Maak je druk om werkdruk

Arbo en preventie
Beleidsmatige aanpak werkdruk en -stress is gewenst
Maak je druk om werkdruk
Volgens onderzoek van TNO en CBS heeft een op de zeven medewerkers last van burn-out klachten. Die medewerker voelt zich
regelmatig emotioneel uitgeput, leeg of moe en raakt uit balans.
Logisch dat het ministerie van SZW sinds 2014 jaarlijks de
‘Week van de werkstress’ organiseert.
Door Harry Hartmann
O
ok ondernemingsraden krijgen te
maken met signalen van werkdruk
en werkstress op de werkvloer. Hoe
pak je deze gecompliceerde verschijnselen
goed aan?
Elk bedrijf of organisatie kent wel afdelingen waar werknemers klagen over werkdruk. Als de or dat verschijnsel wil aanpakken, dan is het allereerst nodig om
antwoord te krijgen op een aantal vragen.
Over hoeveel medewerkers praten we? Zijn
we ‘lekker druk’ of is er werkelijk een probleem? Als uit metingen een lage werkdruk
blijkt, zijn de meetinstrumenten zoals het
medewerkerstevredenheidsonderzoek of de
RI&E, dan wel deugdelijk toegepast? TNO
geeft toch aan dat veel medewerkers werkdruk ervaren. Zijn wij daarop een uitzondering, of zijn er verschillen per afdeling?
Bron analyseren
Ook moet de or de bron van de werkdruk
analyseren. Eisen leidinggevenden teveel
van hun medewerkers? Krijgen medewerkers voldoende steun? Is de organisatie van
het werk wel efficiënt ingericht? Weten medewerkers wat hun taken en opdrachten
zijn? Eisen de klanten erg veel? Of nemen
de werknemers zelf te veel hooi op hun
vork, zijn ze te perfectionistisch en moeten
ze assertiever zijn? Krijgen zij voldoende
scholing wat betreft kennis en vaardigheden? Werkdruk en werkstress zijn een samenspel van factoren die per organisatie en
afdeling verschillen.
Een aanpak ervan vraagt om maatwerk op
basis van antwoorden op dit soort vragen.
Welke aanpakken zijn vervolgens mogelijk?
Werkdruk en werkstress
verschillen per organisatie
en afdeling
Beleid
Allereerst is de beleidsmatige aanpak van
belang. Volgens de Arbowet moet elke organisatie bij ingrijpende wijzigingen van werkmethoden, werkomstandigheden of technieken (dus ook bij reorganisaties en
verhuizingen), een Risico-inventarisatie en
-Evaluatie houden (RI&E). Na het meten
van de (nieuwe) risico’s stelt de organisatie
een plan van aanpak op om fricties op te
lossen. De werkdruk meten, hoort hier ook
bij. Veel branches, zoals de sectoren gemeenten en GGZ, hebben voor het in de
hand houden van werkdruk een speciale Arbo-catalogus ontwikkeld, waarin ook goede
Gebruikte bronnen
en literatuur:
Kely McGonical, Sterker met stress,
Uitgeverij Nieuwezijds, 2015, ISBN
9789057124419
www.arboportaal.nl
www.duurzameinzetbaarheid.nl
De or kan de werkgever op zijn zorgplicht wijzen.
10
OR informatie 04 | april 2017
@informatief
www.orinformatie.nl
praktijkvoorbeelden en tips voor de RI&E
zijn opgenomen. Voor zowel de RI&E als
het plan van aanpak heeft de or instemmingsrecht. Als de organisatie onvoldoende
aandacht heeft voor de werkdruk, kan de or
deze plannen afkeuren.
Werkdruk valt onder psychosociale arbeidsbelasting ofwel PSA. Werkgevers zijn verplicht om een preventief beleid te voeren, of
op zijn minst om de PSA te beperken. Via
het informatierecht kan de or de bestuurder
hierop bevragen. Ook kan de or de bedrijfsarts polsen over zijn visie en (globale) ervaringen. Denkt de or dat het beleid tekortschiet, dan kan de or volgens artikel 28 van
de Wet op de ondernemingsraden (WOR,
over de stimulerende taak), het thema
‘werkdruk’ regelmatig agenderen voor het
overleg met de bestuurder.
Ook kan de or de bestuurder op zijn of haar
zorgplicht wijzen. Het Burgerlijk Wetboek
schrijft de bestuurder een zorgplicht voor
om werknemers een veilige werkplek te bieden. Uiteindelijk kan de or aan de bel trekken bij de inspectie SZW, die de werkgever
kan beboeten als de organisatie te weinig
oog heeft voor de werkdruk.
