verslag2004

Jaarverslag Blaise Pascal Instituut
2004
1
Inhoudsopgave
1. Inleiding
2. Formatie, functiebeschrijvingen en overige facta
3. Verslag activiteiten stafmedewerkers BPI
4. Publieksactiviteiten
5. Publicaties Stafmedewerkers
6. Overzicht publieksactiviteiten
2
p. 3
p. 4
p. 5
p. 9
p. 11
p. 13
1. Inleiding
Het verslagjaar was in meerdere opzichten betekenisvol voor het instituut. Allereerst
natuurlijk omdat het 25 jarig bestaan van het Bezinningscentrum, nu Blaise Pascal Instituut
(BPI) werd gevierd. In het activiteitenoverzicht in paragraaf 4 treft u impressies aan van deze
dag. Daarnaast omdat in het verslagjaar de lijnen naar de toekomst werden uitgezet met het
opstellen van een vijfjarenplan dat in januari 2005 in de Raad van Advies van het BPI is
besproken.
Voor een aantal stafleden betekende 2004 ook het sluitstuk van een lange voorbereidingsperiode van het project ‘Geweldscarrousel’, een experimentele publieksactiviteit die in
samenwerking met VU-podium werd georganiseerd.
Naast die beide ankerpunten in het verslagjaar is natuurlijk ook het reguliere werk
doorgegaan: onderzoek, onderwijs en publieksactiviteiten. Het tijdschrift In de Marge ging de
12e jaargang in en de websites van het centrum werden op punten uitgebreid en vernieuwd. In
2004 zag ook de tweede zogenaamde ‘portal’ het licht.
Dit jaarverslag wijkt in de opzet af van vorige verslagen. Dit keer niet een uitgebreid en
compleet overzicht van alles wat zich in het verslagjaar heeft voorgedaan, maar enkel de
hoofdlijnen, waarbij de stafmedewerkers speciaal aandacht geven aan een ‘hoogtepunt’ c.q.
vermeldenswaardige activiteit.
3
2. Formatie, functiebeschrijvingen en overige facta
Het BPI ontvangt een personele toewijzing voor 4.15 fte. Uit die toewijzing worden de
volgende medewerkers gefinancierd.
Prof.dr. A.W. (Bert) Musschenga is directeur van het BPI, en in die hoedanigheid belast met
de algemene leiding van het instituut. Hij is binnen het BPI verder verantwoordelijk voor het
aandachtsgebied ethiek en levensbeschouwing. Daarnaast is hij deeltijd hoogleraar Wijsgerige
Ethiek aan de Faculteit der Wijsbegeerte.
Prof.dr. A. (Anton) van Harskamp is plaatsvervangend directeur en senior-stafmedewerker
voor het aandachtsgebied levensbeschouwing en sociale wetenschappen. Tevens is hij als
bijzonder hoogleraar verbonden aan de Faculteit der Sociale Wetenschappen. Zijn
leeropdracht is daar Religie, identiteit en civil society in multidisciplinair perspectief.
Prof.dr. J.J. (Jan) Boersema is senior-stafmedewerker bij het BPI voor het aandachtsgebied
natuurwetenschappen en levensbeschouwing. Hij is tevens bijzonder hoogleraar aan de
Faculteit Aard en Levenswetenschappen met als leeropdracht de Culturele en
levensbeschouwelijke dimensies van de relatie mens - natuur.
Drs. G.J. (Bettine) Siertsema is stafmedewerker bij het BPI voor het project leerhuis en
viering (liturgievernieuwing). Daarnaast ontplooit zij activiteiten op het aandachtsgebied
levensbeschouwing en humaniora.
W.T.G. (Wim) Haan is belast met de bedrijfsvoering van het instituut. Daarnaast is hij
verantwoordelijk voor de coördinatie van de automatisering en de website-ontwikkeling van
het instituut. Hij is zakelijk leider van het tijdschrift In de Marge. Voor een deel van zijn
werktijd is hij ambtelijk secretaris van het Studium Generale van de VU.
