Heha! - Digidac

H
e
l
e
m
a
a
l
h
a
v
o
!
competentiegericht en opdrachtgestuurd onderwijs voor de havo -top
| |HE/
| |HA!
B.C. van de Pol
Eindrapportage van het project Helemaal Havo! van het Picasso Lyceum
(SCZ)1 in Zoetermeer
1.
Een algemene beschrijving van de werkwijze
Het Picasso Lyceum (in 2007 ontstaan uit Lyceum Schubertrode van Stedelijk College Zoetermeer) heeft gekozen
voor het uitvoeren van de projecten in 2 x 2 projectdagen, waarin in weken/week ervoor tijd gebruikt wordt voor
voorbereidende opdrachten, zoals informatie zoeken. Het totale aantal uren in 4 havo is ongeveer 60 uur.
Deelnemende vakken en vakeindtermen.
De leerlingen werken met de projecten aan eindtermen van verscheidene vakken.
Vakken
Vakeindtermen/vaardigheden
Aardrijkskunde
Theorie van Christaller
Geschiedenis
Het zoeken naar bronnen, conclusies trekken, opzoeken en verwerken van gegevens,
formuleren
Economie
Marktonderzoek (field – en deskresearch), problematiek van de ontwikkelingslanden
Wiskunde
Exponentieel verband en lineair extrapoleren
Natuurkunde
Bij het project Ethiopië: technisch ontwerpen: ontwerpcyclus (probleemanalyse,
beschrijven t/m ontwerp testen); warmteleer (geleiding, stroming straling, energie en faseovergangen); licht ( parabolische spiegels); energie (kwadrantenwet).
Bij het project zaadveredelingsbedrijf: automatische systemen; warmteleer (isolatie en
warmtetransport).
Scheikunde
Scheidingsmethoden, analyse, toepassing scheikundige kennis, bestrijdingsmiddelen en
sporenelementen.
Biologie
Erfelijkheidsleer, DNA
De werkwijze
Het kenmerkende van alle opdrachten is dat de leerlingen een projectteam vormen bij een bureau en advies
uitbrengen aan externen. (zie ook 4 en www.digidac.nl).
Bij het uitvoeren van de projecten werd de volgende werkwijze gevolgd. De leerlingen werden naar aanleiding van
de gekozen vakken al gedeeltelijk in groepen gedeeld. Elke groep kreeg dezelfde inleiding maar wel per groep een
andere opdracht. De opdrachten waren dusdanig opgebouwd dat er "paaltjes" werden geslagen. De opdrachten
werden door de deelnemende docenten geformuleerd. Nadat in overleg de verschillende onderwerpen waren
bepaald, had iedere docent de opdracht een begin te maken met een aantal opdrachten. Een gedeelte van die
opdrachten was algemeen, dit gedeelte werd door de projectleider aangeleverd. De opdrachten werden
rondgemaild van commentaar voorzien. Op deze wijze kwam de eindversie tot stand. De groepen aan de begeleiders
toegewezen. Aangezien de begeleiders de twee projectdagen aanwezig waren, was de begeleiding intensief. Dit
hielp ook het "meeliften" te beperken. Bij de beoordeling werd dit ook ter sprake gebracht en meegewogen. In het
voortraject was hier helaas minder zicht op.
De gehele mediatheek was op de projectdagen gereserveerd voor HEHA.
1
Schubertrode 42, 2717 HJ Zoetermeer, tel. 079-321 93 25, http://www.scz.nl/
Contactpersonen Jeroen van Grunsven (afdelingsleider 3-4-5-havo) en Batja van de Pol (projectleider,
[email protected])
|HE/
|HA!
De werkwijzer werd in elo geplaatst, zodat alle leerlingen deze altijd konden raadplegen. Verder kregen de
leerlingen 2 weken voor de projectdagen deelopdrachten uitgereikt. Het inleveren van deze opdrachten ging
via elo. Verder contact met begeleiders liep o.a. ook via elo. Wat betreft de projectdagen: de begeleiders
waren deze 2 dagen aanwezig. Dus contact werd snel gelegd. Inleveren van het eindproduct ging schriftelijk.
