7 De Catsberg - Provincie West

7 De Catsberg
De wandeling brengt je rond de Catsberg langs een circuit van bijna 4 km. Daarvoor heb je
ongeveer drie uur nodig, het uitwerken van de opdrachten inbegrepen.
Je start en eindigt op de parking (P), die is aangelegd op de oostflank van de heuvel, langs de
weg naar Boeschepe en Berthen.
Op de kaart hieronder staat het te volgen wandeltraject aangeduid met dikke pijlen.
De waarnemingsplaatsen en -trajecten zijn op de kaart aangeduid met hun volgnummer van de
opdrachten.
6
7
5
4
P
1
2
3
Carte IGN nr. 2403 O
© IGN - 2001
Autorisation n° 60.2206
0
Wandelroute rond de Catsberg
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
500 m
133
7.1 Panorama over de heuvelstreek
Tussen de parochiekerk en het onthaalcentrum van de abdij op de Catsberg ga je bij de zitbankjes staan, zodat je een ruim panoramisch zicht hebt op de Vlaamse Heuvels.
☛ Hoe hoog sta je hier? (zie kaart vorige pagina)
☛ Benoem de heuvels:
1
4
2
5
3
Dorpskom van Berthen
☛ Afstanden: eerst zelf schatten, pas daarna op de kaart meten!
Vanaf je standplaats op de Catsberg naar
- kerktoren van Berthen:
km /
- top van de Rodeberg:
km /
- top van de Kemmelberg:
km /
km
Carte IGN nr. 2403 O
© IGN - 2001
Autorisation n° 60.2206
0
134
3 km
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
☛ Duid op onderstaande foto de elementen van het reliëf aan: heuvel, helling, vallei, talud (steil randje) ...
☛ Duid ook de elementen van de begroeiing aan: bos, boom, struik, gras ...
☛ Hoe is het reliëf in dit landschapsbeeld? Vlak, golvend, heuvelig, bergachtig ...
☛ Hoe is de begroeiing? Gesloten, halfopen, open ...
☛ Welk verband zie je tussen reliëf en begroeiing? Omcirkel een tweetal voorbeelden hiervan op
bovenstaande foto.
Van landschap via foto tot kaart
☛ Benoem op onderstaande foto de elementen: hoeve, weg, helling, dal, bos, rij struiken, bomen,
akker, weide, ...
☛ Dan ga je van de foto naar de kaart ernaast: verbind enkele landschapselementen op de foto met
hun voorstelling op de kaart. Zo kun je vaststellen hoe de landschapselementen op kaart worden
voorgesteld.
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
135
Carte IGN nr. 2403 O
© IGN - 2001
Autorisation n° 60.2206
☛ Besluit: typeer in een korte samenvattende tekst het uitzicht en de structuur van dit landschap
(maak hierbij gebruik van Bijlage 5).
☛ STELLING: Dit landschap moet onveranderd blijven! Ja of neen? Waarom? Wat moet er eventueel aan veranderd worden?
136
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
7.2 Hakhoutbos: natuur en recreatie
Even verder bemerk je links van de asfaltweg een bos. Vooraleer het bospaadje in te slaan, kijk
je even goed in het rond.
☛ Welke vormen van recreatie zie je hier in de buurt en/of heb je reeds gezien vanaf de parking tot
op deze plaats?
☛ Welke voorzieningen zijn er in het landschap aanwezig ten dienste van de verschillende vormen
van recreatieve activiteiten in deze omgeving?
Stap dan het bos binnen en volg het pad dat evenwijdig loopt met de asfaltweg. Dit pad leid je
naar een kapel en daar voorbij naar de grote TV-mast.
☛ Waarom noem je dit een "hakhoutbos"?
☛ Wat is er typisch m.b.t.:
- reliëf?
- begroeiing?
☛ Welke recreatieve activiteiten worden hier beoefend?
☛ Omcirkel op bovenstaande foto een paar opmerkelijke gevolgen van het recreatiegebeuren op de
natuur.
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
137
Wandel verder tot aan de kapel.
☛ Determineer het gesteente waarmee de kapel is gebouwd (zie Bijlage 6: 'Gesteentesoort bepalen').
Waarom wordt dit materiaal hier gebruikt?
☛ Besluit:
- waar treffen we dit gesteente nog aan?
- wat is de invloed van dit gesteente op de erosie en het reliëf?
Dergelijke gebouwtjes uit plaatselijke natuursteen behoren tot de waardevolle aspecten van de
Catsberg (het 'patrimonium' van de streek).
