persoonlijke ontwikkeling van onbewust naar bewust

PERSOONLIJKE ONTWIKKELING VAN ONBEWUST NAAR BEWUST
Monique Dankers- van der Spek
Zichzelf ontwikkelen is een levenskunst. Om daar bij te helpen is hieronder een beschrijving te vinden
van de kwaliteiten die op alle zeven ontwikkelniveaus nodig zijn om een evenwichtiger persoonlijkheid
te worden. Het 360o feedbackformulier uit de workshop is hier op gebaseerd.
1: experimenteren
De twee complementaire kwaliteiten die belangrijk zijn om te kunnen experimenteren zijn
‘ondernemend’ en ‘onderzoekend’. Ondernemend hoort bij de fasen ’plannen’ en ‘doen’ uit de
leercyclus van Kolb; ‘onderzoekend’ leidt tot ‘observeren’ en ‘analyseren’. Als deze twee kwaliteiten in
evenwicht zijn wordt de leercyclus volledig doorlopen is iedere volgende poging succesvoller. Als een
van beide kwaliteiten wordt overdreven komt iemand in zijn valkuil terecht. Hij is hetzij te ‘ongeduldig’,
dan wel te ‘afwachtend’. Het gaat er bij om dat beide kwaliteiten in gelijke mate worden ontwikkeld. Dan
heeft men de vrijheid om te kiezen wat in een specifieke situatie tot het beste resultaat leidt.
2: gewoontevorming
De kwaliteiten die horen bij het leren door routinevorming zijn zowel ‘ervaren’ als ‘flexibel’. Als
werkzaamheden regelmatig op dezelfde manier worden gedaan dan gaat het steeds beter. De valkuil
die op de loer ligt, is dat iemand zo aan een bepaalde gang van zaken went, dat hij er tegenop gaat
zien om van het bekende pad af te wijken. Hij kan de consequenties daarvan altijd minder goed
overzien. Houd iemand te veel vast aan zijn gewoontes, dan is hij te star. Hij verbetert zich niet verder
meer en zijn ontwikkeling stagneert. De uitdaging die iemand moet ontwikkelen om niet in deze valkuil te
trappen is ‘flexibel’. Er zullen ook situaties blijken te zijn, waarin ‘meer van hetzelfde’ niet helpt en
experimenteren wel de aangewezen weg is om een betere aanpak te vinden. De valkuil van
vernieuwend is ‘onvoorspelbaar’. Vindt er weer te weinig gewoontevorming plaats, dan wordt iemands
gedrag grillig en de kwaliteit wisselvallig.
3: imiteren
Op het leerniveau van leren door te imiteren is de kwaliteit ‘volgzaam’ is nodig om zich aan te passen
en zich met de groep te kunnen verbinden. De complementaire kwaliteit ‘kritisch’ helpt het
onderscheid te maken in welke situatie het al dan niet geoorloofd is om het geobserveerde gedrag te
kopiëren. Zo wordt iemand in de groep opgenomen en leert zijn plek in het geheel kennen.
Overdrijving leidt tot de valkuilen ‘kritiekloos’ of ‘onaangepast’. De juiste balans maakt samenwerking
mogelijk. Het individu is autonoom maar verbonden met zijn sociale omgeving.
4: corrigerende feedback
De ene kwaliteit voor het leren van corrigerende feedback is ‘loyaal’, trouw aan de waarden van de
groep en de bereidheid zich volgens de geldende normen te gedragen. Is iemand er te veel mee bezig
in de gunst te komen dan vervormt deze eigenschap tot ‘berekenend’. De complementaire kwaliteit
‘origineel’ maakt dat hij trouw blijft aan zichzelf. De valkuil van origineel wordt ‘vreemd’: de omgeving
kan zich er niet meer in herkennen. De juiste combinatie van ‘loyaal’ en ‘origineel’ maakt het mogelijk
binnen de geoorloofde marges een authentiek antwoord te geven. Iemand is loyaal zonder zichzelf
geweld aan te doen.
5: de eigen identiteit ontwikkelen
De kwaliteit nodig om de eigen unieke talenten optimaal te kunnen ontwikkelen is: ‘authentiek’:
zichzelf durven zijn en daar openlijk voor uit te komen. Je licht opsteken en niet onder de korenmaat
zetten. Om deze kwaliteit niet te laten vervormen tot ‘egocentrisch’ dient de complementaire kwaliteit
‘uitnodigend’ eveneens te worden ontwikkeld om anderen voldoende ruimte te geven er van mee te
genieten. De valkuil van ‘uitnodigend’ is ‘aanstootgevend’. De juiste mix van ‘zichzelf zijn’ en ‘de ander
daarbij welkom heten’, bevordert dat iemand succesvol is omdat zijn talenten worden erkend. Het
goede gevoel van eigenwaarde dat hij hierdoor ontwikkelt, maakt hem minder afhankelijk van de
goedkeuring van anderen. Hij komt in zijn eigen kracht te staan.
6: empathie ontwikkelen
De kwaliteiten nodig voor het ontwikkelen van empathie zijn ‘betrokken’ en ‘respectvol’. Zonder
oprechte interesse wordt iemands inmenging ‘afstandelijk’. En wie met een ander begaan is zonder
hem in gelijke mate te respecteren wordt ‘opdringerig’. De juiste verhouding tussen deze twee
www.yessence.nl
1
eigenschappen is persoons- en situatie gebonden. Wie dit steeds beter leert inschatten wordt
daardoor betekenisvoller voor zijn omgeving.
7: loslaten
De kwaliteiten nodig om te leren loslaten zijn ‘overgave’ en ‘zelfbeheersing’. Door overgave wordt het
referentiekader en het analytisch denken losgelaten. Dit is nodig om in contact te komen met de
innerlijke stem of intuïtie. Door zelfbeheersing worden verlangens en gevoelens overstegen.
Wordt één van deze complementaire kwaliteiten overdreven, dan houden ze elkaar niet meer in
evenwicht. Iemand raakt ‘verslaafd’ aan het intense gevoel van flow. Hij projecteert zijn verliefdheid op
zijn geliefde of wijt de flow aan bepaalde bewustzijnsbeïnvloedende middelen. Of iemand wordt
‘onverbiddelijk’ voor zichzelf en anderen omdat hij zijn zelfbeheersing te ver doorvoert. Een verslaving
wordt men de baas door meer zelfbeheersing te ontwikkelen, onverbiddelijkheid verzacht men door zich
meer over te geven aan wat al dan niet toevallig op zijn weg komt.
Wie zich bevrijd heeft van zijn beperkende referentiekaders kan de kansen van het moment optimaal
benutten (een alert zijn in het hier en nu, dat ook wel ‘mindfulness’, wordt genoemd).
www.yessence.nl
2