Wet betreffende de rechten van vrijwilligers

Wet betreffende de rechten van vrijwilligers
Verzekering en aansprakelijkheid in mensentaal
Op 1 januari 2007 traden ook de artikels van de vrijwilligerswet rond aansprakelijkheid en
verzekeringen in werking.
Wat betekent dat concreet? Wij trachten het kluwen voor u te ontwarren. Met als slot enkele vragen
die u zich als organisatie waarschijnlijk stelt.
1. Ter herinnering – de wet betreffende de rechten van vrijwilligers:
De vrijwilligerswet1 maakt wat betreft aansprakelijkheid en verzekeringen een onderscheid
tussen vier soorten vrijwilligersorganisaties:
1. Publieke of private organisaties met rechtspersoon (vb. VZW, OCMW,
Jeugddienst, …)
2. Feitelijke vereniging (FV) met personeel (vb. vakbond)
3. Feitelijke vereniging (FV) zonder personeel met een specifieke verbondenheid met
ofwel een publieke/private rechtspersoon ofwel een feitelijke vereniging mét
personeel
(vb. een plaatselijke afdeling van een koepelorganisatie, vereniging of federatie.
Opmerking: Of een FV een specifieke verbondenheid heeft met een vzw of feitelijke
vereniging met personeel, hangt af van de concrete situatie. Zie ook verder bij de
slotvragen)
4. Andere feitelijke verenigingen (FV) (vb. wijkcomité,…)
Art. 5 van de vrijwilligerswet regelt de aansprakelijkheid. Art. 6 regelt de verzekeringsplicht.
Een overzicht:
Organisatietype
1. Publieke/private
rechtspersoon
2. FV mét personeel
3. FV zonder
personeel met een
specifieke
verbondenheid met
ofwel een
publieke/private
rechtspersoon ofwel
een FV mét
personeel
4. Andere FV
1
Wie is aansprakelijk?
Verzekeringsplicht?
Organisatie zelf
JA
Organisatie zelf
Publieke/private
rechtspersoon of FV
mét personeel
JA
JA, maar bij de
“koepel”
Alle leden
NEE
Waarvoor aansprakelijk
en verzekeringsplicht?
Burgerrechtelijk
aansprakelijk (BA) voor
schade die de vrijwilliger
aanricht aan derden tijdens
de uitoefening van de
vrijwilligersactiviteit (incl.
van
en
naar
vrijwilligersactiviteit)
De wet van 3 juli 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers.
Sociare Verduidelijkende nota aansprakelijkheid en verzekeringen vrijwilligers | 1-6
Opmerkingen:
1. De Burgerrechtelijke Aansprakelijkheid is de aansprakelijkheid buiten overeenkomst, voor
schade die de vrijwilliger tijdens de uitoefening van de vrijwilligersactiviteit berokkent aan
derden. Uitgesloten is de schade veroorzaakt door bedrog, zware schuld of eerder
gewoonlijk dan toevallig voorkomende lichte schuld van de vrijwilliger. In die laatste drie
situaties is de vrijwilliger zelf aansprakelijk voor de schade.
2. De BA-verzekering waarvan sprake is een verzekering BA buiten overeenkomst.
Verzekering contractuele aansprakelijkheid, verzekering lichamelijke schade en/of ziekte
tijdens de vrijwilligersactiviteiten vallen dus niet onder de verzekeringsplicht van de
vrijwilligerswet.
3. De andere FV (niet verzekeringsplichtig) worden aangemoedigd zich aan te sluiten bij de
collectieve verzekering (zie verder), zoniet kan desgevallend de eventuele familiale polis van
de betrokkene(n) tussenkomen.
4. De vrijwilligerswet voorkomt dat verzekeringsmaatschappijen hun polis motorrijtuigen
(vb. auto) niet laten tussenkomen bij een mogelijk ongeval tijdens de vrijwilligersactiviteit
(incl. van en naar vrijwilligersactiviteit)
Idem voor BA familiale verzekering.
5. De wet betreffende de rechten van vrijwilligers is in werking getreden op 1 augustus 2006
behalve de artikels rond verzekeringen en aansprakelijkheid, die pas in werking traden op 1
januari 2007.
2. KB minimumgarantievoorwaarden (in werking sinds 1 januari 2007)
Een KB van 19 december 20062 regelt de voorwaarden waaraan de verplichte
vrijwilligersverzekering ten minste moet voldoen. Dat KB verwijst hoofdzakelijk naar het KB
dat de familiale verzekering regelt (KB i.v.m. burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten
overeenkomst m.b.t. het privéleven van 12 januari 1984). Dat geldt onder andere voor het
bedrag van de dekking en voor de geografische dekking.
o Minimumbedragen van de dekking
Voor schade voortvloeiend uit lichamelijke letsels kan het bedrag van de dekking
beperkt worden tot 20.759.276,64 euro per schadegeval. Voor wat betreft de stoffelijke
schade kan zij worden beperkt tot 747.956,74 euro per schadegeval. (bedrag december
2006)
De organisatie kan met de verzekeringsmaatschappij al dan niet een vrijstelling
(franchise) bedingen.
o Risico m.b.t. informatica en informatiedragers
De organisatie kan met de verzekeringsmaatschappij overeenkomen om dat risico te
onderwerpen aan een dekkingsbeperking per verzekeringsjaar. De dekkingsbeperking
mag niet lager zijn dan het bovengenoemde minimumbedrag.
o Geografische dekking
Alle landen van geografisch Europa en de landen die aan de Middellandse zee grenzen.
De landen moeten uitdrukkelijk vermeld worden in het verzekeringscontract.
KB van 19 december 2006 tot vaststelling van de minimumgarantievoorwaarden van de
verzekeringsovereenkomsten tot dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst van de
organisaties die werken met vrijwilligers. (B.S. 22 december 2006)
2
Sociare Verduidelijkende nota aansprakelijkheid en verzekeringen vrijwilligers | 2-6
o
Volgende zaken mogen van de dekking worden uitgesloten:

