Masterclass Presteren met professionals De projectmanager in verandering? PMI Parade 8 april 2008 Steven de Groot [email protected] IVA © IVA Drie uitdagingen 1. Organisaties in verandering 2. De projectmanager in verandering 3. Professioneler én mooier projectmanagement? © IVA Assen van uitdaging Projectmanagement door professionals Lelijk projectmanagement Mooi projectmanagement Projectmanagement door ?? © IVA Ontwikkeling van organisaties 1 De efficiënte organisa tie (> 1960) Markteis : prijs Perform ance criteria: efficienc y © IVA De kwalitei tsorganis atie (> 1970) Markt eis: prijs kwalitei t Perfor mance Op basis van Bolwijn & Kumpe (1998) criteria: efficien cy De flexibele organisati e (> 1980) Markteis : prijs kwaliteit keuze/lev ertijd Performa nce criteria: efficiency kwaliteit De innov atieve organi satie (> 1990) Markteis: prijs kwaliteit keuze /levert ijd uniek heid Perfor manc e ?? Marktei s: prijs kwalitei t keuze/lev ertijd uniekheid ?? Performa nce criteria: efficiency Ontwikkeling van organisaties 2 zelfregulering, reframing fragmentatie, chaos ZACHT I N T E R N Mensgericht informeel, waarden, bottom-up praters: stimuleren/samenbrengen Omgevingsgericht informatie, vraag, dienend denkers: vernieuwen/verkennen Organisatiegericht formeel, normen, top-down bewakers: beheersen/regelen Resultaatgericht doelen, aanbod markt doeners: koers bepalen/presteren E X T E R N HARD frames, fixatie Op basis van Aardema (2007) en Bolman & Deal (1991) © IVA onderhandeling, eigen belang Nog meer ontwikkelingen… 1. Veranderende markteisen 2. Veranderende performance criteria 3. Toepassing meerdere frames met aandacht voor zacht en extern 4. Toename aantal & complexiteit projecten in organisaties 5. Toename kennisintensieve arbeid 6. Ontwikkeling van veranderkunde als vakgebied 7. Terug naar Rijnlandse organisaties? © IVA Eerste uitdaging zelfregulering, reframing fragmentatie, chaos ZACHT I N T E R N Mensgericht informeel, waarden, bottom-up praters: stimuleren/samenbrengen Omgevingsgericht informatie, vraag, dienend denkers: vernieuwen/verkennen Organisatiegericht formeel, normen, top-down bewakers: beheersen/regelen Resultaatgericht doelen, aanbod markt doeners: koers bepalen/presteren E X T E R N HARD frames, fixatie Op basis van Aardema (2007) en Bolman & Deal (1991) © IVA onderhandeling, eigen belang Uit IPMA-C MC 3. Het doel van het project lijkt te veranderen gedurende de uitvoering van het project door de omstandigheden. Wat moet er als eerste gebeuren? A De opdrachtgever moet toestemming geven het doel te wijzigen. B Er moet een nieuw operationeel plan gemaakt worden. C Er moet een nieuwe kosten-batenanalyse gemaakt worden. © IVA Vragen Verandert projectmanagement mee met de veranderende context? P M P M X X X Hoe adaptief is projectmanagement? Tijd voor een omslag: anders PM met de projectmanager als sleutel © IVA PM X PM Tweede uitdaging 1. Organisaties in verandering 2. De projectmanager in verandering © IVA Eerste uitdaging zelfregulering, reframing fragmentatie, chaos ZACHT I N T E R N Mensgericht informeel, waarden, bottom-up praters: stimuleren/samenbrengen Omgevingsgericht informatie, vraag, dienend denkers: vernieuwen/verkennen Organisatiegericht formeel, normen, top-down bewakers: beheersen/regelen Resultaatgericht doelen, aanbod markt doeners: koers bepalen/presteren E X T E R N HARD frames, fixatie Op basis van Aardema (2007) en Bolman & Deal (1991) © IVA onderhandeling, eigen belang Projectmanagers en hun omgeving KWALITEIT KENNISINTENSIEVE ARBEID (denkwerk of kenniswerk) Kenmerken kenniswerker 1e inrichtingsniveau 2e inrichtingsniveau 3e inrichtingsniveau © IVA Kenmerken kennisintensieve organisatie Is een projectmanager een professional? • opereren • adviseren • ontwerpen • trainen • onderzoeken • leren • entertainen • toepassen / kiezen • uitzoeken Maas, 1999 © IVA Intensieve menshouderij…? Aantal HRST (Human Resources Science & Technology): - 1960: 8% - 2006: 39% (3,6 miljoen professionals / kenniswerkers) 200.000 in ICT-, -techniek en -managementberoepen Bron: Europese Commissie © IVA Problemen in kennisintensieve organisaties • Te veel sturing (versus zelfsturing): hiërarchie en regels • Conflicterende doelstellingen (kenniswerker versus leiding) • Geen eenduidig proces van plannen naar uitvoeren, meten en verbeteren • Geen sturingsinformatie (‘Hoe gaat het?’