Paprika achtergrond 0708

PAPRIKA
ACHTERGRONDINFORMATIE
Bij de achtergrondinformatie komt vanwege hun nauwe verwantschap naast de paprika ook regelmatig de
peper aan de orde.
De volgende hoofdstukken zijn opgenomen:
1. Inleiding/algemeen
7. Paprika-producten
2. Geschiedenis/herkomst
8. Recepten
3. Paprika is een groente. Wat is groente?
9. Sites
4. Gezondheidsaspecten
10. Mind-mapping
5. Paprika (vorm, kleuren)
11. Wat is fruit?
6. De teelt van paprika
1. Inleiding/algemeen:
We kennen allemaal de paprika. Op de pizza, gevuld met gehakt, door de macaroni, op de barbecue… Maar
waar komt de paprika eigenlijk vandaan? Wat is een paprika? En hoe komt hij aan zijn verschillende kleuren?
Zijn er nog meer soorten?
Paprika’s en pepers worden vaak in één adem genoemd. Waarom? Omdat ze tot dezelfde familie behoren.
Ze hebben beide dezelfde Latijnse naam: Capsicum annuum. Ze kunnen (dan) ook met elkaar gekruist worden.
Zo worden de zoetere en hetere soorten paprika’s en pepers geteeld.
Nederlanders hebben voor paprika en peper aparte namen. De naam ‘paprika’ komt ook uit het Hongaars. Het
betekent pepertje. Belgen noemen ze meestal allebei “peper” en dan met het onderscheid “zoete peper” en
“hete peper”. Amerikanen en Engelsen noemen ze beide “pepper”, met “sweet pepper” of “sweet bell pepper” voor de paprika en “hot pepper” voor de Chilipepers, ook wel Spaanse peper of rode peper genoemd.
Let op: Witte en zwarte peper is een heel andere soort (Piper nigrum). Ze hebben een veel langere geschiedenis.
Daarbij gaat het met name over het gebruik van de rijpe vruchten, de al of niet gemalen peperkorrels. Die
waren in de 17e en 18e eeuw zo in trek dat ze bijna niet te betalen waren. Daar hebben we het gezegde dat
iets “peperduur” is nog aan te danken. In 2002 was het 400 jaar geleden dat de Verenigde Oost-Indische
Compagnie is opgericht. Die haalden heel veel specerijen uit de “Oost”. Bij sites staat
http://www.voc-kenniscentrum.nl vermeld. Daar is ook informatie over de “peper van toen” te vinden.
2. De geschiedenis/herkomst:
De paprika is een echte wereldreiziger. Oorspronkelijk komt de paprikaplant uit Zuid-Amerika. De paprika is
door de Spanjaarden ontdekt bij de Azteken en de Maya's. Columbus (1492) - eigenlijk op zoek naar specerijen zoals Marco Polo 100 jaar eerder uit het Verre Oosten had meegenomen - vond de paprika een interessante plant. In plaats van specerijen kwam Columbus dus met paprika terug. Hij nam er heel wat zaadjes van mee
terug naar Spanje. Via Spanje kwam paprika aan het einde van de 16e eeuw in Italië terecht en van daaruit bij
de Arabieren. Op hun beurt verhandelden zij paprika met de Hongaren. Daar groeide de plant zo goed dat
daar zelfs nu nog de beste paprika’s vandaan komen. Via de Hongaren maakten wij er kennis mee.
Veel paprika’s komen tegenwoordig uit eigen land (kassen!) maar worden ook geïmporteerd uit Spanje, Italië,
Hongarije, de Canarische eilanden of Israël. Paprika’s zijn het hele jaar te verkrijgen.
1
LE S P RO J E C T E E N W E R E L D D O O R V E R S C H I L
3. Paprika is een groente
Wat is groente?
