1 Position paper Aan: Eerste Kamer, de leden van de commissies

Position paper
Aan: Eerste Kamer, de leden van de commissies VWS en V&J
Betreft: bijdrage vanuit het veld ten behoeve van het voorbereidend onderzoek van de
wetsvoorstellen Gedwongen zorg d.d. 13 juni 2017
ActiZ pleit voor verwerping wetsvoorstel Zorg en dwang
Op 13 juni 2017 houdt u het voorbereidend onderzoek van de wetsvoorstellen Wet zorg en
dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten (31 996, verder: Wzd), Wet
verplichte geestelijke gezondheidszorg (32 399, verder: Wvggz) en Wet forensische zorg (32
398, verder: Wfz).
Het wetsvoorstel Zorg en dwang is voor de ouderenzorg, met twee miljoen cliënten en
bewoners, van groot belang en het heeft verstrekkende gevolgen. De ouderenzorg
ontwikkelt zich in hoog tempo in de zin dat er meer vitale (oude) ouderen zullen zijn, veel
meer (oude) ouderen thuis blijven wonen en de zorg voor alle ouderen, thuis als in
zorginstellingen, zich moet aanpassen aan de nieuwe situaties.
Branchevereniging ActiZ maakt zich grote zorgen over de implicaties van dit wetsvoorstel
voor de praktijk in de zorginstellingen als in de thuissituatie, zowel waar het cliënten als
zorgverleners betreft, nu en in de toekomst (bijlage 1).
Wij adviseren u dit wetsvoorstel te verwerpen.
‘Bopz-itis’
Bij de presentatie van de thematische wetsevaluatie Gedwongen zorg waarschuwde mr drs.
Rembrandt Zuijderhoudt voor een tot dan toe onbekend verschijnsel: ‘bopz-itis’. Daaronder
verstaat hij een infectieziekte waarvoor regelgeving over dwang in de zorg uiterst bevattelijk
blijkt te zijn en die leidt tot een wildgroei aan regels.
Waartoe bopz-itis kan leiden, bleek tijdens de behandeling van de Wzd in de Tweede Kamer.
Sinds de indiening in 2009 is het wetsvoorstel in omvang verdubbeld. Zeven nota’s van
wijziging hebben het wetsvoorstel bovendien ingrijpend veranderd. In het kader van de
Wvggz werd de discussie over de Wzd heropend en dat leverde twee nieuwe en zeer
ingrijpende nota’s van wijziging op waardoor beide wetten gedeeltelijk geharmoniseerd
werden. Het gevolg is dat de Wzd niet meer goed begrepen kan worden zonder ook de
complete wetsgeschiedenis van de Wvggz te kennen.
Groeiend doolhof
Het oorspronkelijke wetsvoorstel is nauwelijks nog herkenbaar. De wetsgeschiedenis is een
almaar uitdijend doolhof geworden. De uitvoering van het wetsvoorstel in de praktijk zal
hierdoor ernstig worden bemoeilijkt. En met de wet zijn we er nog niet, veel zal in
uitvoeringsregelgeving nader worden geregeld.
Telde het wetsvoorstel in 2009 nog 9 delegatiebepalingen, inmiddels zijn dat er maar liefst
20.
1
ActiZ stond ooit positief tegenover de Wzd, in de vorm waarin dit in 2009 werd ingediend bij
de Tweede Kamer. Wij concluderen nu dat de Wzd aan bopz-itis is bezweken.
Minder tijd voor cliënten
Wij wijzen u in dit verband op onlangs door het Centrum voor consultatie en expertise (CCE)
gepubliceerde aanbevelingen die de strekking hebben dat het zogeheten stappenplan,
waarin de Wzd voorziet, tekortschiet voor ingrijpende vrijheidsbeperkende maatregelen en
zijn doel voorbij schiet als het gaat om minder ingrijpende vrijheidsbeperkende
maatregelen1.
Wij zien hierin een bevestiging van onze kritiek op het stappenplan. In bijgaande notitie
(bijlage 2) gaan wij nader in op deze kritiek en de aanbevelingen van het CCE.
Wij wijzen ook op het advies van de Raad van State over de Vierde Nota van Wijziging Wzd.
De Raad van State constateert nuchter dat de gedetailleerde regelgeving uit de Wzd ‘kan
leiden tot verdere juridisering van de relatie tussen cliënt en de zorgaanbieder en tot meer
administratieve lasten voor de zorgaanbieder, waardoor er minder tijd overblijft voor de
primaire zorgtaken (31 996, nr. 32, p. 5).’
Notitie met vragen en knelpunten
In de genoemde notitie (bijlage 2) schetsen wij de onderdelen van de Wzd waarop wij kritiek
hebben.
Op verschillende punten betrekken wij daarbij de Wvggz. Wij pretenderen hiermee
overigens niet een uitspraak te doen over de uitvoerbaarheid van de Wvggz in de geestelijke
gezondheidszorg. Wel willen wij een uitdrukkelijke bijdrage leveren aan de discussie over de
verschillen tussen de Wzd en de Wvggz en de vraag of deze gerechtvaardigd zijn.
In de notitie vindt u tal van vragen die van belang zijn voor de beoordeling van de Wzd en
straks voor de implementatie van de Wzd, mocht het, onverhoopt, zover komen.