Drs. N. (Nienke) Eikelboom is secretaresse van het instituut. Zij is verantwoordelijk voor de
secretariële taken van de afdeling. Daarnaast functioneert zij als contactpersoon voor de
diensten van de VU. Bij wetenschappelijke en publieksactiviteiten verzorgt zij de logistieke
organisatie. Daarnaast is ze verantwoordelijk voor de administratie van het tijdschrift In de
Marge en de boekenverkoop van het BPI. Tenslotte zorgt zij voor de secretariële
ondersteuning van de universiteitspastor.
De aan de leerstoelen toegevoegde promovendi zijn: drs. A. (Anders) Schinkel (Ethiek en
Levensbeschouwing; Faculteit der Wijsbegeerte), drs. J. (Johan) Roeland
(Levensbeschouwing en Sociale Wetenschappen; Faculteit der Sociale Wetenschappen) en
drs. M. (Martine) Vonk (Levensbeschouwing en Natuurwetenschappen; Faculteit der Aarden Levenswetenschappen).
In het verslagjaar was bij het BPI op tijdelijke basis nog werkzaam drs. J. (Judith) de Putter,
als redactioneel medewerker en programmamedewerker Studium Generale. Mevr. De Putter
was intensief betrokken bij de organisatie van het project ‘Geweldscarrousel’ – Omgaan met
Geweld. Op detacheringsbasis was dr. G. (Gert) Landman betrokken bij het BPI voor het
project ‘Documentatiecentrum Liturgievernieuwing’.
4
3. Verslag activiteiten stafmedewerkers BPI
3.1. Bert Musschenga
Onderzoek
Na het voltooien van zijn boek Integriteit: Over de eenheid en heelheid van de persoon dat in
mei van het jaar verscheen bij uitgeverij Lemma, is Musschenga begonnen met de
voorbereiding van nieuw onderzoek onder de titel ‘Empirisch geïnformeerde ethische
theorievorming’. Empirisch geïnformeerde ethische theorievorming is iets anders dan
empirisch gefundeerde ethiek – ethiek die de rechtvaardiging van haar hoogste principes
meent te kunnen vinden in de empirische wetenschappen. De gedachte achter het onderzoek is
dat alle ethische theorieën empirische aannames bevatten, bijvoorbeeld om de vermogens van
mensen om te oordelen en te beslissen en over de aard van de menselijke motivatiestructuur.
Dat zijn onderwerpen die ook door empirische wetenschappen bestudeerd worden, zij het
vaak binnen een ander conceptueel kader. Musschenga’s stelling is dat je ethische theorieën
pas als gerechtvaardigd mag beschouwen als hun empirische aannames op z’n minst
compatibel zijn met de bevindingen uit empirisch onderzoek. Een eerste verkenning van het
onderzoeksgebied presenteerde hij tijdens zijn inaugurele oratie als deeltijd-hoogleraar
Wijsgerige Ethiek aan de faculteit der Wijsbegeerte op 24 maart die de titel ‘Empirisch
geïnformeerde ethiek’ droeg. Een aanvrage voor een programmasubsidie bij NWO voor het
onderzoek werd helaas niet gehonoreerd. In 2005 zal hij een nieuwe poging doen.
Aan zijn publicaties over integriteit voegde hij een opstel toe over ‘Opvoeding tot integriteit’,
geschreven voor de afscheidsbundel voor prof.dr. Ben Spiecker. Daarin gaat hij in op de vraag
wat opvoeding tot integriteit meer is dan morele opvoeding. Volgens hem: opvoeding tot
standvastigheid en vastberadenheid.
Een verzoek om actualisatie van een ruim 10 jaar geleden geschreven artikel bood hem de
gelegenheid om zich opnieuw te bezinnen op de vraag hoe een rechter in de Nederlandse
samenleving moet oordelen over het gebruik van lijfstraffen in de opvoeding binnen gezinnen
met een niet-westerse culturele achtergrond. Antwoord: niet anders dan wanneer het ouders
betreft die gevormd zijn door de westerse cultuur. Maar wel met respect voor de vader die
meent dat hij alleen een goede vader kan zijn als hij streng straft.
