Pedagogisch expertsysteem voor het

ZIEN!
Pedagogisch
expertsysteem voor
het basisonderwijs
1
Wat is ZIEN!?
Het pedagogisch expertsysteem ZIEN! is een krachtig instrument om de sociaal-emotionele ontwikkeling
van kinderen van groep 1 t/m groep 8 systematisch in kaart te brengen. ZIEN! onderscheidt zich van
andere signaleringsinstrumenten door de ingevoerde gegevens te analyseren en er uitspraken aan te
verbinden. Zo helpt ZIEN! om het gedrag van de groep en/of van de leerling te begríjpen! Uitspraken die
verder gaan dan de signalering van een tekort en die wijzen op onderliggende vaardigheden die versterkt
kunnen worden. Dat maakt ZIEN! uniek.
Concrete doelen en handelingssuggesties per uitspraak helpen de leerkracht om de groep en/of de
leerling gericht en planmatig te ondersteunen. Dankzij de ingebouwde contactfunctie geven wij
desgewenst ondersteuning op maat.
ZIEN! en de fasen van het Schoolontwikkelingsmodel
1. Vragenlijst = waarnemen
4. Handelingsplan = plannen
Leerkracht observeert en vult
Leerkracht maakt een handelingsplan op basis van de toe-
vragenlijst + eventuele aanvullingsbladen in.
lichting van het gekozen doel. Hierbij kan de leerkracht de
handelingssuggesties in ZIEN! gebruiken als inspiratiebron.
2. Profiel en indicatie-uitspraken = begrijpen
5. Aanpak = handelen
Groeps- en leerlingprofiel wordt gegenereerd en indien van
Leerkracht voert samen met de groep of leerling het han-
toepassing één of meer indicatie-uitspraken. De leerkracht
delingsplan uit.
interpreteert en gaat er eventueel over in gesprek met
ib’er, leerling of ouders.
6. Terugblik = evalueren
Leerkracht evalueert of de aanpak de groep of leerling
INDIEN VAN TOEPASSING:
3. Selecteren uitspraak = wegen
Leerkracht selecteert welke indicatie-uitspraak het meest
relevant/geschikt lijkt om op in te steken. Leerkracht kiest
vervolgens een handelingsdoel bij de betreffende uitspraak.
2
geholpen heeft, bijvoorbeeld door de vragenlijst nogmaals
in te vullen.
De categorieën binnen ZIEN!
De afname
Wat kun je als leerkracht met omschrijvingen als
Het invullen van de observatielijst voor alle leerlingen
‘storend gedrag’, ‘slechte werkhouding’, ‘opstandig gedrag’
gebeurt liefst twee keer per jaar. In groep 1 gebeurt dit in
enzovoorts? Dit zijn waardeoordelen over hoe een leer-
maart, in de groepen 2 t/m 8 in ieder geval oktober en
kracht en/of de groep dit gedrag ervaart. Maar door welke
eventueel ook in maart. Het scoren van de stellingen
sociaal-emotionele factoren wordt dit gedrag bepaald?
vraagt enige oefening in observeren. Hier besteden wij
ZIEN! richt zich op categorieën die je inzicht geven in de
nadrukkelijk aandacht aan tijdens het scholingsmoment.
mogelijke ondersteuningsbehoeften van de groep of de
Daarnaast verschaft de handleiding de leerkrachten
leerling. De 28 stellingen van de vragenlijst hebben betrek-
duidelijke richtlijnen. De stellingen zijn positief gesteld en
king op betrokkenheid, welbevinden, sociaal initiatief,
gaan over het kunnen van de leerling. Steeds zijn er vier
sociale flexibiliteit, sociale autonomie (eigenheid), impuls-
antwoordmogelijkheden: dit klopt niet – dit klopt een
beheersing en inlevingsvermogen. Deze zeven categorieën
beetje – dit klopt redelijk – dit klopt helemaal. Aan het
helpen de leerkracht om gedrag van groepen en leerlingen
einde van de cyclus kan de leerkracht de vragenlijst
te duiden.
opnieuw (deels) invullen, om de uitgevoerde interventies te
evalueren.
