Inhoudsopgave Pedagogisch Werker, SAW 3 Thema 1 Kinderopvang en peuterspeelzaalwerk in Nederland 1.1 Inleiding 1.2 Kinderopvang en samenleving 1.2.1 Geschiedenis van de kinderopvang en het peuterspeelzaalwerk 1.2.2 Kinderopvang nu 1.2.3 Peuterspeelzaalwerk nu 1.2.4 Gastouderopvang 1.3 Soorten kinderopvang 1.4 Functies van de kinderopvang 1.4.1 Functies voor de ouders 1.4.2 Functies voor de kinderen 1.4.3 Functies voor de samenleving 1.4.4 Functies voor werkgevers 1.5 Functies van het peuterspeelzaalwerk 1.6 Basis- en plusfuncties Thema 2 Plannen en planning 2.1 Inleiding 2.2 Soorten plannen 2.3 Het kwaliteitsplan 2.4 Het pedagogisch beleidsplan 2.5 Activiteitenplan 2.6 Protocollen en procedurebeschrijving 2.7 Beroepscode kinderopvang 2.8 Plan van aanpak voor één kind 2.9 Eigen werk plannen Thema 3 Samenwerken en afstemmen 3.1 Inleiding 3.2 De verschillende niveaus van samenwerking 3.3 Samenwerken met collega’s op de groep 3.4 Samenwerken met ouders of verzorgers 3.5 Samenwerken met collega’s in het kindercentrum 3.6 Samenwerken en afstemmen met andere organisaties Thema 4 Wensen en behoeften inventariseren 4.1 Inleiding 4.2 Vaste momenten voor het inventariseren 4.2.1 Vaste momenten voor ouders 4.2.2 Vaste momenten voor kinderen 4.3 Methoden en technieken 4.3.1 Technieken voor individuele gesprekken 4.3.2 Methoden en technieken voor groepen 4.3.3 Methoden voor de gehele organisatie 4.4 Trends en ontwikkelingen 4.5 Wensen en behoeften signaleren en omzetten in activiteiten Thema 5 Gegevens verzamelen en analyseren 5.1 Inleiding 5.2 Doelen van gegevens verzamelen 5.3 Procesbeschrijving en registratie van gegevens 5.4 Mondelinge en schriftelijke gegevensverzameling 5.5 Analyse en plan van aanpak Thema 6 Opvoeding buiten het gezin 6.1 Inleiding 6.2 Vier opvoedmilieus 6.3 Opvoedingsdoelen en kwaliteitseisen 6.4 Voorwaarden voor de opvoeding in groepen Thema 7 Verzorging 7.1 Inleiding 7.2 Verzorging 7.2.1 Verzorging van de ruimte en de materialen 7.2.2 Verzorging van het lichaam 7.3 Verzorgingsvaardigheden 7.4 Hygiëne 7.4.1 Persoonlijke hygiëne van pedagogisch werkers en kinderen 7.4.2 Eisen hygiënecode en adviezen voor het omgaan met voedsel 7.4.3 Ventileren 7.4.4 Hygiëne van zandbakken 7.4.5 Huisdieren en ongedierte 7.5 Veiligheid 7.6 Gezondheidsopvoeding Thema 8 Kinderziekten 8.1 Inleiding 8.2 Algemene informatie over kinderziekten 8.3 Kinderziekten 8.3.1 De bof 8.3.2 Kinkhoest 8.3.3 Mazelen 8.3.4 Rode hond 8.3.5 Roodvonk 8.3.6 Vijfde ziekte 8.3.8 Zesde ziekte 8.3.9 Hersenvliesontsteking 8.4 Overige ziekten 8.4.1 Middenoorontsteking 8.4.2 Oorproblemen 8.4.3 Ontstoken amandelen 8.4.4 Verkoudheid 8.4.5 Griep 8.4.6 Koortsstuipen 8.4.7 Krentenbaard 8.4.8 Spruw 8.4.9 Maag- en darmaandoeningen 8.5 8.6 8.4.10 Tekenbeten 8.4.11 Overgewicht 8.4.12 Diabetes 8.4.13 Astma 8.4.14 Bronchitis 8.4.15 Aids/HIV 8.4.16 Epilepsie Regels bij ziekte en verzorging 8.5.1 Regels ter voorkoming van ziekte 8.5.2 Richtlijnen bij de constatering van ziekte bij een kind 8.5.3 