verbetersleutel - Kazerne Dossin

VERBETERSLEUTEL
PARCOURS MASSA
1
2
De massa op verdieping I
De massa zweept op en sleept mee. Je eigen ‘ik’ verdwijnt. De menigte
maakt muziek, speelt, viert feest. Ze kan een ongelofelijke kracht ontwikkelen. De dictatuur gebruikt en stuurt de massa. Allen één achter de grote Leider. De eenheid wordt aangewakkerd door het creëren van een Vijand.
1
Op de eerste verdieping zullen we zien hoe mensen lijken te veranderen als
ze zich in een massa bevinden. Deze enorme foto van de massa op het festival Tomorrowland roept vast iets bij je op. Hoe zou je je eigen gevoelens
omschrijven als je te midden van zo’n massa staat? Duid aan.
Eigen interpretatie
2
Ga nu een kijkje nemen in de eerste gang. Bijna tegen de witte zuil, vind je een
documentaire uit 1935. Bekijk de film, de tekst en de foto’s errond (9.1 - 9.3).
Dit is de massa die gestuurd wordt door de nazi’s. Vergelijk deze massa met de
massa op het festival Tomorrowland. Wat is volgens jou het grootste verschil?
De diverse massa op Tomorrowland staat in schril contrast met de uniforme nazimassa die geen verschillen duldt.
3
In dezelfde gang vind je aan de overzijde een paneel over Kristallnacht:
“November 1938: de losgeslagen massa”.
•
•
Lees de tekst over Kristallnacht en noteer hier de drie woorden of
begrippen die jou het belangrijkst lijken.
De grote foto hieronder (13.2) toont de stukgeslagen ramen van
Joodse winkels. Op de voorgrond wandelt een lachend koppel. Wat
zou je hen vragen als je hen kon ontmoeten?
•
3 woorden : massale geweldpleging op Joden (pogrom, geweldexplosie),
vernield of in brand gestoken, concentratiekampen, massa kijkt toe
•
Eigen interpretatie
3
Foto 13.2: Maagdenburg, na de Kristallnacht van 9-10 november 1938.
Een koppel loopt lachend voorbij ingeslagen winkelramen.
4
Ga nu naar de tweede gang. Hou halt bij het document uit 1939: Appel aux
réfugiés (Oproep aan de Joodse vluchtelingen, 16.1). Welke houding tegenover vluchtelingen spreekt uit dit document?
De vluchtelingen worden in veel gevallen negatief bekeken door de Belgen. Er
heerst xenofobie, onverdraagzaamheid. Het advies van het hulpcomité is een
soort bescherming voor deze Joden.
5
Wandel nu naar de foto’s rond migratie vandaag (aan de voet van de trap
omhoog). Tegenover de massa die uniform is, gelijk denkend, gelijk lopend,
staat onze samenleving die steeds diverser wordt, vol individuen met verschillende afkomsten, andere wereldbeelden en soms botsende meningen. Kies één foto uit en lees het bijbehorende verhaal op het scherm. Welke informatie kan je vinden over volgende elementen:
BIJVOORBEELD: naam
Najib
geslacht
mannelijk
leeftijd (indien vermeld)
vluchtte toen hij 16 jaar oud was
land van herkomst
Afghanistan
reden om naar België te komen
Hij wil niet zeggen waarom. Zijn familie had in
Afghanistan problemen met de moedjahedien
en de Taliban.
ontvangst in België
Najib voelt zich in België niet helemaal veilig,
maar wel vrijer.
4
De massa op verdieping II
Op deze verdieping zullen we zien hoe in elke massa, ondanks de angst,
steeds individuen opstaan die niet zomaar meedrijven met de stroom.
Zij komen op voor hun principes en idealen, soms tegen beter weten in.
6
Op de tweede verdieping aangekomen, spreekt de grote foto je aan: wie is
die man? Wat doet hij toch?
•
•
Schrijf hier het eerste woord dat bij je opkomt als je deze foto ziet.
Als je meer wil weten over wat er op deze grote foto gebeurt, kan je de
tekst bij de foto lezen.
Tienamenplein in Beijing 1989, China. Een man staat voor een rij van pantsers en
blokkeert hun weg. De zogenoemde ‘tank man’ werd een icoon van oppositie. Zijn
lot bleef onbekend.