De leerlingen die niet of niet voldoende hadden meegewerkt, moesten een aanvullende opdracht maken. Dit
was alleen tijdens het tweede project nodig.
Tijdens het project werden de ouders op de hoogte gesteld en uitgenodigd voor de presentatie.
2.
De ondernomen activiteiten
In het schooljaar 2005/2006 hebben binnen de zaakvakken en exacte vakken in totaal 4 projecten gedraaid.
Bij de zaakvakken waren dit het "Winkelcentrumproject" en "Inrichting winkelcentrum Oosterheem". Hierbij
is er "inside out, outside in" nagestreefd. Dat wil zeggen dat een gedeelte van de beoordeling gebeurde door
externen (vertegenwoordigers gemeente Zoetermeer en bedrijfsleven) en dat de leerlingen een gedeelte van
het project (marktonderzoek) buiten school hebben verricht. Het vak wiskunde (wa12) was betrokken bij het
"Winkelcentrum"-project. (Dit project is later genomineerd voor DurvenDelenDoen; € 50.000) Bij de exacte vakken
lag de nadruk ook op de praktijk. Daar heeft het "Baggerproject" gedraaid, waarbij de leerlingen alle facetten van
het uitbaggeren van een sloot hebben bekeken. Het tweede project ("Technisch ontwerp Ontziltingsinstallatie") is
als profielwerkstuk ingezet en wordt pas begin schooljaar 2006/2007 afgerond.
In het schooljaar 2006/2007 is het project Ethiopië uitgevoerd. Alle vakken binnen het domein Mens en
Maatschappij en Exact hebben zich aangesloten bij dit project. Net als de vorige keer heeft ook wiskunde
meegedaan. Binnen dit project hebben de leerlingen, afhankelijk van hun profiel, opdrachten gemaakt over de
ontwikkelingsproblematiek van Ethiopië. Op basis van hun bevindingen moesten de leerlingen een advies te geven
over de uitvoering van een bepaald ontwikkelingsproject. Dit advies moesten ze geven aan de stichting "Makelele",
die dan eventueel dat project zou uitvoeren en financieren. De presentatie werd beoordeeld door leden van de
stichting "Meskerem", die ontwikkelingsprojecten in Ethiopië sponsort. Op de presentatieavond werden spullen uit
Ethiopië verkocht en de opbrengst hiervan kwam ten goede aan de stichting "Meskerem". Ook dit keer werd een deel
van de beoordeling gedaan door externen.
Het tweede project voor M&M was "vestigingsanalyse", hierbij voerden de leerlingen marktonderzoek uit in het
winkelcentrum. Voor Exact was het de bedoeling dat zij een zaadveredelingsbedrijf zouden gaan bezoeken, maar
dit bezoek is helaas door problemen met schimmels in de kas van het bedrijf niet doorgegaan. Zij hebben het
project geheel in school moeten uitvoeren.
Verder werden er in 2006-2007 nog twee andere projecten uitgevoerd.
Project "Vestigingsplaatsanalyse"(M&M): Bij dit project kregen de leerlingen een opdracht alsof ze voor een
adviesbureau werken. De opdracht was te onderzoeken of er in Zoetermeer nog behoefte was aan een bepaald soort
winkel. Hiervoor moest o.a. marktonderzoek worden uitgevoerd.
Project Zaadveredeling (Exact): In dit project gingen de leerlingen het praatje van de verkoper van het
zaadveredelingsbedrijf "De Ruijter Seeds" vakinhoudelijk onderbouwen.
De studielast van elk van de opdrachten was 60 uur per jaar.
Eindrapportage Helemaal Havo! Picasso Lyceum
2
|HE/
|HA!
3.
