Vragen activiteitenverslag KF 2016

Rooster activiteitenverslag 2016
Een zo volledig mogelijk beeld van ALLE1 klinisch-farmaceutische activiteiten, ongeacht de
financieringsbronnen, laat toe om enerzijds de evolutie van de ontwikkeling van klinische farmacie op
te volgen en de ziekenhuisapothekers op een specifieke manier te begeleiden. Anderzijds, biedt dit de
mogelijkheid om praktijken met betrekking tot farmaceutische zorgverlening te harmoniseren. Een
rapport over de resultaten zal jaarlijks worden gepubliceerd en worden verstuurd naar de betrokkenen
personen.
Wenst u bijkomende informatie, aarzel niet contact op te nemen met het Hospital Pharmacy-team via
[email protected], 02/524.85.76 of 02/524.85.75
Deze vragenlijst werd gerealiseerd aan de hand van de volgende informatie:
 Puntprevalentiestudie transmurale zorg, VZA, Apr. Liesbeth Huys, Apr. Charlotte Verstringe,
Stephane Steurbaut.
 Outil de benchmarking de pharmacie clinique (M Cillis et coll ; 2015)
 De vragenlijst en de resultaten van de analyses over de ontwikkeling van klinische farmacie in
2015.
 Resultaten van het overleg met de experten.
1
Met alle klinisch-farmaceutische activiteiten gebeuren bedoelen we:
 Geïndividualiseerd = op naam van een specifieke patiënt
 Niet geïndividualiseerd = bv. transversale procedures, vorming van zorgverleners, …
 Front Office = decentraal op de zorgafdeling
 Back Office = centraal in de ziekenhuisapotheek
De toepassing van klinische farmacie in het ziekenhuis is een combinatie van deze verschillende
concepten.
1. Administratieve informatie


Naam ziekenhuis
Erkenningsnummer(wordt automatisch ingevuld)
2. Klinische farmacie in het ziekenhuis
2.1 Strategie

Bestaat er een visie en een beleidsplan over de toepassing van klinische farmacie in het
ziekenhuis?
JA - NEEN
Zo ja: welke? (of opsturen in bijlage)

Werden de activiteiten klinische farmacie gewijzigd in de loop van 2016 ?
JA - NEEN
Zo ja:
o uitgebreid naar een andere dienst of een andere activiteit (welke?)
o verschuiving naar een andere dienst of een andere activiteit (redenen ?)
o opgeschort (redenen?)

Werden er doelstellingen vastgesteld voor 2017 met betrekking tot de ontwikkeling en/of
optimalisatie van de klinische farmacie?
Rooster activiteitenverslag 2016
1
JA - NEEN
Wat zijn deze doelstellingen?
2.2

Communicatie
Werd het activiteitenverslag, dat voor het jaar 2015 werd ingediend bij de FOD Volksgezondheid
en de perspectieven voorgesteld en besproken:
o binnen het MFC ?
JA - NEEN
o met de Medische Raad ?
JA - NEEN
o met de ziekenhuisdirectie ?
JA - NEEN
o met de directie nursing?
JA - NEEN
2.3
Patiëntendossiers als informatiebron

Heeft de ziekenhuisapotheker toegang tot de verschillende patiëntendossiers (medisch
patiëntendossier, verpleegkundig patiëntendossier)?
JA - NEEN - GEDEELTELIJK

Een elektronisch farmaceutisch dossier is beschikbaar?
JA - NEEN - IN ONTWIKKELING
Indien ja of in ontwikkeling: beschikt het farmaceutische dossier over de volgende elementen:
o Medicatie anamnese (geneesmiddelenhistoriek, huidige therapie, …..) JA - NEEN
o Farmacotherapeutische adviezen JA - NEEN
o Evaluatie van de opvolging van de geneesmiddelenbehandeling (evaluatie therapietrouw,
doeltreffendheid van de behandeling, opsporing van bijwerkingen, …) JA - NEEN
o Begeleiding van de patiënt (ontslagmedicatieplan, patiënten-educatie, specifieke informatie)
JA - NEEN

Het elektronisch farmaceutisch dossier is toegankelijk voor andere zorgverstrekkers?
JA - NEEN - GEDEELTELIJK
2.4 Klinische farmacie per medische discipline

