4. Relaties tussen individuen van verschillende soorten
advertisement
15/03/2016 Ecologie Cursus Natuurgids 1. Wat is ecologie? 2 1 15/03/2016 1. Wat is ecologie? Ecologie is de studie van de onderlinge relaties tussen… soortgenoten levende natuur andere soorten niet-levende natuur 3 1. Wat is ecologie? •1866: Ernst Haeckel Οίκος (huis) + λογος (leer) •na W.O. II: ecosysteemtheorie (Odum) complexiteit leidt tot stabiliteit beheersbaar •1975 e.v.: chaostheorie complexiteit leidt tot instabiliteit toeval, onzekerheid 4 2 15/03/2016 1. Wat is ecologie? Ecologie is van een wetenschappelijk begrip een containerbegrip geworden Renault Clio 1.2 Turbo 'eco2': ecologisch en economisch 5 2. Abiotische factoren 6 3 15/03/2016 2. Abiotische factoren planten dieren licht licht autotroof energie warmte energie heterotroof warmte water water chemische stoffen chemische stoffen 7 2. Abiotische factoren Warmte microklimaat 8 4 15/03/2016 2. Abiotische factoren Water waterkringloop 9 2. Abiotische factoren Chemische stoffen atmosfeer zuurstofgas koolstofdioxide lithosfeer boor chloor koper ijzer stikstof fosfor kalium zink calcium magnesium zwavel mangaan molybdeen (micronutriënten) (macronutriënten) water hydrosfeer 10 5 15/03/2016 3. Relaties tussen individuen van dezelfde soort 11 3. Relaties soortgenoten Het begrip ‘soort’ Soort = groep van individuen die zich met elkaar (kunnen) voortplanten 12 6 15/03/2016 3. Relaties soortgenoten Voortplanting lagere dieren: soms tweeslachtig (hermafrodiet) regenwormen bladluizen parthenogenese: nakomelingen zonder bevruchting 13 3. Relaties soortgenoten edelhert dieren met minder natuurlijke vijanden: natuurlijke selectie door competitie 14 7 15/03/2016 3. Relaties soortgenoten planten: vaak ongeslachtelijke vermenigvuldiging paardenbloemen: zaadvorming zonder bestuiving wortelstok 15 3. Relaties soortgenoten Ontwikkeling van populaties 16 8 15/03/2016 3. Relaties soortgenoten populatieaangroei evenwichtsniveau = draagkracht C B A 17 cologie – Cursus Natuurgids 3. Relaties soortgenoten densiteit prooidierpopulatie predatorpopulatie zomer 1 zomer 2 zomer 3 zomer 4 relatie predatorpopulatie / prooidierpopulatie 18 9 15/03/2016 3. Relaties soortgenoten pimpelmees koolmees stadspark naaldbos eikenbos De aantallen schommelen parallel in de drie gebieden en voor beide soorten. Een minimum trad op na de zeer koude winter van 1963. 19 3. Relaties soortgenoten Zich voeden broedterritoria bij zangvogels 20 10 15/03/2016 3. Relaties soortgenoten Andere relaties school massa-effect 21 4. Relaties tussen individuen van verschillende soorten 22 11 15/03/2016 4. Relaties verschillende soorten Enkele ecologische begrippen Biotoop (Wilde eend) 23 4. Relaties verschillende soorten Biotoop van oranjetipje: vochtig hooiland Habitat van oranjetipje: braam en pinksterbloem 24 12 15/03/2016 4. Relaties verschillende soorten Ecotopen 25 zonne-energie 3. Relaties verschillende soorten Ecosysteem watercyclus bladeren fotosynthese hout kruiden strooisel humus wortels bodemfauna bacteriën en koolstofcyclus schimmels Ecologie – Cursus Natuurgids 26 13 15/03/2016 4. Relaties verschillende soorten Areaal landkaartje 27 4. Relaties verschillende soorten abiotische factoren levensomstandigheden Milieu biotische factoren 28 14 15/03/2016 4. Relaties verschillende soorten Wespspin of Tijgerspin rukt massaal vanuit het Zuiden naar het Noorden op door de klimaatverandering Uitbreiding van areaal door klimaatverandering 29 Argiope bruennichi 4. Relaties verschillende soorten Uitbreiding van areaal door klimaatverandering verspreiding van de wespspin tot en met 1991 tot en met 2000 tot en met 2006 30 15 15/03/2016 4. Relaties verschillende soorten Concurrentie en ecologische niche 31 4. Relaties verschillende soorten insecteneter Eten en gegeten worden Predatoren alleseter vleeseter 32 16 15/03/2016 4. Relaties verschillende soorten zweefvlieg schol Camouflage Mimicry horzelvlinder wesp 33 4. Relaties verschillende soorten Vleesetende planten Ecologie – Cursus Natuurgids 17 15/03/2016 4. Relaties verschillende soorten Bloemen en bloemhoofdjes insecten mycoplasma’s slakken schimmels spinachtigen virussen zoogdieren Vruchten schimmels - insecten vogels Hoofdjessteel aaltjes - insecten schimmels zoogdieren Bladsteel aaltjes - bacteriën insecten - schimmels zoogdieren Pollenkorrels insecten Wortel