Onderwijs
In de eerste helft van het jaar gaf Musschenga enkele colleges over wetenschappelijke
integriteit in een cursus over ‘Ethiek in wetenschap en bedrijf’ en in de tweede helft een
cursus over ‘Meta-ethiek en morele argumentatie’
Eruit gelicht
Voorafgaand aan zijn inaugurele oratie op 24 maart, vond een symposium plaats over
zijn bovengenoemde boek over integriteit. Dr. Jan Steutel, Faculteit Psychologie en
Pedagogische Wetenschappen VU sprak over Integriteit en de geïntegreerde
persoonlijkheid, prof.dr. Jan Bransen, Faculteit Sociale Wetenschappen Katholieke
Universiteit Nijmegen over Integriteit en persoonlijke identiteit, prof.dr. Sander Griffioen,
Faculteit Sociale Wetenschappen VU over Integriteit in een gefragmentariseerde samenleving
– met name over Musschenga’s discussie met Alasdair MacIntyre, drs. Edgar Karssing,
Nyenrode University over Musschenga’s visie op integriteit en de toets van Aristoteles,
prof.dr. Hans van den Heuvel, Faculteit Sociale Wetenschappen VU over sprak over zijn
eigen nieuwe boek over de Moraliserende overheid en de film en prof.dr. Hans Radder,
Faculteit Wijsbegeerte VU over de integriteit van de wetenschap en de wetenschapper.
5
Het symposium werd bijgewoond door 40 personen. De levendigheid van de discussies
toonde aan hoe actueel het onderwerp ‘integriteit’ is.
3.2. Anton van Harskamp
Onderzoek
In 2004 hield van Harskamp zich bezig met verschillende thema’s. Hij verrichtte onderzoek,
hield academische lezingen en schreef artikelen over achtereenvolgens: de vraag in welke
vorm theologie in Nederland beoefend dient te worden, de vraag naar secularisering in
Nederland en over de relatie tussen fundamentalisme en protestantisme in West Europa. Het
eerstgenoemde artikel is als internettekst gepubliceerd, het is de bedoeling dat de twee overige
wetenschappelijke artikelen (Engelstalig) in de loop van 2006 in wetenschappelijke bundels
gepubliceerd zullen worden. Verder deed van Harskamp onderzoek naar de vijf verschillende
manieren waarop een verbinding gedacht kan worden tussen civil society en religie. Het
wetenschappelijk artikel dat de neerslag vormt van dit onderzoek, dient in 2005 in een bundel
te verschijnen. In het kader van de voorbereiding van een middagsymposium en het
redactiewerk aan een bundel over religie en ontwikkeling, schreef hij verder over de relaties
tussen religie en de werkelijkheid van ‘development’. Verder verzamelde hij in het verslagjaar
materiaal, en schreef hij een enkel voorbereidend essay, voor een in 2005 en 2006 te schrijven
grotere studie over de groeiende populariteit van ‘spiritualiteit’ in West Europa en de V.S.
Ten behoeve van onderzoek begeleidde hij in het verslagjaar drie externe promovendi (over
evangelicalisme en civil society, over antroposofie en civil society, en over pragmatheïsme)
en één interne promovendus (over evangelicalisme en identiteit van jongeren).
Onderwijs
In de maanden november en december gaf van Harskamp voor 3e-jaars studenten antropologie
een cursus Colloquium antropologie: Civil society en religie. In 2005 zal deze cursus ook aan
studenten religiestudies aangeboden worden. In de cursus wordt een inleiding gegeven op
achtereenvolgens het begrip ‘civil society’ en op de verschillende manieren waarop de relatie
tussen civil society en religie gedacht wordt, waarna nagegaan wordt hoe kerken in de V.S en
in Nederland zich als associaties in de civil society manifesteren. Het blok wordt besloten met
inleidingen over civil society in de Islam. De studenten beoordeelden het blok positief.
Voorts begeleidde van Harskamp vier studenten ‘antropologie’ bij hun leeronderzoek alsmede
bij het schrijven van hun scriptie.
Eruit gelicht
Twee dingen: Op 15 oktober nam cultureel-antropoloog Philip Quarles van Ufford afscheid
van de VU. Bij die gelegenheid werd hem een boek aangeboden en een middagsymposium
gehouden over religie en ontwikkeling. Het boek was mede geredigeerd door Van Harskamp,
het symposium georganiseerd door, met name mevrouw drs. N. Eikelboom van het BPI. Bij
die gelegenheid spraken naast Van Harskamp, de Indiase socioloog Ananta Kumar Giri en
prof.dr. O. Salemink. Vervolgens: in november verscheen ter gelegenheid van het lustrum van
het BPI een cassette met essays van de stafmedewerkers van het BPI. Het essay van Van
Harskamp ging over de vraag waarom het komt dat in hedendaagse vormen van religiositeit
het begrip ‘zonde’ niet meer voorkomt.