schade veroorzaakt aan de organisatie

schade die rechtstreeks of onrechtstreeks het gevolg is van een
wijziging van de atoomkern, van de radioactiviteit of van de voortbrenging
van ioniserende stralingen;

schade veroorzaakt door personen- of goederenliften

de stoffelijke schade veroorzaakt door vuur, door een brand, door een
ontploffing of door rook ingevolge vuur of een brand die ontstaat of
meegedeeld wordt door het gebouw waarvan de verzekerde eigenaar of
huurder is, met uitzondering evenwel van schade veroorzaakt in hotels of
gelijkaardige logementhuizen door de verzekerden betrokken tijdens een
tijdelijk of toevallig verblijf

schade veroorzaakt door gebouwen ter gelegenheid van de opbouw,
wederopbouw of de aanpassingswerken eraan

stoffelijke schade veroorzaakt door grondverschuivingen

schade veroorzaakt door het gebruik van zeilboten van meer dan 200
kg of motorboten die aan de verzekerde toebehoren of door hem gehuurd
worden

schade veroorzaakt door het gebruik van luchtvaartuigen die aan de
verzekerde toebehoren of door hem in huur genomen worden

schade veroorzaakt door het beoefenen van de jacht alsmede de
wildschade

alle schade welke rechtstreeks of onrechtstreeks voortvloeit uit asbest
en/of zijn schadelijke eigenschappen, alsmede uit elk ander materiaal dat
asbest bevat onder om het even welke vorm

de schade voortvloeiend uit het verlies, de verdwijning of de diefstal
van informatiedragers van elektronische apparatuur, met inbegrip van de
opgeslagen informatie en de onstoffelijke schade die hieruit voortvloeien

de schade veroorzaakt aan derden door de verontreiniging van de
bodem, het water of de atmosfeer. Deze uitsluiting is niet van toepassing
indien deze schade het rechtstreeks gevolg is van een ongeval

de gerechtelijke minnelijke, administratieve of economische boeten,
dwangsommen en de schadevergoedingen als strafmaatregel of
afschrikkingmiddel in sommige buitenlandse rechtstelsels, evenals de
gerechtskosten inzake strafvervolgingen