aaltjes - bacteriën insecten - schimmels zaadplanten Herbivoren Wortelhals schimmels Blad aaltjes - insecten mycoplasma’s schimmels - slakken spinachtigen - virussen vogels - zoogdieren 35 4. Relaties verschillende soorten 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Larve snuitkever (bladmineerder) Eikenbladrolkever Meikever Bastaardsatijnvlinder Ringelrups Grote wintervlinder Kleine wintervlinder Groene eikenbladroller Eikelboorder Bladsnuitkever Soldaatje sp. Groen smalbuikje Eikenspintkever Eikenbok sp. Heldenbok Vliegend hert Meikeverlarve (engerling) Kniptorlarve (ritnaald) Galwesp sp. (aardappelgal) 36 18 15/03/2016 4. Relaties verschillende soorten doorns stekels ‘kooieffect’ Planten verdedigen zich met stekels en doorns 37 4. Relaties verschillende soorten ruig hertshooi brandhaar grote brandnetel Planten verdedigen zich chemisch 38 19 15/03/2016 4. Relaties verschillende soorten aardappelgal ananasgal Gallen galnoten 39 4. Relaties verschillende soorten aardappelgal juliaugustus wortelgallen Biorhiza pallida ongeslachtelijk lente geslachtelijk 40 20 15/03/2016 4. Relaties verschillende soorten Detritivoren aaseters Afbraak van een afgevallen blad, door schimmels en vervolgens door saprofagen saprofyten 4. Relaties verschillende soorten Mutualisme Symbiose schimmel wier korstmossen 42 21 15/03/2016 4. Relaties verschillende soorten berken Coöperatie vliegenzwam mycorrhiza 43 4. Relaties verschillende soorten slingerplanten Commensalisme klimplanten epifyten epixylen 44 22 15/03/2016 4. Relaties verschillende soorten halfparasiet: maretak Parasitisme parasiet: klein warkruid halfparasiet: grote ratelaar 45 4. Relaties verschillende soorten Parasitisme 46 23 15/03/2016 4. Relaties verschillende soorten Klimaatverandering zorgt voor warmere, nattere winters en vervroegde lentes actievere periode van teken verlengd gastheren overleven meer de winter Gevolg: groei van het aantal teken, dus vergroot kans op besmetting! Hoe ga je met teken om in jouw excursies? Voorzorgsmaatregelen? Wat met kinderen in korte broek struinend door gras? Wat als iemand een teek op zich krijgt? 47 5. Processen in ecosystemen 48 24 15/03/2016 5. Processen in ecosystemen Kringloop van het water 1 verdamping (water; door planten) 2 wolken 3 neerslag 4 rivieren 5 grondwater 6 water loopt in de zee 49 5. Processen in ecosystemen Opbouw, consumptie en afbraak koolstofdioxide in de lucht en opgelost in water calciumcarbonaat schelpen kalksteen koolstofkringloop ademhaling organische fossielen steenkool aardolie fotosynthese koolstofverbindingen in autotrofe organismen opgegeten planten = producenten koolstofverbindingen in heterotrofe organismen 50 25 15/03/2016 5. Processen in ecosystemen stikstofgas stikstofkringloop in de lucht denitrificerende bacteriën nitraationen stikstofgas wortelknolletjesbacteriën stikstoffixerende bacteriën eiwitrotting ammoniumionen nitraationen eiwitsynthese in autotrofe organismen opgegeten in bodem (en water) organisch afval afsterven eiwitten in heterotrofe organismen uitwerpselen 51 5. Processen in ecosystemen consumenten consumenten 2de orde consumenten 1ste orde consumenten 3de orde 52 26 15/03/2016 5. Processen in ecosystemen reducenten rottingsbacteriën schimmels afbraakproces 53 5. Processen in ecosystemen biomassa Biomassa van een hectare oud eikenbos (120 jaar) houtgewassen kruiden grote zoogdieren edelhert) kleine zoogdieren vogels regenwormen 4 ton bladeren 30 ton takken 240 ton stammen (wild zwijn, ree, 1 ton 2 kg 5 kg 1,3 kg 600 kg 54 27 15/03/2016 5. Processen in ecosystemen Voedselketen, -web en -kringloop producenten 1% → BM energie die door het organisme zelf verbruikt wordt TM VM TM VM TM o u o u warmte voedselketen reducenten 55 5. Processen in ecosystemen voedselweb 56 28 15/03/2016 5. Processen in ecosystemen voedselkringloop energievermindering lichtenergie PRODUCENTEN CONSUMENTEN REDUCENTEN energievermindering energievermindering 57 5. Processen in ecosystemen plaats van de zwammen in het ecosysteem Groene planten ZWAMMEN Herbivoren Carnivoren Organische resten ZWAMMEN 58 29 15/03/2016 5. Processen in ecosystemen Voedselpiramide sperwer mezen gaasvliegen bladluizen bladeren 59 Herhaling •Densiteit •Massa-effect •Biotoop tov ecotoop •Areaal •Predator •Mutualisme •Commensalisme •Detritivoren •Reducent, producent, consument •Biomassa 60 30
