Luthers vrouw als moderne devoot

Luthers vrouw als moderne devoot
21-08-2009 08:30 | Kerkredactie Reformatorisch Dagblad
KATHARINA VON BORA ...open huis...
DEVENTER – Katharina von Bora, de vrouw van kerkhervormer Maarten Luther, was een
„ongekende volgelinge” van de Nederlander Geert Grote. Beiden hechtten veel waarde aan de
Bijbel en aan een praktisch christendom.
„Maar Grote had haar waarschijnlijk niet willen kennen als ze in zijn tijd had geleefd”, zegt
theologe Sieth Delhaas over de voorman van de moderne devotie, een vroomheidsbeweging
uit de veertiende eeuw. „Ik zit in mijn maag met de diepe vrouwenhaat van Geert Grote die
hij tijdens zijn leven niet los kon laten.”
Delhaas, auteur van een boek over het leven van Katharina von Bora, sprak donderdag in
Deventer op de herdenking van de 625e sterfdag van Geert Grote. De bijeenkomst was
georganiseerd door de Geert Grote Universiteit in oprichting, een onderzoeksinstelling die wil
uitgroeien tot universiteit.
Aflaathandel
Delhaas trekt parallellen tussen Grote en Luther en zijn vrouw. Zowel de moderne devoot als
de zestiende-eeuwse reformator pleitte voor het gebruik van de Bijbel door leken. Ook stelden
ze allebei de misstanden in de kerk aan de kaak. „Beide hervormers fulmineerden bovenal
tegen de schandelijke aflaathandel. Geert Grote zette daar het in praktijk brengen van het
geloof in het alledaagse leven tegenover.”
Delhaas denkt dat Luther ook door Grote en de moderne devotie is beïnvloed. „Zuster- en
broederhuizen van de moderne devotie gaven een praktisch-spirituele impuls aan het
geestelijk leven, die nog zeker tweehonderd jaar heeft doorgewerkt.”
In de Duitse stad Magdeburg bezocht Luther mogelijk een school van de broeders van de
moderne devotie. In ieder geval is hij als dertien- of veertienjarige jongen een jaar huisgenoot
van de broeders geweest. Later waren de meeste moderne devoten in de stad bij de
Reformatie betrokken.
Klooster
Over de afkomst en jeugd van Katharina von Bora is niet veel bekend. Ze werd geboren in
1499 op het landgoed Lippendorf, iets ten zuiden van Leipzig. Na de dood van haar moeder,
rond het jaar 1505, ging ze het klooster in.
De reden waarom Katharina het klooster later verliet, is niet duidelijk. Ze kwam bij de
reformator Luther in Wittenberg terecht en trouwde met hem. „Belangrijk voor haar latere
leven met Luther is de scholing die ze in het klooster heeft gehad om als zustergemeenschap
in eigen onderhoud te voorzien”, aldus Delhaas.
Een overeenkomst tussen Geert Grote en Katharina von Bora is volgens Delhaas dat ze allebei
hun huis openstelden voor studerende jongens. Bij Grote waren dat de studenten aan de
Latijnse scholen, bij Von Bora de jongens die overal uit Europa naar de universiteit van
Wittenberg kwamen om daar theologie te studeren.
Huwelijk
Het grote verschil tussen Grote en Luther lag volgens Delhaas in hun visie op het huwelijk en
de vrouw. „Geert Grote heeft tot zijn bekering –hij is dan 34 jaar– een liederlijk leven geleid.
Ik neem het woord liederlijk over van enkele auteurs die het leven van Grote hebben
beschreven. En dat woord slaat vooral op zijn omgang met vrouwen. Hij zegt na zijn bekering
van zichzelf: Onder elke groene boom en op elke hoge heuvel heb ik ontucht gepleegd.”
Volgens Delhaas dacht Grote dat vrouwen de bron van ellende in de wereld waren. Had Eva
niet in het paradijs gezondigd? Grotes vrouwenhaat zou „ongeëvenaard” zijn.
Dan Maarten Luther. De kerkhervormer, van 1525 tot zijn dood in 1546 gehuwd met
Katharina von Bora, moet tijdens een tafelgesprek hebben gezegd: „Waar zouden wij zelf zijn
als het huwelijk niet bestond? We zijn toch allemaal uit het moederlichaam gekropen: keizers,
koningen, vorsten, ja Christus Zelf heeft zich er niet voor geschaamd om uit een vrouw
geboren te worden.”