Op welke afdelingen/voor welke medische disciplines wordt klinische farmacie toegepast?
(Meerdere antwoorden mogelijk)
o Niet op een specifieke afdeling
o Interne afdeling:
- geriatrie
- medische oncologie
- gastro-enterologie
- neurologie
- endocrinologie
- nefrologie
- cardiologie
- hematologie
- pneumologie
- andere
o
Chirurgische afdeling:
- neurochirurgie
Rooster activiteitenverslag 2016
2
o
o
o
o
o
o
o
o

- orthopedie - traumatologie
- cardiochirurgie
- abdominale heelkunde
- vasculaire heelkunde
- oogheelkunde
- urologie
- gynaecologie
- plastische heelkunde
- andere
Pediatrische afdeling
Psychiatrische afdeling
Spoedafdeling
Intensieve zorgen
Polikliniek
Dagkliniek
Materniteit
Andere: welke?
Wordt klinische farmacie toegepast voor speciale doelgroepen?
(Meerdere antwoorden mogelijk)
o Geen specifieke doelgroep
o Diabetes patiënten
o Dialyse patiënten
o Patiënten met epilpesie
o Oudere patiënten
o Oncologische patiënten
o Pediatrische patiënt
o Gepolimediceerde patiënten
o Patiënten met slikproblemen
o Patiënten met mucoviscidose
o Patiënten met een antibioticabehandeling
o Patiënten onder anticoagulantia
o Patients onder pijnmedicatie
o Aids en HIV patiënten
o Patiënten met hepatitis C
o TPN patiënten (Totaal parenterale voeding)
o Andere: welke?
2.5 Klinische farmacie in functie van het circuit van de patiënt

Voor welke fase binnen het circuit van de patiënt wordt klinische farmacie toegepast?
(Meerdere antwoorden mogelijk)
o Bij opname
o Tijdens het verblijf
o Bij ontslag
o Bij intramurale transfertmomenten
o In het kader van een thuishospitalisatie
o Bij ambulante zorgverlening:
- in de ziekenhuisapotheek:
 aan het loket van de ziekenhuisapotheek
 in een aangepaste privé ruimte voorzien binnen de ziekenhuisapotheek
-
in het dagziekenhuis
bij een preoperatieve consultatie
Rooster activiteitenverslag 2016
3
o
- bij een poliklinische consultatie
Andere: welke?
2.6 Verdeling van de activiteiten klinische farmacie


Wat is de verdeling van de totale tijdsbesteding van ziekenhuisapothekers aan klinischfarmaceutische activiteiten in procenten (cf. formule) op de zorgafdeling (Front Office) en
centraal (Back Office):
Front Office (FO)
%
Aantal FTE ziekenhuisapothekers met een activiteit klinische farmacie FO
Aantal FTE ziekenhuisapothekers met een activiteit klinische farmacie FO en BO
X 100
Back Office (BO)
%
Aantal FTE ziekenhuisapothekers met een activiteit klinische farmacie BO
Aantal FTE ziekenhuisapothekers met een activiteit klinische farmacie FO en BO
X 100
Klinische farmacie toegepast vanuit Front Office:
o
Neemt de ziekenhuisapotheker actief deel aan multidisciplinaire overlegvergaderingen over
patiënten op de afdeling waar klinische farmacie wordt toegepast?
ALTIJD – VAAK – SOMS - NOOIT
o
Neemt de ziekenhuisapotheker deel aan de zaalrondes op de afdeling of afdelingen waar
klinische farmacie wordt toegepast?
JA - NEEN
Indien ja: welke frequentie?
o
Neemt de ziekenhuisapotheker deel aan de verpleegkundige zaalrondes op de afdeling of
afdelingen waar klinische farmacie wordt toegepast?
JA - NEEN
Indien ja: welke frequentie?
o
Is er een rooster zichtbaar op de afdelingen met de periodes waarop de ziekenhuisapotheker
aanwezig is en met vermelding van een telefoonnummer waarop deze kan gecontacteerd
worden op de afdeling(en) waar klinische farmacie wordt toegepast?
JA - NEEN
o
Stelt de ziekenhuisapotheker case reports voor om te bespreken met de zorgverleners van de
afdelingen waar klinische farmacie wordt toegepast?
JA - NEEN
Indien JA: aantal cases voorgesteld in 2016?
Rooster activiteitenverslag 2016
4
3. Niet-geïndividualiseerde activiteiten klinische farmacie
Deze activiteiten hebben betrekking op de ontwikkeling van tools en processen die gericht zijn op
het volledige zorgteam en/of de patiënten in het algemeen.