6
3.3. Jan Boersema
Onderzoek
Een groot deel van de onderzoekstijd is besteed aan de begeleiding van de twee interne
promovendi Martine Vonk en Carolien Hoogland beide werkzaam op het IVM (FALW). Bij
de twee buitenpromovendi Giuseppe Ferrari, sinds 2004 verbonden aan de universiteit van
Modena (Italië) en Bram van der Klundert is de begeleiding in deze fase van hun onderzoek
minder intensief.
Het langlopend onderzoek in de komende jaren heeft als werktitel “How Green is Progress”.
Centraal staat hierbij de vraag naar de rol van levensbeschouwing in het streven naar een meer
duurzame relatie met het natuurlijk milieu. Dit algemene thema wordt uitgewerkt in drie
richtingen.
In de eerste plaats de cultuurhistorische richting, waarbij vragen centraal staan over de
lineaire tijdsopvatting, over de aard en herkomst van het vooruitgangsdenken in onze westerse
cultuur. In de tweede plaats gaat het om de samenhang tussen cultuur, levensbeschouwing en
gedrag. Dit wordt momenteel in twee aio projecten uitgewerkt. Tenslotte wordt, bij wijze van
casestudy, voor een bepaalde samenleving (die op Paaseiland) getracht tot een historisch
betrouwbare en modelmatig kloppende reconstructie te komen van de interactie van die
eilandcultuur met het natuurlijk milieu met name in de periode vóór het eerste contact met de
West Europese bezoekers.
In het kader van deze onderzoekslijn zijn in 2004 de volgende publicaties geschreven:
- “Het gewicht van groen”, een bundel met teksten geschreven door leden van de studiegroep
theologie en natuurwetenschap onder eindredactie van Boersema. De teksten zijn klaar en de
bundel zal eind 2005 verschijnen.
- “Het goede leven is te weinig Groen” een essay geschreven voor de BPI lustrum cassette en
verschenen in November 2004.
- Review article (met Martine Vonk) over onderzoek op het gebied van de relatie religie en
milieugedrag.
- Een artikel (met Carolien Hoogland en Joop de Boer) over waarden oriëntatie, transparantie
en voedselkeuze gedrag (aangeboden en inmiddels geaccepteerd door Appetite).
Onderwijs
In het verslagjaar werd voor de tweede keer de eenjarige Engelstalige Master “Environment
and Resource Management” gegeven. Deze Engelstalige opleiding trekt veel studenten
(2004:60) waarvan ongeveer ¾ uit het buitenland. Boersema zat in de curriculum cie., is
coördinator van de eerste Module (6 studiepunten) en begeleidt enkele studenten bij de
wetenschappelijke stage (12 studiepunten)
In het bijvakprogramma milieukunde verzorgde Boersema enkele colleges milieufilosofie. Dit
bijvak programma is in het cursusjaar 2003/2004 Engelstalig aangeboden en trok ongeveer 20
studenten afkomstig uit meerdere faculteiten.
Samen met P.J.E.M.van Dam en S.W. Verstegen is een bijvak (mini, 10 studiepunten)
ontwikkeld “Natuur en Vooruitgang / Nature and Progress” dat in het cursusjaar 2004/2005 is
aangeboden aan studenten geschiedenis en aard en levenswetenschappen.
Gastcolleges werden verzorgd in het post-HBO onderwijs; De Master opleiding
Environmental Science van de IVEM-RuG en in het HOVO onderwijs (VU en Universiteit
Leiden)
Eruit gelicht
Martine Vonk bracht in het voorjaar 3 maanden door op Elisabeth town College (PA) en heeft
vandaar uit veldwerk verricht bij de Old Order Amish. Ze is er in geslaagd heel goede
7
contacten te leggen met deze tamelijk gesloten gemeenschap en heeft ook langere tijd bij twee
Amish families in het gebied gelogeerd. Dit is het onderzoek zeer ten goede gekomen omdat
ze op deze manier van binnen uit de levensbeschouwing kon ervaren en beschrijven. Ze heeft
over haar onderzoek een, mede door Boersema voorbereide en bijgewoonde, voordracht
gehouden op een Amish onderzoek conferentie in juni. Deze voordracht kreeg veel positieve
reacties en leidde tot nieuwe contacten met onderzoekers in dit veld.