Knelpunten en de gekozen aanpak
Inhoud
Er zijn geen inhoudelijke knelpunten geconstateerd.
Organisatie
In het schooljaar 2005/2006 waren alle studiezone-uren (keuzewerktijd-uren) voor de deelnemende vakken
gereserveerd voor het HEHA-project. Een nadeel was dat de begeleidende docenten tijdens deze uren niet aanwezig
waren. Dit betekende dat er weinig tot geen zicht was op het proces, de samenwerking en de voortgang. Coaching
en terugkoppeling (o.a. met betrekking tot zelfreflectie van de leerling) verliep daardoor moeizaam. Een ander
nadeel was dat niet alle groepsleden op hetzelfde tijdstip een studiezone-uur hadden. Het onderlinge overleg en
taakverdeling binnen de groepen verliep daardoor stroef.
Om deze knelpunten op te lossen, is in het schooljaar 2006/2007 gekozen voor 2 x 2 projectdagen. Deze vorm bevalt
heel goed. Bij organisatie in 2 x 2 projectdagen is er natuurlijk de uitval van de reguliere les van de begeleidende
docenten. Aangezien de projectdagen ruim van te voren zijn ingepland, kunnen alle docenten en leerlingen hier
met hun eigen planning rekening mee houden.
Ruimtelijke voorzieningen
De beschikbare ruimte levert een duidelijk knelpunt. Als heel 4 havo 2 dagen lang de hele mediatheek en daar de
computercapaciteit gebruikt, dan heeft dat gevolgen voor andere leerlingen en andere klassen. De projectdagen
waren natuurlijk bekend en bij de andere docenten werd er nog eens op gewezen dat ze in die dagen geen
opdrachten moesten geven waar de computer bij werd gebruikt.
Ook toen de projecten over meerdere weken waren verspreid, was dit een probleem. De mediatheek werd op
deze tijden heel intensief gebruikt door 4 havo-leerlingen.
Uitvoering
Bij M&M waren de leerlingen het eerste project gemotiveerder dan het tweede project. Aangezien het tweede
project al in maart plaatsvond, was speelde het tijdstip (laat in het jaar) geen grote rol. Wel was het voor een
aantal leerlingen in 4 havo al duidelijk dat ze niet naar 5 havo zouden gaan. Bij de groepssamenstelling is daar al
gedeeltelijk rekening mee gehouden.
Van de ouders zijn geen klachten ontvangen, noch over de projecten zelf, noch over de beoordeling.
Bij het project in maart was het de bedoeling dat alle leerlingen op bedrijfsbezoek zouden gaan. Dit is echter
niet gelukt. Lering voor volgend jaar is om eerder te beginnen met contacten leggen en harde afspraken maken.
Betaalbaarheid
Om deze projecten goed en innovatief uit te voeren is het nodig dat de deelnemende docenten uren krijgen
voor ontwikkelen, externe contacten etc. Dit kan een knelpunt worden.
4.
De resultaten van het project
Werkwijze en procedures
Door de ervaringen van de afgelopen jaren kan er sneller met het echte ontwikkelen van projecten worden
begonnen. Een basis voor elk project is de werkwijzer, die steeds aangepast kan worden.
Eindrapportage Helemaal Havo! Picasso Lyceum
3
|HE/
|HA!
Een basismodel voor een werkwijzer
Titel
Situatieschets
Hier beschrijf je de situatie en de rol die de leerling heeft
Eindproduct
Hier beschrijf je de eisen die de opdrachtgever aan de klant stelt.
Werkwijze
Hier beschrijf je de eisen die de school stelt aan de uitvoering.
Onderwerp
Plan van aanpak
Presentatie
Bronnen
(Zelf)reflectie
Begeleiders
Hier komen de namen te staan van de docent die beschikbaar is voor
vakinhoudelijke begeleiding en voor de procesbegeleiding.
Tijdpad en deadlines
Hier komen de data te staan voor tussenproducten en voor een
eindproduct.
