VluchtelingenWerk en het sociale domein

VluchtelingenWerk en het sociale
domein
Begeleiding van een bijzondere groep in uw gemeente
Begeleiding van vluchtelingen
in uw gemeente
Eigen verantwoordelijkheid is het motto in het sociale domein. Ook van vluchtelingen wordt verwacht dat
zij zelfstandig deelnemen aan de samenleving. De start- en rechtspositie van vluchtelingen in uw
gemeente is echter een andere dan die van de meeste inwoners. Waarom is begeleiding van vluchtelingen
door vrijwilligers van VluchtelingenWerk zo noodzakelijk voor henzelf, gemeenten en de samenleving als
geheel?
Eigen kracht
VluchtelingenWerk begeleidt
Burgers moeten participeren, hun eigen kracht inzetten. Dat is de rode
draad bij de uitvoering van de taken in het sociale domein die aan
gemeenten zijn overgedragen, of het nu gaat om maatschappelijke
ondersteuning, zorg of werk. Zelfredzaamheid en meedoen in de
samenleving behoren tot de eigen verantwoordelijkheid. Als er zorg of
hulp nodig is, kan het netwerk van familie, vrienden en kennissen
bijspringen.
VluchtelingenWerk biedt vluchtelingen de maatschappelijke
begeleiding die zij nodig hebben om een nieuw bestaan in Nederland
op te bouwen. Al meer dan 35 jaar spannen vrijwilligers vanuit het
landelijke netwerk van VluchtelingenWerk zich in om ervoor te zorgen
dat vluchtelingen actief gaan deelnemen aan de samenleving. Ze
geven met deze brugfunctie handen en voeten aan de
participatiemaatschappij.
Een bijzondere groep
Preventie
Door de wettelijke taak om vluchtelingen te huisvesten, heeft elke
gemeente te maken met een bijzondere groep inwoners die in de
gemeenschap een plek moeten zien te verwerven en de kans moeten
krijgen volwaardig te gaan deelnemen aan de samenleving.
Vluchtelingen willen graag hun verantwoordelijkheid nemen en gaan
het liefst zo snel mogelijk aan het werk. Uit onderzoek komt naar voren
dat zij hierbij forse drempels tegenkomen en een eigen netwerk
ontberen (zie meer informatie hierover op de volgende pagina).
Om hun weg te vinden in de gemeente, moeten vluchtelingen forse drempels nemen.
Zonder begeleiding op maat zullen vluchtelingen die in de
gemeenten komen wonen, aanlopen tegen problemen die hun
integratie kunnen belemmeren. Ze lopen het risico dat hun talenten
niet ontdekt en benut worden. Dat is niet alleen een verlies voor hen,
maar ook voor de samenleving. Vluchtelingen zullen dan een groter
beroep moeten doen op de voorzieningen (zorg, bijstand, Wmo),
hetgeen ook een negatief effect kan hebben op het (lokale)
draagvlak in de samenleving voor vluchtelingenbescherming.
Het is daarom juist in de beginfase vanuit preventief oogpunt
belangrijk om vluchtelingen goed te begeleiden, zodat trauma’s
tijdig worden onderkend, mensen toegang krijgen tot de juiste
zorg en andere voorzieningen, er gewerkt wordt aan schuldpreventie
en kinderen zich kunnen ontwikkelen en hun plek in het onderwijs
vinden.
Wat maakt vluchtelingen een bijzondere
groep?
De start- en rechtspositie van vluchtelingen in uw gemeente is een
bijzondere. Ze hebben te maken met een aantal specifieke factoren die
zelfredzaamheid (aanvankelijk) belemmeren.