Groente noemen we een ‘eetbaar deel van een eenjarige, kruidachtige plant’. Dat kunnen bladeren, bloemen,
stengels of delen van de wortel zijn. Erg waterdicht is die definitie niet. Dan is een aardappel of graan ook een
groente. We kunnen beter kijken naar de soorten die we groenten noemen. Er zijn verschillende soorten
groenten:
• Bladgroenten: spinazie, andijvie, kropsla
• Stengelgroenten, bleekselderij, prei, asperges
• Wortel en knolgewassen: wortelen, bieten, radijs
• Koolsoorten; bloemkool, broccoli, boerenkool
• Peulvruchten; doperwtjes, sperziebonen
• Vruchtgroenten; tomaten, paprika, komkommer
Groenten zijn – in tegenstelling tot de naam waar ze van afgeleid zijn - lang niet altijd groen. Ze kunnen verschillende kleuren hebben. Bij de vruchtgroenten, maar ook bij de bladgroenten komen veel verschillende
kleuren voor. Denk aan rode kool, wortelen of paprika. Paprika’s maar ook tomaten, komkommers en courgettes zijn de vruchten van de moederplant. Je zou ze tot fruit kunnen rekenen. Omdat ze meestal als groenten op
tafel komen, is de term vruchtgewas, vruchtgroente of fruitgroente gangbaar.
Veel groenten zijn pas eetbaar nadat ze gekookt of gebakken zijn.
Gedroogde peulvruchten (witte en bruine bonen, kapucijners) worden in de Schijf van Vijf niet tot de groenten
gerekend. Deze horen bij de “koolhydraatrijke” producten, zoals aardappelen, rijst, brood en pasta.
Champignons horen ook niet tot de groenten; dit zijn paddenstoelen. In veel andere landen worden aardappelen
en peulvruchten overigens wel tot de groenten gerekend.
Let op: De stof die rode pepers zo heet kan maken is capsaïcine. Dit prikkelt de warmtezintuigen in de mond
zodat het eten erg heet lijkt. Deze stof komt ook in oorspronkelijke paprikasoorten voor. Echter de paprika’s
die wij in Nederland eten, hebben nog nauwelijks capsaïcine. Die stof is er grotendeels uit gekweekt.
4. Gezondheidsaspecten
Bekend is de Schijf van vijf, terug te vinden op
http://nl.wikipedia.org/wiki/Schijf_van_vijf en
http://www.kiesikgezond.nl/www/scripts/schijf_van_vijf.php
De schijf van vijf geeft behalve vijf groepen voedingsmiddelen ook vijf
regels, of aanbevelingen. De groepen zijn groente/fruit, brood/aardappel/rijst e.d., zuivel/vlees/vis/eieren, vetten/oliën en dranken/vocht.
Dat bij de regels staat: eet gevarieerd, niet teveel en “veel bewegen”,
zal niemand verbazen.
Waarom zijn groenten zo gezond?
In de eerste plaats zitten er veel vitamines in groente. Deze zorgen
ervoor dat allerlei functies in je lichaam goed functioneren. In groente
(en ook fruit) zit vooral veel vitamine C en foliumzuur. Vitamine C is
belangrijk voor een goede weerstand. Foliumzuur voorkomt bloedarmoede en is belangrijk bij de groei. Daarnaast zitten er mineralen in zoals kalium (helpt om je bloeddruk te
verlagen) en spore-elementen zoals ijzer (dat voorkomt bloedarmoede).
Bovendien zitten er in groente en fruit zogenaamde bio-actieve stoffen. Van deze stoffen denkt men dat ze
belangrijk zijn bij het voorkomen van bepaalde ziekten, zoals hart- en vaatziekten en bepaalde soorten kanker.
Hoe het precies werkt weten ze nog niet, maar er worden iedere dag nieuwe ontdekkingen gedaan die bewijzen
dat groente en fruit echt heel gezond zijn.
2
LE S P RO J E C T E E N W E R E L D D O O R V E R S C H I L
Wat maakt paprika zo gezond?
Paprika is een gezond bestanddeel van onze voeding. Vooral de rode paprika bevat veel vitamine C; twee keer
zoveel als een groene paprika! Hoe roder de paprika, des te meer vitamine C. En meer smaak! Groene paprika’s
zijn nog niet rijp, fris maar wel een beetje bitter.
In 100 gram paprika zitten als belangrijke stoffen: Vitamine C 100 mg, caroteen 0.7 mg, vitamine B1 0.03 mg,
vitamine B2 0.07 mg, calcium 25 mg, ijzer 0.4 mg. Als je weet dat 1 gram 1000 mg is, zie je dat het allemaal
kleine tot zeer kleine hoeveelheden zijn. We hebben ze ook maar een ‘heel klein beetje’ nodig, maar zonder
kunnen we niet! Daarom zijn groenten in het algemeen en paprika in het bijzonder van belang als onderdeel
van ons voedsel. Variatie is het ‘toverwoord’. Van alles wat.