7
Loop rond de modules naar de witte zuilen.
•
Bekijk de foto’s op de middelste zuil. Op Paasmaandag 1941 gebeurt
er in de Antwerpse Jodenbuurt iets onvoorstelbaars. Wat?
Antwerpse antisemieten zaaien vernieling in de Joodse buurt. Er vallen geen
slachtoffers maar twee synagogen worden in brand gestoken en tientallen
vitrines van Joodse winkels worden vernield. De hele inboedel wordt op straat
gegooid. Men spreekt van de Antwerpse Kristallnacht.
•
Bekijk nu op het scherm het interview met Michel Goldberg. Noteer hier
een uitspraak waaruit blijkt dat hij de massa omstanders medeplichtig
beschouwt aan het geweld.
Michel Goldberg zegt: “Ze zijn geen toeschouwers. Ze nemen deel.”
8
Ga nu de middelste kamer binnen. Neem een audiogids, stel hem in en luister
naar ‘Stille helden’ (16) of naar ‘Een voorbeeld met weerklank’ (09). Op welke manier pleegt de hoofdpersoon in jullie verhaal verzet tegen de nazi’s?
(16)Agent Vermuyten weigert mee te werken aan de razzia’s in Antwerpen. Agent
Claeys waarschuwt Antwerpse Joden voor de naderende razzia.
5
(09) In Brussel verzetten sich burgermeesters. Joseph VandenMeulenbroeck protesteerd tegen zijn gedwongen pensioneering en Jules Coelst weigerd in 1942 de
‘Jodenster’ aan zijn burgers te verkopen.
9
Begeef je naar de mensenrechtenmuur met de foto’s rond uitsluiting.
•
Bekijk uiterst links op dezelfde muur de foto met de twee opgehangen mannen aandachtig. Beschrijf wat je opvalt aan de
massa: hun leeftijd, geslacht, kledij,
gelaatsuitdrukking, …
Dit is de blanke middenklasse : mannen, vrouwen en kinderen/jongeren (alle
leeftijden). Ze zijn netjes gekleed. De massa lijkt verheugd, nieuwsgierig. Velen
onder hen lachen.
Foto Lawrence Beitler – © Getty Images
•
Lees nu de tekst ‘Als een staat gaat discrimineren…’. Haal
hier drie elementen uit die bijdragen tot massageweld.
1. Verblinding
2. Angst voor een afwijkende mening
3. Groepsdruk
•
“Wees op je hoede voor groepsdruk!” Beschrijf een situatie waarin je
zelf al met negatieve groepsdruk te maken kreeg.
Individuele ervaringen maar bijvoorbeeld roken, drinken, pesten in de klas, etc.
6
De massa op verdieping III
Op de derde verdieping zullen we zien hoe uitsluiting en discriminatie kunnen uitgroeien tot massaal geweld. De grote foto van het uitroeiingcentrum
Auschwitz-Birkenau
staat
daarvoor
symbool.
10
Voor de Joden uit België begint de weg naar Auschwitz op de plek die je nu
bezoekt: Dossin.
•
Bekijk de vitrines en panelen over Dossin. Som twee stukken op waaruit blijkt dat Joden en ‘zigeuners’ in Dossin van mensen evolueren naar
nummers, naar schimmen.
Armbanden, kaartjes met nummers om rond de hals te dragen, tekening waarop de
nummers te zien zijn, tekening waarop “schimmen” in een treinwagon stappen.
•
Waarom was dit voor de daders zo belangrijk?
De nazi’s willen zo hun slachtoffers verder ontmenselijken. De afstand tussen daders en slachtoffers wordt weer groter. De slachtoffers zijn geen individuen meer.
11 Hou nu halt bij de portrettenmuur. Dit zijn alle mensen die uit Dossin zijn
weggevoerd. Gebruik het aanraakscherm om enkele personen op te zoeken en het schema aan te vullen:
bijvoorbeeld
naam
transport
een man
Aron Najmiler
I
een vrouw
Scheindla Rubenfeld
IV
een kind
Anna Malka Perelman
V
een overlevende
Simon Majzels
V
7
12
Ga nu naar de mensenrechtenmuur (‘uitroeiing’). Lees de tekst ‘Ook vrouwen en kinderen worden gedood…’ en vul hier de stadia van de geweldsspiraal aan:
3e stadium: genocide
2e stadium: massageweld tegen individu / groepen
staatsgeweld
1e stadium: uitsluiting
13
Vervolg je weg en loop door de lange gang in het midden, in de richting van
de grote wandfoto van Auschwitz-Birkenau. Bekijk de foto’s en de teksten
aandachtig.
