele geruststelling is als er elke dag iemand komt. Hierdoor hebben
we de hoeveelheid zorg kunnen afstemmen op mijn wensen en die van de kinderen.
- Mevrouw van Venrooij, cliënt BerneZorg Thuis
Ik ervaar een duidelijk verschil in de benadering. Sinds de medewerkers kennis hebben gemaakt
met Familiezorg krijg ik meer persoonlijke aandacht. Het lijkt alsof er meer interesse is voor mij.
Alsof er beter geluisterd wordt. Hierdoor ervaar ik ook een zekere rust in mijzelf. Ik vind een
goede luisterhouding heel belangrijk. Dat is iets wat mij echt aan het hart gaat. Ik ervaar de
verbeterde luisterhouding doordat de medewerkers niet meteen een antwoord of oplossing
geven, maar zich eerst afvragen wat er werkelijk gezegd wordt. en pas daarna to-the-point
antwoord geven. Er komt zoveel op hen af de hele dag. Maar sinds ze werken met Familiezorg
lijkt het alsof medewerkers de tijd die ze bij mij zijn, ook echt 'zijn waar ze zijn, met al hun zijn'.
- Zr. Emmanuel van Greunsven, JMJ, bewoonster.