Het Dierendebacle

Stijn Bruers
De titel…
“De werkelijke morele beproeving van de mens, de
meest fundamentele (die diep verborgen ligt), berust op
zijn verhouding tot wie aan hem zijn overgeleverd: de
dieren. En in dit opzicht lijdt de mens aan een
fundamenteel debacle, zo fundamenteel dat
daaruit alle andere debacles voortkomen.”
(Milan Kundera in De ondraaglijke lichtheid van het
bestaan)
Overzicht
 Impact van de veeteelt op
 natuur
 menselijke gezondheid
 dierenwelzijn
 Een argumentatie voor dierenrechten
 De psychologie van de vleeseter
 Discussie
Veeteelt en milieu
 “De veeteeltsector is waarschijnlijk de belangrijkste
speler in het verlies van biodiversiteit.”
(United Nations Food and Agriculture Organization)
 “Een substantiële vermindering van de milieu-impact is
enkel mogelijk met een substantiële wereldwijde
verandering van voedingspatroon, weg van dierlijke
producten.”
(IPSRM, UNEP)
Veeteelt en milieu: biodiversiteit
 5 oorzaken van biodiversiteitsverlies
Habitatverlies
1.



88% van ontbossing Zuid-Amerika
78% van landbouwoppervlakte
Mangrovewouden voor garnalen
2. Vervuiling
 Mestoverschot -> eutrofiëring
 65% van ammoniakuitstoot in Vlaanderen -> verzuring
 500 ton diergeneesmiddelen per jaar in Nederland
Veeteelt en milieu: biodiversiteit
Overexploitatie
3.




Wereld: ¾ van visbestanden volledig bevist of overbevist
Europa: 88% van visbestanden overbevist
Lege zee: 2050
6 kg bijvangst voor 1 kg garnalen
4. Agressieve exoten