- Hun vlucht naar Nederland was geen vrijwillige keuze. Ze zijn
losgerukt van hun leven, hebben hun familie en vrienden moeten
achterlaten, zijn vaak getraumatiseerd;
- Ze moeten vervolgens in onzekerheid over hun toekomst en
veiligheid, en die van achtergebleven gezinsleden, de uitkomst van
de asielprocedure afwachten;
- Wanneer vluchtelingen na hun vergunningverlening in de gemeente
komen wonen, zijn ze nog maar kort in Nederland. Ze krijgen veel
nieuwe indrukken te verwerken en kampen ondertussen met het
gemis van hun gezin, wiens lot soms onzeker is;
- Gezinshereniging is cruciaal voor de verdere integratie, maar is een
ingewikkelde procedure met veel papierwerk. Ook moeten
vluchtelingen hier vaak geld voor lenen;
- Omdat ze in deze beginfase meestal in de bijstand zitten, en
daarbovenop vaak nog een lening moeten afsluiten voor de inrichting
van hun huis en het volgen van de inburgeringscursus, starten
vluchtelingen direct met een financiële achterstand en de bijkomende
zorgen over terugbetalingen.
Overige barrières slechten
Een teveel aan zorgen en onzekerheden ondermijnt de eigen kracht van
vluchtelingen. Terwijl er in de beginfase ongelofelijk veel geregeld
moet worden, zijn er nog extra barrières waar vluchtelingen tegenaan
lopen: dat ze de taal nog nauwelijks beheersen en niet bekend zijn met
onze bureaucratische en veelal gedigitaliseerde samenleving.
- Er zijn allerlei ongeschreven regels, die voor vluchtelingen niet
meteen duidelijk zijn;
- De inzet van tolken is vaak te duur en inefficiënt;
- Er moet vaak schroom en wantrouwen overwonnen worden.
Vluchtelingen zijn in eigen land bijvoorbeeld een andere
gezondheidszorg gewend. Als ze niet ondersteund worden in hun
zoektocht naar de juiste zorgaanbieders in Nederland, lopen ze het
risico een 'zorgmijder' te worden, met alle mogelijke
maatschappelijke gevolgen van dien;
- Verder moeten ze hun weg zien te vinden in bijvoorbeeld het
inburgeringsaanbod, wat lastig, zo niet onmogelijk is zonder de
Nederlandse taal te spreken;
- Daarnaast hebben vluchtelingen vaak een opleiding gevolgd en een
diploma behaald dat niet zomaar in Nederland erkend wordt. Er is
meestal geen 'match' met de arbeidsmarkt, ook omdat hier andere
vaardigheden worden verwacht dan in het land van herkomst;
- Het netwerk dat vluchtelingen in de beginperiode wél hebben,
bestaat vaak uit land- en lotgenoten en is niet altijd geschikt om
in te zetten voor participatie op de arbeidsmarkt: kruiwagens
ontbreken veelal.
Vrijwilligers helpen vluchtelingen op weg in hun nieuwe land.
Wat doet VluchtelingenWerk?
Onze vrijwilligers helpen om rust te creëren en
overzicht te krijgen in een nieuwe omgeving.
Ook wordt er samen met de vluchteling gewerkt
aan het opbouwen van contacten in de lokale
gemeenschap. Ze dragen op deze manier bij aan
een 'welkome samenleving' die is gericht op
'insluiting' in plaats van 'uitsluiting'. Kortom, in
dit voortraject zetten vrijwilligers zich in om de
randvoorwaarden te scheppen voor
vluchtelingen om stappen te zetten op de
participatieladder. Dit noemen we
maatschappelijke begeleiding.
De noodzaak van maatschappelijke
begeleiding
Professionele organisatie met vrijwilligers
Nu gemeenten geen rol meer hebben bij inburgering, zijn vluchtelingen
maar kort bij hen in beeld. Dit terwijl extra inspanning op het gebied
van taal en toeleiding naar werk noodzakelijk is. Doordat vluchtelingen,
die net in de gemeenten zijn komen wonen, doorgaans laag op de
participatieladder staan, vormen zij daarnaast geen prioritaire groep bij
gemeenten als het gaat om re-integratie en toeleiding naar werk.
Meestal vormen vluchtelingen ook een relatief kleine groep binnen
gemeenten, waardoor er geen duidelijk beeld is van hun bijzondere
kenmerken en de noodzakelijke specifieke kennis ten behoeve van de
begeleiding ontbreekt.
