Beheer van invasieve plantenexoten - Bestuurszaken

Diensten groenbeheer – Fiche beheer van invasieve plantenexoten (versie 20/01/2015)
DIENSTEN GROENBEHEER
FICHE BEHEER VAN INVASIEVE PLANTENEXOTEN
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Inhoud
INHOUD ......................................................................................................................................... 1
1. TOEPASSINGSGEBIED ............................................................................................................... 2
2. BEGRIPPENKADER ................................................................................................................... 2
3. WETTELIJK KADER .................................................................................................................... 2
4. OVERWEGINGEN VOORAF ....................................................................................................... 2
5. TECHNISCHE VEREISTEN ........................................................................................................... 2
5.1. Technisch vademecum Beheer van invasieve planten van het ANB ................................................. 2
5.2. Standaardbestek 250 .................................................................................................................... 3
6. GUNNINGSCRITERIA ................................................................................................................ 3
7. UITVOERINGSVOORWAARDEN ................................................................................................ 4
7.1. Beheer van specifieke plantenexoten ............................................................................................ 4
7.2. Afvoeren van verwijderde (water)plantenmassa............................................................................ 4
7.3. Vorming ....................................................................................................................................... 4
8. PRAKTIJKVOORBEELDEN .......................................................................................................... 5
8.1. Invexo .......................................................................................................................................... 5
8.2. Stad Roeselare tekent als eerste de gedragscode invasieve planten ............................................... 5
8.3. Schapen rooien Amerikaanse vogelkers ......................................................................................... 5
9. OPMERKINGEN M.B.T. DE FICHE?............................................................................................. 5
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
pagina 1 van 6
Diensten groenbeheer – Fiche beheer van invasieve plantenexoten (versie 20/01/2015)
1.
Toepassingsgebied
Gebruik deze fiche wanneer je duurzaam beheer van invasieve plantenexoten wil aankopen volgens de
procedures voor overheidsopdrachten (diensten). Deze fiche vormt een aanvulling op een ‘algemene fiche
diensten groenbeheer’ en bouwt hierop voort. Gebruik daarom beide dienstenfiches samen.
Met beheer van invasieve plantenexoten bedoelen we het beheer van plantensoorten die van nature geen
deel uitmaken van de natuurlijke Belgische flora EN zich invasief gedragen en daardoor een probleem
vormen voor de lokale biodiversiteit.
2.
Begrippenkader
Zie ‘fiche zaden, eenjarigen en vaste planten’ voor toelichting m.b.t. begrippen als autochtoon, inheems,
exoot …
3.
Wettelijk kader
Het Soortenbesluit1 is van kracht sinds 1 september 2009. Dit besluit voorziet in rechtsgrond voor de aanpak
van exoten op het Vlaamse grondgebied.
De Verordening (EU) nr. 1143/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 22 oktober 2014 betreffende
de preventie en beheersing van de introductie en verspreiding van invasieve uitheemse soorten vormt een
eerste uitgebreide juridisch kader voor de aanpak van invasieve exoten (dieren, planten, schimmels en microorganismen) op het niveau van de EU.2
Zie ook ‘fiche zaden, eenjarigen en vaste planten’)
4.
Overwegingen vooraf
Exotenbeheer kan ook taken omvatten die handmatig moeten of kunnen gebeuren en relatief eenvoudig zijn.
Dit eenvoudig handwerk leent zich uitstekend voor de sociale inschakeleconomie. Het loont dan ook om na te
denken over een voorbehouden (perceel van de) opdracht of een samenwerking tussen reguliere bedrijven en
sociale inschakelondernemingen.
Meer informatie over voorbehouden opdrachten: http://www.bestuurszaken.be/opdrachten-voorbehoudenaan-de-sociale-economie
5.
Technische vereisten
5.1.
Technisch vademecum Beheer van invasieve planten van het ANB
Het ANB brengt via Inverde o.a. het technisch vademecum Beheer van invasieve uitheemse planten uit. Dit
vademecum gaat over exotenbeheer in ontwerp, aanleg en beheer van openbaar groen. Je kan in je bestek
vragen dat de opdrachtnemer zijn opdracht uitvoert volgens de richtlijnen uit het vademecum.
1
Besluit van de Vlaamse Regering van 15 mei 2009 met betrekking tot soortenbescherming en soortenbeheer
Meer informatie over de werkzaamheden rond de verordening over invasieve exoten en een handige Nederlandstalige publiekssamenvatting vind je
op http://ec.europa.eu/environment/nature/invasivealien/index_en.htm
2
pagina 2 van 6
Diensten groenbeheer – Fiche beheer van invasieve plantenexoten (versie 20/01/2015)
De opdrachtnemer volgt bij de uitvoering van deze opdracht de beheerrichtlijnen uit het technisch
vademecum Beheer van invasieve uitheemse planten3 van het ANB.
5.2.