Logboek
Hier komen de eisen te staan tav. het procesverslag (logboek)
Bronnen
Hier komen - indien relevant - de verplichte of de mogelijke bronnen
te staan.
Afhankelijk van de opdracht kan een rubriek uitgebreider of bepwerkter worden ingevuld. Het basismodel fungeert
min of meer als een checklist.
Materialen
De projecten die er nu liggen kunnen als uitgangspunt dienen voor volgende projecten. Ze zullen in veel geval
dienen als inspiratiebron. Sommige delen zijn letterlijk herhaalbaar, andere moeten naar een nieuwe situatie
herschreven worden.
Contacten
Er zijn sterke contacten gelegd met de Haagse Hogeschool, de Gemeente Zoetermeer en enkele bedrijven in de
omgeving zijn contacten gelegd. Deze kunnen bij een volgend project direct weer worden opgepakt.
5.
De betrokkenheid van de leerlingen bij het project
De leerlingen werden bij de opzet van de projecten betrokken door hun rol bij de evaluatie. Elk project werd door
de leerlingen gevalueerd, zo konden de leerlingen aan het eind van ieder project wat zij wel/niet goed vonden aan
het project. De uitkomst hiervan werd meegenomen bij de volgende projecten. Verder is het nog te vroeg om te
kunnen zeggen of het leerproces van de leerlingen verbeterd is. Het is duidelijk dat de leerlingen een aantal
competenties verworven of verdiept hebben. Het vijfde leerjaar staat echter weer geheel in het teken van het
eindexamen. De nadruk die gelegd zal gaan worden op het verkleinen van het verschil tussen het schoolexamen en
het centrale examen versterkt deze beweging. Veel van de in HEHA-projecten geoefende vaardigheden hoeven in
deze situatie niet gebruikt te worden. Wij hopen dat de leerlingen zodra ze in het hbo starten deze kwaliteiten
weer kunnen gebruiken.
Eindrapportage Helemaal Havo! Picasso Lyceum
4
|HE/
|HA!
6.
De realisatie van de doelstellingen
De doelstellingen zijn bereikt in de 4e klas havo, maar hierbij moet de kanttekening geplaatst worden die ook in
paragraaf 5 genoteerd is, namelijk dat in de 5e klas de nadruk weer sterk op vakinhoud en vakvaardigheden komt te
liggen. Er is wel een uitbreiding naar de 3e klas, zodat er gewerkt wordt aan een doorlopende leerlijn. In de 3e klas
gaan de mentoren ook aan het begin en eind van het jaar naar de competenties kijken en met de leerlingen de
vooruitgang daarin bespreken.
Daarnaast is te merken dat het project zelf onder de docenten meer leeft. Dit heeft tot resultaat dat in 2007/2008
CKV zich bij het project aansluit. Ook het realistisch kijken naar wat haalbaar is binnen een project en op welke
wijze een project geschreven kan worden is verbeterd.
7.
Kennisoverdracht en kennisdeling in de school
Veel informatie is informeel verspreid. Daarnaast zijn er berichten in het weekbericht geplaatst.
De projecten of delen daarvan zijn voor de hele school beschikbaar. Het "Winkelcentrum"project is ook in
aangepaste vorm uitgevoerd op onze vmbo-locatie. De projecten zijn beschikbaar op www.digidac.nl.
8.
Kennisoverdracht en kennisdeling tussen de scholen en buiten de
eigen kring
De scholen organiseerden studiemiddagen voor de deelnemende docenten. De meeste van deze studiemiddagen
werden gebruik voor uitwisseling, al dan niet door ‘kritische vrienden’ uit de Haagse Hogeschool en de Hogeschool
Rotterdam uit te nodigen. Het uitwisselen van ervaringen is nuttig gebleken: je komt op ideeën en kunt eventueel
een project overnemen. Verder hoor je natuurlijk ook van knelpunten en kun je van te voren al bekijken hoe je die
eventueel op je eigen school kunt oplossen/voorkomen. Doordat er van de andere scholen nauwelijks exacte vakken
deelnamen aan het project, bleef het rendement voor een deel van de docenten van het Picasso Lyceum beperkt.