Besmettelijke ziekten 8.5.4 Kan een kind wel of niet op het kindercentrum komen? De functie van de GGD en het consultatiebureau 8.6.1 De GGD 8.6.2 Het consultatiebureau Thema 9 Begeleiden bij de ontwikkeling 9.1 Inleiding 9.2 Factoren die van invloed zijn op de ontwikkeling 9.3 Ontwikkelingsvoorwaarden 9.4 Begeleiding van aspecten van de ontwikkeling 9.4.1 Emotionele veiligheid en geborgenheid 9.4.2 Hechting 9.4.3 Angsten 9.4.4 Koppigheid 9.4.5 Zelfbeeld 9.4.6 Eten 9.4.7 Slapen 9.4.8 Zindelijk worden 9.4.9 Identificatie 9.4.10 Vriendschappen 9.4.11 Seksualiteit 9.4.12 Het geweten 9.4.13 Creativiteit en talenten 9.4.14 Intelligentie 9.5 Stappenplan voor de begeleiding van individuele kinderen 9.5.1 Beginsituatie vaststellen 9.5.2 Probleem formuleren 9.5.3 Doel formuleren 9.5.4 Een plan maken en uitvoeren 9.5.5 Begeleiding bijstellen en evalueren Thema 10 Programma’s ontwikkelingsstimulering 10.1 Inleiding 10.2 Fundamenten voor een goede ontwikkeling 10.3 Functies van programma’s voor ontwikkelingsstimulering 10.4 Kinderopvang en stimuleringsprogramma’s 10.5 Soorten programma’s en voorbeelden 10.5.1 Programma’s en systemen om de ontwikkeling te stimuleren en te volgen 10.5.2 VVE-programma’s 10.5.3 Stimuleringsprogramma’s voor oudere kinderen en tieners Thema 11 Opvoeden 11.1 Inleiding 11.2 Invloeden op het opvoeden 11.3 Wat is opvoeden? 11.3.1 Opvoeden is sturen, steunen en stimuleren 11.3.2 Vier cultuuronafhankelijke opvoedersvaardigheden 11.3.3 Definitie opvoeden 11.4 Basisregels opvoeden 11.4.1 Pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar 11.4.2 Pedagogisch kader kindercentra 4-13 jaar 11.5 Opvoedmiddelen en opvoedstijlen 11.5.1 Opvoedmiddelen 11.5.2 Opvoedstijlen 11.6 Visies en methoden kinderopvang 11.7 Opvoeden in verschillende culturen Thema 12 Opvoedingsvaardigheden 12.1 Inleiding 12.2 Wat zijn opvoedingsvaardigheden? 12.3 Welbevinden herkennen en gedragingen interpreteren 12.4 Veel voorkomende opvoedingsproblemen en de aanpak 12.5 Motiveren en stimuleren 12.6 Sfeer maken 12.7 Televisie en computer 12.8 Omgaan met gevoelens 12.9 Zelfredzaamheid stimuleren 12.10 Kinderparticipatie 12.11 Structuur bieden en regulerend optreden 12.11.1 Structuur bieden 12.11.2 Regulerend optreden Thema 13 Gesprekken met kinderen 13.1 Inleiding 13.2 Gesprekken voeren met kinderen 13.3 Gespreksdoelen 13.4 Gesprekstechnieken 13.5 Kringgesprek 13.6 De kindervergadering 13.7 Filosoferen Thema 14 Hanteren van het groepsproces 14.1 Inleiding 14.2 De groep 14.2.1 Wat is een groep? 14.2.2 Onderscheid en overeenkomsten tussen de thuissituatie en de kinderopvang 14.2.3 Opvoeden in kindercentra 14.3 Groepscohesie, groepsstructuur en groepsproces 14.3.1 Groepscohesie 14.4 14.5 14.3.2 Groepsstructuur 14.3.3 Het groepsproces Invloeden op het groepsproces 14.4.1 Individuele kinderen betrekken bij het groepsproces 14.4.2 Invloedrijke gebeurtenissen De rol van de pedagogisch werker in het groepsproces Thema 15 Begeleiding van spel en activiteiten 15.1 Inleiding 15.2 De