☛ Welke tekenen van volksdevotie bemerk je aan het hek achter de kapel en wat is de bedoeling
ervan?
138
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
7.3 Bewoning in traditionele en in nieuwe vormen
☛ Noteer de bouwwijze bij elke foto: traditioneel, hedendaags, vernieuwbouw.
☛ Vul volgende tabel in:
Traditioneel
Hedendaags
Bouwstijl:
Materialen:
Grootte:
Kleuren:
Omkadering (tuinen ...):
Volg de Chemin de Boeschepe: een smalle weg die hellingafwaarts gaat op de zuidflank van de
Catsberg. Voorbij een kruispunt (zie kaart p. 133) sla je rechts af en volg je de weg tot aan het
schooltje (Ecole Saint Constance).
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
139
☛ Terwijl je de weg afwandelt vanaf de TV-mast tot aan het schooltje duid je op onderstaande kaart
de oude en de nieuwe huizen aan:
❑ omcirkel de oude (traditionele huizen) in het blauw
❑ zet de nieuwe huizen in een rood vierkantje.
Carte IGN nr. 2403 O
© IGN - 2001
Autorisation n° 60.2206
0
250 m
☛ Vergelijk dan het aantal oude en nieuwe woningen: wat stel je vast in verband met de evolutie
van de bewoning op de Catsberg?
☛ Hoeveel vernieuwbouw heb je gezien? Waarom vernieuwbouw?
140
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
☛ Vind jij dat oude en nieuwe bouwwijze harmonisch samengaan en allebei bijdragen tot de landschappelijke verrijking van de Catsberg?
☛ STELLING: Bijkomende bewoning op de Catsberg moet geweerd worden. Ja of neen? Waarom?
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
141
7.4 Heuvel en vlakte: landschap lezen en vergelijken
Vanop de Chemin du Moulin heb je in noordelijke richting een uitgestrekt panorama over een
gedeelte van het landschap in Vlaanderen. De kerktoren (omringd) is van het grensdorp Abele.
☛ Zijn er volgens jou storende elementen in het landschap? Welke?
Op het landschapsbeeld van bovenstaande foto toont de stippellijn de overgang van heuvel naar
vlakte.
☛ Vergelijk heuvel en vlakte op gebied van landschap:
Heuvel
Vlakte
Reliëf
Begroeiing
Bewoning
Gebruik
Indeling
Kleur
142
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
☛ Doorsnede volgens de volle lijn op bovenstaande foto. Vul de doorsnede aan tot punt B.
☛ Duid ook de taluds aan met een dikke zwarte lijn.
☛ Teken de begroeiing (gras - struiken - bomen ) op de doorsnede A - B.
☛ Conclusie?
☛ Is het zinvol om deze taluds te behouden? Waarom (niet)?
☛ Vul aan met "natuur / landbouw / wonen / recreatie" in volgorde van belang:
- De heuvel heeft vooral waarde voor
- De vlakte heeft vooral waarde voor
☛ Hoe verklaar je de verschillen?
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
143
☛ Probeer ook het volgende te verklaren:
"Vroeger zei men: hoe hoger, hoe goedkoper. Nu geldt: hoe hoger, hoe duurder."
7.5 Meervoudig ruimtegebruik in een traditioneel landschap (Le Mont)
Wandel het traject van de Rue du Moulin heen en terug zodat je de landschapsbeelden herkent
van de foto's van dit onderdeel (7.5). Werk er volgende opdrachten uit.
7.5.1 Functies van het landschap
• Elementen van het wonen
☛ Duid op de foto aan wat in dit woonlandschap oud (traditioneel) is en wat nieuw (recent) is.
☛ Let op de muur van de zijgevel in het voorste huis: welk gesteente werd gebruikt? Verklaring?
☛ Is de woonfunctie hier belangrijk? Groot / matig / klein.
☛ Moet dit soort woonlandschap behouden blijven? Waarom (niet)?
144
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
• Elementen van de natuur
☛ Duid op bovenstaande foto de elementen van het reliëf en de begroeiing aan: sterke helling, zwakke helling, begroeid talud, vallei, erosie, bos (bronbos), ....
☛ Welke waarde heeft de natuur hier? Groot / matig / klein
Een holle weg ('Dippe Straete')
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
145
☛ Teken een dwarsdoorsnede van deze holle weg, zet er zoveel mogelijk de zichtbare elementen op
en benoem ze.