Vanuit onze praktijk in de ouderenzorg en vanuit de expertise en de ervaringen van onze
leden met de uitvoering van wet- en regelgeving hebben wij een aantal (kritische) vragen
voor u opgesteld die u aan de bewindspersonen kunt voorleggen:
Stijgende administratieve lasten
Wij vragen, naast alle juridische knelpunten, uw aandacht voor de toename van
administratieve lasten die de Wzd met zich mee zal brengen.
Toen de Wzd in 2009 bij de Tweede Kamer werd ingediend, werd geschat dat het wetsvoorstel zou leiden tot een daling van de administratieve lasten met 2,9 miljoen euro (31
996, nr. 3, p. 41).
In de jaren nadien is het wetsvoorstel ingrijpend gewijzigd, maar de actualisatie van
berekening van de administratieve lasten heeft nooit plaatsgevonden.
1
Notitie Dwang en drang en onvrijwillige zorg, CCE, april 2017 (gepubliceerd op www.cce.nl)
2
Alleen de kosten van de cliëntenvertrouwenspersoon, die in de Vierde Nota van Wijziging
Wzd is geïntroduceerd, zijn berekend. Deze bedragen al een extra 16,2 miljoen euro2.
Alleen deze verplichting doet de in 2009 voorziene daling van de administratieve lasten
meteen omslaan in een substantiële stijging.
Wij schatten in dat de andere wijzigingen die sinds 2009 in de Wzd zijn aangebracht tot nog
veel sterkere kostenstijgingen zullen leiden. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om de kosten van
extern advies dat ingewonnen moet worden, zowel bij opname van onvrijwillige zorg in het
zorgplan als na verloop van zes maanden en om de kosten van halfjaarlijkse evaluatie van
het zorgplan door het zogeheten uitgebreid deskundigenoverleg, waarin naast de
zorgverantwoordelijke drie andere professionals participeren.
Vraag aan de bewindspersonen
Wij verzoeken u daarom de bewindspersonen te vragen een nieuwe berekening van de
administratieve lasten te laten maken op basis van de actuele versie van de Wzd.
Carte blanche voor de uitvoeringsregelgeving?
Tot slot vragen wij uw aandacht voor de uitvoeringsregelgeving. De Wzd voorziet in vele
delegatiebepalingen, deze betreffen ook zeer wezenlijke onderwerpen zoals de vraag welke
vormen van onvrijwillige zorg in thuissituaties kunnen worden toegepast en aan welke
voorwaarden daarbij voldaan moet worden.
Dit is een onderdeel dat voor cliënten en zorgverleners grote impact heeft. Het bevreemdt
ons dat dit onderwerp geen onderdeel uitmaakt van de parlementaire behandeling van het
wetsvoorstel.
U wordt nu gevraagd in te stemmen met een wetsvoorstel dat de mogelijkheid creëert om
onvrijwillige zorg (sic!) te verlenen in thuissituaties zonder dat u enig inzicht geboden is in
wat dat concreet inhoudt voor de cliënten, de zorgverleners en hun rechtsposities.
Vraag aan de bewindspersonen
Wij verzoeken u daarom met nadruk de bewindspersonen te vragen om de
uitvoeringsregelgeving in concept aan u voor te leggen, zodat u deze kunt betrekken bij uw
beoordeling van het wetsvoorstel.
In het bijzonder hechten wij daarbij belang aan:
*
de AMvB op basis van artikel 2a, lid 1, 2 en 3 Wzd (o.a. aanwijzing vormen van
onvrijwillige zorg die buiten accommodaties kan worden toegepast, nadere eisen aan
toepassing onvrijwillige zorg binnen accommodaties);
*
de AMvB op basis van art. 8, lid 3, 4 en 5 Wzd (nadere regels over de totstandkoming,
de inhoud en de inrichting van het zorgplan en eisen die gesteld worden aan
deskundigen die bij de besluitvorming over het zorgplan betrokken moeten worden);
*
de AMvB op basis van art. 17, lid 2 Wzd (informatieverstrekking door zorgaanbieders
aan de IGZ).
2
SIRA Consulting: Cliëntvertrouwenspersoon, als bijlage gevoegd bij kamerstuk 25 424, nr. 347).
3
Bijlagen
1.
2.
3.
‘Ouderenzorg nu en in de toekomst’, ActiZ 2017
ActiZ-notitie Wet Zorg en Dwang, Vragen en Knelpunten
Integrale tekst van de Wzd, zoals deze luidt na verwerking van de vele wijzigingen
waarin de Wvggz voorziet.
Utrecht, 8 juni 2017
Contact ActiZ
mr Michiel Kooijman, senior beleidsmedewerker, 06-25036422 [email protected]
mr Michiel Krijvenaar, wnd. PA coördinator, 06-21860738, [email protected]
Over ActiZ
ActiZ is de branchevereniging van bijna 400 organisaties die actief zijn op het gebied van
zorg en ondersteuning aan ouderen, (chronisch) zieken en jeugd. Onze leden zijn heel
divers; in omvang en dienstverlening. Met ongeveer 380.000 medewerkers bieden zij zorg
en ondersteuning aan circa 2 miljoen cliënten. Met elkaar voelen wij een maatschappelijke
verantwoordelijkheid om de zorg dichtbij, professioneel, betaalbaar en toegankelijk te
houden. En daarmee bij te dragen aan het welbevinden van mensen. Het uitgangspunt
daarbij is dat mensen zoveel mogelijk regie houden over het leven dat zij willen leiden.
4