Document

EENVOUDIG SCHRIJVEN, HOE DOE JE DAT?
10 schrijfgeboden
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Ken nut en noodzaak van eenvoudige teksten
Ze maken vaker en langer gebruik van zorg. Zijn minder therapietrouw. Maken meer
fouten bij medicijngebruik. Begrijpen zorgadviezen minder goed en hebben vaker een
onjuiste voorstelling van het behandelresultaat. Precies, het gaat hier om de bijna 2
miljoen volwassen Nederlanders die laaggeletterd zijn.
Daarnaast is er een grote groep cliënten, ouders en verzorgers die onderzoekteksten en
verslagen technisch wel kan lezen, maar de inhoud niet begrijpt. Er is dus een bittere
noodzaak om helder en begrijpelijk te schrijven.
Weet voor wie je schrijft
Voor wie je ook schrijft, vraag je altijd af wat de lezer wil. Die simpele vraag is het
uitgangspunt. Want in een eenvoudige tekst sluit je aan op de voorkennis en
verwachtingen van de lezer en gebruik je woorden die hij (her)kent.
Eenvoudig schrijven is vooral een kwestie van zorgvuldig nadenken. Doe dat voordat
de eerste letter op het beeldscherm verschijnt. Bedenk wat je belangrijkste boodschap
is en wat de lezer graag wil weten. Die informatie bepaalt namelijk de structuur,
insteek, toon, woordkeus en opmaak.
Geef informatie een logische structuur
Een heldere structuur is de belangrijkste voorwaarde voor een begrijpelijke tekst.
Structureren is niets anders dan de informatie in een logische volgorde zetten. Maar
wat is logisch? Jij kent de zorgdossiers, werkprotocollen en het bijbehorende
vakjargon. De lezer meestal niet.
In een logische structuur neem je daarom de situatie van de lezer als uitgangspunt en
vertel je vanaf dat punt je ‘verhaal’. Vraag je daarbij altijd af wat voor de lezer het
belangrijkste is: de nieuwe werkwijze bij subcutaan injecteren of de prik die iemand
krijgt?
Praat op papier
Schud de lezer ook op papier de hand. Doe dat in verzorgde spreektaal. Stel, je wilt
cliënten en bezoekers informeren over een tijdelijke omleiding. Begin dan niet met de
achtergronden van jullie verkeerscirculatiebeleidsplan. Vertel liever dat jullie
audiologisch centrum de komende twee weken slecht bereikbaar is omdat de straat
wordt opengebroken. Net als in een zakelijk gesprek, maar dan op papier.
Schrijf eenvoudige zinnen
In de 19e eeuw was het schrijven van lange, ingewikkelde zinnen een ware kunst met
een hoge status. Tegenwoordig stelt de lezer ze niet meer op prijs. Ze zijn moeilijk en
roepen weerstand op. Houd zinnen dus kort en eenvoudig. Wie de aandacht van de
lezer wil vasthouden, gebruikt korte zinnen. Zorg voor een gemiddelde zinslengte van
12 woorden; de basis van een B1-tekst.
Gebruik gewone woorden
Ontdoe je tekst van ouderwetse schrijftaal, ambtelijke narigheden en vakjargon. Dan
snapt de minder goede lezer ook wat jij bedoelt. Jargon betekent letterlijk ‘voor
oningewijden moeilijk verstaanbare taal’. Gebruik het dus alleen voor collega’s en
vakgenoten die de woorden kennen. Zijn bepaalde begrippen onvermijdelijk voor een
bredere doelgroep? Leg ze dan uit in je tekst.
Wijs de lezer de weg
Mensen lezen niet woord voor woord, of zin voor zin. Nee, ze glijden met hun ogen
langs groepjes woorden, scannen stukken tekst en geven daar betekenis aan. Met
8.
9.
10.
‘leeswijzers’ geef je de lezer houvast en zorg je dat ze de informatie sneller kunnen
verwerken.
Hoe geef je de lezer houvast? Dat doe je met opsommingen, koppen en tussenkoppen.
De lezer moet na één keer ‘koppen snellen’ de lijn van je verhaal al begrijpen. Net als
in een krant.
Gebruik de juiste spelling
Spelfouten staan slordig, maken een ongeïnteresseerde indruk en veranderen soms de
betekenis van een woord. Gebruik dus de spellingcontrole van Word, maar vertrouw er
nooit blind op. Twijfel je tussen ‘korte termijngeheugen’ en ‘kortetermijngeheugen’?
Controleer het op www.woordenlijst.org.
Zorg voor een toegankelijke opmaak
Zorg voor een opmaak en typografie die de begrijpelijkheid en toegankelijkheid van
de informatie ondersteunen. Dat doe je onder meer met een overzichtelijke
bladspiegel, veel functioneel wit om de teksten, geen fancy vormgeving, alles links
uitlijnen, woorden nooit afbreken, voldoende regelafstand en lettergrootte en een
toegankelijk lettertype.
Test de begrijpelijkheid van je teksten
De begrijpelijkheid van je eigen teksten controleren is lastig. Je kent de inhoud te goed
en je leesniveau en voorkennis zijn te hoog. Daardoor zie je onduidelijkheden, lastige
woorden en opmaakverwarring makkelijk over het hoofd. Laat iedere externe uitgave
daarom ‘tegenlezen’. Bijvoorbeeld door een collega. Nog beter is het om een dummy
van de opgemaakte teksten voor te leggen aan een aantal proeflezers. En dan het liefst
lezers van hetzelfde leesniveau als de doelgroep (ouders, verzorgers, verwijzers, enz.)
die je voor ogen hebt.