Bevordering van medication reconciliation gedurende het ganse zorgcontinuüm (opname,
transfer en ontslag)
Bv. gestandaardiseerd instrument voor de geneesmiddelenanamnese dat ter beschikking van het
zorgteam staat
o Geïmplementeerd in gans het ziekenhuis
Voorbeelden? Vrije tekst
o Gedeeltelijk geïmplementeerd
Voorbeelden? Vrije tekst
o In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
o Er zijn geen activiteiten hieromtrent gepland

Promotie rond de veiligheid en de preventie van ongewenste effecten van geneesmiddelen
Bv. analyse van het melden van geneesmiddelenincidenten
o Geïmplementeerd in gans het ziekenhuis
Voorbeelden? Vrije tekst
o Gedeeltelijk geïmplementeerd
Voorbeelden? Vrije tekst
o In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
o Er zijn geen activiteiten hieromtrent gepland

Opstelling van protocollen voor therapeutische monitoring
Bv. institutionele aanbevelingen voor de therapeutische monitoring van vancomycine
o Geïmplementeerd in gans het ziekenhuis
Voorbeelden? Vrije tekst
o Gedeeltelijk geïmplementeerd
Voorbeelden? Vrije tekst
o In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
o Er zijn geen activiteiten hieromtrent gepland

Ontwikkeling en verbetering van het elektronisch medisch voorschrift
Bv. alarmen, hulpmiddel bij de besluitvorming
o Geïmplementeerd in gans het ziekenhuis
Voorbeelden? Vrije tekst
o Gedeeltelijk geïmplementeerd
Voorbeelden? Vrije tekst
o In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
o Er zijn geen activiteiten hieromtrent gepland

Ontwikkeling van tools ter ondersteuning van het voorschrijven
Bv. deelname aan de opstelling van Evidence-Based-Medicine voorschrijfprotocollen (papier of
elektronisch medisch voorschrift)
o Geïmplementeerd in gans het ziekenhuis
Voorbeelden? Vrije tekst
o Gedeeltelijk geïmplementeerd
Voorbeelden? Vrije tekst
o In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
o Er zijn geen activiteiten hieromtrent gepland
Rooster activiteitenverslag 2016
5

Bevordering van een goed geneesmiddelengebruik bij de patiënten
Bv. ontwikkeling van tools voor therapeutische opvoeding bestemd voor de patiënten onder orale
kankertherapie.
o Geïmplementeerd in gans het ziekenhuis
Voorbeelden? Vrije tekst
o Gedeeltelijk geïmplementeerd
Voorbeelden? Vrije tekst
o In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
o Er zijn geen activiteiten hieromtrent gepland

Bevordering van een goed geneesmiddelengebruik bij het zorgteam
Bv. procedures voor de toediening via sondes, de reconstitutie en verdunning van
injectiepreparaten, bevordering van switch iv-po, behandeling van extravasaties
o Geïmplementeerd in gans het ziekenhuis
Voorbeelden? Vrije tekst
o Gedeeltelijk geïmplementeerd
Voorbeelden? Vrije tekst
o In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
o Er zijn geen activiteiten hieromtrent gepland

Implementatie van een procedure voor het beheer van hoog-risico medicatie
Bv. institutionele procedure voor het beheer van de geconcentreerde elektrolyten
o Geïmplementeerd in gans het ziekenhuis
Voorbeelden? Vrije tekst
o Gedeeltelijk geïmplementeerd
Voorbeelden? Vrije tekst
o In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
o Er zijn geen activiteiten hieromtrent gepland

Dienst voor farmaceutische informatie georganiseerd door de ziekenhuisapotheek voor de
zorgverleners en/of de ambulante patiënten
Bv. telefoonlijn voor antwoorden op vragen van het zorgteam over geneesmiddelen
o Geïmplementeerd in gans het ziekenhuis
Voorbeelden? Vrije tekst
o Gedeeltelijk geïmplementeerd
Voorbeelden? Vrije tekst
o In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
o Er zijn geen activiteiten hieromtrent gepland

