Bijlage C7 Relatie groene voorbeeldleerlijn vwo met

Bijlage C Relatie schoolprogramma’s met de eindtermen in de
Adviesexamenprogramma’s
Bijlage C7
Overzicht van een curriculum vwo in de groene voorbeeldleerlijn
passend bij eindtermen uit het Adviesexamenprogramma vwo 1
In pilotscholen van de groene voorbeeldleerlijn
voor het vwo, cohort 2010 – 2011, worden de
modules in de volgorde gebruikt die hiernaast is
aangegeven.
Uitgangspunten
 Nieuwe materialen
 Innovatieve technologie
 Duurzaamheid
 Chemische industrie
In de kolommen hieronder worden de gebruikte
vakconcepten uit die modules ondergebracht bij de
verschillende domeinen en eindtermen van het
adviesexamenprogramma.
Module 1:
Module 2:
Module 3:
Module 4:
Module 5:
Module 6:
Module 7:
Module 8:
Module 9:
Module 10:
Module 11:
Module 12:
Module 13:
ECOreizen
ECObrandstoffen
Nanomaterialen
Smart materials
Zelfherstellend beton
Groene chemie
Weet wat je eet
Zoetstoffen
Zuren en basen
Slikken of spuiten?
Chloorchemie voor Oeganda
Het geheim van mossellijm
Moderne biotechnologie
Waar mogelijk wordt naar de modules verwezen.
Voorbeeld van de relatie van de eindtermen uit het adviesexamenprogramma met
vakconcepten en vakbegrippen in de gebruikte modules in het uitgevoerd lesprogramma
Domein B: Stoffen en materialen in de
chemie
Subdomein B1: De kandidaat kan
deeltjesmodellen beschrijven en gebruiken.
Rutherford / Bohr/ Proton / neutron / elektron /
isotopen/ Periodiek Systeem
Metaalbinding/ atoombinding/ polaire atoombinding/
ionbinding/ covalentie/ elektrovalentie
vanderwaalsbinding / dipoolmolecuul/ waterstofbrug/
niet covalente interacties
Vaktaal als mol, M, NA, Avogadro, A,u, molair volume…
Modules: 1, 2, 3, 5, 8
Subdomein B2: De kandidaat kan bij beschreven
onderzoek aan stoffen en materialen
macroscopische eigenschappen verklaren met
deeltjesmodellen.
zuivere stof / ontleedbare en niet-ontleedbare stoffen /
nanomaterialen
faseovergangen/chemische reacties
1
Domein E: Innovatie en chemisch onderzoek
Subdomein E1: De kandidaat kan met behulp van
kennis van chemische processen in een beschreven
onderzoek ten minste in de context van gezondheid,
materialen of voedselproductie aangeven hoe die
kennis wordt gebruikt.
Thermoplasten/thermoharders
composieten/keramische materialen/ naomaterialen
Eiwitten/koolhydraten/vetten
Enzymen/biokatalyse
Vetzuren/aminozuren/
Enz.
Modules: vele
Subdomein E2: De kandidaat kan met behulp van
kennis van katalyse bij chemische reacties ten
minste in de context van voedselproductie,
geneesmiddelen of transport van stoffen in het
lichaam selectiviteit en specificiteit verklaren.
Transport in lichaam / membraan
De groene voorbeeldleerlijn vwo is nog in ontwikkeling. De groene voorbeeldleerlijn vwo en het
beschreven curriculum zijn geen onderdeel geweest van het examenexperiment.
stroomgeleiding/dichtheid/hydrofiel/ hydrofoob
Modules: derde klas, 1, 3, 4, 8
Stereospecificiteit/ stereo pecifieke enzymen
Optische isomerie/ stereo-isomerie
Modules: 7, 8, 10, 13
Subdomein B3: De kandidaat kan met behulp
van kennis over bindingen tussen deeltjes
eigenschappen van stoffen en materialen
verklaren.
Subdomein E3: De kandidaat kan met behulp van
kennis van chemische processen uitspraken over
duurzaamheid waarderen en van commentaar
voorzien.
Duurzame kringlopen/biomassa/biogas/ biobrandstoffen
Aspecten van groene chemie
materiaalkringlopen/afvalstromen/energiekringloopkwaliteit van energie/Gibbs energie
Modules: 2, 6, 13
Metalen/ moleculaire stoffen/ zouten/ nanomaterialen
Covalentie/ elektrovalentie
Polair/apolair –hydrofiel/hydrofoob
Vanderwaalsbinding/ oplosbaarheid
Waterstofbruggen/ oplosbaarheid/ hydratatie
Niet-coavalentie interacties/ zoetstoffen/ eiwitten
Pi-binding/ stroomgeleiding in polymeren
Modules: 1, 3, 4, 5, 8
Subdomein B4: De kandidaat kan op basis van
kennis van structuren en de bindingen tussen
deeltjes eigenschappen van stoffen en materialen
verklaren en omgekeerd vanuit de eigenschappen
van stoffen of materialen structuren voorspellen.