de schade als gevolg van de aansprakelijkheid van de bestuurders van
rechtspersonen betreffende fouten begaan in hun hoedanigheid van
bestuurder.
o
Wat met lopende verzekeringsovereenkomsten?
Het KB is van toepassing op lopende verzekeringsovereenkomsten. De
verzekeringsmaatschappijen maken de overeenkomsten in orde ten laatste op de
vervaldag ervan vanaf 1 juli 2007.
Sociare Verduidelijkende nota aansprakelijkheid en verzekeringen vrijwilligers | 3-6
3. KB collectieve verzekeringspolis
De vrijwilligerswet geeft de federale overheid de opdracht een collectieve polis BA buiten
overeenkomst uit te werken waar alle types van vrijwilligersorganisaties kunnen op
intekenen tegen een redelijke prijs. Een KB van 21 december 20063 bepaalt de voorwaarden
en de wijze van het sluiten van die polis. Het is nog wachten op de concrete uitwerking van
die federale collectieve polis. We kunnen nu al een aantal principes oplijsten.
De principes:
o de polis kan voor een permanente dekking gelden of voor een tijdelijke dekking
o voor alle types vrijwilligersorganisaties
o de organisatie moet een formulier indienen om toe te treden tot de collectieve
polis
o het formulier moet ingediend worden 10 werkdagen voor aanvang van de
gewenste dekking
o voor de beoordeling van het risico voorziet de organisatie in alle nodige
informatie (moet nog gepreciseerd worden)
Het KB is ook van toepassing op de bestaande collectieve verzekeringen aangeboden door
andere overheden (zoals bijvoorbeeld in West-Vlaanderen), die moeten aangepast worden
ten laatste op de vervaldag van de overeenkomsten vanaf 1 juli 2007.
Naast de collectieve polis voor vrijwilligers die de vrijwilligerswet voorziet en waarvan de
uitwerking tot de bevoegdheid van de minister van Economie Marc Verwilghen behoort,
besliste de regering op initiatief van de Staatssecretaris voor Overheidsbedrijven Bruno
Tuybens om 850.000 euro van de middelen van de Nationale Loterij van 2006 te reserveren
voor het uitwerken en aanbieden van een gratis collectieve polis.
Het feit dat beide polissen dezelfde naam hebben is verwarrend.
Er is toch een duidelijk onderscheid tussen de twee polissen. De collectieve polis voorzien in
de vrijwilligerswet voldoet aan de minimumgarantievoorwaarden van de verplichte
vrijwilligersverzekering. Die staat open voor alle soorten vrijwilligersactiviteiten. Meer
informatie: www.economie.fgov.be/protection_consumer/insurance/insurance_nl_005.htm.
De collectieve polis op initiatief van Staatssecretaris Bruno Tuybens heeft voornamelijk als
doel om occasionele en tijdelijke vrijwilligersactiviteiten te laten verzekeren door een gratis
collectieve polis uitgewerkt op provincieniveau. Die polis is ruimer dan de
minimumgarantievoorwaarden die de vrijwilligerswet aan de vrijwilligersverzekering
oplegt. Niet alleen de BA buiten overeenkomst, maar ook de herhaaldelijk lichte fout van de
vrijwilliger, de lichamelijke ongevallen en de rechtsbijstand worden verzekerd. Meer
informatie over die verzekering op http://www.verzekeringvoorvrijwilligers.be.
Het is nog wachten op de concrete uitwerking van beide collectieve polissen.
KB van 21 december 2006 tot vaststelling van de voorwaarden en de wijze van het sluiten van de collectieve
verzekering tot dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst van de organisaties die
werken met vrijwilligers. (B.S. 22 december 2006)
3
Sociare Verduidelijkende nota aansprakelijkheid en verzekeringen vrijwilligers | 4-6
4. ISOC formuleert de volgende resterende knelpunten
Het InterSectoraal Overleg Cultuur formuleerde de voor haar resterende knelpunten bij het
KB van de collectieve polis. In die knelpunten benadrukt zij de nood aan administratieve
eenvoud. De knelpunten zijn:
o Het formulier voor de collectieve polis moet elektronisch beschikbaar en
overmaakbaar zijn.
o Artikel 5 van het KB over de collectieve polis bepaalt dat de minister van
Economie en de minister van Sociale Zaken het formulier om toe te treden tot de
collectieve polis kunnen aanpassen. Het ISOC benadrukt dat het belangrijk en
nuttig is ook de Staatssecretaris voor Administratieve Vereenvoudiging hierbij te
betrekken en dus toe te voegen aan artikel 5 van het KB. Ook de ruggespraak met
het werkveld zou in die procedure vastgelegd moeten worden.
5. Slotvragen: u vraagt zich waarschijnlijk af ...
Wat doet u als organisatie met uw bestaande verzekering voor vrijwilligers?
Het KB van 19 december 2006 over de minimale vereisten van de verplichte