Bestaande tips en tools
Vinden de organisatie en de medewerkers
het complex om grip op werkdruk te krijgen? De laatste jaren zijn tools en tips ontwikkeld die gratis beschikbaar zijn. Om inzicht te krijgen in het probleem, kan de
organisatie en/of or vragenlijsten om werkdruk te meten, downloaden.
Een voorbeeld is de Vragenlijst werkdruk
van de Inspectie SZW. Een werkdruktest die
iedereen meteen zelf kan doen, staat op
www.checkjewerkstress.nl. Wanneer een
deel van het personeel die test invult en
eventuele zorgelijke uitkomsten deelt met
de or, dan geeft dit (weer) aanleiding voor
een goed gesprek met de bestuurder.
Op de site www.duurzameinzetbaarheid.nl
staat een heel scala aan mogelijke oplossingen tegen werkstress, de ene helft voor medewerkers en de andere helft voor werkgevers.De verschillende Arbo-catalogi
werkdruk en stress bieden ook verdiepende
informatie voor verschillende professionals
als preventiemedewerker, Arbo-coördinator
en HR- of P&O-deskundige.
Mindsets
Organisatorische problemen zijn er om op
organisatieniveau op te lossen. Daarnaast is
er ook de persoonlijke manier van omgaan
met werkdruk. Een intrigerende aanpak
www.orinformatie.nl
@informatief
Hou werkdruk en werkstress in bedwang.
staat in het in 2015 verschenen boek ‘Sterker met stress’ van psychologe Kelly McGonigal. Volgens haar is het beeld onjuist dat
stress altijd ongezond is. Een bepaalde mate
van stress hoort bij het leven, want juist het
willen bereiken van zaken die je belangrijk
vindt, gaan vaak gepaard met stress. Uit onderzoek blijkt dat mensen die te weinig
stress (en dus verveling) ervaren, op den
duur ook gezondheidsklachten ervaren. Dit
geldt ook voor teveel stress. Een ’normale
mate’ van stress, hoe vervelend soms ook op
dat moment, hoeft geen echt probleem te
zijn. McGonigal onderscheidt twee stresshormonen. Het op de lange termijn ongezond makende cortisol dat vechten of
vluchten stimuleert, en het onschadelijke
hormoon DHES dat juist een houding van
focus en veerkracht bevordert.
Zijn we lekker druk of is
er een probleem?
Om die tweede te bevorderen, propageert zij
het werken met ‘mindsets’. Dat zijn diepe
overtuigingen die grote invloed hebben op
je manier van denken en voelen. In plaats
van te denken dat stress altijd slecht voor je
is, kun je ook een bepaalde mate van stress
als een energie zien die je geconcentreerd
laat werken en verder helpt. In een onderzoek waarin medewerkers uitgebreid verteld
werd dat een bepaalde mate van stress niet
slecht hoeft te zijn, bleek dat zij zich meer
gefocust gingen voelen. Op den duur waren
zij gezonder in vergelijking met de controlegroep tegen wie dat niet werd gezegd. Deze
eerste groep medewerkers kreeg tevens een
‘driestappentechniek’ aangeleerd:
1. Word je bewust van de stress wanneer je
die ervaart. Laat je er echter niet door
overspoelen. Wat kan helpen, is terug te
denken aan eerdere stressvolle situaties
waar je goed uit bent gekomen. Ga het in
ieder geval niet ontkennen of vluchten in
allerhande compenserende zaken.
2. Zoek naar een voor jou belangrijke waarde die achter de stressvolle activiteit ligt.
Je zet zo de stress in een bredere context.
Je kunt een druk project aangaan omdat
het voor jou persoonlijk belangrijk is dat
je daarmee anderen helpt, of het zien als
groeikans voor jezelf, een innovatiekans
voor de organisatie, enzovoort.
3. Zie het stressvolle gevoel als een energie
die je verder brengt om die doelen te bereiken. Stress is over het algemeen onprettig, maar het geeft ook een focus en
een urgentie om zaken aan te pakken.
Dit soort veerkracht-verhogende technieken
haalt de scherpe kantjes van de werkstress
af. Wanneer organisatie én medewerkers gezamenlijk werkdruk en werkstress in samenhang aanpakken en voorkomen, dan
scheelt dit aan tijd die je organisatie anders
nodig zou hebben om steeds Arbo-verbeteringstrajecten in te zetten en de ondernemingsraad in te schakelen. En misschien
verlaagt ook dat weer de stress.
Harry Hartmann is trainer bij het CAOP.
Contact: [email protected]
OR informatie 04 | april 2017
11