Bestaat er een ziekenhuisbrede procedure die het volgende beschrijft:
o Substitutie van geneesmiddelen (buiten formularium versus naar formularium)?
JA -NEEN
Indien JA: werd de procedure gevalideerd door het MFC JA -NEEN
o Beheer van door de patiënt meegebrachte thuismedicatie
bv. stockage, gebruik gedurende verblijf, terug meegeven bij ontslag, …?
JA -NEEN
Indien JA: werd de procedure gevalideerd door het MFC JA -NEEN
o Beheer van medicatie bij een intramurale transfer?
JA -NEEN
Indien JA: werd de procedure gevalideerd door het MFC JA -NEEN
o Beheer van medicatie bij het ontslag van de patiënt
bv. voorschriften, terugbetalingsaanvragen, voldoende hoeveelheid medicatie voor het
weekend, …?
JA -NEEN
Rooster activiteitenverslag 2016
6
Indien JA: werd de procedure gevalideerd door het MFC JA – NEEN

Wordt er een vaste procedure toegepast voor het uitvoeren van een anamnese betreffende de
thuismedicatie?
o Voor de artsen: JA – NEE
o Voor de verpleegkundigen: JA – NEE
o Voor de ziekenhuisapothekers: JA – NEE
o Één enkele procedure voor alle betrokken zorgverleners: JA – NEEN

Bestaat er een vaste procedure voor het documenteren van de medicatietherapie bij het ontslag
van de patiënt?
Bv. ontslagbrieven, medicatieschema, notificatie van medicatiewijzigingen, …
o Voor de artsen: JA – NEE
o Voor de verpleegkundigen: Voor de artsen?
o Voor de ziekenhuisapothekers: JA – NEE
o Één enkele procedure voor alle betrokken zorgverleners: JA – NEEN

Werkt het ziekenhuis al met een elektronisch platform om het medicatieschema uit te wisselen
met de huisarts of de publieke apotheek?
Bv. Vitalink, Réseau Santé Wallon
JA – NEE
Indien JA:
- via briefwisseling ziekenhuis/consultatie
- via een specifieke module betreffende de behandeling

Neemt het ziekenhuis deel aan lokale of regionale overleggroepen voor het verbeteren van de
continuïteit van de geneesmiddelen behandeling?
Bv. medisch farmaceutisch overleg, LOK-groepen (lokale kwaliteitsgroep)
JA – NEE
Rooster activiteitenverslag 2016
7
4. Geïndividualiseerde activiteiten klinische farmacie door de
ziekenhuisapotheker
Deze activiteiten hebben betrekking op de opvolging van de individuele patiënt door de
ziekenhuisapotheker en/of de apotheekassistent. Dit kan zowel Front Office als Back Office.
4.1
Opname

De anamnese van de thuismedicatie uitgevoerd door de ziekenhuisapotheker of de
apotheekassistent gebeurt volgens een uniforme methode/procedure eigen aan het ziekenhuis?
o Ziekenhuisbreed
o Van toepassing voor bepaalde afdelingen
Indien van toepassing: voor welk aantal diensten
aantal bedden
o Van toepassing op één afdeling
Indien van toepassing: aantal bedden
o In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
o Geen enkele activiteit is gepland voor deze actie
o Indien van toepassing (cf. eerste 3 opties): wordt de toepassing gemeten aan de hand van een
indicator? JA - NEE

Welke medewerkers van de ziekenhuisapotheek voeren een anamnese uit van de thuismedicatie?
o De ziekenhuisapotheker
o De apotheekassisitent
o Beiden
o Niet van toepassing

Wanneer wordt de farmaceutische anamnese uitgevoerd door de ziekenhuisapotheker of de
apotheekassistent?
o Binnen de 24 uur na opname
o Binnen de 48 uur na opname
o Later dan 48 uur na opname
o Vóór de opname van de patiënt
Via welke methode?
- Telefonisch gesprek
- Farmaceutisch consult
- Andere
o Niet van toepassing

