Medicatie pre- versus postbariatrische heelkunde The same or not the same? Apr. Liesbeth Decoutere Apr. Astrid Van Eijgen Clinicamp 2016 Inleiding Obesitas: BMI > 30kg/m2 Wereldwijd: 500 miljoen België: 22,1% bevolking Co-morbiditeiten Diabetes type II Hypertensie, CAD Hypercholesterolemie Obstructief slaapapnoe, astma Reflux oesofagitis Depressie Degeneratief gewrichtlijden Cholelithiase, leververvetting Onregelmatige menstruatie, onvruchtbaarheid 2 Top 10: PPI, vitaminen, statines, ACE-I, antidiabetica, antidepressiva, inhalatietherapie, betablokkers, orale anticonceptie, analgetica 3 Focus: Roux-en-Y gastric bypass 4 5 Gewenste gevolgen Nauwe opening van nieuwe maagpouch naar dunne darm + kleine maagpouch: = trage maaglediging = verzadiging Geen duodenum + prox. jejunum voor absorptie = daling opname macro- en microelementen Vermagering + reductie comorbiditeit 6 Vanuit farmaceutisch perspectief Geneesmiddelenabsorptie: Efficaciteit??? Deficiëntie vitaminen, sporenelementen, mineralen Drugs to avoid! 7 De absorptie van geneesmiddelen Biologische beschikbaarheid Percentage van toegediend GM wat bloedbaan bereikt Voor parenterale producten: 100% Voor orale preparaten: Beïnvloedbaar! 9 Factoren 1. Desintegratie & oplosbaarheid 2. Passieve diffusie 3. Actief transport 4. Pre-metabolisme 5. Absorptieoppervlakte 10 1. Desintegratie en oplosbaarheid 11 1. Desintegratie en oplosbaarheid = eerste stap GM-absorptie = snelheidsbepalende stap Na gastric bypass: ↓ maagzuur ↑ pH (1.2 → 6.8) ↓ gastric mixing Oplosbaarheid: vaak pH afhankelijk 12 1. Desintegratie en oplosbaarheid Vermijden druk op anastomose site Richtlijn: geneesmiddel niet groter dan een potloodgom Jacob et al. Anti-obesity drug development and discovery. Vol 1. 2011 13 14 Key point 1: ‘de potloodgom’ Toediening van vloeibare GM Sorbitol/suiker-vrij (diarree, dumping) ~ siropen Pletten/openen tabletten/capsules Zeker tot 3-8 weken na chirurgie Niet toegelaten voor elk GM: www.pletmedicatie.be Geen enteric coated/filmcoated tabletten 15 Miller, A. D., and K. M. Smith. "Medication and Nutrient Administration Considerations After Bariatric Surgery." Am J Health-Syst Pharm. 63 (2006): 1852. Padwal, R., D. Brocks, and A. M. Sharma. "A Systematic Review of Drug Absorption Following Bariatric Surgery and its Theoretical Implications." Obesity Reviews. (2009). 2. Passieve diffusie Idealiter: lipofiel + ongeladen Factoren: Concentratie pH Ionisatietoestand 16 2. Passieve diffusie Henderson-Hasselbalch pK = pH van GM waar 50% geïoniseerd is en 50% niet pK laag voor zwakke zuren – hoog voor zwakke basen 17 3. Transport Uptake Efflux PepT1: jejunum PGP: jejunum < colon HPT1: dunne & dikke darm MRP2: jejunum 18 Smith A et al. Pharmacokinetic Considerations in Roux-en-Y Gastric Bypass Patients. Am J Health Syst Pharm. 2011;68(23):2241-2247 4. Pre-metabolisme Ter hoogte van dunne darm Vb. CYP-enzymen Implicatie na gastric bypass ? 