College Essen 101

COLLEGE ESSEN
Klas: 6B
Naam:
Vak: Nederlands
Datum: 21/02/2013
Opgave/Titel: Lectuurverslag (Nederlandstalige auteur)
Siegfried, een zwarte idylle
Harry Mulisch
Eerste druk (boektoppers)
Wommelgem
Uitgeverij Van In
174 pagina’s
19 hoofdstukken
Nr.
Korte samenvatting van het verhaal
Rudolf Herter is een Nederlandse schrijver die gefascineerd is door de raadselen
rond Hitler. Na de voltooiing van zijn laatste boek wordt hij uitgenodigd door de
Nederlandse ambassade in Wenen. Hij geeft daar ook een interview aan de
Oostenrijkse televisie. Tijdens dit interview krijgt hij inspiratie voor een essay over
Hitler. Hij wil een ander soort essay maken over Hitler, omdat hij vindt dat er al
zoveel geschreven zijn, dat alles onduidelijk wordt. Hij wilt erin slagen het denken
van Hitler te kunnen verklaren. De volgende dag ontmoet hij een oud koppel (Ullrich
en Julia Falk) dat hem een oplossing aanbiedt voor zijn essay. Zij vertellen dat ze
bedienden van Hitler geweest zijn. Het koppel weet hem ook een groot geheim te
vertellen. Hitler had samen met Eva Braun, de geliefde van Hitler, een zoon. Maar
omdat Hitler zijn populariteit bij de vrouwen wilde verliezen, gaf hij het oude koppel
de opdracht zijn zoon op te voeden. De zoon wordt Siegfried Falk genoemd, de
achternaam krijgt hij van het oude echtpaar. Na de oorlog verplicht Hitler het
echtpaar Siegfried te vermoorden, omdat hij dacht dat Eva joods was, en dus
Siegfried ook half joods moest zijn. Achteraf bleek dit niet waar te zijn, waardoor de
moord nutteloos bleek.
Herter keert na het verhaal terug naar zijn hotelkamer. Hij gedraagt zich zeer
vreemd, bijna hysterisch. Nadat hij zijn theorieën over Hitler heeft ingesproken in een
dictafoon, sterft hij door een hartaanval.
De personages
Rudolf Herter
Herter is het hoofdpersonage van het verhaal. Hij is een Nederlandse, internationaal
bekende schrijver van 72 jaar.
Hij is zeer filosofisch ingesteld, en geïntrigeerd door Hitler. Hij heeft doorheen het
verhaal verschillende filosofische theorieën bedacht, voornamelijk over Hitler.
Zo vergelijkt hij Hitler met Nietzsche, of stelt hij Hitler voor als ‘het Niets’.
Rudolf Herter heeft opvallend veel gelijkenissen met Harry Mulisch, de auteur van
het boek. Hun uiterlijk bevat veel gelijkenissen, ze hebben beide kankeroperaties
ondergaan, geschreven over Eichmann, gereisd naar Cuba,… Harry Mulisch noemt
Herter zelfs zijn alter ego (bron voor deze informatie: interview met Harry Mulisch:
http://retro.nrc.nl/W2/Nieuws/2001/02/02/Vp/cs.html).
Rudolf Herter is een type; we komen veel over zijn persoonlijkheid, zijn denken en
zijn doen te weten. Het is een uniek personage met een eigen karakter. Alhoewel we
hierbij ook kunnen zeggen dat hij hetzelfde karakter van Harry Mulisch heeft, en dus
niet helemaal uniek is.
Doorheen het verhaal zien we dat Herter een zekere evolutie ondergaat: van
geïnteresseerd in de raadsels rond Hitler gaat hij over naar gefascineerd. En
uiteindelijk gaat hij van gefascineerd naar hysterisch en zelfs gek. Het zal uiteindelijk
zelfs zijn dood worden. De evolutie die Herter doormaakt doorheen het boek is dus
eigenlijk een soort climax.