betekenis van spel en spelen 15.3 Functies van spelvormen voor de ontwikkeling 15.3.1 Spel voor de lichamelijke ontwikkeling 15.3.2 Spel voor de verstandelijke ontwikkeling 15.3.3 Spel voor de sociaal-affectieve ontwikkeling 15.4 Creativiteit en expressie 15.4.1 Muzikale activiteiten 15.4.2 Dansactiviteiten, bewegen, audiovisuele activiteiten en drama 15.4.3 Creatieve handvaardigheid 15.5 Het aanbieden van de activiteiten: individueel en voor groepen 15.5.1 Activiteiten in een groter geheel 15.5.2 Aandachtspunten bij het organiseren van activiteiten 15.5.3 Voorbereiding en organisatie van de activiteiten 15.6 Spelactiviteiten door het jaar heen 15.6.1 Thematisch werken 15.6.2 Invloed van de seizoenen 15.6.3 Feesten door het jaar heen 15.7 Spelmaterialen Thema 16 Stimuleren van de taalontwikkeling 16.1 Inleiding 16.2 Functies van taal 16.3 Taalontwikkeling 16.3.1 De voortalige fase 16.3.2 De vroegtalige fase 16.3.3 De differentiatiefase 16.3.4 De fase van voltooiing 16.4 Taalverwerving 16.4.1 De didactische aanpak van taalactiviteiten 16.4.2 Tweedetaalverwerving 16.4.3 Problemen bij de taalontwikkeling: stotteren, hakkelen en broddelen 16.5 Taalactiviteiten en taalspelletjes 16.5.1 Taalactiviteiten met materialen 16.5.2 Taalactiviteiten zonder materialen 16.6 Voorlezen, verhalen vertellen en boeken lezen 16.6.1 Voorlezen en verhalen vertellen 16.6.2 Boeken lezen Thema 17 Lichaamstaal 17.1 Inleiding 17.2 Het belang en de functies van lichaamstaal 17.3 17.4 17.5 Lichaamstaal herkennen en begrijpen Lichaamstaal op verschillende leeftijden Lichaamsstaal hanteren Thema 18 Kwetsbare kinderen en afwijkend gedrag 18.1 Inleiding 18.2 Kwetsbare kinderen 18.3 Plaatsing en introductie 18.4 Opvallend en afwijkend gedrag 18.5 Mishandeling, verwaarlozing en seksueel misbruik 18.6 Begeleiding Thema 19 Kinderen met een beperking 19.1 Inleiding 19.2 Geïntegreerde opvang 19.3 Invloed op het werk 19.4 Invloed op de groep 19.5 De beperkingen 19.6 Verzorging en begeleiding 19.7 Samenwerking, afstemming en ondersteuning Thema 20 Observatiemethoden voor kinderen 20.1 Inleiding 20.2 Redenen om te observeren 20.3 Observatiemethoden in de kinderopvang 20.3.1 Video-opnamen 20.3.2 Geluidsopnamen 20.3.3 Observatieformulieren voor kinderen 20.4 Registreren van gegevens en rapportage Thema 21 Een stimulerende omgeving creëren 21.1 Inleiding 21.2 Invloed van de inrichting op de kinderen 21.3 Aandachtspunten voor de inrichting 21.3.1 Wettelijke eisen met betrekking tot de inrichting 21.3.2 Algemene aandachtspunten 21.3.3 Aandachtspunten voor de binnenruimten 21.3.4 Aandachtspunten voor de buitenruimte 21.4 Inrichten vanuit een pedagogische visie 21.5 Inrichten voor verschillende leeftijdsgroepen Thema 22 Opvoedingsondersteuning 22.1 Inleiding 22.2 Wat is opvoedingsondersteuning? 22.3 Problemen bij de opvoeding 22.4 De rol van de pedagogisch werker 22.5 Gesprekken voeren met ouders 22.6 Activiteiten met ouders 22.7 Programma’s en methoden 22.8 Instellingen voor opvoedingsondersteuning