3.4. Bettine Siertsema
Onderzoek
In 2004 voltooide Siertsema het vierde hoofdstuk, over christelijke memoires, van haar
proefschrift over levensbeschouwelijke aspecten van Nederlandse egodocumenten over de
nazi-concentratiekampen, en begon aan het vijfde hoofdstuk, over de joodse memoires. Zij
schreef een artikel over het geloofsmotief in de poëzie van Ida Gerhardt, dat verscheen in
Letter en feest, de afscheidsbundel voor prof.dr. N.A. Schuman.
Onderwijs
Siertsema heeft geen universitair onderwijs gegeven.
Eruit gelicht
In maart werd in het kader van het project Leerhuis en Viering een studiedag georganiseerd
over ‘Het breken van het brood’, waarin langs de weg van exegese, poëzie, beeld, zang en
beweging verschillende aspecten van de avondmaals/eucharistieviering geëxploreerd werden
(sprekers o.a. prof.dr. N.A. Schuman en prof.dr. G. Rouwhorst). De deelnemers waren zeer
positief over de dag.
In november volgde in hetzelfde kader een dag over Prediker, de eerste in een serie over
‘Bijbelse buitenbeentjes’. De dag had een collage-achtige opzet, waarbij de korte lezingen
werden afgewisseld met live uitgevoerde popmuziek en gedichten. Op deze manier werd
overgebracht hoezeer de thematiek van Prediker terug te vinden is in de hedendaagse
(populaire) cultuur. Door de grote afwisseling vormde de dag een zeer levendig geheel. Het
deelnemersaantal viel wat tegen, waaraan de nieuwe locatie (Griffioen in plaats van VUhoofdgebouw) waarschijnlijk grotendeels debet was. Maar qua vormgeving was dit een van
de meest geslaagde bijeenkomsten uit de geschiedenis van Leerhuis en Viering.
8
4. Publieksactiviteiten
Op 29 april 2004 vond het ‘multimedia-project’ Geweldscarrousel plaats. Een geweldsdelict
heeft vele consequenties. Voor het slachtoffer uiteraard, maar ook voor de dader, voor de
toeschouwer en hulpverlener, eigenlijk voor de gehele maatschappij. Is een geweldsdelict
voorbij wanneer de dader strafrechtelijk wordt vervolgd? Zijn er nog andere manieren van
omgaan met geweld, bijvoorbeeld waarbij dader en slachtoffer met elkaar in contact komen?
En werkt dat ook preventief?
De manifestatie 'geweldscarrousel' was een dag van workshops, ervaringsinstallaties,
lezingen, discussie en debat, trainingen, voorstellingen, theater, film en toneel over de vraag
hoe we in Nederland met geweld omgaan. Wat zijn de mogelijkheden - én wat is de waarde van al die initiatieven en projecten die zowel ín als buíten het strafrecht zoeken naar manieren
om geweld te verwerken? Vier domeinen werden nader uitgewerkt in workshops: geweld op
straat, in het ziekenhuis, op en rondom school en tenslotte geweld in de familiekring.
Aan de dag ging een periode van twee jaar voorbereiding vooraf. Belangrijke doelstelling was
om in nauwe samenwerking met direct betrokkenen een activiteit op te zetten. Vier
organisaties werden nauw bij het project betrokken: Slachtofferhulp Nederland, VIOSAmsterdam, Eigen kracht centrale en de Valeriuskliniek.
Het project had verschillende doelstellingen: Allereerst was de bedoeling een nieuwe
presentatievorm voor VU-publieksactiviteiten te ontwerpen, met nieuwe doelgroepen:
vrijwilligers en betaalde krachten op het terrein van de vier genoemde domeinen. Daarnaast
was de bedoeling om de activiteit te laten volgen door een digitaal natraject. Last but not least
werd geëxperimenteerd met de wisselwerking tussen wetenschappelijke expertise en
maatschappelijke groepen.