☛ Waaraan kan je ter plaatse herkennen dat er hier een sterke erosie heeft plaatsgehad?
☛ Noteer hier welke materialen je (na enig speurwerk) vindt in de steilkant van de holle weg.
(zie Bijlage 6: 'Gesteentesoort bepalen')
☛ Welke waarden ken je toe aan zo'n holle weg? Waarom?
Voor een diepgaander ecologisch onderzoek van deze holle weg verwijzen we naar 4.3 (De holle
weg aan de Scherpenberg).
• Elementen van de landbouw
☛ Duid op bovenstaande foto de elementen van de landbouw aan: hoeve, akkerland, weide, afsluiting,
mesthoop, ...
146
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
De hofstede (l'hofstède) als specifiek landschapselement
Bovenstaande tekeningen geven je een beeld van de traditionele hofstede (l'hofstède) en haar
omgeving in het gebied van de Catsberg.
☛ Welke materialen worden er gebruikt?
☛ Vergelijk deze tekeningen met het beeld van de hoeve en haar omgeving op de vorige 2 foto's.
☛ Welke evolutie zie je in het landbouwlandschap optreden? (bekijk oud - nieuw)
☛ Welke waarde heeft de landbouw op de heuvelflank in vergelijking met de landbouw in de vlakte? Groot / matig / klein
☛ Hoe groot is de bijdrage van deze 'hofstede' tot de landschappelijke waardering van deze omgeving?
☛ Moet de landbouw op de heuvelflank behouden blijven? Waarom?
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
147
• Elementen van de recreatie
☛ Duid op bovenstaande foto de elementen van de recreatie aan:
- accommodatie voor verblijf: weekendhuisje, caravan, ...
- mogelijkheid voor recreatieve activiteit: zonneweide, bos, fietsweg, wandelweg, ...
☛ Welke is de recreatieve waarde van deze omgeving? Groot / matig / klein
☛ Moet de recreatie hier behouden worden? Verantwoord!
148
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
7.5.2 Kartering van de componenten en gebruikers in het landschap
In groepjes van 3 à 4 personen loop je het volledige traject van de Rue du Moulin af.
☛ Op de schetskaart (volgende pagina) duid je met de hieronder staande symbolen de aanwezige
elementen aan van de verschillende landschapscomponenten. Na de verschillende componenten
gekarteerd te hebben, leg je de betrokken kaarten bij elkaar.
Het zou handig zijn als je karteert op doorzichtige kaarten (bijvoorbeeld de kaart van de volgende
pagina kopiëren op kalkpapier). Aldus kan je nadien de kaarten op elkaar leggen.
Door de kaarten samen te leggen, kan je twee zaken vaststellen:
- Enerzijds kan je de relaties tussen de componenten in het landschap zien.
- Anderzijds kan je ontdekken waar de conflictlijnen en conflictzones zich bevinden en van
welke aard ze zijn.
☛ Deze duid je op een gezamenlijke kaart aan met volgende symbolen:
landbouw ➡ natuur
ROOD
recreatie ➡ natuur
GROEN
recreatie ➡ landbouw
BLAUW
(Is er ook druk vanuit het wonen op de omgeving?)
☛ Ten slotte kan je op eenzelfde kaart aanpassingen in het bestaande landschap aanduiden.
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
149
Carte IGN nr. 2403 O
© IGN - 2001
Autorisation n° 60.2206
component:
schaal:
legende:
150
0
250 m
Rue du Moulin
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
7.5.3 Evolutie naar een meervoudig ruimtegebruik (Rue du Moulin)
☛ Zoek de plaats op waar volgende foto is genomen (vanuit de holle weg moet je daarvoor een stukje terugkeren).
☛ Duid op onderstaande kopie van deze foto aan welke ruimten er gebruikt worden door:
natuur NNNNNN
landbouw LLLLLL
recreatie RRRRRR
☛ Accentueer met dikke lijnen de contactzones, eventueel overlappingszones, tussen de drie
genoemde gebruikers van deze ruimte. Aldus kun je aanduiden welke de (eventuele) conflictlijnen
en conflictzones in dit landschap zijn.
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
151
☛ Om de evolutie in dit landschap te verduidelijken, zet je de opeenvolgende elementen die zich in
dit landschap hebben gemanifesteerd op een schetsmatige tijdlijn, te beginnen met de vorming
van de bodem en het reliëf en eindigend met het meest recente.
bodem
☛ Wat zou je in dit landschap behouden? Wat zou je veranderen?
