Flexibilité et Attractivité: Flexibiliteit en Aantrekkelijkheid

Onderaanneming
Een onderzoek naar de relatie
tussen arbeidsorganisatie en
arbeidsvoorwaarden in de
bouwsector (2005)
Probleemstelling
• Arbeid kan worden gereguleerd hetzij met
organisaties hetzij met een (vrije) markt (cf.
artikel 1 uit reader A).
• In organisaties gelden min of meer vaste
arbeidsvoorwaarden; op een markt (waar ofwel
de arbeid zelf, ofwel het product van die arbeid
wordt aangekocht) gelden veel meer wisselende
arbeidsvoorwaarden.
• Er zijn mengvormen te observeren waar
organisaties gedeeltelijk marktprincipes gaan
toepassen, met alle gevolgen vandien op de
arbeidsvoorwaarden.
Het Lentic/Tesa-onderzoek (2005)
•
Thema’s
 Evolutie van de bedrijfsstructuren in de
bouwsector
 Impact van die evolutie op het sociaal
overleg
•
•
Interviews van een veertigtal actoren uit
de sector
Focus op het vertoog en de waarneming
van de actoren zelf
Evolutie van de sector
Strategische keuze voor « laten doen » in
plaats van « doen »
Einde van de beschermde markten
Technische verandering en
productiviteitsstijging
Keuze voor "laten doen", einde van beschermde markten
technische vernieuwing, productiviteitsstijging
Vier uitdagingen voor de sector
•
•
•
•
Toename vereiste flexibiliteit
Tekort aan gekwalificeerde werknemers
Impact van de nieuwe Europese ruimte
Druk van normen en standaarden
Toename vereiste flexibiliteit (#1)
Er zijn verscheidene maatregelen…
• KB213 (grenzen van de jaarlijkse arbeidsduur kunnen
worden verlegd), « buitengewone vermeerdering van
het werk », flexibele werkweek
… maar ze worden onvoldoende gebruikt, want:
• Soms veel rompslomp om ze toe te passen (akkoord
van vakbondsdelegatie, aanpassen van
arbeidsreglement, afsluiten van bedrijfsovereenkomst)
• Focus op flexibiliteit in de arbeidstijd (en niet op
numerieke flexibiliteit)
Toename vereiste flexibiliteit (#2)
Er zijn andere maatregelen….
• Ontslag
• Tijdelijke werkloosheid om economische redenen
• Uitzendarbeid
…maar die zijn duur
Eenvoudigste en goedkoopste oplossing
= onderaanneming
Keuze voor "laten doen", einde van beschermde markten
technische vernieuwing, productiviteitsstijging
Toename
vereiste
flexibiliteit
ONDERAANNEMEN
Tekort aan gekwalificeerde
werknemers (#1)
• Vroegtijdige uitstroom en kleinere instroom van
bouwvakkers. Waarom?
 zwaar werk
 minder jongeren op de arbeidsmarkt
 vermijden van technisch- en beroepsonderwijs
 vermijden van bouwonderwijs
 vermijden van bouwsector
Tekort aan gekwalificeerde
werknemers (#2)
• Tekort aan kwalificaties
 Weinig vorming in KMO ’s
 Geen opleiding gedurende tijdelijke werkloosheid
 Problemen met toewijzing opleidingsfondsen
De eenvoudigste en goedkoopste oplossing
= onderaanneming
Keuze voor "laten doen", einde beschermde markten
technische vernieuwing, productiviteitsstijging
Toename
vereiste
flexibiliteit
Tekort aan
gekwalificeerde
werknemers
ONDERAANNEMEN
Impact van de nieuwe Europese
ruimte (#1)
• Europa weegt op het nationaal sociaal overleg
 Voogdij over de agenda van het nationaal sociaal
overleg
 Complex en duur Europees sociaal overleg
• Openstellen van de markt (verhoogt de
concurrentie binnen de sector)
internationaal onderaannemen wordt
vergemakkelijkt en vanzelfsprekend
Impact van de nieuwe Europese ruimte
(#2)
De sectoriële syndicalisatiegraad in Europa
Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden (2005)
Keuze voor "laten doen", einde beschermde markten
technische vernieuwing, productiviteitsstijging
Toename
vereiste
flexibiliteit
Tekort aan
gekwalificeerde
werknemers
Impact van de
Europese
eenheidsmarkt
ONDERAANNEMEN
Druk van normen en standaarden
• Toenemend belang en ingewikkeldheid van
lastenboek
• Toename van certificaten en labels
• Nieuwe veiligheidsvoorschriften
 Meer kantoorwerk
 Concurrentievervalsing
 Meer samenwerken op afstand
De eenvoudigste oplossing = onderaanneming
Keuze voor "laten doen", einde beschermde markten
technische vernieuwing, productiviteitsstijging
Toename
vereiste
flexibiliteit
Tekort aan
gekwalificeerde
werknemers
Impact van de
Europese
eenheidsmarkt
Druk van normen
en
standaarden
ONDERAANNEMEN
Evolutie van de
onderaannemingsvormen (#1)
Algemeen aannemer
(AA)
OA
OA
OnderAannemer
(OA)
OA
OA
OA
Evolutie van de
onderaannemingsvormen (#2)
OA
OA
OA
OA
Totaalaanbieder
OA
OA
OA
OA
KB
OA
OA
OA
OA
OA
OA
OA
KB= koppelbaas
Evolutie van de
onderaannemingsvormen (#3)
Financiële groepen, verzekeringen, enz.