5. Paprika
De paprika behoort tot de nachtschade-familie. Nachtschade-soorten komen over de hele wereld voor.
Bitterzoet en zwarte nachtschade behoren in Nederland tot de inheemse flora. Een groot aantal soorten is
gekweekt voor voedingsdoeleinden. Naast paprika zijn dat bijvoorbeeld aardappel, tomaat en aubergine. Ook
tabak hoort tot de nachtschade-famiie. Paprika is zeer nauw verwant aan de Chili-peper, ook Spaanse of rode
peper genoemd. Behalve paprika en peper behoren bijvoorbeeld ook tomaten, aubergines en aardappels tot
de nachtschaden.
De paprikavrucht heeft een stevige vruchtwand en een leerachtige schil. De zaden van de paprika zitten niet in
het sappige vruchtvlees, maar in het midden van de holte. De lucht in de holte is erg vochtig. De ongeveer
ronde zaadjes zijn plat en licht, oranjebruinig van kleur. Als je een paprika opensnijdt kun je ze goed zien zitten.
De paprikaplant kan tot 80 cm hoog worden. De plant heeft een gladde steel en ovale bladeren van 5 tot 8 cm
lang. De kleur hangt af van de rijpheid. Alle paprika’s zijn eerst groen voordat ze hun echte kleur krijgen. Een
groene paprika is niet rijp. Hij heeft dan ook vaak een wat bittere smaak. De rode en de gele paprika zijn dan
ook veel zoeter. Er zijn allerlei types paprika die verschillende kleuren kunnen hebben zoals geel, wit, paars,
oranje en zelfs bijna zwart!
Er bestaan verschillende kleuren en vormen paprika's. De gele, oranje, bruine en paarse paprika's hebben
dezelfde geblokte en rechthoekige vorm als de bekende rode en - groene paprika's. De witte en minder bekende
lila paprika’s hebben een langwerpige vorm en een spitse punt.
Voorbeelden van bijzondere Paprika- en Pepersoorten
• Buena Mulatta (hete pepers die van donkerpaars verkleuren naar rood, het blad is paars/groen, vroeg en
geschikt voor buiten)
• Red Savina (de allerheetste peper ter wereld, Habanerovariëteit)
• Bolivian Rainbow (kleine ovale hete pepertjes in crème, geel, paars, oranje en rood aan lage struikjes met
paarsgroen blad, laat soort)
• Fish (hete pepers, onrijp witgroen gestreept, rijpen rood af, blad is witbont gevlekt, laat soort)
• White Chilli (lijkt op een grote peper, maar is een paprika, vroeg en geschikt voor buitenteelt, verkleurt
van lichtgroenig geel naar uiteindelijk warm rood)
• Jimmy Nardello (ziet eruit als een grote rode Spaanse peper, maar is zoet van smaak, vroeg en geschikt
voor buitenteelt)
• Roumanian Rainbow (verschillende kleuren paprika aan 1 plant; crèmegeel, rood, groen, oranje)
• Marconi Purple (langwerpige glimmend zwartpaarse paprika's die rood afrijpen, vroeg en geschikt voor
buitenteelt)
6. Paprikateelt
De paprika groeit normaal in warme landen. In Nederland is het te koud om de paprika buiten te kweken,
maar in kassen kan het wel. Paprika is zelfs de belangrijkste kasplant die in Nederland geteeld wordt. Er staat
meer dan 1200 hectare! (een hectare is 100 bij 100 meter.) aan kassen met paprika’s.
Op http://www.kasgroenten.nl/paprika/index.htm vind je heel wat informatie en staat een scala aan soorten
vermeld.
3
LE S P RO J E C T E E N W E R E L D D O O R V E R S C H I L
De stengels worden via touwen omhoog geleid, omdat de plant slap is en anders omvalt. De eerste bloem
wordt vaak weggehaald. Dit is omdat de eerste paprika vaak misvormd is.
De paprika’s worden op verschillende tijdstippen geoogst. Door een aantal paprika’s weg te plukken, krijgt de
plant een groeispurt. Deze gaat dan nog meer paprika’s maken.
Paprika’s zijn zelf-bestuivers. Dat betekent dat het stuifmeel van een bloem op de stamper van dezelfde bloem
kan komen. Dit veroorzaakt bevruchting. Er worden ook hommels gebruikt om de bloemen te bestuiven.
Verschillende soorten paprika’s (of pepers) moeten dan ook niet bij elkaar worden gezet, anders worden de
soorten gemengd!
