Spierverkortingen voorkomen

Spierverkortingen voorkomen
Na een amputatie kunt u een verkorting ontwikkelen van uw spieren en van het kapsel van uw
gewrichten. Daardoor neemt de bewegingsmogelijkheid van de spier en/of het gewricht af.
Deze bewegingsbeperking heet een contractuur. Hier leest u wat een contractuur is, hoe deze
ontstaat en wat u kunt doen om contracturen te voorkomen.
Misschien leest u termen die u niet direct begrijpt. Gebruikt u daarom de begrippenlijst bij het lezen.
Hoe ontstaan spierverkortingen?
Spieren en het kapsel van gewrichten bestaan onder andere uit bindweefsel. Bindweefsel is weefsel
waarin vezels zitten die elastisch zijn. Die vezels geven een zekere stevigheid aan de spier en het
gewrichtskapsel. Door te bewegen blijft de kwaliteit van het bindweefsel optimaal. Als een spier of een
gewricht te weinig gebruikt wordt, verkort het (bind-)weefsel.
De verkorting van dit bindweefsel beperkt de bewegingsmogelijkheid van een spier of een gewricht.
Deze bewegingsbeperking heet een contractuur. Vooral de heup en de knie zijn gevoelig voor
contracturen. In bijna alle gevallen verkorten de buigspieren. Daardoor vermindert de
strekmogelijkheid van deze gewrichten. Het gewricht komt niet meer uit de buigstand. Deze
gedwongen buigstand van het gewricht heet een flexiecontractuur. Een bewegingsbeperking
beïnvloedt de kwaliteit van het staan of lopen negatief. Door oefentherapie, het eventueel dragen van
spalken en het opvolgen van onderstaande instructies, kan een contractuur verminderd of opgeheven
worden.
In de beginfase na een amputatie zit u vooral in een (rol-)stoel. Door het vele zitten of liggen, strekt u
uw gewrichten veel minder vaak dan normaal. Daardoor heeft het bindweefsel de neiging te verkorten.
De basis van een contractuur ligt dus vooral in het te weinig en niet volledig strekken van de heup
en/of knie.
https://www.vogellanden.nl:443/spierverkortingen_voorkomen.h
tml
Figuur 1: een contractuur van de heup. De heup kan niet meer goed strekken.
Voorkomen van een contractuur
In de oorzaak van het probleem ligt ook de oplossing: beweging. Het is belangrijk dat u meerdere
keren per dag oefent. Door op uw buik te gaan liggen, strekt u zowel de heup als de knie. Tijdens het
liggen op de buik kunt u ook oefeningen doen; hierdoor traint u tijdens het rekken de spierkracht van
het been en strekt u het gewricht beter. De fysiotherapeut vertelt u hoe en hoe vaak u de oefeningen
het beste kunt uitvoeren. Meer informatie over oefeningen vindt u op de pagina ‘oefeningen bij een
onderbeenamputatie’. In deze folder krijgt u uitleg over de verschillende houdingen in bed om zo een
contractuur te voorkomen.
Houdingen in bed
Er zijn drie houdingen in bed die helpen het verkorten van de buigspieren of heup te voorkomen.
Liggen op de buik.
Liggen op de zij.
Liggen op de rug.
Uw fysiotherapeut zal met u afspreken welke houding voor u het meest geschikt is.
https://www.vogellanden.nl:443/spierverkortingen_voorkomen.h
tml
Liggen op de buik
U ligt op uw buik zonder hoofdkussen (zie figuur 2). In deze houding rekt u het heupgewricht en de
spieren in de lies. Hoewel op de foto iemand is afgebeeld met een bovenbeenamputatie, geldt deze
uitleg ook voor mensen met een knie-exarticulatie of een onderbeenamputatie.
Figuur 2
Aandachtspunten bij het liggen op de buik:
De heup aan de geamputeerde zijde is gestrekt.
Het niet-geamputeerde been ligt recht.
De arm aan de geamputeerde zijde ligt wat hoger. Zo rekt u de heup en de romp aan de
geamputeerde zijde.
Het hoofd is gedraaid naar de niet-geamputeerde zijde.
U gebruikt geen hoofdkussen.
Figuur 3
Om de strekking van de heup te versterken kunt u een opgerolde handdoek aan de onderzijde van het
bovenbeen leggen (zie figuur 3). U kunt in deze houding ook oefeningen doen voor zowel het
geamputeerde been als ook het niet-geamputeerde been. Zie daarvoor de pagina oefeningen.
Foutieve bedhouding
https://www.vogellanden.nl:443/spierverkortingen_voorkomen.h
tml
Figuur 4
De heup aan de geamputeerde zijde ligt iets opgetrokken en het hoofd is naar de geamputeerde zijde
toegedraaid (zie figuur 4). Deze houding is niet effectief.
Alternatieve bedhouding
Het kan zijn dat het liggen op de buik geen comfortabele houding voor u is. Dan zijn er twee
alternatieven mogelijk: liggen op de zij of liggen op de rug.
Liggen op de zij
Figuur 5
U ligt op de niet-geamputeerde zijde (zie figuur 5). De knie van uw niet-geamputeerde been trekt u
naar de borst. Breng vervolgens uw geamputeerde been zo ver mogelijk naar achteren. U mag daarbij
een rek voelen in de lies of in het bovenbeen. Let op dat u uw rug niet hol trekt.
Liggen op de rug
https://www.vogellanden.nl:443/spierverkortingen_voorkomen.h
tml
Figuur 6
U ligt op uw rug en laat het geamputeerde been gestrekt op het bed liggen (zie figuur 6). Zo nodig legt
u een zandzakje op het bovenbeen, net boven de knie.
Figuur 7
Om de kniestrekking te bevorderen bij een onderbeenamputatie, kunt u een opgerolde handdoek
leggen aan het uiteinde van de stomp.
https://www.vogellanden.nl:443/spierverkortingen_voorkomen.h
tml
Figuur 8
Om de strekking van de knie nog verder te vergroten, kunt u een zandzakje net boven de knie leggen.
Opbouwschema houding in bed
Uw fysiotherapeut overlegt met u welke bedhouding u het beste aan kunt nemen. Eveneens bespreekt
hij met u hoe lang en hoe vaak op een dag u in die houding ligt. In de regel ligt u drie keer daags
vijftien tot dertig minuten in de gekozen houding.
Beenhouding in de rolstoel
De houding van uw been in de rolstoel is belangrijk. Zorg dat uw knie gestrekt ligt op de beensteun.
Hij mag niet gebogen zijn, zoals te zien is op figuur 9. Leg zo nodig een opgerolde handdoek onder
het uiteinde van de stomp en/of een zandzakje boven de knie (zie figuur 10). Dat bevordert de
kniestrekking. Ook kunt u met de ergotherapie overleggen of de beensteun op je de juiste manier is
ingesteld.
Figuur 9
https://www.vogellanden.nl:443/spierverkortingen_voorkomen.h
tml
Figuur 10
Contact
Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen of wilt u meer weten? Neem dan contact op met
Vogellanden, via (038) 498 13 15 of [email protected].
Heeft u binnenkort een afspraak? Dan vindt u de tijd en plaats waar u wordt verwacht in uw
afspraakbevestiging. Bent u verhinderd? Neem dan zo snel mogelijk telefonisch contact met ons op
om een nieuwe afspraak te maken.
https://www.vogellanden.nl:443/spierverkortingen_voorkomen.h
tml