Het Montreal Protocol betreffende stoffen die de Ozonlaag

Het Montreal Protocol betreffende stoffen die de Ozonlaag afbreken
Geschiedenis Wereld Ozondag
Op 19 december 1994 heeft de Algemene Vergadering van
de Verenigde Naties 16 september uitgeroepen tot de
Internationale Dag voor de Bescherming van de Ozonlaag.
Op 16 september 1987 werd nl. het Protocol van Montreal
betreffende stoffen die de ozonlaag afbreken, getekend.
Landen worden gemotiveerd om op deze dag activiteiten te
stimuleren die vallen binnen het kader van de doelstellingen
van het Montreal Protocol, welke een uitvoerend protocol is
van het verdrag van Wenen. Het Verdrag van Wenen ter
bescherming van de ozonlaag is tot stand gekomen op 22
maart 1985 en in werking getreden op 22 september 1988. Als gevolg van dit Verdrag
rust op partijen de verplichting om passende maatregelen te treffen ter bescherming van
de gezondheid van de mens en het milieu tegen de schadelijke gevolgen die kunnen
voortvloeien uit de aantasting van de ozonlaag. Suriname heeft het protocol van Montreal
en het verdrag van Wenen geratificeerd op 14 oktober 1997.
Hoe, wat en waar is de ozonlaag
De aarde wordt omringd door een laag die bestaat uit allerlei gassen. Deze laag kennen
wij als de dampkring of de atmosfeer en is ongeveer 700 km dik. De ozonlaag bevindt
zich tussen 15 en 30 km hoogte in een luchtlaag binnen onze atmosfeer die wij kennen als
de stratosfeer. Ozon is een gas dat van nature in de omgeving aanwezig is. Ozon lijkt op
het gas zuurstof, dat we inademen, maar heeft een sterke geur en is blauwachtig.
Door de jaren heen wordt de ozonlaag langzamerhand
vernietigd door menselijke activiteiten. De mensen
gebruiken bepaalde stoffen die de ozonlaag kunnen
vernietigen. Voorbeelden van deze stoffen zijn
chloorfluorkoolstoffen (CFK’s),
Chloorfluorkoolwaterstoffen (HCFK’s), halonen en
methyl chloor. Enkele voorbeelden waarvoor deze
stoffen worden gebruikt:
•
•
•
Chloorfluorkoolstoffen(CFK’s) en
Chloorfluorkoolwaterstoffen (HCFK’s) zijn
gassen die in ijskasten, vriezers en airco’s
De vorming van ozon: een zuurstofatoom die zich aansluit bij een
worden gebruikt. Deze gassen zorgen ervoor zuurstofmolecuul (deze bestaat uit 2 zuurstofatomen)
dat de ijskast en vriezer erg koud worden
zodat eten en drinken kunnen worden gekoeld en de lekkere ijslolly’s niet smelten.
Halonen is een stof die je in een brandblusapparaat vindt.
Methyl bromide is een stof die in de landbouw wordt gebruikt om bijvoorbeeld
grassen en onkruid te doden.
Doordat de ozonlaag steeds wordt afgebroken, wordt hij dan ook steeds dunner.
Aangezien deze laag ons beschermt, bereiken veel Ultra Violette stralen nu wel de aarde.
Wat zijn Ultraviolette stralen?
De zon is het centrum van ons zonnestelsel, de centrale ster in ‘ons’ stukje van het heelal
of het universum. De zon zendt verschillende soorten stralen uit die in 3 groepen kan
worden verdeeld:
Infrarood: dit is onzichtbare straling die warmte geeft.
Zichtbaar licht: het soort licht dat ervoor zorgt dat jij de kleuren van de wereld kan
zien. (Denk aan de kleuren van de regenboog)
Ultraviolet: dit is, net als infrarood, een straling die je niet kan zien, maar die wel
voor de nodige warmte zorgt.
Ultraviolette straling
Ultraviolette straling (UV-straling) wordt ingedeeld in 3 soorten:
UV-A, UV-B en UV-C. Normaal gesproken houdt de dampkring om de aarde het
grootste deel van de UV-straling tegen. Vooral de ozonlaag speelt hierin een belangrijke
rol.
UV-C is de krachtigste vorm van UV-straling en deze bereikt de aarde niet.
UV-B wordt grotendeels door de dampkring tegengehouden, maar bij een hemel
zonder wolken dringt er toch nog vrij veel UV-B door tot de aarde. UV-B stralen
zorgen ervoor dat je zonnebrand kan oplopen als je geen goede zonnebrandcrème
gebruikt. Ook kan UV-B voor andere huidziektes zorgen.
UV-A dringt vrij gemakkelijk door tot de aarde en is het minst schadelijk van de drie
UV-soorten.
De goede kanten van Ultraviolette stralen
UV- straling is heel belangrijk voor het maken van Vitamine D in het menselijke
lichaam. Vooral de kinderen hebben dit nodig tijdens de groei om sterke botten te krijgen.
Ook werkt UV- straling tegen de groei van puistjes op de huid.
De slechte kant van Ultraviolette stralen
Teveel UV-B stralen kunnen zeer veel schade toebrengen aan genetisch materiaal.