OA
OA
Project
manager
OA
OA
KB
OA
AA
OA
KB
OA
Kenmerken van de nieuwe
onderaannemingsvormen
• Lange en ingewikkelde onderaannemingsketens
Juridische spitsvondigheden en onzekerheden
Verlies aan autonomie
Inmenging van nieuwe actoren
• Fragmentatie van de werknemers als
collectiviteit, precaire positie van personeel in
kleine bedrijven
• Ketens van(internationale) onderaanneming
Keuze voor "laten doen", einde beschermde markten
technische vernieuwing, productiviteitsstijging
Toename
vereiste
flexibiliteit
Tekort aan
gekwalificeerde
werknemers
Impact van de
Europese
eenheidsmarkt
Druk van normen
en
standaarden
INTERNATIONAAL
ONDERAANNEMEN
Beroep van
algemeen
aannemer
verandert
Individuele logica, collectieve perverse
gevolgen…
Internationale onderaanneming:
• doet flexibiliteitseisen toenemen
• doet afbreuk aan het imago van de sector
• verhoogt de druk op Europees vlak
• maakt normen en standaarden noodzakelijk
Een zichzelf versterkend probleem
Keuze voor "laten doen", einde beschermde markten
technische vernieuwing, productiviteitsstijging
Toename
vereiste
flexibiliteit
Tekort aan
gekwalificeerde
werknemers
Impact van de
Europese
eenheidsmarkt
Druk van normen
en
standaarden
INTERNATIONAAL
ONDERAANNEMEN
Beroep van
algemeen
aannemer
verandert
En het sociaal overleg?
• Problemen voor de vakbonden:
ondervertegenwoordiging in KMOs
situatie op het terrein zeer verschillend
• Problemen voor de werkgevers:
KMO-isering
vermindering financiële middelen
moeilijke contacten met kleine structuren
andere verwachtigingen van kleine structuren
En het sociaal overleg?
• Opkomende tendensen:
financiële logica belangrijker dan sociale
regulering
probleem om de juiste gesprekspartners te
identificeren
onduidelijke collectieve verhoudingen in
internationale context
nationaal sociaal overleg onder EU-voogdij
complex en duur sociaal overleg op EUniveau
groeiende afstand tussen overleg en
situatie op het terrein
Keuze voor "laten doen", einde beschermde markten
technische vernieuwing, productiviteitsstijging
Crisis van het
zelfregulerend
vermogen
Toename
vereiste
flexibiliteit
Tekort aan
gekwalificeerde
werknemers
Impact van de
Europese
eenheidsmarkt
Druk van normen
en
standaarden
INTERNATIONAAL
ONDERAANNEMEN
Beroep van
algemeen
aannemer
verandert
Een nieuw sociaal overleg?
• Met wie onderhandelen?
Nieuwe actoren uitsluiten of betrekken
• Waarover onderhandelen?
“Boekhoudlogica” of herpositioneren van
de sector
• Op welk niveau onderhandelen?
Eenheid of veelheid (EU, sector, bedrijf,
bouwplaats)