Vrouwelijke Genitale Verminking

Vrouwelijke Genitale Verminking
Inleiding
Het Vlaams Forum Kindermishandeling werd opgericht op 17 januari 2011 op basis van een
samenwerkingsakkoord tussen de Vlaamse en de federale overheid. Het VFK bespreekt structurele
problemen met betrekking tot kindermishandeling, formuleert voorstellen en aanbevelingen aan de
bevoegde ministers en volgt het protocol kindermishandeling op. Het VFK is samengesteld uit
(beleids)actoren uit de domeinen van welzijn, justitie, binnenlandse zaken/politie, onderwijs, jeugd en
sport.
Naar aanleiding van een rapport en aanbevelingen over de problematiek van Vrouwelijke Genitale
Verminking (VGV), beveelt het VFK aan dat “ook de sportsector op de hoogte wordt gesteld dat VGV in
Vlaanderen bestaat, wat het is, wat de gevolgen kunnen zijn, en dat sommige meisjes risico lopen op
VGV. Belangrijk is dat men weet naar wie kan doorverwezen worden of bij wie men met een
verontrusting terecht kan, of waar men meer informatie kan raadplegen”.
Wat is Vrouwelijke Genitale Verminking?
Vrouwelijke genitale verminking (VGV) is elke ingreep die leidt tot een gedeeltelijke of een volledige
verwijdering van de externe geslachtsorganen van de vrouw, of elke andere verwonding van het
vrouwelijke geslachtsorgaan om culturele, religieuze of niet-therapeutische redenen.
Excisie (of besnijdenis) betekent het verwijderen van de clitoris (en een deel van of de volledige kleine
schaamlippen). 80% van de genitale verminkingen gebeurt op deze manier. Bij infibulatie worden, na
het wegnemen van de clitoris en de kleine schaamlippen, de grote schaamlippen dichtgenaaid. Hierbij
wordt slechts een kleine opening vrij gehouden, voor urine en menstruatiebloed.
Welke landen zijn betrokken? Wie is slachtoffer?
Naar schatting werden wereldwijd 100 tot 130 miljoen meisjes en vrouwen het slachtoffer van genitale
verminking. Elk jaar lopen 3 miljoen meisjes het risico hetzelfde lot te ondergaan.
In meer dan 28 Afrikaanse landen worden jonge meisjes nog steeds besneden en geïnfibuleerd.
Genitale verminkingen komen vooral voor in Subsahara Afrika en op het Arabisch schiereiland (Jemen,
Verenigde Arabische Emiraten, Oman). In mindere mate wordt VGV ook uitgevoerd in bepaalde
gemeenschappen in het Midden-Oosten (Irak, Israël), Azië (India, Indonesië, Maleisië, Sri Lanka) en
Zuid Amerika (Peru, Colombia).
In bepaalde Afrikaanse landen zoals Somalië of Djibouti is de meerderheid van de meisjes betrokken.
In andere landen zoals Senegal of de Ivoorkust wordt deze praktijk enkel beoefend door bepaalde
etnische groepen. De ergste vorm, de infibulatie, wordt vooral beoefend in Oost-Afrika (Somalië,
Djibouti, Soedan, Egypte, Ethiopië, Eritrea), maar men kan deze ook in mindere mate terugvinden in
bepaalde West-Afrikaanse landen (Mali, Nigeria).
In de betrokken Afrikaanse landen worden de verminkingen doorgaans uitgevoerd door oude
vrouwen, klassieke verloskundigen of barbiers (in Egypte), soms door dokters of vroedvrouwen met
een opleiding in de gezondheidssector, hoewel dit door de Wereldgezondheidsorganisatie verboden
is.
