Tradities en gebruiken in de Groningse cultuur

Tradities en gebruiken in de Groningse cultuur
Groningen kent verschillende tradities en gebruiken. Denk hierbij aan de Groningse streektaal, de
vlag en het Groningse volkslied. Maar het gaat ook om het op de hoogte blijven van regionaal en
lokaal nieuws. Deze binding met streekcultuur wordt ook culturele binding genoemd (Vermeij, 2015).
Aan het Groninger Panel is gevraagd of en in welke mate ze deze vormen van culturele binding
kennen en/of er gebruik van maken. In totaal hebben 1.426 panelleden hun mening hierover
gegeven. Dit onderzoek maakt deel uit van het panelonderzoek ‘Trots op Groningen: beeldvorming
en identiteit’.
In het kort




Vier op de tien panelleden spreekt dagelijks Gronings. Een ruime meerderheid kan de
streektaal goed tot zeer goed verstaan (75%).
Veruit de meeste Groningers zijn bekend met de Groningse vlag en het Gronings volkslied.
Respectievelijk 88% en 78% van de Groningers kent deze. 37% van de panelleden kan het
Groningers volkslied ook helemaal meezingen.
Regionale media lijkt belangrijker op het platteland. In vergelijking met stedelingen lezen,
luisteren en kijken zij vaker naar regionale en lokale media. Blijkbaar willen inwoners van het
platteland vaker op de hoogte zijn van het regionale nieuws.
Ruim 70% van de panelleden is van mening dat er meer geld moet komen voor het behoud
van cultuur historisch erfgoed. Zij vinden dat de identiteit van Groningen sterker wordt als de
overheid meer aandacht besteed aan Groninger tradities en gebruiken.
Gronings als streektaal
Taal zorgt ervoor dat communicatie tussen mensen mogelijk is. Maar taal dient ook een ander doel.
Het verschaft ons een sociale en culturele identiteit. Het spreken van een eigen dialect of streektaal
geeft mensen een eigen identiteit en mensen markeren zich daarmee als lid van een groep of zorgen
voor een herkenbare binding met een gebied (Meertens Instituut, 2015). Het Groninger Panel is
gevraagd hoe belangrijk zij het vinden om naast het Nederlands ook Groningers te kunnen verstaan
en spreken. De meeste Groningers vinden het belangrijk dat het Gronings een levende taal blijft
naast het Nederlands. Het gaat dan vooral om het kunnen verstaan (70%), en iets minder om het
kunnen spreken van het Gronings (36%).
Figuur 1. Hoe belangrijk vindt u het om naast het Nederlands ook Gronings te kunnen ...
100%
80%
13%
17%
39%
60%
40%
20%
0%
25%
(helemaal) niet belangrijk
neutraal
70%
36%
(heel) belangrijk
Vooral de wat oudere panelleden vinden het verstaan en spreken van het Gronings belangrijk, terwijl
mensen in de leeftijdsgroep 18 tot 34 jaar dit naar verhouding iets minder van belang vinden. Ook
plattelandsbewoners vinden het Groningers belangrijker dan stedelingen, net als geboren en getogen
Groningers.
Figuur 2. Hoe belangrijk vinden verschillende groepen mensen het om Gronings te verstaan?
(percentage (heel) belangrijk)
elders geboren en getogen
geboren en getogen, ook elders gewoond
altijd in de provincie gewoond
57%
74%
81%
platteland
stad
77%
58%
65jr en ouder
50-64jr
35-49jr
18-34jr
72%
75%
64%
59%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
40% spreekt dagelijks Gronings
Welke taal of talen spreken de panelleden in het dagelijks leven? Naast het Nederlands, dat vrijwel
iedereen spreekt, zegt vier op de tien panelleden in het dagelijks leven Gronings te spreken. Tegelijk
ziet 45% van de panelleden dat het aantal mensen dat Gronings spreekt de laatste jaren is
afgenomen. Vier op de tien panelleden zegt dat het aantal mensen dat dit spreekt gelijk is gebleven
en nog geen 5% ziet een toename.
Welke taal of talen spreken Groningers in het dagelijks leven?
De meerderheid (75%) van de panelleden kan het Gronings goed tot heel goed verstaan. Het
spreken, lezen en schrijven beheersen een stuk minder mensen (figuur 3). Zoals te verwachten
vinden de mensen die het Gronings goed onder de knie hebben (dus het goed verstaan en spreken)
het vooral belangrijk dat het Gronings een levende taal blijft. Maar ook vier op de tien mensen die
geen Gronings kunnen verstaan vinden dit belangrijk.
