Obesitas en zwangerschap - Ommelander Ziekenhuis Groningen

Obesitas en zwangerschap
Inleiding
Deze folder is geschreven voor mensen met (ernstig) overgewicht, ook wel
obesitas genoemd. Eén op de drie zwangeren heeft overgewicht, één op de
tien valt onder de noemer obesitas.
Obesitas vergroot de kans op tal van complicaties tijdens zwangerschap,
bevalling en kraamtijd.
Uw te hoge BMI is een vaststaand feit, maar het betekent niet dat u niets
kunt doen om de kans op complicaties te verminderen.
In het eerste deel van deze folder leest u hoe u op gezonde wijze met uw
gewicht kunt omgaan tijdens de zwangerschap, en zo de kans op complicaties kunt beperken.
In het tweede deel van de folder worden de mogelijke complicaties door
overgewicht (obesitas) uitgelegd.
Gezond de zwangerschap door
Nu u zwanger bent is er extra reden om u te verdiepen in zaken als gezond
eten en gezonde leefstijl. U zorgt nu immers niet alleen voor uw eigen
gezondheid, maar ook voor de gezondheid en ontwikkeling van uw
ongeboren kind.
In deze folder willen we u informeren over gezonde voeding en over
sporten/bewegen in de zwangerschap.
Wat is gezond eten?
Als u zwanger bent, eet u wel voor uzelf en voor uw baby, maar toch hoeft u
niet te eten voor twee. Het is namelijk zo dat in de zwangerschap sommige
voedingsstoffen beter door het lichaam worden opgenomen. Bovendien gaat
uw lichaam efficiënter met die voedingsstoffen om. U verbruikt iets meer
energie, vooral omdat de baby moet groeien. Aan het eind van de zwangerschap beweeg je echter vaak ook minder. Eigenlijk komt het er op neer dat
je niet meer hoeft te eten dan voor je zwangerschap.
Heeft u toch meer trek? Eet dan een extra boterham of een stuk fruit. Ga
vooral niet snoepen of snacken.
Voor alle zwangeren geldt:
o Eet geen kazen die van rauwe melk (au lait cru) zijn gemaakt. In rauwe
melk kan de listeria-bacterie groeien. Besmetting met deze bacterie kan
gevolgen hebben voor uw kind. Gepasteuriseerde melk of kazen
gemaakt van gepasteuriseerde melk kunt u zonder risico gebruiken.
o Eet geen rauw vlees (zoals filet americain of rosbief). Was rauwe
groenten en fruit goed. In onvoldoende verhit vlees en in ongewassen
groenten en fruit komen soms ziekteverwekkers voor die onder andere
2
o
o
o
toxoplasmose veroorzaken. Toxoplasmose kan schadelijk zijn voor het
ongeboren kind.
Eet geen lever en hooguit éénmaal per dag een product waar lever in is
verwerkt. In lever zit veel vitamine A. Te veel vitamine A heeft schadelijke gevolgen voor het ongeboren kind.
Vis is goed voor de hersenontwikkeling en het gezichtsvermogen van de
baby. Het is daarom goed regelmatig vette vis te eten, maar niet meer
dan twee keer per week.
Eet geen gerookte kant-en-klare vis uit de koeling, rauwe vis en schaalen schelpdieren of roofvis.
Op de site www.voedingscentrum.nl vindt u nog meer tips.
Sporten
Zoals altijd is het ook in de zwangerschap goed om voldoende te bewegen.
Dat kan heel eenvoudig door de fiets te nemen in plaats van de auto, door
regelmatig een flinke wandeling te maken en door de trap te nemen in
plaats van de lift.
Sport u? Tijdens de zwangerschap kunt u hier in principe mee door blijven
gaan. Pas wel het tempo aan en lever geen maximale inspanning. Luister
hierbij goed naar uw lichaam.
Sporten waarbij u risico loopt om iets tegen uw buik aan te krijgen (zoals
voetbal en volleybal) zijn onverstandig.
Verminder of stop het sporten als u merkt dat het klachten geeft.
Drink voldoende wanneer u sport.
Bij de eerste afspraak tijdens de zwangerschap wordt bij iedere vrouw de
BMI berekend.
Dit is uw gewicht (in kg) gedeeld door uw lengte (in cm) in het kwadraat.
Bij een BMI boven de 30 komt u in aanmerking voor meer verloskundige
zorg om zo verhoogde risico’s op complicaties in kaart te kunnen brengen.
3
Een BMI hoger dan 40 is een reden om de zwangerschapscontroles en de
bevalling in het ziekenhuis onder verantwoordelijkheid van een gynaecoloog
plaats te laten vinden. Complicaties kunnen daar gemakkelijker worden
opgespoord en behandeld.