19 5. Absorptieoppervlakte Intestinale lengte ↓: Implicatie voor GM met hoofdplaats van absorptie maag, duodenum of proximale jejeunum Contacttijd met mucosa ↓ – microvilli grotendeels gebypassed – thv colon weinig GMabsorptie Transittijd daalt (retard-EC-filmcoated preparaat 212u tijd nodig voor absorptie) Malone, Margaret. "Altered Drug Disposition in Obesity and After Bariatric Surgery." Nutr Clin Pract. 18 (2003): 131. Miller, A. D et al. "Medication and Nutrient Administration Considerations After Bariatric Surgery." Am J Health-Syst Pharm. 63 (2006): 1852. Padwal RD et al. "A Systematic Review of Drug Absorption Following Bariatric Surgery and its Theoretical Implications." Obesity Reviews. (2009. 20 Key point 2: ‘geen verlengde vrijstelling’ De opnametijd van retardpreparaten is langer dan de transittijd: switch naar immediate release in meerdere giften 21 5. Absorptieoppervlakte Minder contact galzouten met lipofiele GM: implicaties voor enterohepatische circulatie 22 Malone, Margaret. "Altered Drug Disposition in Obesity and After Bariatric Surgery." Nutr Clin Pract. 18 (2003): 131. Miller, A. D et al. "Medication and Nutrient Administration Considerations After Bariatric Surgery." Am J Health-Syst Pharm. 63 (2006): 1852. Padwal RD et al. "A Systematic Review of Drug Absorption Following Bariatric Surgery and its Theoretical Implications." Obesity Reviews. (2009. Key point 3 Zoek een alternatief voor orale anticonceptie gezien verbreken enterohepatische recirculatie + verhoogde vruchtbaarheid post-op 23 Mineralen – vitaminen sporenelementen Meest voorkomende deficiënties na RYGB Waaraan denken jullie? Vetoplosbare vitamines (ADEK): Vitamine D! Calcium Ijzer Vitamine B12 Foliumzuur Thiamine . 25 Aanbevelingen ter preventie van deficiëntie Substantie Multivitaminepreparaat, bij voorkeur kauwtablet Aanbeveling Jacob et al: “minimal daily nutritional supplementation for patients with RYGB” 1-2 x/dag po Bevat minstens: Foliumzuur: 400µg Vitamine B1: 1.2 mg Biotine: 30µg Ijzer: 18mg (+vitamine C) Vitamine K: 120µg (M), 90µg (V) Zinc: 11mg (M), 8mg (V) Vitamine B12 1-2 x/dag po Bevat minstens: Foliumzuur: 400µg Koper: 2mg Vitamine B1 Biotine Ijzer 1200 – 2000 mg/dag Calcium (citraat) Vitamine D AACE/TOS/ASMBS Guidelines 2009 en 2013, “early postoperative care” 400-800 E/dag 2000 E/dag bij “long limb RYGB” 1000µg /dag po OF 1000 µg /week IM OF 3000µg om de 6 m IM (OF 500µg /week intranasaal) Minstens 3000 E/dag, te titreren tot 25hydroxyvitamin-D > 30ng/ml 350µg /dag po OF 1000 µg /maand IM OF 1000-3000µg om de 6-12 m IM (OF 500µg /week intranasaal) Zoveel als nodig (po, sl, sc, im) tot binnen range normale waarden Ijzer (Fe2+) Proteïnen Premenopauzale V: 40-65 mg/dag Anderen: 18-27mg/dag + Vitamine C 40-65 mg/dag in via voeding + via supplement Minstens 60 gram/dag Tot 1.5 g/kg ideal body Weight per dag 26 27 Multivitaminepreparaat Ter preventie van algemene tekorten: iedereen 1x/dag Bij voorkeur kauwtablet (-> potloodgom) Diverse preparaten op de markt, niet allemaal even compleet Meest compleet volgens richtlijnen: Barinutrics Multi 1x/dag, (WLS forte, buitenland) Tolerantie niet steeds optimaal 28 Calcium Daling opname calcium in afwezigheid van zuur Opname vnl thv duodenum en prox. jejunum 25-50% deficiëntie na GB -> Osteoporose Aanbeveling: 1200-2000 elementair calcium/dag Substitutie onontbeerlijk en levenslang bij iedereen: zo snel mogelijk starten: DAG 3 POST-OP Is de vorm belangrijk? Geen calciumcarbonaat, wel calciumcitraat = zuuronafhankelijke opname: Kauwtablet BariNutrics Calciumcitraat 2-3x/dag (500mg elementair calcium en 500IE vit D/ tablet), evt. calciumcarbonaat in bruistablet (gedeeltelijke citraat-omzetting) Niet gelijktijdig met ijzer! . *Sakhaee K, Bh. Meta-analysis of calcium bioavailability: a comparison of calcium citrate with calcium carbonate. Am J Ther. 1999; 6:313–21 29 Vetoplosbare vitamines (ADEK): vnl. vitamine D 50% van ptn. ontwikkelt vit D deficiëntie ~60% reeds tekort voor operatie – corrigeren! Doel: > 30ng/ml Metabolic bone disease: osteoporose Start vitamine D (+calcium) post-op bij iedereen Essentiële aanvulling: Vit D > ADH – 1000IE/-6000IE/dag ~ vervat in Barinutrics Multi + calcium of aan de hand van D-cure 25.000 IE/week Routine screening op vit D Routine screening op vit A: optioneel (begin, na 3 en na 6 maanden) Routine screening op vit E en K: onvoldoende evidentie *Slater GH et al. Serum fat-soluble vitamin deficiency and abnormal calcium metabolism after malabsorptive bariatric surgery. J Gastrointest Surg. 2004; 8:48–55. *Ducloux R et al. Vitamin D deficiency before bariatric surgery: should supplement intake be routinely prescribed? . Obes Surg. 2011;21:556–560 * Evaluation, Treatment, and Prevention of Vitamin D Deficiency: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline * Sawaya R et al. curr drug metab 2012 november;13(9):1345-1355 30 Redenen voor ijzertekort? Ijzer Minder vleesconsumptie Minder HCL-productie: zet Fe3+ om in Fe2+ (enkel 2waardig ijzer wordt opgenomen) Plaats van absorptie: duodenum en prox. jejunum Extra substitutie bij premenopauzale vrouwen en ptn. met VG ulcera: Ijzer in Fe2+ vorm én oplosbaar (+ Vitamine C) Supplement van 40-65 mg elementair ijzer Voorstel: Ijzergluconaat, sulfaat, fumaraat en Ijzerbisglycinaat = Fe2+ Geen vertraagde vrijstelling! Voorstel: Losferron bruistablet (80mg Fe2+) of Barinutrics ijzer (28mg Fe2+) . *Kushner RF. Micronutrient deficiencies and bariatric surgery. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes. 2006; 13:405–411. *Davies DJ, Baxter JM, Baxter JN. Nutritional deficiencies after bariatric surgery. Obes Surg. 2007;17:1150–1158. 31 Foliumzuur Deficiëntie <-> megaloblastaire anemie POST-OP: 400µg/dag, vervat in multivitaminepreparaat Bij anemie: + foliumzuur, ijzer en vitamine B12 . *. 32 Vitamine B12 (cyanocobalamine) Minder IF door daling productie = minder opname 1 patiënt op 3 ontwikkelt deficiëntie, typisch laattijdig Soms irreversibele neuropathie: monitoring 500-1000mcg vitamine B12 per dag oraal in geval van deficiëntie of 1mg IM, niet routinematig Opties: Barinutrics Multi (500mcg vit. B12), Barinutrics vitamine B12 1mg + IF, magistrale bereiding cyanocobalamine 1mg of IM . *Rhode BM et al. Vitamin B-12 deficiency after gastric surgery for obesity. Am J Clin Nutr. 1996; 63(1):103–9. * Marcuard SP et al. Absence of luminal intrinsic