Aan het begin van het project werd een studiemiddag verzorgd door Jos de Klein (BDF-advies).
Er waren goede contacten met de Hogeschool Rotterdam en met de Haagse Hogeschool, beide instellingen leverden
bijdragen aan studiedagen van de heha-docenten.
De ervaringen van het de heha-scholen zijn in eerste instantie in workshops met andere Digidac-scholen
uitgewisseld. Er wordt ook meegewerkt aan een studiemiddag van de Haagse Hogeschool voor docenten hbo en
docenten van andere vo-scholen.
9.
De mate waarin het project heeft bijgedragen aan de doelstelling
van de regeling
Vanaf 1 augustus 2007 heet Lyceum Schubertrode "Picasso Lyceum". Dit is niet alleen een naamsverandering,
maar het staat ook voor een verandering in het onderwijsconcept. Het motto van het Picasso Lyceum is: Talenten
ontwikkelen tot prestaties.
Dit heeft gevolgen voor het leren, voor de medewerkers en de organisatie.
Eindrapportage Helemaal Havo! Picasso Lyceum
5
|HE/
|HA!
Het leren
▪
Het leren staat in het teken van de ontwikkeling van de talenten van de leerling. In die geest werken wij aan
het verwerven van kennis en vaardigheden en de ontwikkeling van aanleg, houding en persoonlijkheid.
▪
De leerling verantwoordelijk is voor zijn eigen leren en werkt actief aan het ontplooien van zijn talent. We zien
een leerling die
▪
-
het eigen leerproces stuurt en beïnvloedt
-
prestaties levert op zijn niveau
-
zich breed oriënteert en ontwikkelt
-
zowel zelfstandig als in groepsverband werkt
-
begeleiding krijgt waar gewenst, zorg waar nodig.
De school is verantwoordelijk voor alle voorwaarden voor het leren van de leerling. De school draagt daarom
zorg voor:
-
een stimulerende en innovatieve leeromgeving
-
een samenhangend onderwijsconcept.
Medewerkers en organisatie
▪
De medewerkers stellen hun werkzaamheden in dienst van het leren van de leerling.
▪
De school is een lerende organisatie waarin samen (in wisselend teamverband) gewerkt wordt en van en met
elkaar geleerd wordt.
De HEHA-projecten hebben aangetoond een goede manier te zijn om aan deze uitgangspunten te werken.
10. De samenwerking tussen de bij het project betrokken partijen
De samenwerking met het hbo (m.n. de Haagse Hogeschool) verliep goed. Duidelijk was te merken dat ze positief
stonden t.o.v. dit project.
Ook de samenwerking met overheden verliep goed, alhoewel dat ook wel afhankelijk was van het enthousiasme van
de persoon in kwestie. Bij bedrijven loop je toch tegen tijdgebrek aan bij het personeel en diverse voorschriften,
bijv. hygiëneregels bij Nutricia. We hebben geprobeerd e.e.a. te regelen via het SOB (Stichting Onderwijs
Bedrijfsleven), maar de resultaten hiervan leverden niet altijd het gewenste resultaat. waren niet altijd
11. De toekomstplannen
Komend schooljaar zijn er weer 2 HEHA projecten. De bedoeling is dat deze projecten ingebed worden in het
hele Havo-traject, d.w.z. dat er al in de 3de wordt begonnen met competenties (nulmetingen) en dat deze tot
de 5de doorlopen.
Bijlagen
De volgende stukken zijn te vinden op www.digidac.nl > helemaal havo

Vestigingsanalyse - opdracht met begeleidingsmateriaal

Ethiopië - opdracht met begeleidingsmateriaal

Verdedeling groentezaden - leerlingopdracht
Eindrapportage Helemaal Havo! Picasso Lyceum
6