Ook kunnen we het einde van Herter vergelijken met het einde van Hitler, ze zijn
beide buiten zichzelf op het moment van hun dood, en ze spreken dezelfde woorden
uit:
‘Zij hield haar andere oor dicht, boog zich over haar schoot en sloot
ingespannen haar ogen. Pas toen zij het de derde keer herhaalde, verstond zij
het: “…. hij…hij…hij is hier…”
Daarna niets meer.’
(pg. 174)
Siegfried Falk
Siegfried (of kort: Siggi) is de zoon van Hitler en Braun. Op zevenjarige leeftijd wordt
hij vermoord op bevel van Hitler.
Over Siegfried komen we weinig te weten, en zijn karakter blijft grotendeels een
raadsel voor ons. We komen meer te weten over feiten en twijfels in verband met
Siegfried (bv. of hij al dan niet voor een deel joods is), dan over de persoon zelf.
Alhoewel een groot deel van het verhaal rond Siegfried draait, komen we dus niet te
weten wie hij echt was. Maar dit maakt niet zo uit voor het boek zelf, want het boek
draait rond de theorie van Herter over Hitler. Siegfried is het middel voor Herter om
bij deze theorie te komen.
Ullrich en Julia Falk
Ze worden beschreven als een typisch oud echtpaar: hij is 89 jaar, klein, mager, kaal
met witte plukken haar, bleek,… Zij is 85 jaar, klein, grijs krullend haar, mollig, bril
met dikke glazen,…
Ze dragen al heel hun leven het geheim van Siegfried met zich mee. Alhoewel ze zelf
naar Herter toe waren gestapt met hun verhaal, willen ze toch dat Herter het pas
openbaar maakt als zij gestorven zijn. Ze dragen dus niet enkel het geheim met zich
mee, maar ook angst, schaamte en verdriet. Wel heerst er een grote opluchting
wanneer ze hun verhaal verteld hebben aan Herter. Hun geheim dat ze al zoveel
jaren meedragen valt eindelijk van hun schouders af.
Alhoewel ze een belangrijke rol spelen in het verhaal, nl. het grote geheim van Hitler
onthullen, komen we niet zo veel over het echtpaar te weten. We kennen vooral hun
gevoelens en gedachten over de gebeurtenissen in het verleden, maar we kunnen
geen volledig beeld van Ullrich en Julia creëren.
Eva Braun
Ze was de geliefde van Adolf Hitler, maar werd vaak door hem verwaarloosd. Ze
hield in die tijd een dagboek bij. Heel hoofdstuk 18 is aan dagboekfragmenten van
Eva gewijd. Ze beschrijft in haar dagboek haar lijden, haar diepste gevoelens een
gedachten, wat haar onderscheidt van de flat characters.
In haar dagboek drukt ze vooral twijfels en gevoelens uit, die ze met niemand kan
delen. Ook haar frustraties en verveling vinden hier een plaats.
‘Na een afschuwelijke reis gisteren hier aangekomen – alleen om mij een
ongeluk te vervelen, lijkt het wel. Te lezen is hier niets, en om de tijd te doden
heb ik mij papier laten brengen, waarop ik dan maar deze notities maak…’
(pg. 146, fragment uit het dagboek van Eva Braun)
Eva voelde zich verwaarloosd door Hitler. Dit maakte haar soms zo wanhopig dat ze
zelfmoord als enige uitweg zag.
Julia Falk was de enige andere vrouw in het huis en daardoor waren Eva en Julie
sterk op elkaar aangewezen. Ze werden dan ook goede vriendinnen. Hierdoor weet
Julia ook vele geheimen over het privéleven van Eva en Hitler.
Eva ondergaat geen echte evolutie doorheen het verhaal. Ze ervoer de hele periode
als een zeer trieste, ongelukkige periode. Wel had ze één gelukkig moment: de dag
dat ze met Hitler trouwde. We kunnen dus in haar geval spreken over een statische
situatie met wel één hoogtepunt.