1
Ook in Westerse landen die gemeenschappen afkomstig uit deze landen opvangen, en dus ook in
België, worden meisjes nog steeds het slachtoffer van genitale verminking. Families doen dan beroep
op besnijders afkomstig uit hun geboorteland, of zenden hun dochter tijdens de schoolvakantie naar
hun thuisland om ze daar te laten besnijden. De meisjes worden het vaakst verminkt tussen hun 4e en
14e levensjaar, maar afhankelijk van de cultuur kan het ook enkele maanden na de geboorte gebeuren,
of net voor het huwelijk.
Hoewel het oorspronkelijk om een overgangsritueel ging, waarmee de overgang van kind naar vrouw
gevierd werd, is er de laatste jaren een daling merkbaar in de leeftijd op dewelke meisjes besneden
worden. De reden hiervoor is dat jongere meisjes zich moeilijker kunnen verzetten, wat het uitvoeren
van de operatie makkelijker maakt.
Wat zijn de gevolgen verbonden aan VGV?
Onmiddellijke gevolgen
 Extreme pijn, angst die tot een schoktoestand kan leiden
 Hevige bloedingen, soms met de dood tot gevolg
 Ontsteking van de wonden, urineretentie
 Aantasting van de naburige organen
Gevolgen op lange termijn
 Urinaire en genitale infecties, urinestenen, zenuwpijn
 Problemen bij het plassen, pijn tijdens de menstruatie, incontinentie
 Complicaties, klachten en pijn bij het beoefenen van sport
 Littekenpijnen, cystes, abcessen
 Problemen tijdens de zwangerschap en de bevalling
 Moeilijkheden tijdens de seksuele gemeenschap
 Risico op HIV-transmissie
 Ontsteking van de eileiders, onvruchtbaarheid
Psychologische gevolgen
Seksuele verminking kan een vrouw voor het leven tekenen. Een kind kan de traumatische ervaring op
het moment van de ingreep zelf verdringen en er jaren later op verschillende manieren last van krijgen:
2




Verlies van vertrouwen in personen van wie men houdt (ouderlijk verraad)
Gedragsstoornissen
Angst, beklemming (flash-back, nachtmerries)
Depressie, PTSS (Posttraumatische Stress Stoornis)
Verboden door de wet
De Belgische wetgeving verbiedt vrouwelijke genitale verminking1 en voorziet straffen voor alle types
(gevangenisstraf van 5 tot 7 jaar voor verminking van een minderjarige). Zowel het uitvoeren ervan als
een poging daartoe, het vergemakkelijken, bevorderen of het aanzetten tot zijn strafbaar. De ouders en de
besnijders kunnen vervolgd worden voor een besnijdenis uitgevoerd in België of het buitenland (bv. tijdens
een vakantieverblijf). Het beroepsgeheim mag worden geschonden om een jong meisje te
beschermen2. Het verzuimen om hulp te verlenen aan een minderjarige in nood kan bestraft worden.
Art. 409 van het Strafwetboek
$1. Hij die eender welke vorm van verminking van de genitaliën van een persoon van het vrouwelijke
geslacht uitvoert, vergemakkelijkt of bevordert, met of zonder haar toestemming, wordt gestraft met
gevangenisstraf van drie tot vijf jaar. De poging wordt gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot
een jaar. Met dezelfde straf wordt gestraft hij die aanzet tot eender welke vorm van verminking van de
genitaliën van een persoon van het vrouwelijk geslacht of er, direct of indirect, schriftelijk of mondeling
reclame voor maakt of doet maken, uitgeeft, verdeelt of verspreidt.
$2. Indien de verminking uitgevoerd wordt op een minderjarige of met een winstoogmerk is de straf
opsluiting van vijf tot zeven jaar.