factor after gastric bypass surgery for morbid obesity. Dig Dis Sci. 1989; 34:1238–1242 33 Vitamine B1 (Thiamine) Deficiëntie <--> Wernicke encefalopathie, spier- en gewrichtspijn, perifere neuropathie Typisch: na periode van ernstig braken, sterk verminderde intake Verwerkt in multivitaminepreparaat 34 *. Aanbevolen dosering bij werkelijke deficiëntie Substantie Klinische effecten van een tekort Aanbevolen dosering door Jacob. et al AACE/TOS/ASMBS Guidelines 2009 + 2013 Bij ernstig tekort: spierzwakte, spierkrampen Op lange termijn: hyperparathyroidisme en osteoporose 500mg calcium(citraat) po, 4x/dag / Vitamine D Osteomalacie, hyperparathyroidisme 10.000 E /dag po, 6 weken 400-50.000 E/ dag po vit. D2 of D3 Vitamine A Nachtblindheid Vitamine E Vitaline K Rash, ataxie coagulopathie Calcium Vitamine B1 / Thiamine Vitamine 12 / Cyanoco-balamine Ijzer Foliumzuur Koper Zink Wernicke-Korsakoff encefalopathie Perifere neuropathie, Beriberi 100.000 E /dag po, 3 dagen 50.000 E /dag po, 14 dagen 400 E /dag po 1mg /dag po Algemeen: 100mg IV om de 6 uur, 2d 200mg po, 2x/dag, 30d 100mg/dag po 5.000 – 10.00 E /dag po 400 E /dag po 1mg/dag po Thiamine IV, gevolgd door hoge dosissen po Parenteraal vitamine B12 tot binnen normale range Anemie, neuropathie 30µg/dag IM, 5-10 dagen 100-200 µg IM 1x/maand Anemie, vermoeidheid, kortademigheid, malaise 150-300 mg FE2+/dag po, met 500mg 150-300 mg FE2+/dag po, met vitamine C voor optimale absorptie vitamine C en foliumzuur Megaloblastaire anemie, verminderde immuniteit 1600 µg/dag po, 1 jaar / Vermoeidheid, anemie, groeiretardatie, cardiomegalie, hypothermie, verminderde haarpigmentatie en –keratinisatie 2.4mg/dag IV, 6 dagen, 80mg/dag po, 30 dagen 2 tot 4 mg/dag IV 6 dagen (ernstig) OF 3 tot 8 mg/dag kopersulfaat ofgluconaat po Dwerggroei, hypogonadisme, dermatitis, T-cel immunodeficiëntie 25-50mg po, 3x /dag 35 / Voorstel routine aanbeveling Post-OP RYGB Multivitamine kauwtablet 1x/dag , bij ontslag Vb. Barinutrics multi Calciumcitraat kauwtablet met vit. D, 3x/dag, bij ontslag Vb. Barinutrics calcium Premenopauzale vrouwen: ijzer FE2+ 1x/dag Vb. Losferron Kostprijs per dag man: 1,43 euro = 42,9 euro/maand Kostprijs per dag premenopauzale vrouw: 1,65 euro = 49,5 euro/maand 36 Key point 4 Vitaminen en mineralen zijn onontbeerlijk – levenslang – in de juist vorm! Het ene vitamine is het andere niet Preventie > genezen Multi Calcium en vitamine D Ijzer 37 Drugs to avoid NSAIDs Risico op ontwikkeling marginale ulcera Kleine maagpouch, sterk etsende werking Strikt te mijden Alternatief: paracetamol, tramadol, tijdelijk celecoxib Opm: eveneens geldig voor orale bifosfonaten en aspirine in primaire preventie 39 Sapala JA, Wood MH, Sapala MA et al. Marginal ulcer after gastric bypass: a prospective 3-year study of 173 patients.Obes Surg. 1998; 8:505-16.25. Diuretica Post-operatief: diarree/braken, malabsorptie Risico op dehydratie en ernstige elektrolytstoornissen, ANI Enkel verder op strikte indicatie vb. hartfalen 40 Orale hypoglycemie-inducerende antidiabetica Pre-operatief: reeds Modifast dieet – verminderde intake – kans op hypo’s Na operatie drastische reductie calorie-intake: definitief staken van sulfonylureaderivaten, gliniden, glitazonen om hypoglycemie te voorkomen DPP-4 inhibitoren geen risico op hypo’s, mogelijk wel vertraagde maaglediging – onderbreking GLP-1 analogen - idem Enkel verderzetting metformine (kan vermoedelijk na verloop van tijd afgebouwd worden) → Insuline: advies endocrinoloog/diabetesVPK 41 Key point 5 Geneesmiddelen gestopt welke absoluut te mijden zijn? - NSAIDs - Orale antidiabetica behalve metformine - Diuretica behalve op strikte indicatie 42 Conclusie Geen grootschalige RCT’s Individueel per GM te bekijken Enkele basisprincipes: de 5 key’s Multidisciplinaire benadering 43 Casussen Casus 1 Rita 44j, BMI > 35kg/m2 RVO: Roux-en-Y GB VG: Reflux Slaapapnoe Depressie AHT Atriale tachycardie, VKF Rugpijn 45 Casus 1 Medicatie Brufen 600mg ZN Omeprazole 40mg 1x/dag Apocard Retard 200mg 1x/dag Efexor-exel 75mg 1x/dag Pradaxa 110mg 2x/dag Amlor 5mg 1x/dag Meliana-pil 1x/dag Lorazepam 1mg 1x/dag 46 Casus 1 Welke geneesmiddelen adviseren we te stoppen? (+ alternatieven) Welke geneesmiddelen adviseren we te switchen? Welke geneesmiddelen adviseren we te starten? 47 Voorstel medicatie post-GB Brufen 600mg ZN STOP, gezien hoger risico op maagulcera Indien pijn: tramadol of paracetamol Omeprazole 40mg 1x/dag Continueren tot aantal weken na GB, dan stop gezien refluxprobleem opgelost. Apocard 200mg 1x/dag SWITCH: Retardvorm: switch naar tambocor 2x100mg Efexor-exel 75mg 1x/dag STOP, Vertraagde vrijstelling: verminderde opname en efficaciteit -> Geen gelijkwaardig alternatief. Ander AD? Pradaxa 110mg 2x/dag STOP, Capsule nooit openen -> stijging opname, hoger risico bloedingen. Therapie met VKA? Cardio Amlor 5mg 1x/dag Geen probleem. Capsule mag geopend worden. Losferron 1x/dag NIEUW: Ijzer substitutie gezien premenopauzaal Barinutrics Calciumcitraat 500mg+ vit D 500IU 3x/dag NIEUW: Preventie deficiëntie en osteoporose Barinutrics Multi 1x/dag NIEUW: Substitutie tekorten Meliana pil 1x/dag STOP. Inhibite enterohepatische circulatie + verhoogde fertiliteit, andere anticonceptiemethode Lorazepam 1mg 1x/dag Geen probleem. Product bestaat SL of kan geplet worden 48 Casus 2 Eric, 37 jaar, BMI > 35kg/m2 RVO: RYGB VG: AHT Diabetes mellitus met diabetische neuropathie Jicht Ziekte van crohn 49 Casus 2 Medicatie Cymbalta 60mg 1x/dag Olmetec Plus 40mg/12,5mg 1x/dag Glucophage 850mg 3x/dag Allopurinol 300mg 1x/dag Humira injectie 1x/14 dagen Novorapid 24E-20E-20E 3x/dag Lantus 38E 1x/dag 50 Casus 2 Hoe zou je omgaan met zijn diabetesmedicatie vanaf de start van zijn laag calorie dieet 2 weken voor de operatie, de dag van de operatie en post-operatief? Zijn er ‘drugs to avoid’? Nog andere aandachtspunten in verband met zijn medicatie? 