Vragenlijst + toelichting
De
toelichtingen
bij
elke
stelling
vergemakkelijken het invullen van de
observatielijst. Na enige oefening kost
het invullen van een lijst relatief weinig tijd.
Profiel
Het
groepsoverzicht.
Alle
ondersteuningsbehoeften
mogelijke
binnen
de
groep in beeld. Het overzicht is verticaal
(groepsniveau) en horizontaal (leerlingniveau)
te
lezen.
Voor
alle
achttien
indicatie-uitspraken is af te lezen welke
leerling
hier
mogelijk
ondersteuning
nodig heeft.
3
ZIEN! en COTAN
ZIEN! en methoden
ZIEN! heeft een positieve COTAN-beoordeling gekregen
Het uitgangspunt is dat ZIEN! probleemloos naast elke
voor de vragenlijst die de leerkracht invult. De Commissie
(sova)methode ingezet moet kunnen worden. ZIEN! is
Testaangelegenheden Nederland beoordeelt de kwaliteit
daarom inhoudelijk niet afgestemd op één specifieke
van meetinstrumenten zoals vragenlijsten. Deze beoordeling
methode. ZIEN! kan bovendien heel goed los van een
is gebaseerd op onderzoeken en een inhoudelijke
methode gebruikt worden vanwege de handelingssuggesties
verantwoording van ZIEN!. Deze verantwoording is te
die het biedt. ZIEN! laat zich ook uitstekend combineren
downloaden op onze website www.zienvooronderwijs.nl/
met een portfolioaanpak. Omdat veel scholen werken met
documenten_PO.
methoden voor de sociaal-emotionele ontwikkeling zijn in
ZIEN! verwijzingen opgenomen naar de lessen van
Wat nog meer?
inmiddels ruim tien methodes. Op verzoek ontsluiten we
nog steeds nieuwe methodes. Op groepsniveau analyseer
je welke ontwikkel- of onderwijsbehoefte een groep heeft.
ZIEN! is meer dan een signaleringsinstrument. ZIEN! biedt
Op basis van die informatie zoek je gericht lessen in een
bij de verschillende uitspraken ook doelen voor leer-
methode. Zo wordt op handelingsgerichte wijze tegemoet
krachten en suggesties voor ouders. En al heel wat
gekomen aan de onderwijsbehoeften van de groep.
leerkrachten vonden de weg naar de knop ‘Informatief’ om
bijvoorbeeld dat artikel over spelletjes of een pestprotocol
te vinden. Er is een vragenlijst voor leerlingen ontwikkeld
en een oudervragenlijst is via onze website beschikbaar.
We werken voortdurend aan verbetering en uitbreiding.
Indicatie-uitspraken
Op basis van de observaties van de leerkracht maakt
ZIEN! een profiel aan. ZIEN! geeft bij dit profiel indicatie-uitspraken. Keer op keer blijkt dat dit leerkrachten
helpt om het gedrag van leerlingen beter te begrijpen.
En dáár begint een goede aanpak!
Doel
Bij elke uitspraak worden handelingsdoelen gegeven.
Bij elk handelingsdoel wordt heel concreet verteld hoe je
hieraan kunt werken.