Welke informatiebronnen worden er gebruikt door de ziekenhuisapotheker voor het uitvoeren
van de medicatieanamnese?
o Patiënt
ALTIJD – VAAK – SOMS - NOOIT
o Familie
ALTIJD – VAAK – SOMS - NOOIT
o Huisarts/geneesheer-specialist
ALTIJD – VAAK – SOMS - NOOIT
o Thuisverpleegkundige/thuishulp
ALTIJD – VAAK – SOMS - NOOIT
o Rusthuis en rust en verzorgingstehuis
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
o Informatie bij opname/voorgaande consulatie ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
o Nota van de spoedafdeling
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
o Verwijsbrief van een ander ziekenhuis
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
o Publieke apotheek
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
o Via het e-health platform
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
o Andere: welke?
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
o Niet van toepassing
Rooster activiteitenverslag 2016
8

4.2
De ziekenhuisapotheker stelt een volledige en geactualiseerde lijst van geneesmiddelen op?
o Ziekenhuisbreed
o Van toepassing voor bepaalde afdelingen
Indien van toepassing : voor welk aantal diensten
aantal bedden
o Van toepassing op één afdeling
Indien van toepassing : aantal bedden
o Enkel op vraag van de arts
o In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
o Geen enkele activiteit is gepland voor deze actie
o Indien van toepassing (cf. eerste 4 opties): wordt de toepassing gemeten aan de hand van een
indicator?
JA - NEE
o Indien van toepassing (cf. eerste 4 opties): de lijst van de medicatie opgesteld door de
ziekenhuisapotheker wordt geregistreerd in het patiëntendossier?
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
o Indien van toepassing (cf eerste 4 opties): geeft de ziekenhuisapotheker, bij discrepanties van
de geneesmiddelenbehandeling in de thuissituatie, een advies aan de arts?
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
VERBLIJF

Worden de geneesmiddelenvoorschriften gevalideerd ( = nazicht en minimale analyse van
voorschriften zonder consultatie van patiëntendossier) door de ziekenhuisapotheker vóór
aflevering?
o Ziekenhuisbreed
o Van toepassing voor bepaalde afdelingen
Indien van toepassing: voor welk aantal diensten
aantal bedden
o Van toepassing op één afdeling
Indien van toepassing : aantal bedden
o In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
o Geen enkele activiteit is gepland voor deze actie
o Indien van toepassing (cf. eerste 3 opties) : wordt de toepassing gemeten aan de hand van
een indicator
JA - NEE

De ziekenhuisapotheker analyseert op een grondige manier de geneesmiddelenbehandeling van
de patiënt en formuleert een advies voor een optimale therapie aan de artsen ( = meer
gedetailleerde pharmacologische analyse met aanpassing van de behandeling van de patiënt)?
o Ziekenhuisbreed
o Van toepassing voor bepaalde afdelingen
Indien van toepassing : voor welk aantal diensten
aantal bedden
o Van toepassing op één afdeling
Indien van toepassing : aantal bedden
o Enkel op vraag van de arts
o In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
o Geen enkele activiteit is gepland voor deze actie
o Indien van toepassing (cf. eerste 4 opties) : wordt de toepassing gemeten aan de hand van
een indicator?
JA – NEE
Rooster activiteitenverslag 2016
9
o
o
4.3
Indien van toepassing (cf. eerste 4 opties): de adviezen geformuleerd door de
ziekenhuisapotheker worden in het patiëntendossier genoteerd?
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
Indien van toepassing (cf. eerste 4 opties): worden de resultaten van de adviezen (= volledige
of gedeeltelijke aanvaarding, weigering) voorgesteld door de ziekenhuisapotheker opgevolgd
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
ONTSLAG