GGO’s

Grazende runderen,…
5. Klimaatopwarming

18% van wereldwijde broeikasgasemissies
 ± 1/3 van biodiversiteitsverlies
 Dubbele overbevolking: mensen en landbouwdieren
Veeteelt en milieu: voetafdrukken
 Ecologische voetafdruk (hectare): gebruik van biologisch
productieve (vruchtbare) aardoppervlakte
(gebruik van land, fossiele brandstoffen en hernieuwbare
materialen)
 Watervoetafdruk (liter): gebruik van zoet water
(verdamping en vervuiling)
 Koolstofvoetafdruk (kg CO2-eq): uitstoot van
broeikasgassen
(CO2, methaan, lachgas,…)
 Stikstofvoetafdruk (kg N): uitstoot van actieve
stikstofverbindingen
(ammoniak, lachgas, stikstofoxiden,…)
Ecolife, 2010
Veeteelt en milieu: watervoetafdruk
Waterverbruik (liter/kg)
1000
800
600
400
200
0
Melk
Sojamelk
Veeteelt en milieu: stikstofvoetafdruk
Veeteelt en milieu: consumptie EU
Veeteelt en milieu: inefficiëntie
Dierlijke
producten
vruchtbaar land,
fossiele brandstoffen,
water, pesticiden,
veevoeders,
diergeneesmiddelen
Nitraten, mest,
broeikasgassen,
verzurende
gassen
Vlees, vis en gezondheid:
consument
 Acute voedselvergiftigingen
 70% besmetting via vlees: E. coli, salmonella,
cryptosporidium, listeria en campylobacter
 Chronische ziekten op lange termijn
 Hoge bloeddruk, hoge cholesterol, zwaarlijvigheid (WHO top
10)
 In EU: 12.800 mensen/jaar : hart- en vaatziekten
 En verder: beroertes, herseninfarcten, diabetes, nierziekten,
osteoporose, Alzheimer, prostaatkanker, kolonkanker,
pancreaskanker
 BSE
 Giftige stoffen in vis: zware metalen, dioxines, PCB’s,
pesticiden, brandvertragers
Veeteelt en gezondheid:
producent
 30% van Nederlandse varkenshouders heeft
longklachten en 25% is besmet met de MRSA-bacterie
 Risico verwonding bij slachters: 3 x hoger dan andere
sectoren
 Levensgevaarlijke verwondingen, tendinitis, het
carpaletunnel-syndroom
 Posttraumatische stress-stoornissen (Perpetration
Induced Traumatic Stress) bij slachters
Veeteelt en gezondheid:
bevolking
 Nieuwe zoönotische ziekten: Mexicaanse varkensgriep,
vogelgriep, Nipah-virus, SARS-virus, Q-koorts, Strep
suis,…
 Antibiotica-resistente bacteriën: MRSA, ESBL,
Salmonella
 Ondervoeding:
 +30% graanoogst -> oneetbare mest
 80% van veevoeder is geschikt voor mensen
Veganisme en gezondheid
 “Een goed gepland vegetarisch, inclusief veganistisch,
voedingspatroon is gezond en geschikt voor mensen in
alle levensstadia, inclusief tijdens de zwangerschap, de
borstvoedingsperiode, de kindertijd, de adolescentie, en
voor atleten.” (American Dietetic Association, de
grootste beroepsvereniging van voedingsdeskundigen)
Veganisme en gezondheid
 Carl Lewis (9 Olympische gouden medailles atletiek)
 Scott Jurek (meervoudig winnaar van de beruchte
Badwater Ultramarathon en de Spartathlon)
 Mac Danzig (meervoudig wereldkampioen worstelen
en winnaar Ultimate Fighting Championships)
Veeteelt en dierenwelzijn
Veeteelt en dierenwelzijn
Veeteelt en dierenwelzijn
Visvangst en dierenwelzijn
Een argumentatie voor
dierenrechten: het basisrecht
 Dilemma 1: het treinspoor en de wissel
Een argumentatie voor
dierenrechten: het basisrecht
 Dilemma 1: het treinspoor en de wissel
 Dilemma 2: het treinspoor en de brug
Een argumentatie voor
dierenrechten: het basisrecht
 Dilemma 1: het treinspoor en de wissel
 Dilemma 2: het treinspoor en de brug
 Dilemma 3: de vrachtwagen
 Dilemma 4: de chirurg en de bezoeker
???????????????????????
 Het basisrecht: het recht om niet gebruikt te worden
als louter middel voor onze doelen
Een argumentatie voor
dierenrechten: antidiscriminatie
 Discriminatie is ?
het berokkenen van een nadeel aan een individu door
het maken van een waardegeladen onderscheid tussen
individuen op grond van eigenschappen die in die
situatie niet ter zake doen, geen geldig motief
vormen of niet moreel relevant zijn.
 Racisme, seksisme,… en …
soortisme
Ongeneesbaar diep
mentaal gehandicapt
weeskind
Varken
Mentale leeftijd
Baby van 3 maanden
Kind van 3 jaar
Gedrag
Agressief
Zachtaardig
Persoonlijke hygiëne
Vuil
Proper (modderbad,…)
Sociale banden
Geen familie
Sterke band met familie
en vrienden
Behandeling
Wordt verzorgd, begeleid, Wordt gecastreerd,
gewassen,…
verminkt, opgesloten,
vuilgehouden, vetgemest,
verhandeld, geslagen,
geslacht, opgegeten
Motief van behandeling
Welzijn van gehandicapte Eigen genot
Een
humanzee?
Een chimens?
3de onderste???
Als een wezen een naast
familielid heeft dat
potentieel vruchtbare
nakomelingen had
kunnen krijgen met een
verzameling van wezens
die een IQ hoger dan 90
hebben,
dan krijgt dat wezen het
basisrecht
Een argumentatie voor
dierenrechten
 Uitgangspunt 0. Een consistentere ethiek is beter dan