Art 458bis van het Strafwetboek
Eenieder, die uit hoofde van zijn staat of beroep houder is van geheimen en hierdoor kennis heeft van
een misdrijf zoals omschreven in de artikelen 409, (…) gepleegd op een minderjarige of op een persoon
die kwetsbaar is ten gevolge van zijn leeftijd, zwangerschap, een ziekte dan wel een lichamelijk of
geestelijk gebrek of onvolwaardigheid kan, onverminderd de verplichtingen hem opgelegd door artikel
422bis, het misdrijf ter kennis brengen van de procureur des Konings, hetzij wanneer er een ernstig en
dreigend gevaar bestaat voor de fysieke of psychische integriteit van de minderjarige of de bedoelde
kwetsbare persoon en hij deze integriteit niet zelf of met hulp van anderen kan beschermen, hetzij
wanneer er aanwijzingen zijn van een gewichtig en reëel gevaar dat andere minderjarigen of bedoelde
kwetsbare personen het slachtoffer worden van de in voormelde artikelen bedoelde misdrijven en hij
deze integriteit niet zelf of met hulp van anderen kan beschermen.
Art. 422bis van het Strafwetboek
Met gevangenisstraf van acht dagen tot een jaar en met geldboete van vijftig tot vijfhonderd frank of
met een van die straffen alleen wordt gestraft hij die verzuimt hulp te verlenen aan iemand die in groot
gevaar verkeert, hetzij hij zelf diens toestand heeft vastgesteld, hetzij die toestand hem is beschreven
door degenen die zijn hulp inroepen.
Voor het misdrijf is vereist dat de verzuimer kon helpen zonder ernstig gevaar voor zichzelf of voor
anderen. Heeft de verzuimer niet persoonlijk het gevaar vastgelegd waarin de hulpbehoevende
verkeerde, dan kan hij niet worden gestraft, indien hij op grond van de omstandigheden waarin hij werd
verzocht te helpen, kon geloven dat het verzoek niet ernstig was of dat er gevaar aan verbonden was.
1
Merk op: besnijdenis bij jongens is niet strafbaar
2
Indien je een meisje wil beschermen (er is nog geen misdrijf gebeurt) kan je een ‘noodtoestand’ inroepen, rekening houdend met art.
422bis. Indien er reeds een misdrijf gepleegd is, en je wil andere potentiële slachtoffers beschermen, is er het spreekrecht en art. 458bis.
3
De straf bedoeld in het eerste lid wordt op twee jaar gebracht indien de persoon die in groot gevaar
verkeert, minderjarig is.
Art. 21bis Wetboek van Strafvordering.
De verjaringstermijn van 10 jaar begint slechts te lopen vanaf de dag waarop het slachtoffer de leeftijd
van 18 jaar bereikt.
Art. 10bis Wetboek van strafvordering
Als de verminking aan een minderjarige wordt toegebracht, in België of in een ander land, kunnen alle
betrokkenen daarvoor in België worden vervolgd.
Advies- en hulpverlening
Bij een vermoeden of met een verontrusting kan contact
opgenomen worden met de Vlaamse hulplijn ‘Misbruik, Geweld
en Kindermishandeling’. Hier kan men terecht voor een
luisterend oor, advies, afstemming of doorverwijzing. Blijf er
niet alleen mee zitten, praat erover. Want, elk vermoeden van
geweld telt! Telefoonnummer 1712 – gratis en discreet bereikbaar op werkdagen tussen 9u en 17u
(hierbuiten kan contact opgenomen worden met Tele Onthaal op het nummer 106): www.1712.be
Bij een vaststelling of in een acute situatie kan eveneens met 1712 contact opgenomen worden, maar
kan in het geval het een minderjarige betreft meteen contact gezocht worden met een
Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (www.kindermishandeling.be) of kan de politie of medische
interventie gecontacteerd worden (nummer 112).
De minderjarige zelf kan een luisterend oor vinden bij een leraar, schoolverpleegster, huisarts of via
de Jongerentelefoon Awel op het nummer 102 (www.awel.be).
Meer informatie over VGV
vzw INTACT, ondersteuning in de beschermingsprocedures en juridisch advies:
www.intact-association.org
vzw GAMS, psycho-sociale begeleiding:
www.gams.be
Sensoa, Vaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid
www.seksualiteit.be/misbruik/misbruik-en-wet/genitale-verminking
www.sensoa.be
4