Het documenteren van de ontslagmedicatie door de ziekenhuisapotheker gebeurt volgens een
standaardmethode?
o Ziekenhuisbreed
o Van toepassing voor bepaalde afdelingen
Indien van toepassing : voor welk aantal diensten
aantal bedden
o Van toepassing op één afdeling
Indien van toepassing : aantal bedden
o Enkel op vraag van de arts
o In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
o Geen enkele activiteit is gepland voor deze actie
o Indien van toepassing (cf. eerste 4 opties) : wordt de toepassing gemeten aan de hand van
een indicator?
JA - NEE
o Indien van toepassing (cf. eerste 4 opties): bevat de ontslagbrief of het
ontslagmedicatieschema informatie over de stopgezette medicatie en de redenen?
- altijd, met reden
- altijd, zonder reden
- soms, met reden
- soms, zonder reden
- niet
o Indien van toepassing (cf. eerste 4 opties): bevat de ontslagbrief of het
ontslagmedicatieschema informatie over de gewijzigde medicatie (dosis, frequentie, …)?
- altijd, met reden
- altijd, zonder reden
- soms, met reden
- soms, zonder reden
- niet
o Indien van toepassing (cf. eerste 4 opties): bevat de ontslagbrief of het
ontslagmedicatieschema informatie over nieuw opgestarte geneesmiddelen in het ziekenhuis
en de redenen?
- altijd, met reden
- altijd, zonder reden
- soms, met reden
- soms, zonder reden
- niet

De ziekenhuisapotheker stelt een medicatieschema op bij ontslag van de patiënt?
o Ziekenhuisbreed
o Van toepassing voor bepaalde afdelingen
Indien van toepassing : voor welk aantal diensten
aantal bedden
o Van toepassing op één afdeling
Indien van toepassing : aantal bedden
o Enkel op vraag van de arts
Rooster activiteitenverslag 2016
10
o
o
o
o

In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
Geen enkele activiteit is gepland voor deze actie
Indien van toepassing (cf. eerste 4 opties) : wordt de toepassing gemeten aan de hand van
een indicator ?
JA - NEE
Indien van toepassing (cf. eerste 4 opties): er wordt een ontslagmedicatieschema overhandigd
aan: (meerdere antwoorden mogelijk)
- aan de patiënt/familie/mantelzorger
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
- rechtsreeks aan de publieke apotheker
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
- rechtstreeks aan de huisarts
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
- rechtstreeks aan de thuisverpleegkundige/thuishulp ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
- via de patiënt aan huisarts
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
- via de patiënt naar huisapotheker
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
- andere
ALTIJD – VAAK – SOMS – NOOIT
De ziekenhuisapotheker informeert de patiënt over zijn geneesmiddelenbehandeling?
o Ziekenhuisbreed
o Van toepassing voor bepaalde afdelingen
Indien van toepassing : voor welk aantal diensten
aantal bedden
o Van toepassing op één afdeling
Indien van toepassing : aantal bedden
o Enkel op vraag van de arts
o In ontwikkeling maar nog niet van toepassing
o Geen enkele activiteit is gepland voor deze actie
o Indien van toepassing (cf. eerste 4 opties) : wordt de toepassing gemeten aan de hand van
een indicator?
JA - NEE
Rooster activiteitenverslag 2016
11
5. INDICATOREN
5.1.
Structuurindicator
De structuurindicator meet elementen van de organisatie van het ziekenhuis die de toepassing van
klinische farmacie mogelijk maakt. De structuurindicator is een standaardindicator voor alle
ziekenhuizen en wordt één maal per jaar gemeten en gerapporteerd in het activiteitenverslag.
We meten het aantal, uitgedrukt in FTE, ziekenhuisapothekers werkzaam in het domein van de
klinische farmacie (of de ontwikkeling ervan), in het ziekenhuis. Hiermee bedoelen we de Back Office
(vanuit de ziekenhuisapotheek) als de Front office (op de zorgeenheid) activiteiten van klinische
farmacie van de ziekenhuisapotheker(s), zowel de geïndividualiseerde als de nietgeïndividualiseerde.
STRUCTUURINIDCATOR (te meten één maal per jaar)
TELLER
NOEMER
Aantal VTE ziekenhuisapothekers (met een Totaal aantal VTE ziekenhuisapothekers
activiteit klinische farmacie Back Office en Front
Office)
Aantal VTE ziekenhuisapothekers (met een Totaal aantal erkende bedden
activiteit klinische farmacie Back Office en Front
Office)
5.2. Procesindicator
Procesindicatoren brengen de acties in kaart die nodig zijn om het farmaceutisch zorgproces te
optimaliseren, centraal (back-office) en decentraal (front-office).
De standaard procesindicatoren worden tweemaal per jaar gedurende 1 week gemeten en
gerapporteerd in het jaarlijks activiteitenverslag.
1. We meten het percentage patiënten, opgenomen in het ziekenhuis, waarvoor een actuele en
geverifieerde medicatielijst (1) werd geregistreerd, binnen de 48 werkuren na opname.
2. We meten het percentage patiënten, ontslagen uit het ziekenhuis, waarvoor een
geactualiseerde en geverifieerde medicatielijst (2) werd verstrekt.
(1) Actuele en geverifieerde medicatielijst bij opname = de registratie per patiënt van alle
verstrekte geneesmiddelen (al dan niet op voorschrift) en relevante gegevens over het gebruik
daarvan.
De correcte medicatielijst wordt bekomen door bevraging volgens een standaardmethode
eigen aan het ziekenhuis en is geverifieerd door de bevoegde zorgverlener in een gesprek met
de patiënt of zijn begeleider/ of met eerste lijn zorgverlener(s).
(2) Geactualiseerde en geverifieerde medicatielijst bij ontslag = de registratie per patiënt van een
geactualiseerd medicatieoverzicht en de correcte communicatie hiervan voor de patiënt en de
eerste-lijn zorgverleners.
Rapportage
De rapportering van de standaard procesindicatoren verloopt als volgt: de ziekenhuisapotheker(s)
bepalen het aandachtsdomein waarbinnen de standaard indicatoren rond opname en ontslag zullen
gemeten worden (bv. één of meerdere diensten, een patiëntengroep,…).
Rooster activiteitenverslag 2016
12
De opname en ontslag procesindicatoren worden 2 x per jaar gedurende 1 week gemeten.
Indicator bij opname
Omschrijving
applicatiegebied in het
ziekenhuis
Metingen
Percentage patiënten met een actuele en geverifieerde
medicatielijst bij opname in het ziekenhuis
Week 1: van .. tot .. / .. / ….
Week 2: van .. tot .. / .. / ….
Randopmerkingen
Teller
Noemer
Resultaat in %
Aantal patiënten waarvoor een medicatieverificatie heeft plaatsgevonden bij
opname
Totaal aantal opnames binnen het applicatiegebied van de
ziekenhuisapotheker(s)
% gescreende patiënten waarbij de ziekenhuisapotheker bij opname de
medicatie heeft geverifieerd
Indicator bij ontslag
Omschrijving
applicatiegebied in het
ziekenhuis
Metingen
Percentage patiënten met een geactualiseerde en geverifieerde
medicatielijst bij ontslag uit het ziekenhuis
Week 1: van .. tot .. / .. / ….
Week 2: van .. tot .. / .. / ….
Randopmerkingen
Teller
Noemer
Resultaat in %
5.3