Onze vrijwilligers werken met vluchtelingen volgens beproefde
methodieken, vanaf het moment dat ze aankomen in Nederland tot aan
het bereiken van zelfredzaamheid. Ze vormen een brug naar de
samenleving en geven inhoud aan het begrip 'burgerkracht'. Hun
kracht is dat zij op hun beurt ondersteund worden door een
professionele organisatie. Uit het recente onderzoek Kunnen we dat
(niet) aan vrijwilligers overlaten?** over de rol van vrijwilligers in de
context van decentralisatie, volgt dat vrijwilligers een belangrijke
functie vervullen, maar dat samenspel met professionele krachten
noodzakelijk is voor de continuïteit, coördinatie en omgang met acute
situaties.
Voortraject
Kennis en expertise
Jarenlange ervaring leert dat vluchtelingen over het algemeen eerst
een voortraject nodig hebben om een goede uitgangspositie te creëren
voor volwaardige participatie in onze samenleving ('goede start'). Uit
onderzoek zoals de VluchtelingenWerk IntegratieBarometer 2014*,
uitgevoerd door Regioplan, blijkt dat vluchtelingen effectief
verantwoordelijkheid kunnen nemen voor hun integratie als ze daarbij
gerichte ondersteuning krijgen.
Door de inbedding in een professionele organisatie met gespecialiseerde kennis en expertise op het gebied van vluchtelingenrecht,
ontvangen onze vrijwilligers specifieke trainingen en gerichte
opleidingen. Verder kunnen zij gebruikmaken van het kennisaanbod via
onze databank VluchtWeb en advisering door een (juridische)
telefonische Helpdesk. De werkzaamheden worden lokaal en regionaal
door professionals gecoördineerd.
Onze vrijwilligers ondersteunen daarom onder meer bij:
- De verhuizing naar de gemeente en het aanvragen van allerlei
basisvoorzieningen;
- Voorlichting over inburgering;
- De doorverwijzing naar professionele hulpverlening;
- Het bieden van een luisterend oor;
- Een eventuele gezinsherenigingsprocedure;
- Financieel en administratief beheer;
- Coaching naar zelfredzaamheid en actieve deelname aan de
samenleving.
35 jaar ervaring
Al 35 jaar bieden vrijwilligers van VluchtelingenWerk ondersteuning en
begeleiding aan vluchtelingen om hen deze 'goede start' te bieden.
Hiervoor is een veilige basisomgeving nodig, waarin het gevoel kan
ontstaat dat overleven niet meer nodig is en waar ruimte is om (vaak
traumatische) ervaringen te verwerken.
* Bekijk de IntegratieBarometer 2014 op www.vluchtelingenwerk.nl.
** M. van Bochove; E. Tonkens, L. Verplanke (red.), 'Kunnen we dat
(niet) aan vrijwilligers overlaten? Nieuwe verhoudingen tussen
vrijwilligers en professionals in zorg en welzijn' , september 2014
Kwaliteitsnormen
Vrijwilligers zijn de ogen en oren van onze organisatie en cruciaal voor
de signalering op basis waarvan de belangen van alle vluchtelingen
kunnen worden behartigd. Ze zijn niet alleen gekwalificeerd, maar zijn
ook gebonden aan normen vanuit kwaliteits- en veiligheidsbeleid,
zoals vertrouwelijkheid van dossiers en persoonsgegevens. Voor ze aan
de slag gaan, overleggen ze een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG). Als
vrijwilliger maken zij onderdeel uit van een landelijk netwerk van
georganiseerde kennis, vaardigheden en tools, dat overal dezelfde
dienstverlening kan aanbieden.
gemaakt met wijkteams of andere organisaties die werkzaam zijn in het
sociale domein over welke minimale zelfredzaamheid nodig is om voor
verdere ondersteuning naar hen door te verwijzen.
Er wordt daarmee gericht een koppeling gemaakt met reguliere
instellingen: op gemeentelijk niveau wordt het aanbod van
VluchtelingenWerk en de reguliere voorziening afgestemd. Dit kan
verschillen per gemeente. De kennis en expertise van de organisatie
kan zo ook in algemene zin worden aangewend ten behoeve van een
betere dienstverlening voor en aan vluchtelingen.