Aanvankelijk werd op een publiek van circa 800 deelnemers gerekend. In dat opzicht was de
dag teleurstellend. In totaal waren ongeveer 250 mensen aanwezig, waarvan een deel
medewerkers aan de dag zelf. De multimediale elementen werden door de aanwezigen als
verrassend ervaren en positief geëvalueerd. Een digitaal natraject kon niet worden
gerealiseerd.
Op 18 november 2004 vierde het Blaise Pascal Instituut het 25 jarig bestaan in de Waalse
Kerk in Amsterdam centrum. Ten behoeve van die verjaardag hadden de stafmedewerkers van
het BPI elk een bijdrage geschreven voor een cassette met vijf boekjes over het thema ‘Het
goed leven is …’ De lustrumrede werd gehouden door prof.dr. Theo de Boer, voor zijn
emeritaat jarenlang bestuurslid van het Bezinningscentrum. Tijdens de lustrumviering vond
ook de Kuypervoordracht van 2004 plaats. Die werd gehouden door Jacques Attali met de
titel “God and Science in an Era of Globalization”. Na een lustrumreceptie in The Grand werd
de dag afgesloten met de première uitvoering van de Pascal Cantate. Een muziekstuk dat door
Daan Manneke in opdracht van het BPI was gecomponeerd op een selectie van teksten van de
Pensées van Blaise Pascal. De cd was ook meteen verkrijgbaar na het concert.
De dag werd bijgewoond door circa 100 mensen bij het lustrumdeel van het BPI, 150
personen bij de Kuyper voordracht van Jacques Attali en circa 180 personen tijdens het
muzikale avondprogramma.
Tijdens het verslagjaar werden nog vier lunchbijeenkomsten georganiseerd over actuele
thema’s in universiteit en maatschappij. Het best bezocht werd het debat dat werd
georganiseerd enige dagen na de moord op Theo van Gogh.
Tenslotte: van het tijdschrift In de Marge verschenen vijf nummers. (Vier reguliere en een
special over de geschiedenis van het Bezinningscentrum c.q. Blaise Pascal Instituut.) De
9
website van het Instituut werd met de tweede zelfstandige portal uitgebreid: www.girard.nl de website van de Girard studiekring.
10
5. Publicaties Stafmedewerkers
Boersema, Jan J., Groen Geloof. Jaarboek voor Ecologische Geschiedenis 2002, Academia
Press, Gent, 2004, p. 106-111.
Boersema, Jan J. & Martine Vonk, Amish’ Way of Life and the Quest for Sustainability Paper
presented at the conference on Old Order Amish, Young Center, E’town College, Elizabeth
Town, PA 2-4 June 2004.
Boersema, J. J., Hoogland, C. T., de Boer, J., Meat's animal origin; reminding consumers and
bridging the value - behaviour gap. In: J. De Tavernier & S. Aerts (Eds.), Science, ethics &
society. 5th Congress of the European Society for Agricultural and Food Ethics). Leuven, Be:
Katholieke Universiteit Leuven, Centre for Agricultural Bio- and Environmental Ethics, 2004,
p. 279-282.
Boersema, J.J., Het goede leven is…te weinig groen. Lustrumpublicatie Blaise Pascal
Instituut, Amsterdam, p. 1-32.
Haan, W., Het goede leven is oninvoelbaar, Lustrumpublicatie Blaise Pascal Instituut,
Amsterdam, 2004, p. 1-32.
Harskamp, A. van, ‘Religie in de krant’, in: In de Marge 13 (2004) nr. 1, 29-37.
Essay over berichtgeving in de kranten over nieuw-religieuze verschijnselen.
Harskamp, A. van, ‘Levensbeschouwing en sociale wetenschappen’, in: In de Marge 13
(2004) Special, 16-18.
Harskamp, A. van, Het goede leven is … zonde, Lustrumpublicatie Blaise Pascal Instituut,
Amsterdam, 2004, p. 1-32.
Harskamp, A. van, ‘Introduction’, in: Ananta Kumar Giri, Anton van Harskamp, Oscar
Salemink red., The Development of Religion, The Religion of Development: Liber Amicorum
for Philip Quarles van Ufford, Delft: Eburon 2004, 1-6.
Harskamp, A. van, Bespreking van: S.J. Hunt, Alternative Religions, in: Tijdschrift voor
Theologie 44 (2004) nr. 1, 93.
