Chimpansees, onze behaarde familie

Chimpansees, onze behaarde familie
De chimpansee is één van de vier grote mensapensoorten. Van alle apen zijn we het meest
verwant aan de chimpansee. Vermoedelijk stampt de mens niet van de mensapen af, maar
delen we wel dezelfde voorouders. Wij zijn dus een soort neven en nichten van de
chimpansee.
Chimpansees komen in West- en Centraal-Afrika voor. Ze leven zowel op de grond als in de
bomen. Tijdens het klimmen gebruiken ze zowel hun handen als hun voeten. Hun voeten lijken
erg op de handen, omdat hun grote teen een beetje aan de zijkant van de voet zit. Net als de
duim.
Paspoortgegevens
Chimpansees
Verspreiding:
Voedsel:
Leeftijd:
Gewicht:
Draagtijd:
Aantal jongen per keer:
IUCN-status:
Pan troglodytes
West- en Centraal-Afrika
vruchten, bloesems, zaden, bladeren en soms ook dierlijk
voedsel
35-40 jaar in het wild en 50-60 jaar in dierentuinen
vrouwtjes nog geen 50 kg, mannetjes tot 70 kg
8 maanden
vanaf haar twaalfde jaar kan een vrouwtje ongeveer om de
vijf jaar één jong krijgen
bedreigd
Hoe zie ik eruit?
Familie …of niet?
Net als gorilla’s, bonobo’s en orang oetans zijn
chimpansees mensapen. Mensapen zijn de grootste
apen die er bestaan en lijken qua lichaamsbouw het
meest van alle apen op de mens. Ze hebben
bijvoorbeeld geen staart, net als wij. Ook het feit dat ze
heel wat jaren besteden aan het opvoeden van hun
kinderen is een overeenkomst met mensen. Maar het
is niet zo dat wij van de mensapen afstammen.
Wetenschappers denken wel dat wij dezelfde
voorouders hebben, maar zo’n vier miljoen jaar
geleden begonnen de mensen en de mensapen zich te
ontwikkelen, elk op hun eigen manier.
Veel spieren
Chimpansees zijn heel gespierd. Ze hebben veel meer kracht dan je op het eerste gezicht zou
denken. Net als bij de andere mensapen zijn hun armen langer en sterker dan hun benen. Als
ze op de grond lopen, dan zetten ze hun voeten plat neer en van hun handen maken ze
vuisten. Ze steunen dus op hun knokkels. Maar chimpansees voelen zich ook goed thuis in de
bomen en het zijn uitstekende klimmers. Ze kunnen met hun voeten net zo makkelijk takken
vastpakken als met hun handen. Hun grote teen zit namelijk als een soort duim aan de zijkant
van hun voet. Hun handen en voeten lijken veel op onze handen: vier vingers, een duim (of
grote teen) en platte vingernagels. Chimpansees zijn heel vaardig met hun handen.
De vacht van chimpansees is zwart. Heel oude dieren krijgen vaak een grijze vacht. Hun oren
zijn groter dan die van andere mensapen. In tegenstelling tot hun ietwat kleinere en vele
minder bekende familieleden, de bonobo’s, hebben jonge
chimpansees altijd een licht gezicht. Later wordt de huid
van hun gezicht donker.
Waar woon ik?
Naar boven, om te slapen
Chimpansees leven in West- en Centraal-Afrika. De meeste
van hen leven in dichtbegroeide tropische bossen. Ook op
de meer open vlakten, zoals de overgang van bos naar
savanne, komen chimpansees voor. Zolang er maar bomen
in de buurt zijn. Want lekker slapen kunnen chimpansees
alleen in bomen. Op de grond zijn ze niet veilig, daar jagen
de grote roofdieren.
Wat eet ik?
Hengelen naar termieten
Het voedsel van chimpansees bestaat voornamelijk uit rijpe vruchten, maar ze eten ook
bladeren, schors, noten, zaden en bloemen. Een klein deel van het chimpansee-dieet bestaat
uit dierlijke prooien, meestal insecten. Termieten en mieren zitten echter goed verstopt in hun
nesten. Bovendien kunnen ze gemeen bijten. Chimpansees hebben hier een trucje op bedacht,
om toch aan die lekkere insecten te komen. Ze steken dunnen stokjes van precies de goede
lengte in de ingang van een mieren- of termietennest. Dan trekken ze het stokje voorzichtig
weer terug. De insecten die op het stokje zijn gelopen kunnen dan door de chimpansee er
voorzichtig afgelikt worden.
En vandaag weer eens vlees op tafel!
Als chimpansees de kans krijgen, eten ze ook wel eens vogels,
boszwijntjes en kleine bosantilopen. Af en toe wordt er zelfs
jacht op kleinere apensoorten gemaakt. Omdat de gejaagde
apen sneller in de bomen kunnen bewegen dan de zwaardere
chimpansees, werken meerdere chimpansees samen om toch
een aap te pakken te krijgen. Zo’n vleesmaaltijd is een echt feest
voor chimpansees. Terwijl de ‘jagers’ de buit opeten, zitten de
andere groepsleden te bedelen om een klein stukje vlees.