. ‘Goed hoor!’) • Weinig inzicht individuele vermogens, prestaties en bijdrage aan groter geheel • Slechte match aanbod werk en competenties kenniswerkers • Onvoldoende vertaling van veranderingen naar kennis • Onvoldoende benutting aanwezige kennis © IVA Verandering van arbeid Handwerk → Fabriekswerk → Denkwerk • Arbeidsinhoud: kennisintensief, gevarieerde taken, autonomie, samenwerking, hoge kwalificatie-eisen • Arbeidsomstandigheden: zitwerk en werkdruk • Arbeidsvoorwaarden: op maat, ook immaterieel • Arbeidsverhoudingen: spanning manager / professional © IVA Vraagstellingen 1. Welke factoren zijn van invloed op de prestaties van kenniswerkers en kennisintensieve organisaties (KIO’s)? 2. Op welke wijze zijn deze factoren beheersbaar? © IVA Succesfactoren voor professionele arbeid Kennis Uitdaging Autonomie Feedback Info. & comm. voorziening Intrinsieke motivatie Leervermogen Leerbereidheid Leercondities Taakstelling 10 KULTIFA-factoren © IVA Intrinsieke motivatie en de PM in verandering 1 Algemene notie bij professionals • Met name intrinsiek gedreven (in plaats van extrinsiek): zingeving, passie, authenticiteit, identiteit • Behoefte aan zelfstandigheid (autonomie), verantwoordelijkheid, professionele contacten, variatie en uitdaging • Toepassen van het geleerde en levenslangleren • Gericht op intellectuele uitdaging en ontwikkeling • Bij hoogconjunctuur: verkassen! © IVA Intrinsieke motivatie en de PM in verandering 2 1. De professional wil geen structuur…… 2. Meer aanspraak maken op intrinsieke arbeidsmotieven 3. Verbinden door dialoog met stakeholders © IVA Kennis en de PM in verandering 1 Kennis als productiefactor: - vakkennis - omgevingskennis - organisatiekennis Algemene notie bij professionals • Kennis in persoonsgebonden • Halfwaardetijd van kennis verkort • Uniciteit en waarde van kennis neemt af • Levenslang leren is noodzakelijk © IVA Kennis en de PM in verandering 2 1. Verschuiving vakgebied PM: PM als veranderkundige (van ontwerpbenadering naar ontwikkelbenadering) 2. Meer investering in omgevingskennis en veranderkundige kennis & implementatiekennis (vakkkennis) 3. Meer combineren van kennis & org.initiatieven 4. PM als verbinder / afstemmer © IVA Kennis en de PM in verandering 3 © IVA Uitdaging en de PM in verandering 1 Algemene notie bij professionals • Psychologisch contract: - medewerker - organisatie - medewerker - project • Afname binding met de organisatie • Verbinding op inhoud (vakmanschap) © IVA Uitdaging en de PM in verandering 2 1. Op zoek naar collectieve uitdaging 2. Relatie met intrinsieke motivatie 3. Van projectmanager naar amuseur & facilitator van verandering 4. Verschillende uitdagingen per projectfase (innovatieprocessen) © IVA Uitdaging en de PM in verandering 3 © IVA A. Voorbereiding (innovatie) 1. Organiseren van het kennismakingsproces van/tussen deelnemers 2. 'Ontdekken' van individuele doelen en strategie 3. 