Standaardbestek 250
Het Standaardbestek 2504 (of typebestek 250) voor de wegenbouw bevat standaardeisen voor het opstellen
van bestekken voor werken in verband met wegenbouw, rioleringen en groenaanleg. Hoofdstuk 13 behandelt
werken aan waterlopen. Een aantal van de bepalingen uit dit hoofdstuk zijn gewijd aan de manier om
uitheemse, invasieve waterplanten te bestrijden. Belangrijke aandacht gaat hierbij naar het tijdstip (in het
begin van het groeiseizoen), de te nemen voorzorgen, het afvoeren van plantenmassa, de nazorg om snelle
opflakkering te vermijden. Naargelang de te bestrijden plant en de plaatselijke omstandigheden
(bereikbaarheid), moet de aannemer de best beschikbare technieken voorstellen.
Indien je opdracht ook het exotenbeheer voor invasieve waterplanten omvat, is het voor dit type opdrachten
nuttig om in het bestek te verwijzen naar het standaardbestek 250, hetzij in zijn geheel, hetzij specifiek naar
hoofdstuk 13.
Omdat het standaardbestek 250 alleen aandacht heeft voor de bestrijding van uitheemse, invasieve
waterplanten, is het voor de bestrijding van plantenexoten nuttig om ook aandacht te besteden aan het
technisch vademecum beheer van invasieve planten van het ANB.
6.
Gunningscriteria
In de ‘algemene fiche diensten groenbeheer’ vond je al verschillende punten waarop je het plan van aanpak
van de inschrijvers kon beoordelen. Voor het beheer van invasieve plantenexoten kan je hierin meer aandacht
besteden aan enkele aspecten die typisch zijn voor dit type opdracht:
De offertes worden beoordeeld op basis van een gedetailleerd plan van aanpak dat ook de leidraad zal zijn bij
de dagelijkse operationele opvolging van de uit te voeren taken. Volgende aspecten zullen minimaal aan bod
komen in het plan van aanpak:
 Verwijderingstechniek: De inschrijver beschrijft in zijn plan van aanpak per soort op welke manier exoten
beheerd zullen worden en motiveert zijn keuze en verduidelijkt ecologische, sociale en economische
overwegingen.
 Beperking ecologische schade: De inschrijver beschrijft in zijn plan van aanpak welke maatregelen hij zal
uitvoeren om de ecologische schade te beperken (zowel aan fauna & flora als aan bodem en water).
 Voorzorgsmaatregelen om snelle opflakkering te vermijden: De inschrijver beschrijft in zijn plan van
aanpak welke voorzorgsmaatregelen hij zal nemen om de verspreiding van invasieve plantenexoten tot
een absoluut minimum te beperken.
 […] – Zie ‘algemene fiche diensten groenbeheer’
Opgelet bij het beoordelen van o.a. de verwijderingstechniek. Het gebruik van pesticiden is verboden. Met de
term pesticiden worden zowel gewasbeschermingsmiddelen als biociden bedoeld. In specifieke
omstandigheden en onder bepaalde randvoorwaarden kan afgeweken worden van dit verbod. Meer hierover
in de ‘algemene fiche diensten groenbeheer’ en op http://www.zonderisgezonder.be/pesticidengebruiken/afwijking-van-verbod.
3
4
http://www.natuurenbos.be/nl-BE/over-ons/publicaties/2014/Technisch%20vademecum%20exoten#.VFnck_mG98E
http://www.wegenenverkeer.be/standaard-bestek-250/category/standaardbestek-250.html
pagina 3 van 6
Diensten groenbeheer – Fiche beheer van invasieve plantenexoten (versie 20/01/2015)
7.
Uitvoeringsvoorwaarden
7.1.
Beheer van specifieke plantenexoten
Het Alterias Life Project, kortweg Alterias, werkt aan informatie, educatie en sensibilisatie over alternatieven
voor invasieve planten. Alterias stelt op haar website voor verschillende exoten beheerfiches5 ter beschikking.
Je kan in je bestek vragen dat de opdrachtnemer het beheer van een bepaalde plant uitvoert volgens de
beheerrichtlijnen die hij in de beheerfiches van Alterias kan terugvinden.
De opdrachtnemer voert het beheer van [plant] uit volgens de beheerrichtlijn in de beheerfiche van Alterias
m.b.t. deze plant: [neem juiste link op of neem de beheerfiche als bijlage bij het bestek op].
7.2.
Afvoeren van verwijderde (water)plantenmassa
Voor invasieve plantenexoten is het cruciaal om bepalingen over de afvoer van de planten op te nemen om
verdere verspreiding tegen te gaan. Voor waterplanten is dit ook opgenomen in hoofdstuk 13 van het SB 250.
Alle plantenmateriaal moet onmiddellijk afgevoerd worden en mag niet (zelfs niet tijdelijk) ter plaatse of het
aanpalende perceel gedeponeerd worden. De opdrachtgever mag het plantenmateriaal wel tijdelijk
(gedurende maximaal 14 dagen) deponeren op een site minimaal 20m verwijderd van de onderhoudsplaats.
De opdrachtgever moet de locaties waar hij het plantenmateriaal tijdelijk wil deponeren vooraf melden aan de
leidende ambtenaar. De controle zal ter plaatse gebeuren.
De afgevoerde plantenmassa dient op een passende wijze verwerkt te worden in een vergunde installatie. De
opdrachtgever toont dit aan met verwerkingsattesten voor het groenafval.