Figuur 3. Kunt u aangeven in hoeverre u Gronings kunt …
verstaan
46%
spreken
26%
lezen
12%
11%
schrijven
27%
22%
14%
0%
15%
20%
30%
heel goed
11%
52%
40%
goed
9%
28%
26%
27%
20%
17%
vrij aardig
60%
met moeite
80%
100%
helemaal niet
De Groninger vlag is bij veel mensen bekend
De Groninger vlag is op 17 februari 1950 vastgesteld door de Gedeputeerde Staten van Groningen.
De vlag bestaat inmiddels 65 jaar. Het ontwerp moest Stad en Ommeland verenigen en is
geïnspireerd door het wapen van de Ommelanden en de vlag van de Stad. Aan de Groningers die de
vlag in bezit hebben is gevraagd hoe vaak ze deze hijsen. 32% zegt dagelijks, 51% hijst de vlag alleen
bij speciale gelegenheden en 17% heeft de vlag wel in bezit maar hijst deze nooit.
‘Alle dagen in top. Groningen is immers top’
‘Ik heb altijd de Groningse wimpel uit, om te
laten zien dat ik trots ben om Groninger te
zijn!’
‘Tijdens vakanties staat de vlag midden op de
voortent, waar we ook zijn, in binnen en
buitenland.’
‘Op de boot als we gaan varen’
Van Lauwerzee tot Dollard tou
Het 'Grönnens Laid', zo wordt het volkslied van de provincie Groningen genoemd. Het lied is in 1919
geschreven en is het enige provinciale volkslied dat officieel in het dialect geschreven is. Het staat
symbool voor de vereniging van Stad en Lande en voor de trots van de inwoners van de provincie
Groningen.
78%
De meeste inwoners van Groningen zijn bekend met het Groningse volkslied.
Wie zijn niet er niet mee bekend? Relatief veel mensen in de
leeftijdsgroep 18-34 jarigen kennen het volkslied niet (31%). Ter
vergelijking, 16% van de 65-plussers is er niet bekend mee.
Tegelijk zijn naar verhouding meer hoger en middel opgeleiden
niet bekend met het volkslied, dan lager opgeleiden. Maar vooral
herkomst heeft invloed: vier op de tien inwoners die ergens
anders geboren en getogen zijn , weten niet af van het bestaan
van het volkslied. Dat geldt voor 9% van de Groningers geboren
en getogen in de provincie. Er is geen significant verschil zijn
tussen stedelingen en plattelanders.
Kunnen de mensen het volkslied ook meezingen? Dat is gevraagd aan de mensen die het volkslied
kennen. Bijna vier op de tien Groningers kunnen het volkslied geheel meezingen en zes op de tien
deels.
Figuur 4. Kunnen mensen het volkslied meezingen? (N=1.051)
5%
37%
Ja, ik kan het helemaal meezingen
Ja, ik kan het deels meezingen
58%
Nee
Regionale media belangrijker op het platteland
Regionale media, zoals regionale dagbladen, huis-aan-huis bladen en regionale televisie kunnen goed
gedijen als mensen zich verbonden voelen met een bepaald gebied. Ook Paasi (2002) ziet regionale
media als een machtig medium in het creeren van een streekidentiteit. Immers het nieuws is vaak
gericht op de ontwikkelingen en gebeurtenissen in de streek zelf. Op die manier wordt er een
regionale binding gepromoot en wordt er specifieke aandacht gevraagd voor bepaalde
karakteristieken van een gebied.
Waar halen ze dit nieuws vandaan? Net name RTV Noord, Dagblad van het Noorden en streekkranten
worden veel geraadpleegd voor lokaal en regionaal nieuws. Ruim 4 op de 10 panelleden lezen,
luisteren of kijken dagelijks RTV Noord en/of Dagblad van het Noorden. Op lokale omroepen (radio en
tv) wordt minder afgestemd; 32% zegt nooit lokale omroepen te kijken of luisteren.
Figuur 5. Waar halen ze dit nieuws vandaan?