Paprika kan het hele jaar door geoogst worden. Paprika’s worden nog steeds met de hand geplukt, omdat ze
redelijk kwetsbaar zijn.
Bij tuincentra zijn zakjes met paprika- of peperzaad te koop. Onderstaande info over zaaitijd, plantafstand en
dergelijke zijn daarvan afkomstig.
Paprika
Rode peper
Zaaitijd
Plantafstand
Zaaidiepte
Maart
Maart
45 cm
45 cm
1 cm
0,5 cm
Hoeveelheid
zon
Volle zon
Volle zon
Hoeveelheid
water
Veel
Weinig
Oogsttijd
Juli- Okt.
Juli –Okt.
7. Paprika-producten
Groente
De smaken van de verschillende paprika's lopen uiteen. De groene paprika heeft een pittige smaak evenals de
paarse soort; ze zijn beide onrijp. De smaak van de rode, gele, oranje en bruine paprika neigt meer naar de
zoete kant. De smaak van de witte en de lila ligt er als het ware tussenin.
Toepassingen
-
als broodbeleg: reepjes paprika op boterham met kaas of vlees;
als voor- of hoofdgerecht: gevulde paprika's met gehakt of rijst;
in een ratatouille met aubergine, courgette, tomaat en ui;
in stoofschotels met vlees;
in gemengde salades;
aan spiesjes bij de barbecue;
in pesto’s en tapas.
De paprika is dus een wat zoetige groente (de groene paprika iets bitter) die in heel veel verschillende gerechten
gebruikt kan worden. Ook heeft hij een geneeskrachtige werking. Hij werkt namelijk tegen een loopneus en
een verkoudheid en verhoogt de weerstand. Dus naast lekker is hij ook nog eens heel gezond!
De paprika die vooral in Nederland gegeten wordt, is van het type “California wonder”. Dit zijn de bekende
rode, de gele en de groene paprika’s. Er zijn ook variëteiten van dit type met verschillende kleuren zoals wit,
paars, oranje en zelfs bijna zwart!
Chili-pepers en/of paprika komen verder voor in: zoetzuur, kruidenmengsels, saladedressings, mayonaise.
Kant en klare gerechten met kip, krab, gerookte makreel en haring. Sommige Italiaanse producten. Verpakte
noten. Vitamine C tabletten, hoestdranken en pijnstillers.
Kruiden
Paprikapoeder wordt gemaakt van rode, meer langwerpige/spits toelopend gevormde paprika’s. Die komen uit
zonnige streken in Spanje, Amerika en vooral Hongarije. De soorten die in Nederland geteeld worden zijn niet
voor paprikapoeder geschikt.
4
LE S P RO J E C T E E N W E R E L D D O O R V E R S C H I L
Sauzen
In elke supermarkt is een scala aan sauzen te vinden waarin paprika’s zijn verwerkt. Geen spaghetti zonder
een heerlijke pittige of juist zachte pastasaus van zongerijpte tomaten, paprika en/of rode pepers, vaak
bereid in olijfolie.
Tenslotte: Ook op pizza’s zijn vaak verse paprika’s of pastasauzen te vinden. Eet smakelijk!
8. Recepten
Wil je paprika’s pellen? Grill de paprika met de schil naar boven, tot deze verkoolt en afbladdert. Doe de stukken
meteen in een plastic zak en doe de zak dicht. Wacht een paar minuten. Je kunt nu gemakkelijk de schil er af
trekken.
Erg lekkere recepten zijn:
1. Gevulde paprika met gehakt
2. Paprika met rijst
Kijk op internet of in een kookboek.
9. Sites
http://nl.wikipedia.org/wiki/Paprika
Informatie over paprika. In het blauw zijn ook veel onderwerpen aangegeven die je kunt aanklikken voor
aanvullende informatie.
www.paprika.nl
Allerlei informatie over de smaak, voedingswaarde, teelt en dergelijke van het ras Ramiro, de sweetpoint
paprika.
www.groen.net
Open de site, klik aan “opzoeken” en typ het zoekwoord paprika in. Daaronder verschijnen dan Resultaten.