Genetisch materiaal kan gezien worden als de ‘bouwstenen’ van het lichaam. Zij zorgen
ervoor dat wij bepaalde eigenschappen van onze ouders of voorouders kunnen
overnemen. Bijvoorbeeld de ogen van je moeder, de neus van je vader, de oren van je opa
en de voeten van je oma. Wanneer deze ‘bouwstenen’ worden vernietigd, krijg je
verminkte of beschadigde bouwstenen. Ook kan het immuunsysteem worden aangetast.
Dat wil zeggen dat men dan is eerder vatbaar is voor ziekten. Daarnaast kan teveel UV-B
straling oogziektes veroorzaken zoals cataract.
Gevolgen voor planten en dieren in de zee
Door de UV-B stralen kunnen onze groenten, planten en bomen worden vernietigd.
UV-B stralen brengen ook schade toe aan kleinere dieren in zeeën zoals krabben,
garnalen en vislarven. De belangrijkste is plankton. Plankton is de verzamelnaam voor
heel kleine diertjes die in de zee leven en een voedingsbron zijn voor vele vissen. Als alle
plankton verdwijnt, zullen veel kleine vissen en zeedieren een belangrijke voedselbron
verliezen en zullen vele zeedieren en vissen sterven van de honger. Uiteindelijk verliezen
ook wij dan een belangrijke voedingsbron die voor de nodige eiwitten zorgt, omdat er
geen vis meer zal zijn om te eten.
Gevolgen voor mens en dier
Studies hebben uitgewezen dat langdurige blootstelling aan UV stralen de gezondheid
ernstig kan schaden. De ozonafbrekende stoffen zorgen ervoor dat de ozonmoleculen
worden afgebroken. De afbraak van dit ozon betekent dat de ozonlaag dunner wordt,
waardoor meer ultraviolette straling van de zon de aarde bereikt. Door de toename van
UV-straling stijgen voor mens en dier de kansen op huidkanker en andere
huidaandoeningen. Ook kan een te hoge blootstelling aan UV-straling leiden tot
oogaandoeningen, bijvoorbeeld cataract meer bekend als staar, en zelfs blindheid. Verder
neemt de afweer tegen infectieziekten af d.w.z. dat je immuun systeem niet bestand is
tegen bijvoorbeeld een eenvoudig griepje. Je wordt gauw en vaker ziek.
Gevolgen voor planten
UV-straling heeft een schadelijke invloed op planten en landbouwgewassen;
experimenten op rijst en bonen hebben aangetoond dat een verhoogde blootstelling aan
UV -straling leidt tot kleinere planten en lagere oogsten. Ook zou de vorm en chemische
samenstelling van planten gewijzigd worden, waarmee de voedingswaarde afneemt,
terwijl het aantal giftige stoffen in planten toeneemt.
Het Ozongat
In 1985 ontdekte een Britse wetenschapper een gat in de ozonlaag boven Antarctica.
Maar daarvoor waren er ook al waarschuwingen. Begin jaren 70 van de 20ste eeuw
ontdekten wetenschappers dat
ozonmoleculen worden afgebroken door
bepaalde stoffen in spuitbussen. Deze
stoffen worden gebruikt als drijfgas, dus om
de inhoud van de spuitbus naar boven te
drijven. Ze bestaan uit de zogenoemde
CFK’s. Veel regeringen verboden deze
stoffen. In 1985 ontdekten wetenschappers
dat de schade erger was dan ze hadden
gedacht. De ozonconcentraties boven
Antarctica waren zo gering dat ze het gebied
een gat noemden.
Ze ontdekten ook dat de ozonlaag overal op
het noordelijke halfrond dunner wordt en
niet op één plek. Hij wordt vooral dun
boven de industriegebieden van NoordAmerika en Europa. Daar zijn de meeste
De status van ozonlaag over de Zuidpool op 5 augustus 2008. Hoe
donkerder de kleuren hoe dunner de ozonlaag. (Bron:
http://ozonewatch.gsfc.nasa.gov/index.html )
ozonafbrekende stoffen vrijgekomen. Ozon verdwijnt nu twee keer zo snel als tien jaar
geleden.
In de ozonlaag wordt ozon voortdurend gevormd en afgebroken. Meestal is er een
evenwicht tussen de vorming en de afbraak. CFK’s, HCFK’s, halonen en methyl bromide
verstoren dit evenwicht waardoor meer ozon wordt afgebroken dan gemaakt. Het gevolg
is een gat in de ozonlaag. Het gat in de ozonlaag boven Antarctica verschijnt elk jaar in
augustus en wordt steeds groter in september en oktober. Eind oktober is de
ozonconcentratie nog minder dan de helft van de normale concentratie. Dit gebeurt omdat
in deze periode de zon onder de horizon blijft en de luchttemperatuur tot -80ºC kan dalen.
Het water in de lucht wordt ijs. Deze omstandigheden zijn geschikt voor de
chlooratomen, uit onder andere CFK’s, om de ozonmoleculen aan te vallen. In november
brengen winden warmere ozonrijke lucht naar Antarctica en wordt het gat gedicht. Maar
lucht met een lage ozonconcentratie beweegt noordwaarts over Nieuw-Zeeland, Australië
en Zuid-Amerika. In die periode bereiken extra grote hoeveelheden UV stralen de aarde.
Kijk uit naar het vervolg van dit artikel op 27 augustus….
NIMOS
Onafhankelijkheidsplein # 2
Tel: 520043/520045
E-mail: [email protected]