RTV Noord
46%
Dagblad van het Noorden
43%
42%
Streekkrant
42%
23%
Lokale omroepen (radio en tv)
16%
64%
19%
0%
11%
13%
49%
20%
40%
dagelijks
32%
60%
80%
af en toe
100%
nooit
We zien dat de oudere inwoners van Groninger meer geïnteresseerd zijn in het regionale nieuws dan
jongeren. Dat geldt ook voor plattelandsbewoners. In vergelijking tot stedelingen lezen, luisteren en
kijken zij vaker naar regionale en lokale media. Deze verschillen komen nog duidelijker naar voren
wanneer alleen het ‘dagelijkse gebruik’ wordt bekeken. Blijkbaar willen plattelanders vaker dagelijks
op de hoogte zijn van het provinciale nieuws.
Tabel 1. Dagelijks gebruik van regionale media, naar leeftijd en stad/platteland (%)
leest Dagblad van kijkt/luistert naar
leest een
kijkt/luistert naar
het Noorden
RTV Noord
streekkrant
lokale omroepen
18-34jr
13%
27%
13%
10%
35-49jr
30%
39%
15%
11%
50-64jr
47%
48%
24%
19%
65jr en ouder
57%
58%
35%
30%
stad
35%
37%
18%
15%
platteland
45%
51%
27%
21%
Meer geld voor cultuur historisch erfgoed
Om de beeldvorming rondom Groningse tradities en gebruiken te meten, zijn aan de panelleden
enkele stellingen voorgelegd.
Figuur 6. Beeldvorming Groningse tradities en gebruiken, stellingen (percentage (zeer) mee eens)
Er moet meer geld komen voor het behoud van
cultuur historisch erfgoed
71%
De identiteit van Groningen wordt sterker als de
overheid (gemeente en provincie) meer aandacht
besteed aan Groninger tradities en gebruiken
59%
De Groninger vlag moet altijd zichtbaar zijn in stad
en ommeland
51%
Het Gronings moet als streektaal worden
aangewezen
43%
0%
20%
40%
60%
80%
Een ruime meerderheid is van mening dat er meer geld moet komen voor het behoud van cultuur
historisch erfgoed (71%). Ook is meer dan de helft van de mensen van mening dat de identiteit van
Groningen sterker wordt als de overheid meer aandacht besteed aan Groninger tradities en
gebruiken. De helft van de Groningers vindt bijvoorbeeld dat de Groninger vlag altijd zichtbaar moet
zijn in stad en ommeland en bijna 45% vindt dat het Gronings als streektaal moet worden
aangewezen.
Culturele binding van belang voor binding met woonomgeving
Tradities en gebruiken blijken een belangrijk aspect in het leven van Groningers. De Groningse
streektaal wordt, zeker op het platteland, nog vaak gesproken, de lokale en regionale media wordt
door veel mensen op de voet gevolgd en de Groningse vlag en het volkslied is bekend bij een grote
groep bewoners. Deze tradities en gebruiken geven mensen een eigen identiteit en zorgen daarmee
voor een sterke culturele binding met Groningen. Dat zorgt er weer voor dat mensen een grotere
betrokkenheid hebben met hun omgeving.
Tegelijk is een trend zichtbaar dat er minder aandacht komt voor de eigen waarden en gebruiken in
een steeds verder globaliserende wereld. Zo ziet 45% van de panelleden dat het aantal mensen dat
Gronings spreekt de laatste jaren is afgenomen. Het is dan ook zaak om aandacht te blijven geven
aan het behoud van deze tradities, de gebruiken en een eigen identiteit zodat de culturele binding
met de eigen omgeving zoveel mogelijk behouden blijft.
Vragen?
Heeft u vragen over bovenstaande uitkomsten of over het Groninger Panel? Neem dan contact op
met Carola Simon ([email protected])
Datum: september 2015
Sociaal Planbureau Groningen, onderdeel van CMO STAMM
www.sociaalplanbureaugroningen.nl
We danken alle leden van het Groninger Panel die hebben meegewerkt aan dit onderzoek
Gebruikte literatuur
Meertens Instituut, bezocht op 17 juni 2015.
http://www.meertens.knaw.nl/medewerkers/hans.bennis/oratie/4.html
Vermeij, L. (2015). Dichtbij Huis. Lokale binding en inzet van dorpsbewoners. Den Haag: Sociaal en
Cultureel Planbureau.
Paasi, A. (2002), ‘Bounded spaces in the mobile world: deconstructing ‘regional identity’.
Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, 93(2): 137-148.