Harskamp, A. van, Bespreking van: Religies in het publieke domein, in: Tijdschrift voor
Theologie 44 (2004) nr. 1, 93.
Harskamp, A. van, Bespreking van: S. Bruce, God is Dead, in: Tijdschrift voor Theologie 44
(2004) nr. 2, 209.
Harskamp, A. van, Bespreking van: D. Pollack, Säkularisierung, in: Tijdschrift voor
Theologie 44 (2004) nr. 3, 324.
Harskamp, A. van, Bespreking van: New Religious Movements in the 21st Century, in:
Tijdschrift voor Theologie 44 (2004) nr. 3, 324v.
11
Musschenga, A.W., Identity-neutral and identity-constitutive reasons for preserving nature,
Journal of Applied Philosophy 21(2004), pp. 61-77.
Musschenga, A.W., Integriteit. Eenheid en heelheid van de persoon, Utrecht (Lemma) 2004.
Musschenga, A.W., De affaire Oudkerk, In de Marge 13(2004), pp. 2-7.
Musschenga, A.W., Empirisch geïnformeerde ethiek, Inaugural lecture, Vrije Universiteit
Amsterdam 2004.
Musschenga, A.W., Empirische ethiek: contextsensitiviteit of contextualiteit? Ethische
Perspectieven 14 (2004)1, pp.27-41.
Musschenga, A.W., Identity-Constitutive Reasons and Narrative Justification. In: Maureen
Sie, Marc Slors and Bert van der Brink (eds.), Reasons of Your Own, Aldershot (Ashgate)
2004, pop. 57-69
Musschenga, A.W., Opvoeding tot integriteit: In: Leendert F. Groenendijk & Jan W. Steutel
(eds), Analytisch filosoferen over opvoeding en onderwijs Liber Amicorum voor Ben
Spiecker, Amsterdam (SWP) 2004, pp. 117-129.
Musschenga, A.W., Het goede leven is geluk(t). Lustrumpublicatie Blaise Pascal Instituut,
Amsterdam 2004, p. 1-32.
Musschenga, A.W., Empirical Ethics: Furthering the Contextsensitivity of Ethics. In:
Bernhard Emunds et al (Hrsg), Von Sein zum Sollen und zurück. Zum Verhältnis von
Faktizität und Normativität, Frankfurt a.M. (Haag + Herchen Verlag) 2004, pp. 49-66.
Siertsema, B., ‘”Die mij vormde in ’t verborgen, die mijn lot gebood en opdracht”. Het
geloofsmotief bij Ida Gerhardt’ in: Marcel Barnard, Gerben Heiting, Henk Leene (red.), Letter
en feest. In gesprek met Niek Schuman over bijbel en liturgie. Zoetermeer: Meinema, 2004. p.
159-172
Siertsema, B., ‘Messias of niet. Manuel van Loggem over Jezus’ in: Interpretatie jrg.12 nr.2
(maart 2004) p.15-16.
Siertsema, B., ‘”Het prettige futiele, dat zo verheugend onbijzonder is”. Marjoleine de Vos als
erfgename van Zestig’ in: Theologisch Debat jrg.1 nr.2 (mei 2004) p. 46-49
Siertsema, B., Het goede leven … tegenover het kwaad, Lustrumpublicatie Blaise Pascal
Instituut, Amsterdam, 2004, p. 1-32.
12
6. Overzicht publieksactiviteiten
20 maart: studiedag Leerhuis en viering (Het breken van brood)
24 maart: symposium en inaugurele rede A.W. Musschenga
29 april: manifestatie Omgaan met geweld
27 mei, 3 juni, 10 juni: lunchbijeenkomsten over mens-dierverhoudingen
15 oktober: afscheidssymposium Philip Quarles van Ufford
15 en 25 oktober, 1 november: lunchbijeenkomsten Is seks alles? Is alles seks?
8 november: lunchbijeenkomst naar aanleiding van de moord op Theo van Gogh
18 november: lustrumviering Bezinningscentrum/Blaise Pascal Instituut
27 november: studiedag Leerhuis en Viering (Bijbelse buitenbeentjes: Prediker)
9 december: debatmiddag Respect, Belediging en Geweld (in het kader van het VU-ster
programma Multiculturaliteit & Religiositeit)
13