'Ontdekken' van het gemeenschappelijke doel en strategie 4. Opstellen projectplan 5. Relatiedynamiek (tussen deelnemers) 6. Bewaken relatie individueel doel / strategie versus groepsdoel / strategie 7. Helpen bij het ontwerpen / inrichten van condities, 'spelregels' (organisationele, juridische en financiële) B. Inbeelding (innovatie) 1. Kennis mobiliseren 2. Begeleiden creatief proces (en daarvoor evt. toepassen creativiteitstechnieken) 3. Begeleiden keuzeproces 4. Begeleiden haalbaarheidsstudie D. Actie (innovatie) 1. Vaststellen eindpunt 2. Begeleiden productie / implementatie 3. Begeleiden bij uitvoeren evaluatie / effectmeting 4. Aanleiding voor nieuw innovatieproces? C. Ontwikkeling (innovatie) 1. Voortgang en betrokkenheid bewaken 2. Bouwen en onderhouden netwerken 3. Communicatie tussen deelnemers bewerkstelligen en monitoren 4. Begeleiden van het zoeken financiers, producenten, etc. 5. Begeleiden van het schrijven van een business plan 6. Begeleiden van kennisbescherming / eigendomsrechten 7. Begeleiden van 'contracting' 8. Stimuleren van betrokkenheid deelnemers Taakstelling en de PM in verandering 1 Algemene notie bij professionals • Verschuiving van variatie en focus in taakstelling: - bijdrage aan winstgevendheid - bijdrage aan klanttevredenheid - bijdrage aan succes van anderen - bijdrage aan organisatieontwikkeling - bijdrage aan vakgebied - eigen ontwikkeling • Manager focus op WAT (taakstelling), professional focus op HOE (autonomie) • Relatie tussen taakstelling, motieven en prestaties © IVA Taakstelling en de PM in verandering 2 1. Verschillen in belang taakstelling opdrachtgever, PM en teamlid …. 2. Invloed op bepalen taakstelling 3. Leren & ontwikkelen tijdens projecten © IVA Autonomie en de PM in verandering 1 Algemene notie bij professionals • Een duidelijke taakstelling (WAT) + veel autonomie (HOE) • Sturen op zelfsturing • Geen verticale maar horizontale regelmechanismen (wat is een project…?) © IVA Autonomie en de PM in verandering 2 1. Stoppen met structuur, want - instrumentgebruik correleert negatief met succes; - werkstijl correleert sterk met succes; - bij doelgericht werken is weinig instrumentarium nodig om succes te bereiken - in grijpbare projecten staat veel structurering succes in de weg (Teun van Aken,1996) 2. Kwaliteit van onderlinge samenwerking 3. Verruiming van verantwoordelijkheden © IVA Leren en de PM in verandering 1 • Leervermogen • Leerbereidheid • Leercondities Algemene notie bij professionals • Noodzaak van continu leren • Werkplek als leerplek • Van traditioneel leren naar slimmer werken © IVA Leren en de PM in verandering 2 1. Inrichting van project als leeromgeving: binnen én buiten 2. Leren in project expliciet maken: leerdoelen vooraf, tijdens en achteraf © IVA Huis van kennisintensieve kwaliteit KWALITEIT KENNISINTENSIEVE ARBEID (denkwerk of kenniswerk) Kenmerken kenniswerker – Kennis – Leervermogen en leerbereidheid – Intrinsieke motivatie 1e inrichtingsniveau © IVA Kenmerken kennisintensieve organisatie – Uitdaging – Leercondities – Taakstelling – Informatie- en communicatievoorziening – Feedback – Autonomie 2e inrichtingsniveau Managementstijl, Personeelsbeleid, Processen en Cultuur 3e inrichtingsniveau Planning- & Control-systemen, Missie Visie Doelen Strategie (MVDS) en Structuur ´About 80 percent of performance improvement opportunities reside in the environment´ (Rummler en Brache, 1995; Stolovitch en Keeps, 1995) Uitdaging : versterking van de KULTIFA-factoren Score van een instituut © IVA KULTIFA-scores projectmanagers A. Kennis: stelling 2, 5 en 8 B. Uitdaging: stelling 9, 14 en 16 C. Leervermogen: stelling 20, 21 en 23 D. Leerbereidheid: stelling 25, 28 en 32 E. Leercondities: stelling 33, 35 en 38 F. Taakstelling: stelling 43, 46 en 47 G. Intrinsieke motivatie: stelling: 49, 53 en 54 H. ICT: stelling 57, 58 en 61 I. Feedback: stelling 67, 68 en 71 J. Autonomie: stelling 73, 77 en 78 Alleen mate van tevredenheid: tevreden = 2, matig tevreden = 1, niet tevreden = 0 © IVA Professional in een professionele omgeving A F II K U LLL A F II K U LLL A F II T T U F © IVA U LLL T K A A F II K K T U LLL LLL II T A F II K T U LLL Professional in een professionele omgeving Project ten koste van