Klik daar “paprika (1) aan.
http://www.voc-kenniscentrum.nl
http://www.voc-kenniscentrum.nl/cgi-bin/ksearch/ksearch.cgi?terms=peper
een boeiende site over de Verenigde Oost-Indische Compagnie
Voor meer info over verschillende soorten groenten en fruit:
www.agfpn.nl
Op de openingspagina onderaan Groenten en fruit aanklikken. Bij bijv. groentewijzer en gezondheid is diverse
informatie te verkrijgen.
www.voedingscentrum.nl
Aanklikken, links staat een overzicht met thema’s, aanklikken ‘productinformatie’, daaronder aanklikken
“groenten van a-z” en in dat overzicht “paprika” opzoeken en aanklikken.
Wil je meer weten over gezondheid, vitamines en mineralen? Klik dan links het thema “hoe eet ik
gezond?”aan. De Schijf van 5 en een vitaminewijzer zijn daaronder te vinden.
leuke sites
http://www.schoolgruiten.nl
Een site met vragen, spelletjes en achtergrondinformatie over van alles over groenten en fruit = gruiten
http://www.lekkerbelangrijk.nl/kliktafel
Kijk op de kliktafel om er achter te komen hoe gezond de verschillende soorten groenten en fruit zijn; Kijk
eens bij “wereldweten” of “vetfit” (games).
http://www.smye-holland.com/news_detail.aspx?r_id=1953&c_id=65
Op deze pagina zie je het alternatief voor de pompoen met de Halloween-paprika!
http://www.biologica.nl/spel/
2 x EKO-quiz en de boerenverstand-memory zijn leuk en leerzaam
5
LE S P RO J E C T E E N W E R E L D D O O R V E R S C H I L
Informatie van paprikakwekerijen
http://www.vdnbosch.net
http://www.vandijkbedrijven.nl/branchegenoten.asp?taalID=2&hoofdmenuID=8
http://objectief.be/Paprika-rode-peper-Capsicum-annuum.html#forum102#forum102
Gastronomie (lekker eten)
http://www.bluesmoke-bbq.nl/034chile/peperkorrels.php
http://www.dekooktips.com/warenkennis/kruid-spec/papri.htm
Engelse sites
http://homecooking.about.com/od/foodhistory/a/paprikahistory.htm
http://www.budapest-tourist-guide.com/hungarian-paprika.html#facts
http://www.bluesmoke-bbq.nl/034chile/peperkorrels.php
10. Mindmapping
Welke bedrijven doen iets
met paprika (telen, import,
verkoop, verwerking)?
Waarom is peper zo
heet?
Kan je ze rauw
eten?
Hebben
ze last
van
schadelijke
insecten?
Allerlei
ander e
vragen.
Is het familie van
elkaar?
Waar komt paprika
of peper vandaan?
Hoe ziet de plant
eruit?
Hoe ziet de vrucht
er uit?
PAPRIKA
& PEPER
Hoe worden ze
verbouwd?
Worden ze door
dieren gegeten en
Zijn ze duur?
verspreid?
Worden ze in Nederland
geteeld?
Waar worden paprika- en
peperpoeder van gemaakt?
Welke kleuren
hebben de
vruchten?
Werden ze heel
vroeger ook gegeten?
Gaan paprika’s
evenals andere
groente en fruit
naar een veiling?
Hoe zit het met sauzen?
6
LE S P RO J E C T E E N W E R E L D D O O R V E R S C H I L
11. Wat is fruit?
Fruit is het eetbare deel van een zaadplant. Tomaten en komkommers zijn dan eigenlijk vruchten, maar worden
toch meestal tot de groenten gerekend. De naam ‘fruit’ is afgeleid van het Latijnse woord ‘fructus’. Dit is de
verzamelnaam voor vruchten die over het algemeen rauw gegeten worden en een lekkere zoete of zure smaak
hebben. Fruit wordt ook ingedeeld in verschillende soorten:
Pitvruchten
Appels
Peren
Sharon
Vijgen
Citrusvruchten
Citroenen
Grapefruits
Mandarijnen
Sinaasappels
Kumquat
Limoenen
Bessen of besvruchten
Aalbessen
Ananas
Bananen
Aardbeien
Bosbessen
Bramen
Druiven
Frambozen
Veenbessen
Cranberry’s
Zwarte bessen
Kiwi’s
Lychees
Passievruchten
Papaja’s
Durians
Ramboetans
Steenvruchten
Kersen
Perziken
Pruimen
Nectarines
Abrikozen
Dadels
Mango’s
Avocado’s
7
LE S P RO J E C T E E N W E R E L D D O O R V E R S C H I L