Adolf Hitler
Hitler is de centrale persoon in heel het verhaal. Hij is eigenlijk een raadsel dat Herter
probeert op te lossen. Het boek draait dan ook rond Hitler, wie hij was, en vooral
waarom hij was wie hij was. Hoe is hij geworden wie hij was? Vanwaar komen zijn
ideeën? Waarom deed hij het? Wat ging er in zijn hoofd om? Wat dreef hem?...
In het boek wordt hij voorgesteld als een harteloze tiran. Hij had geen gevoelens en
voor hem was het onmogelijk mee te leven met andere mensen.
Herter wil koste wat het kost ontdekken wie hij werkelijk was. Uiteindelijk, na het
verhaal van het echtpaar Falk gehoord te hebben, bedenkt hij een filosofische theorie
over Hitler. In deze theorie stelt hij Hilter voor als ‘het Niets’ en vergelijkt hem met de
filosoof Nietzsche (zie verder).
Alhoewel Hitler zeer belangrijk is in het boek, komen we weinig gedachten en
gevoelens van hem te weten. Hij blijft een ongekende aanwezige voor ons. We
komen wel veel te weten over Hitler in de theorie van Herter, maar we weten
natuurlijk niet zeker dat deze juist is.
De thematiek
De titel
De titel ‘Siegfried’ is vrij duidelijk: het verhaal draait rond Siegfried, de zoon van Hitler
en Eva. Hij is ook de sleutelpersoon voor Herter om zijn theorie over Hitler te
bedenken.
De ondertitel ‘een zwarte idylle ‘: een idylle is volgens het online woordenboek
‘woorden.org’ ‘een aangenaam en vredig tafereel’. Een zwarte idylle is dus een
paradox; iets liefelijks tegenover iets zwarts en duister. Het boek begint ook als een
idylle, als een mooi fragment uit het roemrijke leven van de wereldbekende schrijver
Rudolf Herter. Hoe meer pagina’s van het boek je omslaat, hoe zwarter het verhaal
wordt. Het lange piekeren over Hitler, de onthulling van een ongewenst kind en zijn
dood, het gek worden van Herter, Herter die sterft,… De donkere gebeurtenissen
stapelen zich doorheen het boek op. Op het einde van het boek kan je dus werkelijk
besluiten dat de ondertitel ‘een zwarte idylle’ hier weldegelijk op zijn plaats is.
Motieven
-
-
-
-
De dood: doorheen het verhaal zien we vele personages sterven, nl. Siegfried,
Eva Braun, Hitler, Herter,… De dood speelt ook een belangrijke rol, want er
ontstaat een dilemma over het al dan niet doden van Siegfried. Uiteindelijk
blijkt zijn dood ook zinloos geweest te zijn, waardoor de dood zich wortelt in
vele personages in het boek.
Hitler: Hitler is een personage uit het boek, maar ook een duidelijk motief in de
gedachten van Herter. Vanaf het interview op de televisie kan Herter niet
stoppen met vragen te stellen over Hitler. Hij wordt als het ware bezeten door
Hitler. Later zal Hitler ook onrechtstreeks zijn dood worden.
Het trieste, het donkere: de titel verraadt dit motief al een beetje, maar het
hele boek wordt gekenmerkt door verdriet, pijn, triestheid,… Deze donkere
momenten worden bijvoorbeeld veroorzaakt door de dood van Siegrfied. Een
ander soort donker moment is bijvoorbeeld het lijden van Eva Braun dat
veroorzaakt werd door de eenzaamheid. De ondergang van Hitler is hier ook
een voorbeeld van, of Hitler zijn bewind in het algemeen.
Vernietiging en haat: deze eigenschappen zien we vooral terug bij Hitler,in
hoe hij is en ook in de dingen die hij doet. Schijnbaar laat alles hem koud, hij
-
geeft niet om zijn geliefde, laat koelbloedig zijn eigen zoon vermoorden,…
maar deze eigenschappen komen ook vaak terug in de gedachten van Herter.