Complicaties die meer voorkomen bij obese zwangeren
Spontane miskraam
Mensen met overgewicht hebben meer kans op een miskraam. Dit kunnen
wij echter niet voorkomen.
Het advies is dan ook om voordat u een (volgende) zwangerschap overweegt gewicht te verliezen.
Aangeboren afwijkingen
Bij mensen met overgewicht worden meer kinderen met neuraalbuisdefecten (open ruggetje, waterhoofd) en hartafwijkingen gezien.
Voor alle vrouwen geldt het advies om per dag 0.5 mg foliumzuur te nemen,
om het risico op neuraalbuisdefecten te verminderen. Ook is het belangrijk
om gezond te eten, zodat uw kind alle bouwstoffen meekrijgt om een
gezond lichaam op te bouwen.
Als u een BMI >40 heeft, komt u in aanmerking voor een uitgebreide
twintigwekenecho (GUO), om afwijkingen op te kunnen sporen.
Zwangerschapssuikerziekte
Zwangerschapssuikerziekte (diabetes gravidarum) is een ziekte die
schadelijk is voor u en uw ongeboren kind. Om vast te stellen of u suikerziekte heeft doen we bloedonderzoek. In het eerste trimester (de eerste drie
maanden van uw zwangerschap) wordt de bloedsuiker bepaald. Is deze
waarde goed, dan wordt er bij een zwangerschapsduur van 24 weken een
uitgebreide bloedsuikertest gedaan, de OGTT (Orale Glucose Tolerantie
Test) gedaan. U krijgt van de verloskundige of de gynaecoloog hier te zijner
tijd meer informatie over.
Als de bloedsuikerwaarde in het eerste trimester niet goed is, wordt er
direct een OGTT gedaan.
Als de OGTT afwijkend is, dan heeft u zwangerschapssuikerziekte. In dat
geval wordt u doorverwezen naar de diabetesverpleegkundige en de
internist. Van hen krijgt u dan informatie over dit ziektebeeld en hoe u hier
mee om kunt gaan.
Zwangerschapsvergiftiging
Bij elke zwangerschapscontrole wordt uw bloeddruk gemeten.
Wanneer de bloeddruk stijgt, dan kan de gynaecoloog beslissen om
uitgebreider onderzoek uit te laten voeren. Er kan bloed- en urineonderzoek
worden gedaan. Ook kan de conditie van de baby worden beoordeeld door
4
het doen van (extra) echoscopisch onderzoek en het maken van een CTG
(dit is een registratie van de hartactie van de baby).
Een verhoogde bloeddruk in combinatie met andere klachten (o.a.
hoofdpijn, sterretjes zien) of afwijkende laboratoriumuitslagen kan tot de
diagnose HELLP of pré-eclampsie leiden. Deze beide ziektebeelden zijn
reden om de conditie van de aanstaande moeder en het ongeboren kind
zeer nauwkeurig in de gaten te houden.
Als het extra onderzoek daar aanleiding toe geeft, kan er worden besloten
dat u moet worden opgenomen.
Serotiniteit
Hoe hoger uw gewicht hoe meer kans u heeft dat de bevalling niet spontaan
op gang komt. Wanneer een zwangerschap langer duurt dan 42 weken dan
wordt de zwangerschap serotien (overdragen) genoemd. Vanaf 41 weken
wordt gesproken van dreigende serotiniteit.
Bent u na 41 weken zwangerschap nog niet bevallen, dan wordt er met u
overlegd over het eventueel inleiden van de bevalling.
Macrosomie
Grote moeders, grote kinderen. Van macrosomie wordt gesproken als het
geboortegewicht van een pasgeborene te hoog is in vergelijking met het
gemiddelde gewicht van een pasgeborene. Dat kan de bevalling
bemoeilijken.
Tijdens de zwangerschapscontroles wordt de groei van de baby gevolgd
door de groei van de buik te observeren en door middel van echoscopie.
Het echoscopisch onderzoek kan worden bemoeilijkt door overgewicht.
Soms wordt ervoor gekozen om u voor een echoscopie door te sturen naar
een gespecialiseerd echocentrum of het UMCG waar meer geavanceerde
echoapparatuur is.
Als door de metingen blijkt dat er sprake is van macrosomie kan worden
overwogen om al vanaf 40 weken zwangerschapsduur de bevalling in te
leiden.
IUVD
Een ernstige complicatie van obesitas is een IUVD (IntraUteriene
VruchtDood). Hierbij overlijdt het kindje tijdens de zwangerschap. Hoe
zwaarder u bent, hoe meer risico u heeft op onverklaarbare vruchtdood.