Macromoleculen
Organische verbindingen/ karakteristieke groepen
Macro-, micro- en nanostructuren
Modules: 3, 4, 5, 7, 8, 13
Subdomein E4: De kandidaat kan met behulp van
kennis van de chemische industrie in ten minste
contexten van geneesmiddelen, voeding of
materialen toelichten hoe nieuwe toepassingen in
bestaande en in nieuwe markten worden ontwikkeld.
Productie van chloor en chloorproducten in
ontwikkelingslanden
Biotechnologische processen
Modules: 11, 13
Subdomein E5: De kandidaat kan met betrekking
tot een praktische opdracht in ten minste de context
van duurzaamheid, materialen, voeding of
gezondheid een onderzoeks- of een ontwerpopdracht
formuleren, die uitvoeren en daarvan verslag doen.
Modules: Vele.
Domein C: Chemische processen en
behoudswetten
Subdomein C1: De kandidaat kan chemische
reacties en fysische processen beschrijven in
termen van vormen en verbreken van
(chemische) bindingen.
Atoombinding – delen van elektronen
Covalentie – elektrovalentie
Polaire atoombinding/ Waterstofbruggen
Ionbinding / Hydratatie
Modules: vele
Subdomein C2: De kandidaat kan met behulp
van kennis van chemische reacties en
behoudswetten berekeningen maken over de
opbrengsten van een proces.
Elementbehoud/massabehoud
Molecuulformules/ verhoudingsformules
Reactievergelijkingen opstellen
Atoomeconomie
Vaktaal: mol, molair volume, molariteit
Modules: 3, 5, 7, 8, 10
Domein F: Industriële (chemische)
processen
Subdomein F1: De kandidaat kan met behulp van
kennis van procestechnologie en reactiekinetiek, ten
minste in de context van voedselproductie of
duurzaamheid processen beschrijven en
classificeren, eenvoudige berekeningen uitvoeren en
voorstellen voor aanpassingen formuleren en
beoordelen.
Rendement/atoomeconomie/
Atoomefficiëntie/
Vergisting bioethanol/ biobrandstoffen
Recycling/cradle to cradle
Biotechnologische processen
Veilgheids-, duurzaamheids- en risico-analyses
Modules: 2, 6, 11, 13
Subdomein F2: De kandidaat kan “principes van
groene chemie” herkennen in industriële processen
en relateren aan gerealiseerde, mogelijke en
Subdomein C3: De kandidaat kan verbanden
leggen tussen behoudswetten en chemische
processen, en kan deze verbanden relateren aan
kringlopen.
Elementenkringloop/ Materialenkringloop/ duurzame
kringloop/ cradle to cradle
Modules: 1, 2
Subdomein C4: De kandidaat kan op basis van
kennis van reactiekinetiek chemische processen
analyseren en de concentratie van aanwezige
stoffen en deeltjes berekenen, en kan aangeven
welke rol katalyse speelt.
Katalysator/ enzym
Reactiesnelheid/ evenwicht
Modules: 6, 8, 12
Subdomein C5: De kandidaat kan aangeven of
er sprake is van evenwicht, kan berekeningen
uitvoeren aan evenwichten, en kan verklaren hoe
de ligging van een evenwicht kan worden
beïnvloed.
Zwakke zuren/ zwakke basen
Industrieprocessen
Modules: 6, 9, 10
Subdomein C6: De kandidaat kan berekeningen
maken over energieomzettingen en energieuitwisseling bij chemische processen en hieruit
conclusies trekken en voorstellen formuleren.
Vormingsenergie/ Gibbsenergie
Modules: 6, 13
Subdomein C7: De kandidaat kan reacties
classificeren en naar kenmerken beschrijven.
Ontledingsreacties/ verbrandingsreacties
Omkeerbare reacties/ evenwichten
Zuur-base reacties / Redoxreacties
Neerslagreacties/ additiereacties/ substitutiereacties/
Additiepolymerisatie/ condensatiepolymerisatie/
hydrolyse
Modules: vele
Subdomein C8: De kandidaat kan in contexten
van technologische aard aspecten van schaal,
verandering en reactiviteit herkennen en
toelichten.
gewenste veranderingen van die processen.
Broeikaseffect
smogvorming/rookgassen
Zure depositie
Fijn stof
Aspecten van groene chemie
Duurzame kringlopen en energieverloop/kwaliteit van
energie
Chemische industrie
Modules: 1, 2, 6, 11, 13
Subdomein F3: De kandidaat kan met behulp van
kennis over energieomzettingen “bio-based” en “oilbased” processen beschrijven, daarbij voorkomende
condities aangeven en voorstellen voor aanpassing
beoordelen.
Vormingsenergie, Gibbs-energie
Modules: 2, 6, 13
Subdomein F4: De kandidaat kan kennis van risico
en veiligheid gebruiken en kan daarmee in
industriële productieprocessen die aspecten
beoordelen.