7.3.
Vorming
De bestrijding van invasieve plantenexoten is zowel beleidsmatig als technisch nog in volle evolutie en groei.
Het is belangrijk dat het personeel die de opdracht uitvoert, voldoende kennis heeft (herkenning van exoten,
bestrijdingstechnieken). De ‘algemene fiche diensten groenbeheer’ bevat een clausule over opleiding voor het
personeel dat de opdracht uitvoert. Je kan deze clausule best nog aanvullen met de vraag om aandacht te
hebben voor exotenbeheer.
[Aanvulling op clausule uit ‘algemene fiche diensten groenbeheer’]
De scholing moet gaan over […],het herkennen en bestrijden van invasieve plantenexoten en de specifieke
bepalingen rond de afvoer van deze planten […]
De Vereniging voor Openbaar Groen (VVOG) bracht in 2013 ook het zakboekje ‘Invasieve exoten – Herkennen
en bestrijden van nieuwe infectiebronnen’6 uit. Dit zakboekje moet de terreinbeheerder helpen om
infectiebronnen met invasieve exoten te herkennen en bestrijden. Het zakboekje bespreekt o.a. 21 van de
meest voorkomende soorten. Het zakboekje is daarom ook een handig hulpmiddel om ervoor te zorgen dat de
terreinbeheerders over voldoende kennis beschikken.
5
6
http://www.alterias.be/nl/wat-kunnen-wij-bijdragen/mogelijke-oplossingen
http://www.vvog.info/default.asp?page=95 (betalende publicatie)
pagina 4 van 6
Diensten groenbeheer – Fiche beheer van invasieve plantenexoten (versie 20/01/2015)
8.
Praktijkvoorbeelden
8.1.
Invexo
In het Invexo-project, dat liep van 2009 t.e.m. 2012, sloegen 24 partners uit Vlaanderen en Zuid-Nederland de
handen in mekaar om een grensoverschrijdende aanpak te ontwikkelen voor het beheer van de grote
waternavel (en ook waterteunisbloem en parelvederkruid), de Amerikaanse vogelkers, de stierkikker, de
zomergans. Het project vertrok van het besef dat dieren en planten geen grenzen kennen. Uit het project
kwamen o.a. protocollen over het exotenbeheer van de specifieke planten. Deze zijn verwerkt in de
eindrapporten bij het project.
Meer informatie: http://www.invexo.be/nl-BE/invexo_project_partners
8.2.
Stad Roeselare tekent als eerste de gedragscode invasieve planten
Voor zowel tuinliefhebbers als de professionele groensector bestaat er een gedragscode7 om de opmars van
invasieve plantensoorten te stuiten. Stad Roeselare heeft als eerste de engagementverklaring betreffende de
gedragscode invasieve planten in België ondertekend.
Hierbij engageert de stad zich om volgende vijf richtlijnen te volgen:
1. kennis te nemen van de lijst van invasieve planten in België
2. de aanplant van een aantal invasieve planten te stoppen (consensuslijst)
3. de inwoners te informeren over invasieve planten
4. promotie te maken voor alternatieve niet-invasieve planten
5. deel te nemen aan een detectiesysteem voor invasieve planten
Meer informatie: http://www.roeselare.be/Wonenenleven/Groen/invasieveplanten.asp
8.3.
Schapen rooien Amerikaanse vogelkers
Het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) zet schapen in bij de bestrijding van de Amerikaanse vogelkers.
Daartoe zorgt ze ervoor dat de vogelkers eerst wordt afgezaagd, ingesmeerd met glyfosaat waarbij ook de
wortels gefreesd en geplagd worden ofwel; wordt afgezaagd en ingesmeerd met glyfosaat. De bomen zijn dus
gekapt, maar er zitten nog veel besjes in de grond zodat de exoten snel weer wortel schieten. Daarom zet het
AWV aan de E17 ter hoogte van Waasmunster een kudde van 100 schapen in om ±9,5ha terrein te beheren.
De schapen eten immers de nieuwe scheuten van de vogelkers weg. Na vijf jaar intensief grazen moet de
Amerikaanse vogelkers er helemaal uitgeroeid zijn.
Het AWV haalde haar inspiratie in Nederland, waar er al langer projecten lopen om schapen in te zetten op
schuine en moeilijk af te maaien grasstroken.
9.
Opmerkingen m.b.t. de fiche?
Het is voor de Vlaamse overheid belangrijk dat deze fiche gebruikersvriendelijk is voor alle aankopers. Hoe
meer aankopers hun ervaringen m.b.t. het gebruik van (de criteria uit) deze fiche delen, hoe beter we de fiche
kunnen maken. Aarzel dus niet om je opmerkingen door te geven.
7
http://www.alterias.be/nl/wat-kunnen-wij-bijdragen/gedragscode-invasieve-planten
pagina 5 van 6
Diensten groenbeheer – Fiche beheer van invasieve plantenexoten (versie 20/01/2015)
Departement Leefmilieu, Natuur en Energie
Team Interne Milieuzorg
E-mail: [email protected]
Tel.: 02 553 80 17
pagina 6 van 6