Serie aandoeningen aan het oog

Rubriek Oogaandoeningen uit De Stem van Grave
Oogaandoeningen bij te vroeg geboren kinderen
door Truus Rütter
Tijdige ontdekking en behandeling van te vroeg geboren kinderen kan veel leed
voorkomen. De Retcam, een digitale camera die wordt gebruikt om bij te vroeg
geboren kinderen afwijkingen aan het netvlies vast te leggen, is daarbij heel
belangrijk. De foto’s worden gebruikt als vergelijking bij vervolgonderzoeken en
digitaal verstuurd voor advies zodat bijvoorbeeld een behandeling afgestemd
kan worden. Degene die in Nederland veel ervaring heeft met behandeling van
te vroeg geboren kinderen en oogproblemen is professor dr. Nicoline SchalijDelfos, hoogleraar kinderoogheelkunde aan de Universiteit van Leiden en
werkzaam in het Leids Universitair Medisch Centrum. Met haar praten we over
de problemen en behandeling op oogheelkundig gebied bij te vroeg geboren
kinderen.
Over welke oogaandoening gaat het?
Het gaat over prematurenretinopathie, een moeilijk woord dat we afkorten tot ROP. Te
vroeg geboren kinderen hebben kans op deze ernstige aandoening waardoor ze blind
worden of andere oogaandoeningen kunnen krijgen.
Hoe ontstaat ROP?
Daarvoor moet je eerst iets over het ontstaan van het netvlies weten. Dat begint zich te
vormen rond de zestiende week van de zwangerschap en is pas rond de uitgerekende
geboortedatum volledig volgroeid. Wanneer een kind te vroeg geboren wordt,
bijvoorbeeld vóór de 32ste week, dan zijn de bloedvaten van het netvlies nog niet vanuit
de oogzenuw naar de rand van het netvlies uitgegroeid. Als een kind veel te vroeg
geboren is, dan verandert er van alles. Om buiten de baarmoeder te kunnen leven heeft
het kind vaak allerlei behandelingen nodig die een nadelige invloed kunnen hebben op de
groei van de bloedvaten van het netvlies. Als de longen nog niet goed ontwikkeld zijn
moet er beademd worden en is extra zuurstof nodig. Zuurstof speelt een belangrijke rol
bij het ontstaan van ROP. Teveel of te weinig zuurstof, maar ook schommelingen in de
zuurstofvoorziening, kunnen er voor zorgen dat de bloedvaten gaan woekeren en dat er
littekenweefsel ontstaat. Daardoor kan bijvoorbeeld het netvlies loslaten en kan een kind
blind of slechtziend worden. Het is dus van belang om heel goed te kijken wat er precies
gebeurt.
Vlak na de geboorte staakt de groei van het netvlies. In de meeste gevallen groeit het na
verloop van tijd weer gewoon door. Maar als dat niet het geval is, of wanneer we
woekeringen zien, moeten we ingrijpen. Er moet een nieuwe balans gevonden worden en
nauwkeurige dosering van zuurstof is daarbij heel belangrijk. Behalve zuurstof zijn er ook
andere oorzaken die een rol spelen bij het ontstaan van ROP zoals veel bloedtransfusies,
hoge koorts, operaties in de eerste weken en eigenlijk alles wat een ziek kind met nog
niet goed ontwikkelde organen, zoals de ogen, kan overkomen.
Is er, als er woekeringen optreden, behandeling mogelijk?
We behandelen de woekeringen met laser, en wanneer we de loslating van het netvlies
niet kunnen voorkomen moeten we opereren. Soms is het helaas zo dat ondanks tijdige
behandeling het netvlies niet meer te repareren is. Het is belangrijk dat we heel snel
ingrijpen want ROP ontwikkelt zich in vijf stadia en wanneer we in vier of vijf zitten, is er
al teveel schade ontstaan en zal het kind blijvend problemen houden. Daarom pleit ik
voor een goede screening.
Hoe zien de verschillende stadia voor ROP eruit?
In de eerste twee stadia is de normale vaatgroei tot stilstand gekomen. In stadium drie
zie je dat zich nieuwe vaten vormen. In het vierde stadium laat het netvlies gedeeltelijk
los en in het laatste stadium is dat helemaal het geval.
Hoeveel kinderen krijgen de aandoening?
Oogartsen in Nederland screenen samen ongeveer 2000 kinderen per jaar. Daarvan
krijgen er ongeveer 600 een vorm van ROP. De eerste afwijkingen zien we meestal in de
vijfde tot zevende week na de geboorte. Daarna kan de ernst van de ROP elke week één
stadium toenemen. Wel is het zo dat de meeste kinderen ook weer binnen vijftien weken
na het ontstaan van de aandoening spontaan herstellen, maar wanneer een kind echt
heel vroeg geboren is en bijvoorbeeld minder dan 1000 gram weegt, is de kans groot dat
het een ernstige vorm van ROP krijgt die tot blijvende blind of slechtziendheid leidt. Dat
overkomt in ons land ongeveer tien kinderen per jaar.
Welke oogaandoeningen ontstaan blijvend door ROP?
Wanneer het netvlies heeft losgelaten of niet meer te herstellen is, zal blindheid het
gevolg zijn, daarnaast zien we ook ernstige slechtziendheid, hoge brilsterkte afwijkingen,
scheelzien of een lui oog. Het is ook nog mogelijk dat de hersenen door de vroege
geboorte niet goed ontwikkeld zijn, waardoor een kind niet kan verwerken wat het ziet.
Bent u tevreden over de behandelingsresultaten?
Door nieuwe ontwikkelingen in de zorg voor extreem vroeg geboren kinderen neemt hun
overlevingskans nog steeds toe en daarmee ook de kans op een ernstige vorm van ROP.
We zullen nog veel meer energie moeten steken in de onderkenning en behandeling van
ROP en andere oogaandoeningen. Met de Retcam kunnen we in een vroeg stadium zien
of het mis gaat en dan snel actie ondernemen. Het is dus van belang dat er meer van
deze apparaten in de ziekenhuizen komen. Vanuit Leiden heb ik contact met een aantal
ziekenhuizen dat met de Retcam werkt. De foto’s worden mij regelmatig digitaal
toegestuurd voor overleg. Om goed te kunnen beoordelen of behandeld moet worden is
veel ervaring nodig en het is positief dat steeds meer oogartsen zich die eigen maken.
Op dit moment hebben negen ziekenhuizen in Nederland een Retcam. Een actie van De
Vriendenloterij voor het New Born Eyesproject van het Oogfonds heeft er twee extra
opgeleverd die in oktober in De Week van het Zien zullen worden aangeboden. Welke
ziekenhuizen hiervoor zijn uitgekozen is nog niet bekend. Daarnaast zal er actie gevoerd
worden om bij bedrijven en particulieren geld voor nog eens drie apparaten (die rond de
100.000 euro per stuk kosten) te vergaren. “Een goede zaak”, zegt professor SchalijDelfos. “ROP is de meest voorkomende oorzaak van vermijdbare blindheid bij te vroeg
geboren kinderen. Tijdige ontdekking en behandeling kan dit in 90 procent van de
gevallen voorkomen.”