Aantal patiënten waarvoor een medicatieverificatie heeft plaatsgevonden bij
ontslag
Totaal aantal ontslagen binnen het applicatiegebied van de
ziekenhuisapotheker(s)
% gescreende patiënten waarbij de ziekenhuisapotheker bij ontslag de
medicatie is geverifieerd
Andere indicatoren
Gebruikt het ziekenhuis andere indicatoren met betrekking tot het toepassen van klinische
farmacie?
JA - NEE
Indien ja : welke?
Rooster activiteitenverslag 2016
13
6. Case report (vrijblijvend)
Het opstellen van een case report over een klinisch-farmaceutische interventie heeft tot doel:
 aantonen van de impact van de interventie van de klinische ziekenhuisapotheker op de
kwaliteit en de veiligheid van de farmaceutische zorg aan de patiënt;
 stimuleren van de multidisciplinaire samenwerking binnen het ziekenhuis tussen de
zorgverstrekkers betrokken bij de farmacotherapie van de patiënt;
 Een case report kan ook gebruikt worden als instrument bij een overleg of voor opleidingen;
 analyseren van de informatie voor wetenschappelijke doeleinden door de overheid in
samenwerking met de universiteiten verantwoordelijk voor de opleiding van
ziekenhuisapothekers. Dit gebeurt op een anonieme manier.
Werkwijze:
 Selecteer in de loop van het jaar één casus van één klinisch-farmaceutische interventie
 Kies de meest sprekende interventie bij een patiënt op een afdeling.
 Meer informatie over de SOAP-methode vindt u in de Gids (bijlage 3). (hyperlink)
Indien het probleem een bijwerking betreft - zich baseren op de checklist Naranjo (zie bijlage 4 van de
gids) of een andere informatiebron. Indien het probleem een geneesmiddelen-interactie betreft – zich
baseren op de checklist Drug Interaction Probability Scale (zie bijlage 4 van de gids) of een andere
informatiebron.
SUBJECTIEVE informatie