51 Flowchart - Richtlijn Casus 2: ‘drugs to avoid’ Diureticum voor AHT: Olmetec plus -> olmetec Infliximab? Tumor necrosis factor alpha (TNF-alpha) inhibitors are associated with an increased risk of serious skin and soft tissue infections (SSTI) we suggest waiting at least one or two treatment cycles without drug administration prior to elective surgery. If infection is a concern or a nonsterile field may be present, we recommend temporary discontinuation of such agents for at least two weeks Perioperative medication management . www.utdol.com, laatst geraadpleegd 25/04/2016 55 Casus 2: andere aandachtspunten? Cymbalta®: maagsapresistente pellets omdat duloxetine zuurlabiel is. Vertraagde opname. Verminderde biologische beschikbaarheid. Glucophage grootte > potloodgom: pletten Allopurinol: door versnelde weefselafbraak vaak hyperuricemie -> jicht -> blijven doornemen (geplet) Roerig JL et al. A comparison of duloxetine plasma levels in postbariatric surgery patients versus matched nonsurgical control subjects. J Clin Psychopharmacol. 2013 Aug;33(4):479-84. http://www.gastricbypass.com/gbfordoctorsonly.htm 56 Voorstel medicatie post-GB Cymbalta 60mg 1x/dag Alternatief zoeken in overleg met endocrinoloog: pregabaline? Olmetec plus 40/12,5mg 1x/dag Switch naar Olmetec Humira Injectie 1x/14d Herstart 14 dagen post-operatief Glucophage 850mg 3x/dag Geen probleem. Tablet mag geplet worden. Allopurinol 300mg 1x/dag Geen probleem. Tablet mag geplet worden. Novorapid 3x/dag Eenheden in functie van glycemie post-operatief. Overleg endocrinoloog Lantus 1x/dag Eenheden in functie van glycemie post-operatief. Overleg endocrinoloog Barinutrics Calciumcitraat 500mg+ vit D 500IU 3x/dag NIEUW: Preventie deficiëntie en osteoporose Barinutrics Multi 1x/dag NIEUW: Substitutie tekorten Fraxiparine 0,6ml 1x/dag NIEUW: tromboseprofylaxe gedurende 28d Pantomed 40mg 1x/dag NIEUW: maagprotectie gedurende 1-3 maanden 57 Casus 3 Jessie, 26j, BMI > 35kg/m2 RVO: RYGB VG: Schildklierlijden Rugklachten Vitamine D deficiëntie 58 Casus 3 Medicatie Asaflow 80mg 1x/dag Contramal retard 50mg 2x/dag Dafalgan 1g forte 3x/dag L-thyroxine 150mcg 1x/dag Pantomed 40mg 1x/dag D-cure 25.000IE 1x/2 weken 59 Casus 3 Welke mogelijke farmacologische problemen doen zich voor? 60 Casus 3 Grootte GM? Dafalgan Forte 1g -> Dafalgan Bruis 1g Vertraagde vrijstelling? Contramal retard 2x/d -> Contramal druppels 4x/d Drugs to avoid? Aspirine in primaire preventie: stop mogelijk? Zoniet: EC -> Aspegic 100mg zakje Vitaminen, mineralen, sporenelementen? Start Barinutrics Multi, Calcium, ijzer + stop D-cure Monitoring? L-thyroxine: enterohepatische recirculatie! Opvolging TSH spiegels! Therapiefalen mogelijk! 61 Voorstel medicatie post-GB Asaflow 1x/dag Stop indien primaire preventie? Overleg huisarts. Contramal Retard 50mg 2x/dag Switch naar Contramal druppels 4x/dag Dafalgan Forte 1g 4x/dag Switch naar Dafalgan Bruis 4x1g. Laten uitbruisen. L-thyroxine 150mcg 1x/dag Strikt nuchtere inname: niet met ijzer en calcium! D-cure 25.000IE 1x/14d Stop: vervat in Barinutrics Multi en calcium Barinutrics Ijzer 1x/dag NIEUW: preventie ferriprieve anemie Barinutrics Calciumcitraat 500mg+ vit D 500IU 2x/dag NIEUW: Preventie deficiëntie en osteoporose Barinutrics Multi 1x/dag NIEUW: Substitutie tekorten Fraxiparine 0,6ml 1x/dag NIEUW: tromboseprofylaxe gedurende 28d Pantomed 40mg 1x/dag Maagprotectie gedurende 1-3 maanden, erna stop 62 63