een minder consistente ethiek.
 Uitgangspunt 1. Alle bewuste of voelende mensen
hebben het basisrecht.
 Uitgangspunt 2. Discriminatie is het maken van een
waardegeladen onderscheid en het ontzeggen van
rechten (een aparte behandeling) aan individuen of
groepen op grond van moreel irrelevante criteria
(kenmerken die in die situatie geen aanvaardbaar
motief vormen).
Een argumentatie voor
dierenrechten
 Uitgangspunt 3a. Onder moreel irrelevante criteria
vallen o.a. uiterlijke kenmerken (huidskleur, geslacht,
gedrag,…), genetische eigenschappen (ras, etniciteit,
genetische verwantschap…), onbetrouwbare criteria en
arbitraire criteria. Iets wat arbitrair is, kan geen stevig
fundament in een moreel systeem zijn, want dat houdt
een gevaar voor opportunisme in.
 Uitgangspunt 3b. Het genetisch-biologisch criterium
‘soort’ is gebaseerd op genetische en uiterlijke
kenmerken, en is veel te onbetrouwbaar, arbitrair en
vergezocht.
Een argumentatie voor
dierenrechten
 Uitgangspunt 3c. Criteria die samenvallen met het
genetisch-biologische criterium ‘soort’ zijn
onbetrouwbaar.
 Conclusie 1. Er is geen enkel moreel relevant criterium
aan te wijzen dat alle en alleen mensen hebben.
 Conclusie 2. Een diereneter die het immoreel vindt om
mensen op te eten (uitgangspunt 1), maakt zich
schuldig aan discriminatie.
Een argumentatie voor
dierenrechten
 Uitgangspunt 4. Criteria die een duidelijke betrekking
hebben op morele begrippen (zoals het concept van
rechten), of criteria die volgen uit waardevol geachte
gevoelens die van belang zijn bij het morele
beslissingsvermogen van mensen (zoals morele deugden of
emoties die ten grondslag liggen aan het toekennen van
rechten aan anderen), zijn moreel relevant.
 Uitgangspunt 5. Een recht is een bepaalde wijze van een
bescherming van een belang.
 Uitgangspunt 6. Voelende (perceptueel bewuste) wezens
hebben complexe belangen en kunnen die belangen
gewaarworden
Een argumentatie voor
dierenrechten
 Uitgangspunt 7. Bezorgdheid, empathie en medeleven
zijn waardevolle gevoelens (deugden) die van invloed
zijn op ons ethisch handelen.
 Uitgangspunt 8. We kunnen bezorgdheid voelen voor
voelende wezens, omdat die belangen hebben en dus
kwetsbaar zijn. We kunnen empathie (medeleven)
hebben met voelende wezens.
 Conclusie 3. Voelen (bewustzijn) is een moreel relevant
criterium.
Een argumentatie voor
dierenrechten
 Uitgangspunt 10. We gaan ervan uit dat mentaal
gehandicapte mensen bewuste en voelende wezens zijn.
 Uitgangspunt 11. De kans dat gewervelde dieren met een
functioneel zenuwstelsel een bewustzijn en gevoelens
hebben is even groot als de kans dat mentaal
gehandicapten een bewustzijn en gevoelens hebben.
(adaptieve rol van gevoelens, anatomische
eigenschappen, gedrag, fysiologische
veranderingen,…)
Een argumentatie voor
dierenrechten
 Conclusie 4. We moeten ervan uitgaan dat gewervelde dieren
zoals koeien of varkens ook duidelijk bewuste, voelende
wezens zijn. Gewervelde dieren hebben dus gelijkaardige
belangen als bv. mentaal gehandicapte mensen.
 Uitgangspunt 12. Alle vormen van discriminatie zijn immoreel
en moeten verboden worden.
Discriminatie dient te worden opgeheven door het uitbreiden
van de morele gemeenschap (de verzameling van wezens die
aanspraak kunnen maken op rechten) tot alle individuen die
(waarschijnlijk of zeker) voldoen aan de moreel relevante
criteria.
Die uitbreiding moet zeker gebeuren indien er geen sprake is
van het in gevaar komen van onze vitale belangen (het belang
om te blijven leven).
Een argumentatie voor
dierenrechten
 Uitgangspunt 13. Het toekennen van het basisrecht aan
gewervelde dieren met een functioneel animaal zenuwstelsel
vormt geen bedreiging voor onze vitale belangen (bv. als het
gaat om eten).
 Conclusie 6. We kunnen het basisrecht uitbreiden naar alle
wezens die duidelijk een bewustzijn hebben en kunnen
voelen.
 Eindconclusie. We moeten de morele gemeenschap
uitbreiden door ook alle niet-menselijke maar wel
duidelijk bewuste en voelende wezens het basisrecht
toe te kennen. Dit resulteert in een veganistische
levenswijze.
Drie stellingen over het vlees op
ons bord
 We willen het niet weten, maar wel eten
 Als we het weten, willen we het vergeten
 Want als we het eten en het weten, botst het met ons
geweten
De psychologie van vleeseters
De psychologie van diereneters
De psychologie van lijkeneters
De psychologie van diereneters
 Waarom al die drogredenen? (>150)
 90% : minstens 2 weerleggingen (max. is 8!)
 Waarom al die reacties?
De psychologie van diereneters
 Waarom gaan tomateneters geen discussies aan en