mijn autonomie? Projectuitdaging = mijn uitdaging? A F II K T U LLL A F II K T U LLL Hoe feedback tijdens project? K Past projectopdracht bij mijn opdracht? A A F II K T U LLL Word ik wijzer van het project? © IVA LLL II K T U LLL Wat en hoe kan ik leren? U F A F II A F II K T U LLL T Wat is mijn motief om mee te doen? Uit IPMA-C MC 12. Wat is een goede methode om obstakels tijdens het probleemoplossingsproces in projecten te overwinnen? A crisis management B critical path method C work breakdown structure © IVA Huis van kennisintensieve kwaliteit KWALITEIT KENNISINTENSIEVE ARBEID (denkwerk of kenniswerk) Kenmerken kenniswerker – Kennis – Leervermogen en leerbereidheid – Intrinsieke motivatie 1e inrichtingsniveau © IVA Kenmerken kennisintensieve organisatie – Uitdaging – Leercondities – Taakstelling – Informatie- en communicatievoorziening – Feedback – Autonomie 2e inrichtingsniveau Managementstijl, Personeelsbeleid, Processen en Cultuur 3e inrichtingsniveau Planning- & Control-systemen, Missie Visie Doelen Strategie (MVDS) en Structuur Projectmanagement door professionals = voortdurend in dialoog zijn met omgeving over KULTIFA-factoren Succesfactoren projecten Standish Group Ondersteuning van het management Betrokkenheid van de gebruiker Kwaliteit van de projectmanager Duidelijke organisatie doelstellingen Beperkte scope Standaard software infrastructuur Heldere en stabiele requirements Formele methodologie Betrouwbare schattingen © IVA 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 6% 5% Verdeling succesfactoren PM zelfregulering, reframing fragmentatie, chaos ZACHT I N T E R N Mensgericht informeel, waarden, bottom-up praters: stimuleren/samenbrengen Betrokkenheid van de gebruiker Kwaliteit van de projectmanager 16% 14% Organisatiegericht formeel, normen, top-down bewakers: beheersen/regelen Standaard software infrastructuur Formele methodologie Omgevingsgericht informatie, vraag, dienend denkers: vernieuwen/verkennen Ondersteuning van het management Heldere en stabiele requirements 18% 6% Resultaatgericht doelen, aanbod markt doeners: koers bepalen/presteren 8% 6% Duidelijke organisatie doelstellingen Beperkte scope Betrouwbare schattingen E X T E R N 12% 10% 5% HARD frames, fixatie Op basis van Aardema (2007) en Bolman & Deal (1991) © IVA onderhandeling, eigen belang Verdeling KULTIFA-factoren zelfregulering, reframing fragmentatie, chaos ZACHT I N T E R N Mensgericht informeel, waarden, bottom-up praters: stimuleren/samenbrengen Omgevingsgericht informatie, vraag, dienend denkers: vernieuwen/verkennen Kennis, uitdaging, leervermogen & bereidheid, intrinsieke arbeidsmotieven leercondities, autonomie Feedback, leercondities Organisatiegericht formeel, normen, top-down bewakers: beheersen/regelen Resultaatgericht doelen, aanbod markt doeners: koers bepalen/presteren Informatie- & communicatiemiddelen Taakstelling E X T E R N HARD frames, fixatie Op basis van Aardema (2007) en Bolman & Deal (1991) © IVA onderhandeling, eigen belang Hoe het ook kan… De leden: • respecteren en vertrouwen elkaar • beschermen en ondersteunen elkaar • spreken en communiceren op een open manie • delen een krachtig gemeenschappelijk doel • hebben krachtige gedeelde waarden en overtuigingen • maken hun eigen doelstellingen ondergeschikt aan die van het team • onderschrijven gedistribueerd leiderschap • kennen geen PRINCE 2, IPMA etc. .... Kets de Vries (Worstelen met de demon, 2003). © IVA Vertaald naar projectomgeving De projectmanager De organisatie (manager) • Tonen welke kennis hij/zij bezit en wil verwerven en welk werk (taakstelling) daarbij past • Aangeven welke kennis nodig is • Benutten kennis van kenniswerkers • Eigen uitdagingen kenbaar maken • Bij elkaar brengen van competenties en leerbehoeften • Inzicht geven in eigen leervermogen • Onderzoeken, benutten en belonen