14
Als je uit de gang komt, draai je links om en ga je naar de nis rond onderduiken.
Wat verstaan we onder ‘onderduiken’?
Algemeen: Verbergen voor de overheid op een geheime schuilplaats.
Zich verbergen voor de nazi’s. Het verbergen van personen op een adres waar
zij niet geregistreerd staan. In sommige gevallen verbleven mensen in kelders,
op zolders of andere vrije ruimtes. Kinderen werden vooral door ‘pleeggezinnen’
opgenomen of in kloosters en kostscholen verstopt.
•
Over mensen die Joden tijdens de oorlog redden, zegt men vaak: ‘Wie
één mens redt, redt de hele mensheid’. Wat wordt daarmee bedoeld?
Ruimte voor interpretatie.
Bijvoorbeeld: Iedere mens is waardevol en uniek. Als iemand overlijdt gaan met
hem ook al zijn belevenissen en ervaringen. Op deze manier staat één leven
figuurlijk voor de hele wereld.
•
Bekijk de kaart met onderduikplaatsen en zoek uit in welke gemeentes
in jullie buurt mensen verstopt werden. (Let op: niet alle verstopplaatsen staan op de kaart).
8
De massa op verdieping IV
Ga naar de vierde verdieping. Volg het glazen looppad tot aan het grote
venster dat uitkijkt op de oude Dossinkazerne.
15
Wist je dat...
•
... na de oorlog bijna niemand meer wist wat er zich in de Dossinkazerne had
afgespeeld? In de jaren ‘80 werd de kazerne bijna gesloopt. Uiteindelijk werd
ze gerenoveerd tot woonapartementen.
•
... architect bOb Van Reeth die verdringing van de geschiedenis tot uitdrukking wilde brengen in het gebouw? Daarom besloot hij niet aan de gerenoveerde kazerne te raken, maar aan de overkant een nieuwbouw te plaatsen.
•
... de nieuwbouw van Kazerne Dossin 27 meter hoog is? Zo wilde de architect
het gezellige karakter van de omgeving verstoren met een aanklacht, een
confrontatie met de verantwoordelijkheid van de zwijgende massa.
•
... de oorspronkelijke kleur van het museum gitzwart was maar dat na overleg
met de buurtbewoners voor wit werd gekozen?
•
... het uitzicht dat je nu ziet zo bedacht is dat je enkel de achtergevel van de
Dossinkazerne kan zien zonder de vernieuwde binnenplaats?
•
... de architectuur van het museum vol zit met symbolische verwijzingen? Zo
zou het volume van het museum een verwijzing zijn naar het volume van al de
treinwagons die hier vertrokken zijn. De ramen zijn dichtgemetseld met evenveel bakstenen als er gedeporteerden waren en de inkompoort doet denken
aan de schuifdeuren van een treinwagon.
Tracht nu op basis van al het voorgaande, de conclusie over de massa in te
vullen.
9
Conclusie over de massa
Vul aan:
discriminatie destructievesolidariteit
dodelijke
vrijheid en gelijkheid
overleg en compromis
De dictatuur gebruikt en stuurt de massa, smeedt ze om tot een machtig politiek
projectiel.
en
die
Zo
kan
de
massa
een
________destructieve_____________________
____________________dodelijke___________________________
niets
of
niemand
ontziet.
De
kracht
democratie
ontwikkelen
gelooft
in
de
________________vrijheid en gelijkheid___________________________________________________________
van de mens, ze is tegen __________________________dicriminatie_____________________________
en voor _______________solidariteit___________________. Het zijn bouwstenen voor de moderne
samenleving
die
gegrondvest
is
op
de
mensenrechten.
In de vrije wereld is de massa veelkleurig, verscheiden, multicultureel.
Vanuit ___________________overleg en compromis___________________________ wil de democratie
een
pluralistische
samenleving
uitbouwen
De massa op Tomorrowland 2012 - © www.tomorrowland.be
10
en
versterken.
MIJN NOTA’S :
11