4
ZIEN!-vragenlijst voor leerlingen
Leerlingvragenlijst digitaal
Vraag je je als leerkracht ook wel eens af wat een leerling
Het laten invullen van de leerlingvragenlijst voor groep 5-8
nu precies vindt van school? Of hij of zij het gevoel heeft
gebeurt via een portaal. De leerling krijgt één voor één de
dat klasgenoten graag met hem omgaan? Je vult de
stellingen te zien in willekeurige volgorde. De stellingen
vragenlijst in voor de leerling, maar je wilt ook leerlingen
zijn positief geformuleerd, met uitzondering van de
zelf vragen laten beantwoorden. De ZIEN!-leerlingvragenlijst
stellingen die betrekking hebben op pestgedrag en
is hiervoor de oplossing! Er is een leerlinginterview
pestbeleving. De leerling reageert door te klikken op één
beschikbaar voor groep 1-3, een vragenlijst om klassikaal in
van de vier antwoordmogelijkheden: (bijna) nooit – soms –
te vullen voor groep 3-4. Voor groep 5-8 is de leerling-
vaak – (bijna) altijd. Na het invullen kun je als leerkracht de
vragenlijst digitaal in te vullen. De leerlingvragenlijst wordt
antwoorden van de leerling bekijken. Benieuwd of de eigen
gebruikt als aanvulling op de leerkrachtvragenlijst. De
beleving van de leerling afwijkt van die jou? Of misschien
leerlingvragenlijst onderscheidt dezelfde categorieën als
werpt de eigen score van de leerling wel nieuw licht op
de leerkrachtvragenlijst. Betrokkenheid en welbevinden
jouw observatie? In ZIEN! kun je de profielen naast elkaar
worden wel uitgebreider bevraagd, omdat we ook naar de
zetten. Zo versterken de profielen elkaar bij het lezen en
beleving van de leerling kunnen vragen en niet alleen af
wegen van de resultaten en heb je aanknopingspunten
hoeven te gaan op het gedrag. Het profiel dat na het
voor een eventueel kindgesprek.
invullen van de leerlingvragenlijst wordt gegenereerd kan
daarom eenvoudig vergeleken worden met de observatie
van de leerkracht. De leerlingvragenlijst bevraagt daarnaast
ook pestgedrag en pestbeleving.
Leerlingvragenlijst
Via het portaal worden de stellingen één voor één
getoond. De volgende stelling verschijnt als de leerling
een antwoord heeft aangeklikt. Als de leerling op het
icoontje met de luidspreker klikt, wordt de stelling
voorgelezen. Klikt de leerling op het icoontje met het
vraagteken, dan verschijnt er een toelichting bij de
stelling.
Groepsprofiel leerlingvragenlijst
Op basis van de antwoorden van de leerling maakt
ZIEN! een profiel aan. De categorieën betrokkenheid
en welbevinden worden verder uitgesplitst in deelcategorieën. Naast de vaardigheden verschijnt daarnaast
een score voor pestgedrag en pestbeleving.
Groepsprofiel leerkrachtvragenlijst
en leerlingvragenlijst
Je kunt in ZIEN! de beleving van de leerling die blijkt
uit de leerlingvragenlijst vergelijken met je eigen
observaties. In een oogopslag zie je de verschillen en
overeenkomsten. Zo kun je de leerling beter begrijpen.
Aanleiding voor een kindgesprek?
5
Webbased, overal te gebruiken
ZIEN! is volledig via internet te gebruiken. Je kunt ZIEN! net zo makkelijk thuis als op school gebruiken. ZIEN! is bovendien
volledig geïntegreerd in ParnasSys. Geen dubbele leerlingadministratie, géén onderhoud, géén gedoe met updates of
servicepacks.
Kosten
De kosten voor ZIEN! zijn € 1,- per leerling per jaar. Omdat ZIEN! zoveel meer is dan ‘een vragenlijst’, is een goede
inhoudelijke introductie van belang. Scholen kunnen ZIEN! alleen gaan gebruiken, als ze een startscholing aanvragen.
Daarnaast is een verdiepingsscholing een waardevolle aanvulling. Op onze website kun je hier meer over lezen.
Contact
Je kunt het expertsysteem ZIEN! bestellen via de website www.parnassys.nl/producten/zien. Voor vragen over ZIEN! kun je
contact opnemen via [email protected]. Vragen over het plannen van scholing kun je stellen per e-mail via
[email protected] of telefonisch via 0182 -54 03 85. Bekijk www.zienvooronderwijs.nl voor meer informatie.
6
ZIEN! Verdieping
De implementatie van ZIEN! is een proces. Het eindresultaat van
de implementatie is een nieuwe praktijk waarin leerkrachten
ZIEN! goed benutten. ZIEN! wil behulpzaam zijn bij het ‘lezen’ en
begrijpen van kinderen aan de hand van hun gedrag. Wij willen de
sensitiviteit van leerkrachten ondersteunen! Ook voor de
responsiviteit van leerkrachten is ZIEN! ondersteunend. Door
ZIEN! komen leerkrachten tot een passend aanbod, tot adequaat
handelen. Er zijn immers veel handelingssuggesties opgenomen.