van leervermogen • Kennen van eigen leerstijl (leervermogen/leerbereidheid) • Vragen welke leercondities nodig zijn en deze inrichten • Inzicht geven in de eigen leerbehoeften • • • Kenbaar maken hoe, in welke mate, wanneer en met welke • middelen geleerd wenst te worden (leercondities) Kenbaar maken hoe expliciet en specifiek taakstelling nodig is Creëren van leerklimaat (leercondities) Aangeven wat per individu verwacht (taakstelling) wordt (resultaat en effect), wat kwaliteitscriteria zijn, etc. • Inzicht geven in bijdrage (taakstelling) aan het grotere geheel (missie, visie, doelstellingen, strategie) • Afspraken maken met manager over doelen en taken • Resultaatverantwoordelijkheid tonen (taakstelling) • • Kenbaar maken van informatiebehoeften en gewenste ondersteunende middelen Vragen naar informatiebehoeften en ondersteunende middelen en deze inrichten en onderhouden • Aanbieden van werk dat matched met individuele arbeidsmotieven (intrinsieke motivatie) • Organiseren van feedback van klanten, opdrachtgevers, financiers en afnemers afgestemd op behoefte van individu en organisatie • Aangeven (veranderlijkheid) van arbeidsmotieven • Kenbaar maken van behoefte aan, frequentie en wijze van feedback + organiseren • Kenbaar maken welke mate van autonomie (regelbehoeften • en regelmogelijkheden) gewenst / mogelijk is © IVA Bieden van autonomie (regelbehoeften en regelmogelijkheden) en flexibiliteit Uit IPMA-C MC 19. Wat mag de projectmanager tijdens de uitvoering van het project veranderen? A de hoogte van het budget B de leden van het projectteam C het resultaat © IVA Kern van de boodschap • Projectmanager = professional, dus: • Beter bewustzijn eigen KULTIFA-factoren • Beter bewustzijn KULTIFA-factoren projectorganisatie • Afstemming projecten op KULTIFA-factoren organisatie Eigen KULTIFA-factoren KULTIFA-factoren projectorganisatie KULTIFA-factoren omgeving © IVA Derde uitdaging 1. Organisaties in verandering 2. De projectmanager in verandering 3. Beter én mooier projectmanagement? © IVA Assen van uitdaging Projectmanagement door professionals Lelijk projectmanagement Mooi projectmanagement Projectmanagement door ?? © IVA Eerste uitdaging zelfregulering, reframing fragmentatie, chaos ZACHT I N T E R N Mensgericht informeel, waarden, bottom-up praters: stimuleren/samenbrengen Omgevingsgericht informatie, vraag, dienend denkers: vernieuwen/verkennen Organisatiegericht formeel, normen, top-down bewakers: beheersen/regelen Resultaatgericht doelen, aanbod markt doeners: koers bepalen/presteren E X T E R N HARD frames, fixatie Op basis van Aardema (2007) en Bolman & Deal (1991) © IVA onderhandeling, eigen belang Ontwikkeling van organisaties De efficiënte organisa tie (> 1960) Markteis : prijs De kwalitei tsorganis atie (> 1970) Markt eis: prijs kwalitei t De flexibele organisati e (> 1980) Markteis : prijs kwaliteit keuze/lev ertijd De innov atiev e orga nisati e (> 1990 ) Markteis: prijs kwaliteit De esthetisc he organisa tie (> 2000) Markteis: + waarde verantw oord emotie Perform ance criteria: efficienc y © IVA Perfor mance criteria: efficien cy Performa nce criteria: efficiency kwaliteit flexibilite keuz e/lev ertijd uniek heid Medew. eis: waarde zingevin Naar een nieuwe mooie tijd • Angelsaksisch denken => Rijnlands denken • Werk-gever => amuseur • Bedrijfseconomische waarde => esthetische waarde en amusementswaarde (waarden zijn letterlijk zaken waar wij waarde aan hechten, die zaken die richting geven aan wat wij doen en denken) • Managers => vakmensen op de vloer (vakmanschap) • Effectiviteit => ‘mooie dingen doen’ (schoonheidsproductie) voor afnemer én maker • Efficiency => ‘mooi en lekker werken’ (productieschoonheid) © IVA Verwonderingen • Waarom hebben we oog voor schoonheid, maar niet tijdens ons werk? • Wat is schoonheid in organisaties? • Wat levert