Afdeling
Subjectieve reden van de interventie (indien van toepassing)
OBJECTIEVE informatie

Objectieve gegevens
- Leeftijd en geslacht
- Reden van opname
- Tijdstip van opname
- Betrokken geneesmiddel(len), posologie
- Indicatie van het geneesmiddel
- Andere ingenomen medicatie (indien relevant)

Objectieve gegevens indien relevant voor de interventie
- Biologische gegevens
- Klinische onderzoeken
- Symptomen
- Diagnostische aanpak gerealiseerd door de arts
Andere relevante informatie :
ANALYSE

Reden tot interventie
(bron : Formulaire d’intervention de pharmacie clinique van O. Dalleur – UCL)
(meerdere antwoorden mogelijk)
- Zonder geldige indicatie/ overtolligheid/ duur te lang
- Onbehandelde indicatie/ duur te kort
- Duur geneesmiddel met goedkoper alternatief
- Actief bestanddeel geen eerste keuze
- Toedieningswijze/ formulatie/ onaangepast
- Contra-indicatie absoluut / beperkt
- Dosis per inname of dagelijkse dosis te hoog: te laag
- Onaangepaste toedieningsmethode/ hantering
- Onaangepast toedieningsmoment
- Neveneffecten
- Interactie tussen geneesmiddelen
Rooster activiteitenverslag 2016
14
-
Monitoring/ opvolging onaangepast
Slechte therapietrouw van de patiënt
Vraag naar zuiver educatieve inlichtingen
Administratief probleem
Andere

Beschrijving van de analyse

Referentiebronnen van de informatie (indien van toepassing)
VOORSTEL

Interventie:
(bron : Formulaire d’intervention de pharmacie clinique van O. Dalleur – UCL)
(meerdere antwoorden mogelijk)
- Behandeling stoppen/ afbouw
- Begin / hervatting van een behandeling
- Substitutie/ vervanging
- Verandering van toedieningswijze / formulatie
- Dosisaanpassing/ frequentie
- Wijziging van toedieningsmodaliteiten / momenten
- Verbetering van monitoring/opvolging, vraag naar advies van een specialist
- Adviesverstrekking aan patiënt, uitleg
- Informatieverstrekking aan medisch team
- Toelichting bij het dossier/ de ontslagbehandeling
- Andere

De interventie is gericht aan : (meerdere antwoorden mogelijk)
- Arts
- Geneesheer assistent
- Verpleegkundige
- Patiënt
- Andere

Beschrijving van de interventie

Aanvaarding van de interventie en verdere opvolging
Vermeld of de interventie volledig of gedeeltelijk werd aanvaard, alsook relevante informatie
betreffende de verdere opvolging van de interventie (indien van toepassing)
7. Zelfevaluatie (vrijblijvend)



Hoe schat u de ontwikkeling van klinische farmacie in uw ziekenhuis op een schaal van 1 tot
10 (1= zeer onvoldoende en 10 excellent)?
Welke zijn de veranderingen/realisaties (positief en/of negatief) in 2016 in het ziekenhuis en
in de ziekenhuisapotheek met betrekking tot de structurele financiering van de klinische
farmacie door de overheid?
Welke zijn de prioriteiten die in 2017 moeten worden aangepakt met betrekking tot de
implementatie van klinische farmacie in het ziekenhuis?
8. SWOT analyse van de implementatie van klinische farmacie (vrijblijvend)




Sterkte
Zwakte
Opportuniteit
Bedreiging
Rooster activiteitenverslag 2016
15
9. Algemene opmerkingen en suggesties
U kan gebruik maken van deze rubriek om ons bijkomende informatie te verlenen met betrekking
tot uw klinisch-farmaceutische activiteiten, alsook om uw suggesties over te maken aangaande
de vragenlijst voor het activiteitenverslag en over tools die het toepassen van klinische farmacie
in uw instelling zouden kunnen ondersteunen.
10. Handtekeningen
Rooster activiteitenverslag 2016
16