Om dat weer te geven pas je het landschap op onderstaande foto aan, door te tekenen wat je
zou willen veranderen om tot een aanvaardbaar meervoudig ruimtegebruik te komen, zonder
noemenswaardige conflicten.
152
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
7.6 Perceptie van een valleilandschap (vallei van de Kwa Beek)
Stap 1 Landschap beleven
☛ Eerste indruk?
( zie ook Bijlage 2: 'Eigen beleving meten')
☛ Waarom is dit landschap wel of niet aantrekkelijk? Storende elementen? Aantrekkelijke elementen?
☛ Esthetische waarde? (lijnen, vormen, kleuren)
Stap 2 Landschap lezen
☛ Vul onderstaande tekenschets van dit valleilandschap verder aan.
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
153
☛ Typeer dan de structuur van dit landschap op gebied van:
- reliëf:
- begroeiing:
- indeling:
- bebouwing:
- gebruik:
☛ Dit landschap heeft een specifieke identiteit: welke?
☛ Geef een korte verklaring voor enkele structuurkenmerken.
Stap 3 Landschap beoordelen
☛ Waaruit bestaat het waardevolle in dit landschap op gebied van:
- natuur?
- werken?
- recreatie?
☛ Welke spanningen zouden in dit landschap kunnen aanwezig zijn?
Stap 4 Landschap inrichten
☛ Teken op bovenstaande foto (die de huidige toestand weergeeft) hoe volgens jouw inzicht dit landschap er over 20 jaar het best zou uitzien.
Hou daarbij rekening met onder andere volgende vragen:
- Met welke waarden hou je rekening?
- Hoe belangrijk is de esthetische beleving van het landschap voor de mensen?
- Mag dit landschap veranderen, gegeven de toenemende vraag naar recreatie?
- Wat zou je in dit landschap behouden? Wat zou je veranderen?
- Hoe kan je de natuurwaarde in dit landschap verhogen?
154
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
- Wat met de landbouw in dit landschap?
- Welke mogelijkheden voor recreatie zie je hier? Welke recreatie?
- Hoe dit landschap naar recreatie ontsluiten, zodat de landschapswaarden maximaal behouden
blijven voor zoveel mogelijk mensen?
☛ Hoe denk je dat jouw visie enigszins zou kunnen gerealiseerd worden?
☛ Door wie moet een verantwoorde landschapsinrichting gerealiseerd worden?
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
155
7.7 Bron, bronbos, dalhoofd, dal, heuvel (geologische verklaring)
Volg het aarden weggetje tot aan de bosrand.
☛ Duid deze observatieplaats aan op onderstaande kaart.
☛ Vergelijk het omgevende landschap (let vooral op het reliëf) met onderstaande foto, tekening en
kaart. Zoek zoveel mogelijk overeenkomsten!
☛ Zoek op deze kaart de hoogtelijn van 100
meter en maak er een dikkere lijn van.
☛ Lokaliseer de bron. Op welke hoogte ligt het
bronniveau?
Carte IGN nr. 2403 O
© IGN - 2001
Autorisation n° 60.2206
0
156
200 m
☛ Maak hieronder een eigen schets (een profieltekening van hoog naar laag of een 3Dschets) van deze omgeving. Duid erop aan:
- de elementen van het reliëf
- de begroeiing
- de grondsoorten
- het water
- tekenen van erosie / afzetting
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
De waarnemingen die op de vorige pagina werden verzameld laten toe een en ander te verklaren.
☛ Wat is een bron?
☛ Hoe komt het dat er hier een bron is?
☛ Waarom is er zoveel begroeiing (bronbos) rond een bron?
☛ Beschrijf het ontstaan van deze reliëfvorm (zie Deel 1: Voorbereiding)
Zoek wat verder de plaats op waar onderstaande foto (1998) werd genomen.
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
157
☛ Welke materialen vind je in deze helling? Omcirkel:
klei - zand - grind - schelpen - ijzerzandsteen
☛ Let op de sterke erosieverschijnselen: waaraan zijn ze te herkennen? Waardoor is er erosie?
☛ Teken op de foto de ingrepen die gebeurd zijn ter bestrijding van de erosie.
7.8 Besluit
☛ Geef een eigen belevings- en waarderingsbeoordeling over de Catsberg. Gebruik hiervoor
Bijlagen 2 en 3.
☛ Wat heeft je het meest aangesproken in verband met het landschap op en rond de Catsberg?
☛ Waardoor wordt dit alles het meest bedreigd?
158
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen