Bijlage C - Start - Nieuwe Scheikunde

Bijlage C Relatie schoolprogramma’s met de eindtermen in de
Adviesexamenprogramma’s
Bijlage C6
Overzicht van een uitgevoerd curriculum havo in de gele voorbeeldleerlijn
passend bij eindtermen uit het Adviesexamenprogramma havo
Voor de Havo van het Maaswaalcollege te Wijchen,
cohort 2009 – 2010, zijn modules in de volgorde
gebruikt die hiernaast is aangegeven.
In de kolommen hieronder worden de gebruikte
vakconcepten uit die modules ondergebracht bij de
verschillende domeinen en eindtermen van het
adviesexamenprogramma. Het gaat daarbij
vanzelfsprekend alleen over de vakinhoudelijke
domeinen B t/m G.
Module
Module
Module
Module
Module
1:
2:
3:
4:
5:
Module
Module
Module
Module
6:
7:
8:
9:
Practisch SO
Op ‘groene’ vakantie havoversie
Bioethanol havo
Koolstofchemie
Planten mwc compleet
Water en luiers, een module over
bindingen
Stof van 4 havo samengevat
Zuren en antizuren
Chemie in de mobiel en de laptop
Leerlingentekst Groene chemie havo
Bij Module 7: ook gebruik modellen
Per subdomein wordt naar de modules verwezen.
Voorbeeld van de relatie van de eindtermen uit het adviesexamenprogramma met
vakconcepten en vakbegrippen in de gebruikte modules in het uitgevoerd lesprogramma
Domein B: Kennis van stoffen en materialen
Subdomein B1: Deeltjesmodellen
15. De kandidaat kan deeltjesmodellen
beschrijven en gebruiken.
Dalton / Rutherford / Bohr
Proton / neutron / elektron
Periodiek Systeem
Structuurformules / isomerie
Ion / Vanderwaals kracht / dipool / waterstofbrug
Polymeren (soorten), crosslinking, vulcaniseren
Vaktaal als M, NA,Avogadro, A,u, molair volume…
Modules: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8
Subdomein B2: Eigenschappen en modellen
16. De kandidaat kan macroscopische
eigenschappen van een stof of materiaal in relatie
brengen met deeltjesmodellen.
Zuivere stof / niet ontleedbare stof /
Faseovergangen/stroomgeleiding/dichtheid/slurpers
Modules: derde klas, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8
Subdomein B3: Bindingen en eigenschappen
17. De kandidaat kan met behulp van kennis van
bindingen eigenschappen van stoffen en
materialen toelichten en beschrijven.
Smeltpunt/smelttraject/kookpunt/kooktraject
Domein E: Innovatieve ontwikkelingen in de
chemie
Subdomein E1: Kenmerken van innovatieve
processen
32. De kandidaat kan in innovatieve processen het
gebruik van structuur-eigenschappen relaties ten
minste in de context van materialen,
geneesmiddelen of voeding, herkennen en
beschrijven.
Thermoplasters/thermoharders
Eiwitten/koolhydraten/vetten
Enzymen/biokatalyse
Vetzuren/aminozuren/
Kunstmest
membraan staat zeer beperkt in de modules
Modules: 2, 3, 5, 9
Subdomein E2: Duurzaamheid
33. De kandidaat kan met behulp van kennis van
chemische processen aspecten van duurzaamheid in
relatie brengen met ontwikkelingen in de chemie.
Duurzame kringlopen/biomassa/biogas/
bioethanol
Aspecten van groene chemie
Stofkringlopen/afvalstromen
Energiekringloop
Polair/apolair → hydrofiel/hydrofoob
Moleculaire stoffen → vanderwaalskracht
Ionen-ionbinding / Metalen-metaalbinding
Oplosbaarheid/neerslagreacties
Zouten tegenover moleculaire stoffen en tegenover
metalen
Covalentie/elektrovalentie
Modules: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8
Subdomein B4: Bindingen, structuren en
eigenschappen
18. De kandidaat kan op basis van kennis van
aanwezige structuren en de bindingen in en
tussen deeltjes een macroscopische eigenschap
van een stof of materiaal verklaren.
Metaalrooster → stroomgeleiding
Aggregatietoestand
Ionrooster → benadering smeltpunt
Molecuulrooster en dipolen → benadering kookpunt
Koolwaterstoffen
Karakteristieke groepen → chemische eigenschappen,
waaronder zuren en basen
N.B. vaktaal als alkanen, alkenen, alcoholen, esters….
Macromoleculen als B2 en B3
Mesostructuren / micro - macro
Modules: 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8
Subdomein B5: Macroscopische
eigenschappen
19. De kandidaat kan een macroscopische
eigenschap relateren aan de structuur van een
stof of materiaal.
Smeltpunt/smelttraject/kookpunt/kooktraject
Relatieve hoogte kookpunt en smeltpunt
Hydrofiel/hydrofoob → polair/apolair, dipool /
dipoolbinding waaronder waterstofbrug
Absorptie - adsorptie
Smelt- en kookpunt → moleculaire
stoffen/vanderwaalskracht
Oppervlaktespanning
Stroomgeleiding/smeltpunt→ ionen-ionbinding
Stroomgeleiding → metalen-metaalbinding
Oplosbaarheid / neerslagreacties → ionen
Zouten tegenover moleculaire stoffen en tegenover
metalen
Covalentie / elektrovalentie / Crosslinks / polymeren
Modules: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9
Domein C: Kennis van chemische
processen en kringlopen
Subdomein C1: Chemische processen
20. De kandidaat kan chemische reacties en
kwaliteit van energie
Opzuiveren chemisch afval po bij zuur-base
Modules: 1, 2, 7, 8, 9
Subdomein E3: Innovatieve processen
34. De kandidaat kan met kennis van de chemische
industrie ten minste in de context van
voedselproductie of materialen een innovatief proces
beschrijven.
Duurzame kringlopen
Aspecten van groene chemie
Absorberende/adsorberende stoffen
Modules: 5, 9
Domein F: Processen in de chemische
industrie
Subdomein F1: Industriële processen
35. De kandidaat kan gegeven industriële processen
beschrijven in blokschema's,
rendementsberekeningen maken, en kan aangeven
hoe aspecten van "groene chemie" bij het ontwerp
van het proces een rol spelen.
Rendement/atoomeconomie/
Atoomefficiëntie/
Vergisting tot bioethanol
Recycling
Modules: 2, 9
Subdomein F2: Procestechnologie en
duurzaamheid
36. De kandidaat kan kennis over procestechnologie
en reactiekinetiek gebruiken bij redeneringen met
betrekking tot duurzaamheid en veiligheid van een
proces.
Broeikaseffect
Aspecten van groene chemie
Chemische industrie
Modules: 9
Subdomein F3: Energieomzettingen
37. De kandidaat kan in de context van
duurzaamheid beschrijven welke chemisch
technologische processen worden gebruikt bij
energieomzettingen en kan met behulp van kennis
van energieproductie redeneren over duurzame
processen.
Grondstof en productieproces (atoomeconomie, rendement)
Elektrochemische cel
Electrolyse
Reductor/oxidator
Modules: 8, 9
fysische processen beschrijven in termen van
vormen en verbreken van (chemische) bindingen.
Atoombinding – delen van elektronen
Covalentie – elektrovalentie
Polaire atoombinding
Ionbinding
Metaalbinding
Dipool –dipoolbinding (en waterstofbruggen)
Dipool-ionbinding / hydratatie
Modules: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 9
Subdomein C2: Chemisch rekenen
21. De kandidaat kan met behulp van kennis van
chemische reacties en behoudswetten
berekeningen maken over de opbrengsten van
een proces.
Elementbehoud/massabehoud
Verhoudingsformules
Reactievergelijkingen opstellen
Atoomeconomie
Rendement
Vaktaal: molvolume, molariteit
Modules: 1, 2, 4, 6, 9
Subdomein C3: Energieberekeningen
22. De kandidaat kan een chemisch proces en de
daarbij optredende energieomzetting en energieuitwisseling beschrijven en met een berekening
toelichten.
Vormingswarmte
Endotherm/exotherm
Omzettingen van energie, energiekringloop (zonder
berekening)
Vaktaal als molmassa, mol, getal van Avogadro,
gehaltes….
Modules: 1, 2, 9
Subdomein C4: Chemisch evenwicht
23. De kandidaat kan bij zelf uitgevoerde of
gedemonstreerde experimenten metingen doen
aan concentraties en energie-uitwisseling en
beredeneren of er sprake is van evenwicht en hoe
de ligging van het evenwicht kan worden
beïnvloed.
Activeringsenergie
Katalysator/verdelingsgraad
Concentratie
temperatuur
Omkeerbare reacties
Evenwichtsreactie en evenwicht, summier
Vaktaal : mol/L, reactiesnelheid
Modules: 4, 6, 7, 8, 9
Subdomein F4: Risico en veiligheid
38. De kandidaat kan in een gegeven industrieel
proces veiligheidsrisico’s benoemen en
veiligheidsmaatregelen aangeven.
Veiligheidszinnen/pictogrammen
Stofstromen/energiestromen
Modules: n.a.v. eigen practicum
Subdomein F5: Kwaliteit en gezondheid
39. De kandidaat kan kennis van chemische
processen ten minste in de context van voeding of
voedselproductie relateren aan uitspraken over
kwaliteit en gezondheid.
Dit is in de cursus 2009-10 niet onderwezen
Domein G: Maatschappij en chemische
technologie
Subdomein G1: Chemie van het leven
40. De kandidaat kan chemische processen in
levende organismen herkennen en beschrijven.
Fotosynthese
Kunstmest
Hydrolysereacties
Verbranding van vetten, koolhydraten en eiwitten
Modules: 2, 3, 4, 5
Subdomein G2: Milieueisen
41. De kandidaat kan met behulp van kennis van
chemische processen ten minste in de context van
voedselproductie of gezondheid uitspraken doen
over de kwaliteit van water, lucht, bodem en
voedsel.