werken aan schoonheid op? • Hoe maken we onze organisaties mooier? © IVA Goed versus mooi ‘Op een goede wijze goede dingen doen’ efficiency x effectiviteit versus ‘Op een mooie wijze mooie dingen doen’ productieschoonheid x schoonheidsproductie © IVA Wat vindt u uw mooiste belevenis op uw werk? uw mooiste herinnering aan uw werk? uw mooiste ontmoeting tijdens uw werk? uw mooiste dag op uw werk? de mooiste ruimte in uw organisatie? uw mooiste collega? het mooiste kunstwerk op uw werk? uw mooiste werkresultaat? © IVA En mooie projecten? En ‘Op een mooie wijze mooie projecten doen’ ???? © IVA Wat is schoonheid? spannend eenvoudig nieuw / innovatief authentiek Schoonheid: uitdagend - persoonsgebonden - subjectief - persoonlijk vermogen - gradueel harmonieus / balans vreemd / apart herhaling / ritme afwijkend / contrast zuiver symmetrisch © IVA We hebben behoefte aan schoonheid Behoeften © IVA Eerste vertaling naar schoonheid in organisaties Voedsel: honger en dorst bevredigen Salaris Veiligheid: bescherming tegen weer, wind en vijanden Veilige werkplek Ergens sociaal bijhoren: familie, stam, dorp, kerk ‘Lid ‘zijn van een organisatie (gebonden en verbonden medewerker, trots op de organisatie Liefde, erkenning, zelfontplooiing en kennis: rol, status, onderwijs Erkenning voor werkzaamheden, taakverrijking, promotie, vak- en competentie-ontwikkeling Esthetische behoefte: schoonheid, aangename en boeiende ordening, decoratie Mooi kantoor? Mooie boeiende mensen? Mooie huisstijl? Mooie producten en diensten? Mooi voortbrengingsproces? De esthetische organisatie ‘De menselijke soort realiseert haar hoogste potentieel als mensen samen aandachtig schoonheid produceren; dat impliceert het realiseren van een collectieve ambitie waarvan het resultaat vele anderen ontroert’ Weggeman, 2003 © IVA Eerste perceptie bij schoonheid in organisaties Mooie organisaties => organisaties die (belangeloos) bijdragen aan de samenleving Schoonheid in organisaties => schoonheid van processen, samenwerking, inrichting Schoonheid in organisaties => werken op een manier die schoonheid in zich draagt en die gericht is om schoonheid voort te brengen’ (Ted Brandsen, artistiek leider van Het Nationale Ballet) © IVA Een mooi project? Wat was uw mooiste project? Waarom en waardoor? ‘Mooi project’ 29.000 hits / ‘Mooiste project’ 1600 hits Mooie doelstelling, belangeloos, uitdaging, enthousiasme, als het ‘gelukt is’, uniciteit, creativiteit, innovatief, samenwerking, commitment, dynamiek © IVA Schoonheidsdragers Bijdrage aan people & planet Vormgeving logo, werkplek & gebouw Uitingen (PR, homepage, sponsoring) © IVA Samenwerking Verscheidenheid & leerklimaat in (flow) verbondenheid Esthetiek verhogende Rituelen competenties ORGANISATIE Ideeën, MENS Vakmanschap creativiteit en Collectiviteit Inspirerend innovatie van missie, leiderschap identiteit en doelen ProductieSchoonheidsschoonheid productie IMAGO ‘Mooie werkgever’ Uitdagingen te over…. zelfregulering, reframing fragmentatie, chaos ZACHT I N T E R N Mensgericht informeel, waarden, bottom-up praters: stimuleren/samenbrengen Omgevingsgericht informatie, vraag, dienend denkers: vernieuwen/verkennen Organisatiegericht formeel, normen, top-down bewakers: beheersen/regelen Resultaatgericht doelen, aanbod markt doeners: koers bepalen/presteren E X T E R N HARD frames, fixatie Op basis van Aardema (2007) en Bolman & Deal (1991) © IVA onderhandeling, eigen belang Samenvattend 1. Projectmanager = professional 2. Naar meer frames: mens- en omgevingsgericht 3. Aansluiting bij organisatieontwikkeling 4. Perspectief ‘projectmanager als professional’ 5. PM = voortdurend dialoog met omgeving over de KULTIFA-factoren 6. Goed projectmanagement = mooi projectmanagement? © IVA Als professionaliteit en schoonheid samen komen ‘Een pad ontstaat door er op te lopen’ © IVA