In verband met uw overgewicht is het van extra belang dat uzelf goed in de
gaten houdt of u het kindje voelt bewegen (vanaf 27 weken zwangerschapsduur). Dit is namelijk een belangrijk instrument om in de gaten te houden
hoe de conditie van de ongeboren baby is. Als u twijfelt of uw baby wel
voldoende beweegt, neem dan contact op met het ziekenhuis. Daar kan dan
aanvullend onderzoek worden gedaan (CTG, echoscopie).
5
De bevalling
Verhoogde kans op inleiding
Door complicaties die in de zwangerschap zijn opgetreden is er ook een
verhoogde kans dat bij u de bevalling zal moeten worden ingeleid. De
bevalling zal alleen worden ingeleid als de voordelen hiervan groter zijn dan
de nadelen.
De gynaecoloog of de verloskundige zal in dat geval de overwegingen met u
bespreken en u hierover informatie meegeven.
Langdurige bevalling
Vrouwen met overgewicht doen gemiddeld langer over een bevalling dan
niet-obese vrouwen. Waarschijnlijk is dit te wijten aan Leptine, een stofje
dat in de vetcellen zit.
Natuurlijk zullen de verloskundigen en verpleegkundigen op de
verloskamers u zo goed mogelijk begeleiden tijdens de
weeën. Geef steeds aan wat wij voor u kunnen doen.
Een langdurige bevalling kan ook voor de baby
belastend worden. Tijdens de observaties wordt dit
gezien doordat het CTG verslechtert, of bijvoorbeeld
doordat er bij het breken van de vliezen meconium
(ontlasting) in het vruchtwater blijkt te zitten. Om de
conditie van de baby in de gaten te houden wordt er
een electrode op het hoofdje van de baby geplaatst,
waardoor de hartslag goed kan worden geobserveerd.
Moeilijke geboorte van de schouders
Doordat er bij obese aanstaande moeders meer vetweefsel in het bekken zit
en de baby’s vaak groter zijn dan normaal verloopt de geboorte soms
moeizamer. Na geboorte van het hoofdje kunnen de schouders blijven
haken.
Dit is een complicatie die niet door de verloskundige of de gynaecoloog
voorkomen kan worden. Zij zullen er alles aan doen om de schouders zo
snel mogelijk geboren te laten worden. In dat geval is het van groot belang
dat u goed luistert naar de instructies die zij u geven.
Verhoogde kans op keizersnede
Doordat de bevalling bemoeilijkt wordt door complicaties zoals eerder
beschreven, komen keizersneden meer voor bij obese mensen.
Een keizersnede is een grote operatie en wordt alleen gedaan als daar echt
noodzaak voor is.
Door het overgewicht heb je tijdens en na de keizersnede meer kans op
complicaties.
6
Complicaties in het kraambed
In het kraambed is er meer kans op ruim bloedverlies doordat de baarmoeder zich niet goed samentrekt. Ook komt trombose meer voor door
slechtere doorbloeding van de vaten. Endometritis, een ontsteking in de
baarmoeder, is een andere complicatie die meer voorkomt.
De verpleegkundigen zullen u de eerste uren na de bevalling regelmatig
controleren, zodat complicaties vroegtijdig worden opgespoord en er vlot
actie kan worden ondernomen indien zich een complicatie voordoet.
Aankomen in de zwangerschap
Geadviseerde gewichtstoename gebaseerd op gewicht voor de
zwangerschap:
12,5 tot 18 kg
bij een BMI onder de 18 (ondergewicht)
11,5 tot 16 kg
bij een BMI tussen de 18-25 (normaal gewicht)
7 tot 11,5 kg
bij een BMI tussen de 25-30
5 tot 7
bij een BMI boven de 30
kg
Deze getallen gelden voor eenlingzwangerschappen.
Tijdens de zwangerschapscontroles wordt samen met u gekeken naar de
gewichtstoename. Indien nodig en gewenst kan er vanuit het ziekenhuis
professionele hulp worden geboden om het gewicht onder controle te
houden. Zo kan er bijvoorbeeld een diëtiste in worden geschakeld voor het
geven van voedingsadviezen.
De informatie in deze folder is onder andere gebaseerd op informatie van de
Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie en de protocollen
binnen de OZG.
7
Locatie Delfzicht
Jachtlaan 50
Postbus 30.000
9930 RA Delfzijl
Locatie Lucas
Gassingel 18
Postbus 30.000
9670 RA Winschoten
Telefoon: 088 - 066 1000
E-mail: [email protected]
Website: www.ozg.nl
OZG (01-16) GYN 436
8