Hij stelt zich onder andere de vraag of Hitler weldegelijk zo koud was als hij
liet uitschijnen.
Bruin: we komen deze kleur tegen in de achternaam van Eva, maar ook in de
geboortestad van Hitler, nl. Baunau. De SA werden bruinhelmen genoemd en
Berghof, de verblijfplaats van Hitler, werd ook het Braunhaus genoemd.
Thema
Het boek ‘Siegfried’ draait vooral rond de zoektocht naar de ware aard van Hitler. Hij
wil voor eens en voor altijd duidelijkheid stellen over Hitler, maar wil hem ook volledig
doorgronden. Rond dit thema worden in het boek vele vragen gesteld, zoals:
- Was hij werkelijk wie hij liet uitschijnen?
- Waar komen zijn ideeën vandaan?
- Hoe is hij zo geworden?
- …
Hitler, Nietzsche en het Niets
In het verhaal komt Herter met een filosofische theorie over Hitler. Hij noemt Hitler
‘het Niets’. Hij zegt dat Hitler geen mens was maar een ‘buitenzijns wezen’, ‘een
zwart gat dat zich volzoog met andermans ideeën’. Hitler zal nooit begrepen kunnen
worden want hij was de onbegrijpelijkheid in een persoon; een onpersoon.
Hier ligt ook de link met Nietzsche. Nietzsche schreef dat het nihilisme voor de deur
stond. Herter zegt dat hij hiermee het niets, en dus Hitler voorspelde. Ook bemerkt
Herter veel overeenkomsten tussen Hilter en Nietzsche: ze werden beiden 56 jaar
oud, Hitler werd op de dag geboren waarop Nietzsche stierf, de periode van waanzin
van Nietzsche en het bewind van Hitler duurde beiden 2 jaar,…
Herter vindt de puzzel te mooi in elkaar passen om toeval te zijn, en besluit hieruit
dat Hitler ‘het Niets’ was, en dat zijn ideeën niet gebaseerd zijn op Nietzsche, maar
dat Nietzsche Hitlers eerste slachtoffer was.
Persoonlijke leeservaring
Ik vind ‘Siegrfied’ een zeer mooi boek, en heb het graag gelezen.
Ik vond het een zeer sterk verhaal: het is een origineel idee om Hitler een zoon te
laten hebben, waardoor Hitler als persoon doorgrond zou kunnen worden.
ook bewonder ik Harry Mulisch voor zijn filosofische theorie in het boek. Het hele
denkproces van Herter rond Hitler dat uitkomt in een toch redelijk diepgaande
filosofie vind ik zeer knap geschreven.
Ik vond het ook leuk om een boek over WOll te lezen dat de oorlog en Hitler langst
een andere kant bekijkt dan het front. Het is zeker interessant om in het hoofd te
boren van de grote man achter de hele oorlog.
Het boek zet je ook aan het denken. Na het lezen van het boek begon ik mezelf af te
vragen of het inderdaad te veel toevalligheden bij elkaar zijn. Is er misschien iets
waar van Herters filosofie?... Het boek hield me nog een tijdje in de ban, en dat is
wat het onder andere ook zo’n goed boek maakt vind ik.
Wel vond ik dat de auteur soms moeilijke woorden of ingewikkelde zinsconstructies
gebruikte (zoals bv. pathologische deformatie, amorfe warmte,…) (deze constructies
zijn vooral ook terug te vinden in de theorie van Herter). Dus tijdens het lezen heb ik
enkele keren naar een woordenboek moeten grijpen.
Ik kan zeker besluiten dat ik ‘Siegfried’ een geweldig boek vond.
Wel wil ik één bedenking maken bij het boek. Ik vind persoonlijk dat de naam ‘Rudolf
Herter’ verrassend veel lijkt op ‘Adolf Hitler’. Momenteel heb ik nog geen antwoord
gevonden op de vraag of dit toeval is of zo bedoeld was.