Chimpansees jagen echter maar enkele keren per jaar. In
sommige streken van hun verspreidingsgebied is het zelfs nog nooit waargenomen. Dierlijk
voedsel staat dus niet continu op hun menu.
Mijn familie en ik
Grote en kleine groepen
Chimpansees leven in groepen van 15 tot 50 dieren. Alle dieren van zo’n grote groep kennen
elkaar en leven samen in een groot gebied. Toch zijn alle leden van de groep maar zelden bij
elkaar. De meeste tijd trekken ze namelijk in kleinere groepjes van 2 á 6 dieren rond. Als zulke
groepjes elkaar tegenkomen, dan sluiten ze zich vaak bij elkaar aan. Totdat ze weer (vaak in
een andere groepssamenstelling) uit elkaar gaan.
Baby-kracht
Een pasgeboren chimpansee heeft nauwelijks kracht om zich aan zijn moeder vast te houden.
De moeder ondersteunt haar kind daarom met één hand als ze loopt en klimt. Maar na een
paar dagen kan het jong zichzelf wel aan de buik van zijn moeder vasthouden. Later, als het
ongeveer zeven maanden oud is, begint het kind op haar rug mee te rijden. Dan kan het ook al
een beetje op zijn voetzolen en de knokkels van zijn handen lopen.
Spelen is leuk
Jonge chimpansees zijn al heel vroeg met elkaar
aan het spelen en andere (oudere) dieren aan het
uitdagen. Ze blijven wel altijd veilig in de buurt van
hun moeder. Het jong blijft bij zijn moeder tot het
ongeveer zeven jaar oud is, daarna gaat het meer
zijn eigen weg.
Vrouwen verhuizen
De jonge mannetjes zoeken als ze volwassen
worden in hun eigen groep naar vrouwtjes. Het
zijn de jonge vrouwtjes die hun eigen
geboortegroep op den duur verlaten. Ze sluiten
zich aan bij een andere groep. De volwassen vrouwtjes in een groep zijn dus meestal geen
familie van elkaar. Ze zijn over het algemeen ook geen dikke vriendinnen. De mannetjes
daarentegen, die kennen elkaar van jongs af aan. Vooral tussen broers zijn er vaak hechte
vriendschappen. Ze helpen elkaar onder andere om in de rangorde een betere plek in te
nemen. Dat is best wel belangrijk. Tenslotte kunnen de mannetjes met een hoge rang niet
alleen het beste voedsel opeisen, maar zijn ook het aantrekkelijkst voor de vrouwtjes.
Help!
Bedreigd
Chimpansees zijn bedreigd in hun voortbestaan. De belangrijkste reden is de vernietiging van
de bossen waarin zij leven. De mensen hebben brandhout nodig om hun voedsel te koken en
bomen worden gebruikt in de houtindustrie. Ook wordt er veel bos gekapt voor de landbouw.
In bepaalde landen wordt ook gejaagd op chimpansees voor het vlees. De handel in
‘bushmeat’ is een groot probleem. ‘Bushmeat’ betekent letterlijk ‘vlees uit het bos’. Het vlees
van gorilla’s, chimpansees, bos-antilopen en veel andere regenwoudbewoners wordt
tegenwoordig in grote hoeveelheiden in de Afrikaanse steden verkocht, als luxeproduct.
Omdat chimpansees zich maar langzaam voortplanten, gaat hun aantal hierdoor erg snel
achteruit.
Wist je dat. . .
. . . chimpansees met notenkrakers werken? Chimpansees kraken noten met erg harde schil
met behulp van stenen. De noot wordt dan eerst op een grote platte steen gelegd, die zo een
soort aambeeld vormt. De chimpansee slaat dan met een andere steen de schil kapot. Er zijn
platte stenen gevonden die helemaal uitgesleten waren. De chimpansees hadden ze al
generaties lang gebruikt! Het gebruik van gereedschap is heel bijzonder in het dierenrijk.
Jonge chimpansees leren deze techniek door het notenkraken van hun moeder af te kijken.
Pas op een leeftijd van ongeveer vijf jaar kunnen ze het ook zelf.
. . . chimpansees helemaal niet lief voor de buren zijn? Mannetjes chimpansees lopen in
kleine groepjes langs ‘de grenzen’ van hun territorium. Daarbij houden ze zich heel stil, om
niet op te vallen. Komen ze mannetjes van een buurgroep tegen, dan worden deze zonder
pardon aangevallen. In zo'n geval kunnen er zelfs wel doden vallen.
. . . chimpansees hun medicijnen uit het regenwoud halen? Als chimpansees zich niet lekker
voelen, eten ze van planten die ze normaal gesproken helemaal niet lusten. Deze
plantensoorten hebben geneeskrachtige werking. Buikpijn, koorts, hoofdpijn… Chimpansees
weten precies welke plant bij welke kwaal hoort. Handig, zo’n aap-o-theek!