Na een vroeggeboorte groeien vooral de longen

Onderzoek
In het lab
Van lab naar praktijk
In de praktijk
Wie te vroeg geboren is, loopt meer
risico op longziekten op latere leeftijd.
De groeiachterstand van de longen is
namelijk niet meer in te halen. Zijn te
vroeg geboren baby’s de COPDpatiënten van de toekomst?
Als je
longen
te vroeg
geboren zijn
22
‘Laten we uw babydossier er eens bij pakken.’ Die opmerking verwacht je niet
als je als volwassene de huisarts bezoekt. En al helemaal niet als het gesprek
gaat over longklachten. Want wat hebben gegevens over je geboorte te maken
met longproblemen op latere leeftijd?
‘Meer dan je zou denken’, zegt neonatoloog Irwin Reiss van het Erasmus
Medisch Centrum in Rotterdam. Hij deed onderzoek naar het verband tussen
vroeggeboorte en longziekten. ‘De longgroei na een vroeggeboorte verloopt
anders dan normaal’, zegt hij. ‘Baby’s die te vroeg ter wereld komen, hebben
eigenlijk een groeiachterstand in hun longen die ze nooit meer te boven komen.
Daardoor hebben ze meer kans om longklachten te ontwikkelen als ze
volwassen zijn.’
‘Na een vroeggeboorte groeien
vooral de longen minder goed’
Maar hoe kan dat? Baby’s die te vroeg worden geboren, zijn misschien niet
helemaal volgroeid. Maar een kind groeit na de geboorte toch gewoon verder?
‘Niet helemaal, de longen zijn een geval apart’, zegt Peter Merkus, kinderlongarts in het St. Radboud Ziekenhuis in Nijmegen. ‘Ze groeien natuurlijk wel
verder. Maar de ontwikkeling van deze organen verloopt buiten de baarmoeder
niet zo goed als daarbinnen.’
Twee kleine knopjes
Dat komt vooral door de speciale omstandigheden in de baarmoeder. Baby’s
halen in de buik van hun moeder nog geen adem door hun longen. Ze krijgen
zuurstof via de navelstreng. ‘In hun longen komt dus geen lucht binnen. En dat
gebrek aan zuurstof is voor de organen een signaal om optimaal te groeien’,
legt Peter Merkus uit.
De groei van de longen in de baarmoeder gaat heel geleidelijk. In de eerste
dertien weken worden de luchtwegen van een kind gevormd, die van de mond
en neus door de keel naar de longen lopen. Ook ontstaan er twee kleine knopjes waaruit later de longen groeien.
Na deze periode begint de groei van het weefsel om de longen heen, zoals het
middenrif en de belangrijkste ademhalingspieren. Pas na 32 weken, vlak voordat
een kind wordt geboren, ontstaan de longblaasjes, misschien wel de belangrijkste
onderdelen van de organen. Deze minuscule bolvormige zakjes zorgen voor de
zuurstofopname en de uitstoot van koolzuur en andere afvalstoffen.
23
Wie is Peter Merkus?
‘Tijdens mijn promotie – een hele tijd geleden
alweer – deed ik voor het eerst onderzoek naar
longgroei bij kinderen met astma. De consequenties
van verstoorde longgroei op jonge leeftijd kunnen
groot zijn en ik wil deze mensen graag helpen.’
Peter Merkus (53) studeerde geneeskunde in
Antwerpen en Rotterdam. Hij is gespecialiseerd
in kinderlongziekten: alle ziekten van de longen en
ribbenkast. In zijn vrije tijd houdt hij zich met heel
andere zaken bezig. ‘Ik kook bijvoorbeeld graag
en houd van tuinieren en skiën.’
Wie is Irwin Reiss?
‘Per jaar worden er in Nederland 15.000 kinderen
te vroeg geboren. Het is heel belangrijk dat we
onderzoek doen naar longproblemen die daardoor
kunnen optreden.’ Irwin Reiss (50) werkt als arts en
hoogleraar neonatologie (hij is expert op het gebied
van pasgeborenen) in het Erasmus Medisch Centrum.
Hij doet al lange tijd onderzoek naar de
longontwikkeling bij te vroeg geboren baby’s. Sinds
kort heeft Reiss een nieuwe hobby. ‘Saxofoon spelen,
ik heb pas een paar maanden les. Het is voor mij een
totaal nieuwe uitdaging. Daarnaast is het ook nog eens
goed voor de longen, al doe ik het echt voor de lol.’
Slordig
‘Goede voorlichting kan
helpen om longproblemen
te voorkomen’
24
Maar als een baby te vroeg ter wereld komt, wordt het groeiproces
afgezwakt. ‘De longen worden dan opeens blootgesteld aan zuurstof. Dat
is voor deze organen het sein dat ze niet meer zo hard hoeven te groeien
als in de baarmoeder. De groei komt zelfs gedeeltelijk tot stilstand: er
worden veel minder bloedvaten en blaasjes aangemaakt.’
De afgezwakte groei heeft grote gevolgen voor te vroeg geborenen. Delen
van de longen die eigenlijk in de baarmoeder horen te groeien, ontwikkelen
zich na de geboorte niet alleen langzamer, maar ook een beetje ‘slordig’.
Peter Merkus: ‘Het longweefsel en de longblaasjes worden minder goed
van kwaliteit, de longen functioneren daardoor ook minder goed.’ Mensen
die te vroeg geboren zijn, krijgen het vaak eerder benauwd. ‘De totale
capaciteit van hun longen om zuurstof op te nemen laat te wensen over.
Deze kinderen hebben vaak veel moeite met inspannende bezigheden.’
Het is ook geen toeval dat te vroeg geborenen vaak longziekten krijgen op
latere leeftijd. Ze zijn gevoelig voor infecties en ontwikkelen relatief vaak
astma. Ook lijken hun longen met de jaren iets sneller te ‘slijten’ dan bij
andere mensen. ‘We weten nog niet precies hoe dat komt. Maar het is
aannemelijk dat de longen van mensen die te vroeg zijn geboren minder
goed bestand zijn tegen veroudering’, zegt Irwin Reiss. De longen gaan
op latere leeftijd bij iedereen langzaam achteruit. Het weefsel veroudert en
neemt steeds iets minder zuurstof op. Normaal gesproken merk je dat pas
rond je zestigste. ‘Maar als je te vroeg geboren bent, gaat die achteruitgang sneller, waarschijnlijk door de mindere kwaliteit van het longweefsel.’
Kort door de bocht
Die snelle veroudering kan bijvoorbeeld leiden tot COPD, een longziekte
waarbij de longen ontstoken en beschadigd raken. Mensen die lijden aan
COPD zijn erg benauwd. De ziekte gaat niet meer over. Irwin Reiss: ‘Het is
één van de belangrijkste doodsoorzaken ter wereld.’
‘Er wordt zelfs wel eens gezegd dat te vroeg geboren baby’s de COPDpatiënten van de toekomst zijn’, verklaart Peter Merkus. ‘Dat is natuurlijk
kort door de bocht. Niet iedereen die voortijdig is geboren, krijgt COPD of
long-klachten. Maar te vroeg geborenen maken zeker meer kans op de ziekte.’
Longziekten die zijn ontstaan door vroeggeboortes kunnen in de komende
jaren een groot probleem worden. Sinds de jaren tachtig overleven baby’s die
te vroeg zijn geboren steeds vaker door nieuwe technieken. Dat is natuurlijk
goed nieuws, vindt Irwin Reiss. ‘Maar het betekent wel dat we steeds vaker te
maken krijgen met patiënten met longklachten die te vroeg zijn geboren.’
Wat doet het Longfonds?
Niet alleen te vroeg geborenen, ook op tijd
geboren baby’s kunnen te maken krijgen met een
longziekte, waaronder BPD (bronchopulmonale
dysplasie) congenitale cysteuze adenomatoide
malformatie (CCAM) en CHD (congenitale hernia
diafragmatica).
Tot nu toe was er voor de ouders van beide groepen weinig goede informatie.
Het Longfonds ontwikkelde daarom nieuwe
voorlichting over het ontstaan van de longen en
deze (zeldzame) longziekten. Met tekst en
animaties maken we duidelijk hoe longziekten na
bijvoorbeeld een vroeggeboorte ontstaan en hoe
het verloop ervan in het verdere leven is.
Daarnaast onderzoeken we wat nodig is op het
gebied van onderzoek, preventie en zorg, zodat
we ouders en patiënten zo goed mogelijk kunnen
ondersteunen. Verder praten we met artsen en
patiënten over wat er moet gebeuren om longziekten die ontstaan door geboorteproblemen beter te
bestrijden.
In januari kunt u meer informatie hierover vinden
op longfonds.nl
Sporten en gezond eten
Huisartsen zouden daar volgens hem rekening mee moeten houden.
Bijvoorbeeld door met mensen die te vroeg zijn geboren in gesprek te gaan
over hun levensstijl en voeding. ‘Helaas zijn de meeste longziekten niet te
genezen, maar goede voorlichting kan wel helpen om longproblemen te
voorkomen.’ Voor mensen die te vroeg geboren zijn, is het bijvoorbeeld extra
belangrijk om hun longen niet te veel te belasten. ‘Roken is echt het stomste
wat je kunt doen, want daardoor wordt het verouderingsproces van de longen
versneld’, zegt Reiss. ‘Veel sport en gezonde voeding kunnen helpen om de
longen in conditie te houden. Voorkomen van longziekten is misschien wel
beter dan genezen.’
25