Team
Wil het team na de aftrap een vervolgstap zetten? Samen leren groepsoverzichten begrijpen en via de fase van wegen tot
handelen komen? Driestar onderwijsadvies biedt verschillende verdiepingsscholingen aan waarmee het team meer
expertise opdoet in het werken met ZIEN!. Haal er uit wat er in zit! er is veel te leren áán ZIEN!. Een maatwerkscholing
hoort daarbij altijd tot de mogelijkheden. Daarnaast zijn er trainingen rondom een specifiek onderwerp:
Kindgesprekken over de profielen en over het gedrag van een kind. Om in gesprek te gaan met kinderen over hun
sociaal-emotioneel functioneren is het belangrijk dat je vaardig bent in het lezen van profielen en dat de Z IEN!-begrippen
je eigen zijn. Het is belangrijk dat je weet hoe je het gesprek met een leerling aangaat. Wordt de leerlingvragenlijst
gebruikt op school, dan kun je ook de resultaten daarvan meenemen in het gesprek.
 G ebruik je naast de ZIEN!-leerkrachtvragenlijst ook de ZIEN!-leerlingvragenlijst? Dan heb je daarmee een schat aan
informatie in handen! Leer de leerlingvragenlijst optimaal in te zetten en in te bedden in je schoolcultuur.
Het voeren van gesprekken met ouders is een effectief communicatiemiddel. Ouders en school trekken samen op in de
sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind. Het ZIEN!-profiel kan een goed hulpmiddel zijn om het gesprek aan te
gaan. Hoe licht je de resultaten toe voor ouders? In een training kan een onderwijsadviseur, eventueel samen met een
acteur, het team professionaliseren in het voeren van oudergesprekken.
Specialist
Als intern begeleider of gedragsspecialist speel je een invloedrijke rol in de vraag of het werken met ZIEN! op je school ook
daadwerkelijk leidt tot verdere professionalisering van leerkrachten.
Een sterke ib’er leidt het team in het verder ZIEN!. Door middel van scholing of begeleiding werk je aan kennis en
vaardigheden om leerkrachten te kunnen begeleiden of te coachen. Ook voor de ib’er kan Driestar onderwijsadvies
verschillende scholingen verzorgen.
 E xperttraject ZIEN! In twee dagen leer je als ib’er of gedragspecialist het proces van ZIEN! doorzien en overbrengen op
de leerkrachten. Daarbij komen zowel inhoudelijke verdieping op ZIEN! als bijvoorbeeld gespreksvaardigheden aan
bod. Dit traject kan eventueel ook binnen je school of stichting georganiseerd worden.
Consult ib’er. Tijdens een consult leert een onderwijsadviseur de ib’er kennis en vaardigheden. De groepsprofielen van
de groepen van de teamleden kunnen daarbij als uitgangspunt dienen om te leren ‘begrijpen’ en daarna via de fase van
het wegen te komen tot handelen. Ook de gesprekslijn komt aan de orde. Wat bespreek je met teamleden, hoe doe je
dat en waarom zo?
 Combinatie ib’er en teamleden door consultaties met teamleden. Samen met de onderwijsadviseur plant de ib’er
gesprekken met teamleden. De groepsuitslagen worden doorgenomen. De centrale vraag die leerkrachten beantwoorden
is: ‘Wat heeft deze groep van mij nodig?’ Met uitleg worden de verschillende fasen doorgelopen: hoe kom je als teamlid
via waarnemen, begrijpen en wegen tot een planning? De ib’er leert het gesprek te voeren.
7
Burg. Jamessingel 2 Postbus 368 2800 AJ Gouda
T 0182-540333 [email protected]
[email protected] [email protected]
www.driestar-onderwijsadvies.nl
www.zienvooronderwijs.nl
Driestar onderwijsadvies adviseert en begeleidt
scholen voor voortgezet en (speciaal) basisonderwijs,
met inspirerend onderwijs en goede zorg als ideaal.
Wij zijn een onderdeel van kenniscentrum
Driestar educatief en werken nauw samen met
Driestar hogeschool en Driestar managementadvies.