Duurzame kringlopen
Broeikaseffect
Overbemesting
Modules: 1,2, 4, 5
Subdomein G3: Duurzame chemische
technologie
42. De kandidaat kan aangeven hoe grondstoffen
voor de chemische industrie worden geproduceerd
en kan met behulp van kennis van duurzame
principes aan de hand van een voorbeeld uit de
chemische industrie bijdragen van het bedrijfsproces
relateren aan lokale en mondiale kwaliteit van leven.
Dit onderwerp is in de cursus 2009-10 vrijwel niet
onderwezen
Subdomein G4: Groene chemie
43. De kandidaat kan bij grootschalige
productieprocessen aspecten van duurzaamheid en
groene chemie benoemen.
Subdomein C5: Technologische aspecten
24. De kandidaat kan in contexten van
technologische aard aspecten van schaal,
verandering en reactiviteit herkennen en
toelichten.
Schaal van processen / Blokschema
Broeikaseffect / Corrosie / Zure regen
Atoomeconomie
Modules: 2, 9
Subdomein C6: Reactiekinetiek
25. De kandidaat kan de reactiesnelheid
berekenen uit de concentratieverandering en
beredeneren hoe de concentratie de
reactiesnelheid beïnvloedt.
Concentratieverandering in relatie tot de reactiesnelheid
Modules: 9
Subdomein C7: Behoudswetten en
kringlopen
26. De kandidaat kan chemisch processen
relateren aan behoudswetten en beschrijven in
termen van kringlopen.
Elementbehoud
Massabehoud
Ladingbehoud
Vaste massaverhouding
Verhoudingsformules
Atoomefficiëntie
Modules: 1, 2, 6, 9
Subdomein C8: Classificatie van reacties
27. De kandidaat kan eenvoudige reacties
classificeren, en gebruiken bij het beschrijven van
polymerisatiereacties.
Structuurformules / Condensatiereacties
Hydrolyse / Additiereacties / Neerslagreacties
Zuur-base reacties / Redoxreacties
Ontledingsreacties / Verbrandingsreacties
Omkeerbare reacties
Modules: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Domein D: Ontwerpen en experimenten
in de chemie
Subdomein D1: Chemische vakmethodes
28. De kandidaat kan met behulp van kennis van
stoffen, materialen en chemische processen
beargumenteren waarom bepaalde scheidingsen/of analysemethoden passen in een voorgesteld
ontwerp of productieproces.
Filteren/zeven/oplossen/extraheren/…../
destilleren/adsorberen
Voorraden natuurlijke hulpbronnen
Hergebruik grondstoffen
Waterkwaliteit
Energiebeheer
Luchtkwaliteit
Modules: 9 Grootschalige chemie zeer beperkt
Subdomein G5: Ketenanalyse
44. De kandidaat kan met kennis van chemische
processen bij een ketenanalyse van een proces of
een product voorstellen voor aanpassing beoordelen.
Dit onderwerp is in de cursus 2009-10 beperkt onderwezen
Module 5
Bezinken/indampen/centrifugeren
neerslagreacties/ aantoningsreacties
chromatografie / colorimetrie
(N.B. wel de methode, niet de sommetjes)
Modules: derde klas modules, 4, 5, 7, 8, 9
Subdomein D2: Veiligheid
29. De kandidaat kan stoffen en materialen
analyseren en zuiveren en daarbij veilig omgaan
met stoffen, materialen en apparatuur.
Aantoningsreacties/vlamkleuringen
Modules: 2, 4, 5
Subdomein D3: Chemische procesontwerpen
30. De kandidaat kan chemische processen
relateren aan de opzet van een ontwerpopdracht
of gebruikte technologie.
Condensatiereacties
Polymerisatiereacties
Hydrolyse / Thermolyse / Elektrolyse
Additiereacties /
Stroombronnen / Brandstofcellen
Modules: 9
Subdomein D4: Molecular modelling
31. De kandidaat kan bij een onderzoek- of een
ontwerpopdracht elementen van “molecular
modelling” gebruiken.
Dit onderwerp is in de cursus 2009-10 niet onderwezen
Bijlage C2
Overzicht van een uitgevoerd curriculum vwo in de bonte voorbeeldleerlijn
passend bij eindtermen uit het Adviesexamenprogramma vwo met modules en globaal
geformuleerde vakbegrippen
Periode
1
2
3
4
5
4 vwo
5 vwo
6 vwo
Parfum
Energie om mee te
nemen
Chemie van de mond
esters, alkenen, alcoholen
redox-reacties
pH, bouw receptor, bouw
tandglazuur, vulmaterialen
Groeien
Zoetstoffen
Kolenvergasser
zouten en pesticiden
stereochemie
technologie, alternatieve
brandstoffen
ECO reizen de reis
Smart materials,
Module naar keuze
molberekeningen
zonnecellen
Slikken of spuiten
Groene chemie
invloed pH op eigenschap
organische verbindingen
industriële processen
optimaliseren
Nobelprijs voor de
chemie
Antibiotica
atoombouw en periodiek
systeem
industrieel proces
Examen training
Examen