vrijwilligersverzekering meldt dat de bepalingen van het KB van toepassing zijn op de
bestaande verzekeringen die organisaties hebben voor hun vrijwilligers.
Controleer toch of u ten minste een verzekering BA buiten overeenkomst hebt afgesloten
die uw vrijwilligers dekt tijdens de vrijwilligersactiviteiten (incl. van en naar).
Heeft uw organisatie nog geen verzekering voor uw vrijwilligers?
Heeft uw organisatie nog geen verzekering voor uw vrijwilligers, en behoort uw organisatie
tot één van de volgende categorieën
vzw
feitelijke vereniging met personeel
feitelijke vereniging met specifieke verbondenheid met vzw of feitelijke
vereniging met personeel
dan verplicht de vrijwilligerswet die vrijwilligers vanaf 1 januari 2007 te verzekeren voor
schade die die vrijwilligers aan derden berokkenen tijdens het uitoefenen van de
vrijwilligersactiviteiten (ook op weg van en naar die vrijwilligersactiviteiten). Die
verzekering is een verzekering Burgerrechtelijke Aansprakelijkheid buiten overeenkomst die
voldoet aan de minimale vereisten die het KB van 19 december 2006 i.v.m. de
minimumgarantievoorwaarden bepaalt (uitleg zie boven).
Als organisatie bent u vrij om bijkomende verzekeringen voor uw vrijwilligers af te sluiten
(bv. lichamelijke schade, ziekte en rechtsbijstand). Heeft u al een BA-verzekering voor uw
personeel, dan kunt u mogelijk die verzekering uitbreiden naar uw vrijwilligers.
Sluit dus zo’n BA-verzekering af die voldoet aan de verschillende voorwaarden.
Of uw organisatie een feitelijke vereniging is met een specifieke verbondenheid met een vzw
of feitelijke vereniging met personeel, bekijkt u met die vzw of feitelijke vereniging met
personeel. Vanzelfsprekend hangt dat af van de concrete situatie. Is dat het geval dan ligt de
verzekeringsplicht bij die laatste.
Sociare Verduidelijkende nota aansprakelijkheid en verzekeringen vrijwilligers | 5-6
Is uw organisatie een feitelijke vereniging zonder personeel en zonder specifieke
verbondenheid met een vzw of een feitelijke vereniging met personeel, dan valt uw
organisatie niet onder de verzekeringsplicht van de vrijwilligerswet. (zie eerder uitleg over
aansprakelijkheid). Het staat u vrij een verzekering af te sluiten. Heeft de vereniging geen
verzekeringen afgesloten, dan komt de familiale polis van de vrijwilliger tussen bij schade
veroorzaakt aan derden. Lees ook de volgende vragen.
Een collectieve polis... wat betekent dat?
De vrijwilligerswet bepaalt dat de federale overheid een collectieve polis zal uitwerken die
aan de minimale vereisten van de vrijwilligersverzekering voldoet. Op die collectieve polis
kunnen alle types van organisaties intekenen tegen een redelijke prijs. De polis verzekert
enkel de Burgerrechtellijke Aansprakelijkheid buiten overeenkomst van schade die uw
vrijwilligers berokkenen tijdens het uitoefenen van de vrijwilligersactiviteiten (incl. van en
naar).
De collectieve polis behoort tot de bevoegdheid van de minister van economie Marc
Verwilghen. Een bovenbeschreven KB heeft de eerste lijnen van die collectieve polis al
vastgelegd. Meer informatie op
www.economie.fgov.be/protection_consumer/insurance/insurance_nl_005.htm.
De verdere uitwerking ervan verwachten we de volgende maanden.
Daarnaast reserveerde de Staatssecretaris voor Overheidsbedrijven Bruno Tuybens 850.000
euro middelen van de Nationale Loterij voor het uitwerken en aanbieden van een gratis
collectieve polis voor occasionele en tijdelijke vrijwilligersactiviteiten . Die polis verzekert
niet alleen de BA buiten overeenkomst van schade die de vrijwilligers berokkenen tijdens het
uitoefenen van de vrijwilligersactiviteiten (incl. van en naar). De polis verzekert ook de
herhaaldelijke lichte fout, de lichamelijke ongevallen en rechtsbijstand.
Meer informatie over die laatste collectieve polis op www.verzekeringvoorvrijwilligers.be.
Ook de concrete uitwerking van die collectieve polis verwachten we in de volgende
maanden.
Middelen van de Nationale Loterij voor de collectieve polis ... zegt u dan uw bestaande
polis op?
Zoals in de vorige vraag al aangegeven is er sprake van twee soorten collectieve polissen.
Wij raden organisaties aan te wachten met het nemen van beslissingen tot die beide polissen
uitgewerkt en duidelijk zijn. Voor april 2007 verwachten we geen volledige duidelijkheid
over beide projecten.
Neem dus geen overhaaste beslissingen zoals het opzeggen van uw huidige bestaande
individuele polis!
Sociare Verduidelijkende nota aansprakelijkheid en verzekeringen vrijwilligers | 6-6