biomarkers - FTD Lotgenoten
advertisement
FTD lotgenotendag 10 januari 2015 Congres Vancouver 23-25 oktober 2014 Vervolg Overzicht presentatie • Even voorstellen • Korte achtergrond FTD • FTD congres – Biomarkers – Achtergrond overerving – Behandelingen • Ander FTD onderzoek in ErasmusMC Even voorstellen… Achtergrond FTD FTD = Frontotemporale dementie = Ziekte van Pick FTD • Onderliggende oorzaak: – Verschrompeling gedeelten van hersenen door afsterven zenuwcellen – Eiwitophopingen • Tau • TDP • Overig FTD verschillende types • Gedrag: – ‘gedragsvariant’ FTD – met/zonder ALS • Taal: – semantische dementie (SD) – progressieve niet-vloeiende afasie (PNFA) FTD congres Vancouver 23-25 oktober 2014 FTD congres - inhoud • Nieuwste ontwikkelingen bespreken • Wetenschappelijk onderzoek – Onderliggende mechanismen ontdekken – Nieuwe methodes ontwikkelen • Voor diagnostiek (proces van uitzoeken wat er aan de hand is) • Voor behandeling • Doel: toegevoegde waarde t.o.v. huidige praktijk – Etc. Onderwerpen • • • • • • • • ziektepresentaties genetica beeldvorming, biomarkers cognitie pathologie moleculair diermodellen behandeling Onderwerpen • • • • • • • • ziektepresentaties genetica beeldvorming, biomarkers cognitie pathologie moleculair diermodellen behandeling Biomarkers Biomarkers • Meetinstrumenten die aantonen: – Wel / niet ziek? – Welke onderliggende oorzaak? • FTD of iets anders? • FTD: welke onderliggende vorm? Biomarkers • Onderliggende schade bij FTD: eiwitneerslagen • Twee grote groepen: 1. FTD – ‘tau’ 2. FTD – ‘TDP’ • Wetenschappelijk onderzoek gericht op onderscheid – Behandeling aanpassen Biomarkers • Bloed – voordeel: makkelijk te verkrijgen – nadeel: ver van de hersenen • Hersenvocht – voordeel: rondom hersenen – nadeel: ruggenprik nodig Hersenvocht – onderscheid tau/TDP Ratio <0.37: 82% van de gevallen correct onderscheid v Hu et al 2013 Neurology v Hersenvocht – onderscheid tau/TDP • Proteomics • Nieuwe eiwitten zoeken • Nieuw begrip van onderliggende processen? Hersenvocht – moeilijkheden • Aantallen – zekere diagnose • Technieken Bloed • vergelijkbare wetenschappelijke onderzoeken • vaak gecombineerd met hersenvocht Behandelingen FTD overerving • In ongeveer 30% van de gevallen van FTD familiair • Overerving Overerving - DNA • DNA = erfelijk materiaal • Opgedeeld in genen Overerving - DNA • Erfelijke codes zorgen voor de aanmaak van eiwitten DNA Eiwit Functie Overerving - chromosomen • DNA opeengepakt in 46 chromosomen • 23 chromosoomparen: – 1 van vader – 1 van moeder Overerving - chromosomen Overerving – autosomaal dominant Dus: bij een ouder met FTD: 50% kans op erfelijke eigenschap Erfelijkheid – soorten mutaties • (Nu) bekende groepen: – MAPT – Progranuline – C9orf72 • Onbekende erfelijke eigenschap Onderzoek in deze families Dragen eigenschap, geen symptomen => “presymptomatisch” => onderzoek naar ontstaan van FTD mogelijk Bloed – progranuline mutatie • Progranuline mutatie → tekort eiwit ‘progranuline’ ZONDER mutatie MET mutatie Behandeling – progranuline • In theorie verschillende manieren om progranuline op te hogen – Toedienen progranuline – Verhogen productie – Verhogen afgifte – Verlagen afbraak – Effecten van progranuline nadoen Progranuline mutatie Normaal Progranuline eiwit Progranuline mutatie Mutatie Progranuline eiwit Behandeling – progranuline Mutatie - behandeling Progranuline eiwit Behandeling Behandelingen gericht op taueiwit Medicatie onderzoek gericht op tau • Ophopingen van tau eiwitten in de hersenen bij ~40% van de FTD patiënten Pick lichaampjes Overige behandelingen • Steeds meer medicijnen met verschillende aangrijpingspunten • Voornamelijk progranuline en tau Ander FTD onderzoek in ErasmusMC Pathologie FTD onderzoek in ErasmusMC • Genetica – Zoeken nieuwe mutaties – Biomarkers in families met bekende mutaties • Beeldvorming (scans) • Pathologie Pathologie • Na overlijden hersenen onder de microscoop bekijken • Onderzoek doen op hersenweefsel Pathologie – nuttig? • Klopte de diagnose FTD/Alzheimer/…? – Zo nee, wat kunnen we achteraf hiervan leren? Pathologie – nuttig? • Klopte de diagnose? – Zo nee, wat kunnen we achteraf hiervan leren? Bij leven: “FTD” Andere diagnose Pathologie: FTD 104 5 Pathologie: geen FTD 11 nvt • Onderscheid belangrijk voor behandeling • Gedrag + geheugenproblemen: – moeilijk onderscheid te maken FTD ↔ Alzheimer • Gedrag + problemen met bewegen: – moeilijk onderscheid FTD ↔ zeldzamere vormen dementie Pathologie – nuttig! • Klopte de diagnose FTD/Alzheimer/…? – Zo nee, wat kunnen we achteraf hiervan leren? • Definitieve subdiagnose (“tau” of “TDP”) – nuttig voor bijvoorbeeld biomarker onderzoek →behandeling afstemmen • Onderzoek in hersenen zelf – nuttig om processen beter te begrijpen → aangrijpingspunten behandeling? – voorbeeld: staan genen aan of uit in de hersenen? Bedankt voor jullie aandacht! Behandeling – Taurx Vragen?