Veilgheids-, duurzaamheids- en risico-analyses
Modules: 11
Subdomein F5: De kandidaat kan met behulp van
chemische kennis ten minste in de context van
duurzaamheid een oordeel geven over het ontwerp
van productieprocessen.
Aspecten van groene chemie
Veiligheidszinnen/pictogrammen
Stofstromen/energiestromen
Duurzame kringlopen
Duurzaamheidsanalyses
Modules: 2, 6, 11
Domein G: Maatschappij, chemie en
technologie
Subdomein G1: De kandidaat kan kennis van
chemische processen in levende organismen
beschrijven en gebruiken.
Fotosynthese
Kunstmest
Hydrolysereacties
Verbranding van vetten, koolhydraten en eiwitten
De cel als fabriek
Modules: 2, 7, 8, 13
Subdomein G2: De kandidaat kan met behulp van
kennis van productieprocessen ten minste in de
context van gezondheid of duurzaamheid
Industrie processen/ atoomeconomie/ blokschema’s
Nanomaterialen
Broeikaseffect/ duurzaamheid
Modules: 1, 3, 6, 11, 13
Subdomein C9: De kandidaat kan met kennis
van energie aangeven hoe de energie en de
kwaliteit van energie bij chemische processen
verandert.
Vormingsenergie/ Gibbsenergie
Modules: 6, 13
Subdomein C10: De kandidaat kan bij zelf
uitgevoerde of gedemonstreerde experimenten
het begrip activeringsenergie gebruiken,
beschrijven en relateren aan katalyse.
Modules: 6
Domein D: Ontwikkelen van chemische
kennis
Subdomein D1: De kandidaat kan met behulp
van kennis van materialen en stoffen een keuze
voor een bepaalde scheidings- en/of
analysemethode formuleren en beargumenteren.
Filteren/zeven/oplossen/extraheren/…../
destilleren/adsorberen
Bezinken/indampen/centrifugeren
Neerslagreacties/ aantoningsreacties
chromatografie / colorimetrie/ titrimetrie
Modules: 5, 9, 10, 11
Subdomein D2: De kandidaat kan met behulp
van kennis van eigenschappen van stoffen en
materialen in zelf uitgevoerde experimenten deze
stoffen of materialen analyseren en zuiveren en
daarbij veilig omgaan met stoffen, materialen en
apparatuur.
Aantoningsreacties/vlamkleuringen/neerslagreacties/
zuur-base/ redox
Modules: 4, 5, 7, 9, 10, 11
Subdomein D3: De kandidaat kan met behulp
van kennis over chemische processen aangeven
hoe stoffen worden gesynthetiseerd en daarbij
een relatie leggen met voorkomende
reactiemechanismen.
Condensatiereacties
Polymerisatiereacties
Neerslagreacties
Hydrolyse
Thermolyse
beschrijven welke maatschappelijke condities aan de
orde zijn en wat mogelijke gevolgen zijn.
Aspecten van groene chemie
Broeikaseffect
Duurzame kringlopen
Gezond eten/menu’risico- en duurzaamheidsanalyse
Modules: 1, 2, 6, 7, 8, 11
Subdomein G3: De kandidaat kan met behulp
kennis van productieprocessen ten minste in de
context van duurzaamheid energieomzettingen
vanuit de verschillende bronnen beschrijven,
vergelijkingen maken en een beargumenteerd
oordeel geven.
Biobrandstoffen
Aspecten van groene chemie
Brandstofcel, organische zonnecellen
Vormingsenergie en Gibbsenergie
Modules: 2, 4, 6, 13
Subdomein G4: De kandidaat kan met behulp van
kennis van grootschalige chemische processen
beschrijven welke kwaliteiten van voedsel, water,
bodem en lucht op welke wijze worden gewaarborgd
en kan voorgestelde aanpassingen beoordelen.
Groene chemie
Duurzame kringlopen, energie verloop en kwaliteit van
energie
Modules: 2, 7, 13
Subdomein G5: De kandidaat kan met behulp van
chemische kennis in ten minste de context van
duurzaamheid een voorbeeld uit de Nederlandse
chemische industrie analyseren en aangeven wat de
bijdrage is van het bedrijfsproces aan lokale en
mondiale kwaliteit van leven.
Risico-, veiligheids en duurzaamheidsanalyses
Modules: 11
Elektrolyse
Additiereacties, subsitutiereacties
Stroombronnen
Brandstofcellen
Zuur-base en redoxreacties
Modules: 2, 4 ,5, 6, 7, 9, 10, 11
Subdomein D4: De kandidaat kan een
reactiemechanisme opstellen, met gebruik van
o.a. “molecular modelling” en daarbij, indien van
toepassing, kennis van katalyse gebruiken.
Macromoleculen
Relatie monomeren/polymeren
Additie en substitutiereacties
Medicijngehalte in bloed
Modules: 2, 7, 10, 13