drogredenen gebruiken als hun gedrag bekritiseerd wordt?
Waarom durven we niet eigenhandig (met handen en
mond) een kip doden?
Waarom durven 85% van de Amerikanen geen dier
slachten?
Waarom eten we geen honden?
Waarom mogen dieren wel lijden voor ons genot, als ze niet
“onnodig” mogen lijden?
Waarom zijn er meer vrouwelijke vegetariërs?
De psychologie van diereneters
 Waarom is een vleeseter niet tevreden met de Dikke






Vegetariër?
Waarom gebruiken de meeste vleeseters planten om hun
vlees op smaak te brengen?
Waarom begint een recept met “500 gr varkensvlees, 750 gr
aardappelen,…”?
Waarom staat de man achter de barbeque?
Waarom vindt een vleeseter een veggieworstje lekkerder als
hij denkt dat het vlees is?
Waarom is er wel een hiërarchie in vleesproducten maar niet
in groenten?
Waarom wel een “goeie steak à point” maar niet een “goeie
wortel al dente”?
De psychologie van diereneters
 Het vlees op ons bord is een uithangbord van sociale
status.
Ethische illusies
Intrinsieke waarde van dier
Intrinsieke waarde van mens
(Moreel) irrelevante eigenschappen
Ethische illusies
Basisrecht
van mensen
Vlees eten
Antidiscriminatie
Ethische illusies
Gestaltswitch
De psychologie van diereneters
 Hebben we een morele blinde vlek?
 “Wir haben es nicht gewusst”
 “… dat alle mensen gelijk geschapen zijn, en dat zij door
hun Schepper begiftigd zijn met zekere onvervreemdbare
Rechten; dat daaronder vallen: Leven, Vrijheid en het
najagen van Geluk.” (President Thomas Jefferson, 1776)
De psychologie van diereneters
 De 5 stadia van rouwverwerking (Elisabeth Kubler-Ross)
1. Ontkenningsfase (blinde vlek)
2. Agressiefase (shoot the messenger)
3. Onderhandelingsfase (geweten sussen)
4. Depressiefase (fatalisme)
5. Aanvaardingsfase
“Elke waarheid gaat door drie stadia. Eerst wordt ze
belachelijk gemaakt. Daarna wordt ze gewelddadig
onderdrukt. En ten slotte wordt ze aanvaard als zijnde
evident.” (A. Schopenhauer)
De psychologie van dierenactivisten
 Leven we in een dierenholocaust?
 “Ogenschijnlijk beweeg ik me volkomen ontspannen
onder de mensen, ga ik volkomen normaal met ze om.
Is het mogelijk, vraag ik me af, dat ze allemaal
betrokken zijn bij een misdaad van verbijsterende
omvang?” (J.M. Coetzee)
De psychologie van de vleeseter:
antropomorfismen
Bedankt voor uw
aandacht.
Nog vragen?