Complexe materie
Bovengenoemde landelijke en samenhangende aanpak is van cruciaal
belang vanwege de complexiteit en continue wijzigingen van de weten regelgeving op het terrein van vluchtelingenbeleid. Bovendien zijn
veel vluchtelingen bezig met de verwerking van hun verleden en dat
vraagt veel van vrijwilligers. Zonder voldoende steun van professionals
zouden zij dit werk niet kunnen en willen doen.
Om vluchtelingen goed te begeleiden en hun (complexe) vragen te
kunnen beantwoorden, is specialistische, samenhangende kennis en
deskundigheid nodig op meerdere beleidsterreinen (zoals verblijfsrecht, rechtspositie, vreemdelingenrecht, arbeidsmarkt, huisvesting,
integratie en inburgering, schuldpreventie, jeugd- en familierecht).
Hierover beschikken andere instellingen in het sociale domein niet.
Zij verwijzen mensen juist vaak terug naar VluchtelingenWerk.
VluchtelingenWerk heeft een specifieke plaats in de voor vluchtelingen
relevante keten van onder meer rechtsbijstand, COA, IND en DT&V. Ook
zijn er goede afspraken met deze ketenpartners, zowel lokaal als
landelijk.
Samenwerking in het sociale domein
De maatschappelijke begeleiding door vrijwilligers van VluchtelingenWerk is zodanig georganiseerd dat vluchtelingen zo snel mogelijk zelf
de weg vinden naar de reguliere voorzieningen, zoals een zorgloket of
een wijkteam.
Samenwerken en doorverwijzen
Waar mogelijk en nodig voor de dienstverlening, zoekt VluchtelingenWerk gedurende de maatschappelijke begeleiding samenwerking met
andere lokale organisaties. Voor de periode daarna worden afspraken
Een goede start is het halve werk!
Zelfredzaamheid kost tijd
Het ontwikkelen van zelfredzaamheid kost tijd
en aandacht: maatschappelijke begeleiding
neemt anderhalf à twee jaar in beslag om
effectief te zijn. Wanneer de periode van
maatschappelijke begeleiding te kort is,
ontstaat het risico dat vluchtelingen nog
onvoldoende zelfredzaam zijn. Dit heeft een
negatieve impact op hun participatie en dus ook
op de samenleving.
Conclusie
Eigen verantwoordelijkheid als uitgangspunt van beleid veronderstelt
dat mensen in staat zijn om deze verantwoordelijkheid te kunnen
nemen. In de praktijk is dit niet altijd het geval.
Vluchtelingen zijn krachtige mensen die in hun leven moeilijke
keuzes hebben gemaakt en veel hebben doorstaan. Vanwege hun
bijzondere achtergrond en situatie hebben ze te maken met factoren
die hen belemmeren om direct hun verantwoordelijkheid te kunnen
nemen tot volwaardige deelname aan de samenleving.
Gemeenten moeten dit mogelijk maken. Een investering in
maatschappelijke begeleiding vergroot de kans op succesvolle
integratie en heeft op de langere termijn een preventieve werking ten
aanzien van zorg, bijstand en veiligheid. Dat is goed voor de vluchteling
en goed voor de samenleving als geheel.
Meer informatie
Wilt u meer weten? Neem dan contact op met [........]
Met de deskundige inzet van gespecialiseerde vrijwilligers van
VluchtelingenWerk kunnen vluchtelingen via maatschappelijke
begeleiding een goede start maken, waardoor zij zelfstandig hun weg
vinden naar alle instanties. Dat maakt het werk van VluchtelingenWerk
onmisbaar voor gemeenten.
VluchtelingenWerk Nederland
www.vluchtelingenwerk.nl
Kijk voor adressen bij u in de buurt op
www.vluchtelingenwerk.nl/regio
Vrijwilligers en vluchtelingen gaan onder meer samen naar het gemeentekantoor.
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)